Europejski system bankowy

Potencjał ekonomiczno - finansowy banków Unii Europejskiej

na tle banków Japonii i USA

Tabela nr 1 - Ilość posiadanych przez dany kraj banków spośród 1000 największych na

świecie.

Region	Lata
		1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000
Japonia	117	121	119	119	118	116	116	116
USA	178	163	156	148	154	182	199	205
UE	423	339	330	323	325	317	288	280
Europa środkowa	55	59	59	62	60	74	77	84

Liczba banków Unii Europejskiej spada, zaś w USA następuje systematyczny wzrost. Stabilną ilością banków może się poszczycić Japonia

Spadek ilości banków Unii Europejskiej został spowodowany przez:

• Fuzję;

• Globalizację;

• Zniesienie barier (powstała większa konkurencja).

Tabela nr 2 - Suma bilansowa (w %) na liście 1000 największych banków na

świecie.

Region	Lata
		1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000
Japonia	32,1	33	27	23	21	20	21	20
USA	10,8	10	11	12	12	14	14	15
UE	42,2	38	42	43	44	46	43	44
Europa środkowa	1,3	2	1	2	1	2	2	2

Japonia w 1993 r. osiągnęła 31,1 % ogólnej sumy bilansowej i oznacza to, że największe banki Japonii, w największych bankach świata posiadały ⅓ sumy bilansowej. W następnych latach Japonia odnotowała spadek, który został spowodowany przez KRYZYS AZJATYCKI (1994 r.) i przełożyło się to na kapitały finansowe spadkiem o około ⅓ sumy.

W USA zauważono 40 % wzrost sumy bilansowej, wzrost też w Unii Europejskiej. Banki w Europie środkowej charakteryzują się dużą stabilnością (małe wahania) w sumie bilansowe.

Tabela nr 3 - Kapitały własne (w %) w 1000 największych bankach świata.

Region	Lata
		1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000
Japonia	26,6	27	21	18	17	18	20	18
USA	16,3	15	16	18	18	19	19	21
UE	38,4	35	38	37	39	39	35	35
Europa środkowa	2,3	2	2	3	2	3	3	3

Europa środkowa pomimo napływu kapitałów nie odznacza się dużymi wahaniami i utrzymuje stabilny udział w kapitałach własnych. Napływ ten nie wzmocnił tych banków.

Stany Zjednoczone przez badane lata odznaczyły się 5 % wzrostem.

W Japońskich bankach zauważono znaczący spadek - miał na to wpływ kryzys bankowy i gospodarczy (1994 r.)

Tabel nr 4 - Zysk przed opodatkowaniem (w %) w 1000 największych bankach.

Region	Lata
		1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000
Japonia	10,4	7	-	2	-	-	8	3
USA	28	30	34	31	32	33	33	32
UE	40	33	44	40	40	50	40	42
Europa środkowa	2	3	3	3	2	3	2	3

W 1993 r. na banki Japońskie przypadała 1/10 część zysków banków światowych. Dwa lata później zauważono dużą stratę, jednak dzięki interwencji Rządu Japońskiego możliwe było osiągnięcie zysku.

W Unii Europejskiej jest lepsza gospodarka pieniężna niż w USA, banki UE lepiej gospodarują posiadanym kapitałem.

Potencjał ekonomiczno - finansowy

Wyróżniamy trzy systemy bankowe:

1. Niemiecki;

2. Brytyjski;

3. Francuski.

BANKI NIEMIECKIE:

1. Deutsche Bank;

2. Dresden Bank;

3. Commerzbank;

4. Westdeutsche Landesbank Girozentrale;

5. HypoVereinsbank.

Tabela nr 5 - Największe banki niemiecki wg sumy bilansowej

Nazwa banku	Lata
		1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000
Deutsche Bank	14	13	6	6	6	12	18	8
Dresden Bank	37	35	31	29	28	25	34	37
Commerzbank	60	44	36	35	34	33	41	35
WLG	39	38	34	34	42	43	48	46
HypoVereinsbank	-	-	-	-	-	32	24	12

Niemieckie banki posiadają, chociaż jednego przedstawiciela w pierwszej dziesiątce największych banków świata. Pozostałe zaś znajdują się w kolejnych dziesiątkach (3-, 4-,50-tce)

BANKI FRANCUSKIE:

1. Credit Agricole;

2. Credit Lyonnais;

3. Compagnie Financiere de Paribas.

Francuskie banki, tak jak niemiecki posiadają w pierwszej 10-tce, chociaż jednego swojego przedstawiciela. Pozostałe znajdują swoje miejsce w następnych 10-tkach.

BANKI BRYTYJSKIE:

1. HSBC Holdings;

2. National Westministe Bank;

3. Bardays Bank (największy).

Brytyjski system bankowy ma podobną tendencję ja dwa poprzednie.

WNIOSKI dotyczące systemów bankowych

Niemieckiego, Francuskiego i Brytyjskiego:

1. Jeden bank jest zawsze w pierwszej 10-tce;

2. Biorąc pod uwagę sześć banków to:

1. W systemie Brytyjskim występują najlepsze pozycje;

2. Potem system Francuski;

3. Ostatnie miejsce zajmują banki Niemieckie.

Brytyjski > Francuski > Niemiecki

BANKOWOŚĆ USA:

1. CITICORP;

2. Bank America Corporations.

Corporations bankowości USA od 1998 roku już dwa banki są w pierwszej 10-tce największych banków świata. W 1998 roku bank USA jest na 1-ym miejscu i wygrywa z bankiem Wielkiej Brytanii. Pozostałe banki USA są najwyżej w trzeciej 10-tce z 1000 największych banków świata.

RELACJE POMIĘDZY BANKAMI

1. Wg kapitałów własnych (w roku 2000) - największych banków danych krajów / systemów:

1. Niemiecki:

• Deutsche Bank 20 mld 076 mln $ (najlepszy)

• Westdeutsche.. 8 mld 762 mln $ (najgorszy)

2. Francuski:

• Credit Agricole 26 mld 383 mln $ (najlepszy)

• Credit Lyonnais 7 mld 902 mln $ (najgorszy)

Brytyjski:

• HSBC Holdings 34 mld 620 mln (najlepszy)

• National.. 10 mld 749 mln $

• USA

• CITICORP 54 mld 498 mln $

• Bank America.. 37 mld 581 mln $

WNIOSEK: W tych relacjach istnieje silna dysproporcja:

• W systemie kontynentalnym (Niemiecki i Francuski) relacje te różnią się między sobą dwukrotnie(Niemiecki), a nawet czterokrotnie(Francuski).

• W Angloamerykańskim systemie nie uwidacznia się aż tak duża dysproporcja pomiędzy wskazanymi kapitałami ww. banków(USA). W Brytyjskim systemie jednak różnice są już zauważalne i są one nawet trzykrotne.

2. Wg współczynnika kapitału do sumy bilansowej

1. Niemiecki:

Deutsche Bank 2,3

Commerzbank 2,72

Francuski:

• Credit Agricole 5,29

• de Paribas 2,92

• Brytyjski:

• HSBC 5,14

• 5-ty w kolejności bank 3,43

• USA:

• CITICORP 6,33

• Najgorszy 5,25

WNIOSKI: W systemie bankowości niemieckiej jest niewielka różnica, albowiem określona została po wielkim kryzysie (30 lata):

• Banki zabezpieczały klientów oraz działalność banków (kontynentalny system);

• Zabezpieczenie następowało poprzez płynne aktywa (Angloamerykańskim system).

Banki Francuskie i Brytyjskie mają już znacznie większą rozbieżność.

3. Wg rentowności - ważny wskaźnik:

współczynnik zysku

kapitał własny

ROE =

ROE - to zwrot z kapitału.

1. Niemiecki:

• Deutsche Bank 34,6%

• Westdeutsche.. 10,4%

2. Francuski:

• Credit Agricole 31,5%

• 6-ty bank 9,7%

3. Brytyjski:

• HSBC 48,2%

• 5-ty bank 30,2%

4. USA:

• CITICORP 41,4%

• Bank America 29,9%

WNIOSKI: W bankach systemu angloamerykańskiego rozbieżności pomiędzy bankami SA małe. Zaś w systemie kontynentalnym (Niemiecki i Francuski) są nieraz trzykrotne.

DYREKTYWA NR 12 Z 2000 ROKU.

Dyrektywa nr 12 z 2000 r., która zastąpiła poprzednio występujące dyrektywy. Najważniejszym aktem prawnym w Unii Europejskiej regulującym działalność instytucji kredytowych oraz niektórych instytucji finansowych jest dyrektywa 2000/12 z 20 marca 1000 roku.

Dyrektywa ta zastąpiła dotychczas obowiązujące dyrektywy bankowe, które były często modyfikowane. W związku z tym, aby wprowadzić jednolity tekst wszystkich dotychczas zmienianych dyrektyw bankowych planowano wprowadzić jedną dyrektywę. Zastąpiła ona:

• Dyrektywę 73/183,

• Drugą dyrektywę bankową 89/646,

• Pierwszą dyrektywę bankową 77/780,

• Dyrektywę 89/299 w sprawie funduszy własnych;

• Dyrektywę nr 89/647 dotyczącą współczynnika wypłacalności;

• 92/30 w sprawie nadzoru skonsolidowanego;

• 92/121 dotyczącą nadmiernych zaangażowań instytucji kredytowych.

Podstawowym celem tej dyrektywy (prawo wtórne) jest wprowadzenie zakazu dyskryminacji instytucji kredytowych dziedzinie prowadzenia działalności gospodarczej i prawa świadczenia usług. Ogólnie celem prawa europejskiego jest wprowadzenie zakazu jakiejkolwiek dyskryminacji.

Prawa materialne reguluje cztery wolności gospodarcze (swobodny przepływ osób, pracy, kapitału, towarów).

Swobodny przepływ osób:

• Osoby prowadzące działalność gospodarczą;

• Osoby nieprowadzące działalności gospodarczej.

Istnieją pewne wyjątki od tej reguły, kiedy państwo może dyskryminować dane państwo z innymi, ze względu na:

• Bezpieczeństwo;

• Porządek publiczny;

• Zdrowie;

• Sprawowanie władzy publicznej.

Są to bardzo pojemne szeroko elastycznie rozumiane.

Rozstrzyga o tym Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Dyrektywa ta posiada 8 działów podzielonych na artykuły:

Dział I	Zawiera definicję i zakres obowiązywania (art. 1-3)
Dział II	Określa wymagania warunkujące podejmowanie i prowadzenie działalności instytucji kredytowych, skupia się on przede wszystkim na kwestiach związanych z licencjonowaniem, odmową przyznania i cofnięcia licencji. (art. 4-17)
Dział III	To przepisy dotyczące swobody zakładania jednostek gospodarczych i swobody świadczenia usług, wyrażające zasadę wzajemnego uznania. (art. 18-22)
Dział IV	Dotyczy stosunku z państwami trzecimi spoza terytorium wspólnoty (art. 23-25)
Dział V	Normuje zasady i instrumenty nadzoru Ostrożnościowego. Jest to najpowszechniejszy rozdział dyrektywy, który dzieli się na trzy podrozdziały: Ustala zasady nadzoru Ostrożnościowego dot. minimalnych uprawnień nadzorczych władz państwa macierzystego i goszczącego, współpracy w sprawowaniu nadzoru Ostrożnościowego oraz wymiany informacji i tajemnicy zawodowej. (art. 26-33) Reguluje instrumenty nadzoru Ostrożnościowego, czyli fundusze własne, współczynnik wypłacalności, ocenę koncentracji zaangażowań, znaczne pakiety akcji i udziałów poza sektorem finansowym. (art. 34-51) Dotyczy nadzoru skonsolidowanego.(art. 52-56)
Dział VI	Dotyczy Bankowego Komitetu Doradczego (art.57-59)
Dział VII	Dotyczy uprawnień wykonawczych (art.60)
Dział VIII	Zawiera przepisy przejściowe i końcowe. (art. 61-69)

Szczególnym uzupełnieniem tej dyrektywy jest załącznik nr 1 zawierający wykaz rodzaju działalności podlegających zasadzie wzajemnego uznania.

DEFINICJE:

1. Najważniejszym pojęciem używanym w tej dyrektywie jest termin instytucji kredytowej.

INSTYTUCJA KREDYTOWA - oznacza podmiot, którego przedmiotem działalności jest przyjmowanie wkładów pieniężnych od ludności i innych środków podlegających zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek lub też instytucja będąca tzw. instytucją pieniądza elektronicznego.

INSTUTCJĄ FINANSOWĄ - jest podmiot gospodarczy inny niż instytucja kredytowa, którego podstawową działalnością jest nabywanie pakietów akcji bądź udziałów kapitałowych lub wykonywanie jednego lub więcej spośród rodzajów działalności wyszczególnionych w załączniku nr 1 dyrektywy 12/2000. (Poza przyjmowaniem wkładów od ludności)

2. ODDZIAŁ INSTYTUCJI KREDYTOWEJ - jest nim miejsce prowadzenia działalności, które prawnie stanowi odległą część instytucji kredytowej realizujące wszystkie bądź tylko niektóre spośród transakcji nieodłącznie związanych z działalnością instytucji kredytowych, jako jeden oddział traktowana jest dowolna liczba miejsc prowadzenia działalności ustanowionych w tym samym państwie członkowskim przez instytucję z centralą w innym państwie członkowskim.

Zakresem obowiązywania dyrektywa obejmuje podejmowanie i prowadzenie działalności przez instytucje kredytowe, ale też stosuje się ją do niektórych instytucji finansowych. Przepisy dotyczące nadzoru skonsolidowanego mają, bowiem również zastosowanie do finansowych spółek holdingowych i spółek holdingowych o profilu mieszanym mającym centralę na obszarze wspólnoty.

Spod zakresu obowiązywania dyrektywy są wyłączone instytucje:

1. Wyliczone enumeratywnie (podane wg konkretnej nazwy):

• SKOK'i;

• BGK (bank gospodarstwa krajowego)

• Instytucje, które w nazwie mają „bank”, ale są to agencje rządowe i nie mają nic wspólnego z bankami. Wspomagają one mniejsze instytucje i firmy.

Dyrektywa ta wprowadza zakaz prowadzenia przez podmioty inne niż instytucje kredytowe działalności polegającej na przyjmowaniu wkładów od ludności i innych środków podlegających zwrotowi.

Zakaz ten nie dotyczy jednak podejmowania takiej działalności przez

• Państwa członkowskie lub władze regionalne bądź lokalne państwa członkowskiego, albo

• Publiczne instytucje międzynarodowe, których członkami są jedno.. lub więcej państw członkowskich.

• Wyjątek ten dotyczy też przypadku przewidzianym ustawodawstwem danego państwa lub wspólnoty, pod warunkiem objęcia tej działalności regulacjami i kontrolą, które mają na celu ochronę deponentów i inwestorów.

LICENCJONOWANIE INSTYTUCJI KREDYTOWYCH W SYSTEMACH BANKOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ

Instytucja kredytowa będąca osobą prawną musi uzyskać licencję w tym państwie członkowskim, w którym posiada swoją siedzibę wówczas jest to dla tej instytucji państwo macierzyste.

Państwo goszczące oznacza państwo, w którym dana instytucja kredytowa ma oddział lub świadczy usługi.

Instytucja kredytowa nieposiadająca osobowości prawnej musi mieć centralę w państwie członkowskim, w którym uzyskała licencję. Jednocześnie dyrektywa stanowi wymóg, aby centrala instytucji kredytowej zawsze znajdowała się w państwie macierzystym i tam faktycznie funkcjonowała.

Kompetentne organy państw członkowskich są zobowiązane do odmowy udzielenia licencji lub jej cofnięcia, gdy okaże się, że instytucja kredytowa wybrała system prawny danego państwa członkowskiego w celu uniknięcia bardziej wymagających norm obowiązujących w innych państwach członkowskich, na obszarze, którego instytucja kredytowa prowadzi lub zamierza prowadzić większą część swojej działalności. Czynnikami decydującymi w tym zakresie są treści programu działalności instytucji kredytowej, faktycznie prowadzona działalność lub rozmieszczenie geograficzne. Ponad to odpowiednie władze państwa członkowskiego nie powinny udzielać licencji, gdy niemożliwe jest skuteczne wykonywanie funkcji nadzorczych z powodu bliskich powiązań istniejących między tą instytucją a innymi organami finansowymi lub prawnymi.

ZASADA CZWORGA OCZU - polega na tym, że minimum dwie osoby w zarządzie instytucji kredytowej muszą być zatrudnione na pełnym etacie i muszą posiadać odpowiednie wykształcenie. (odpowiednie wykształcenie nie zostało dokładnie oznaczone, ale minimum jest wykształcenie wyższe z bankowości).

W Dziale II dyrektywy znalazły się szczegółowe wymogi, których spełnienie warunkuje uzyskanie licencji przez instytucję kredytową:

• Posiadanie wydzielonych funduszy własnych;

• Posiadanie odpowiedniego zarządu instytucji;

• Przedstawienie planu działalności instytucji;

• Goszczące państwo członkowskie nie może wymagać licencji ani posiadania wydzielonych funduszy własnych od oddziałów instytucji kredytowych mających licencję przyznaną innym państwom członkowskim.

Komisja musi być powiadamiana, o każdej udzielanej licencji, gdyż każda autoryzowana instytucja kredytowa musi być umieszczona w wykazie licencjonowanych instytucji kredytowych, który jest stale aktualizowany.

W celu zapewnienia stabilnego i ostrożnego zarządzania instytucjami kredytowymi, dyrektywa wprowadza obowiązek kontrolowania przez władze nadzorcze:

• Nabywania i zbywania znanych pakietów akcji lub udziałów w tych instytucjach kredytowych i zastosowania odpowiednich środków, gdyby wpływ tych akcjonariuszy ma zarządzanie instytucją kredytową mógł się okazać………..(???????)

Władze państwa goszczącego mogą wymagać stosowania przez każdą instytucją kredytową bezpiecznych procedur administracyjnych i rachunkowości oraz odpowiednich mechanizmów kontroli wewnętrznej.

NADZÓR SKONSOLIDOWANY (Dyrektywa 2000/12)

1. Pierwszą i najważniejszą zasadą jest Zasada Wykorzystywania Nadzoru Ostrożnościowego. Za nadzór ostrożnościowy nad instytucją kredytową odpowiedzialne są kompetentne władze macierzystego państwa członkowskiego. Obowiązek ten dotyczy przede wszystkim nadzorowania stabilności finansowej instytucji kredytowej, a w szczególności jej wypłacalności. Do czasu dalszych koordynacji goszczące państwo członkowskie zachowuje uprawnienia kontrolne wobec instytucji kredytowej dotyczące nadzorowania płynności jej oddziałów. We współpracy z organami nadzoru państwa macierzystego oraz polityki monetarnej.

Nadzór nad instytucjami kredytowymi musi być przedmiotem tak bliskiej współpracy między organami nadzoru państwa macierzystego i goszczącego. Wymiana informacji między organami nadzoru musi następować z poszanowaniem tajemnicy bankowej.

2. Przedmiotem Działu V dyrektywy są instrumenty przy pomocy, których sprawowany jest nadzór ostrożnościowy:

1. FUNDUSZE WŁASNE, - czyli pozycje mogą służyć pokryciu strat, które nie są wyrównane dostateczną kwotą zysku. Są one też miernikiem przy ocenie wypłacalności instytucji kredytowych.

2. WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI, - to stosunek funduszy własnych do sumy aktywów i pozycji poza bilansowych ważonych ryzykiem.

Podział wagi ryzyka powinien odpowiadać stopniowi ryzyka kredytowego. Współczynnik ten ustalono na poziomie, 8 % przy czym odpowiednie organy nadzoru państwa członkowskiego mogą przyjąć wyższy poziom tego współczynnika jako minimalny.

3. Koncentracja zaangażowań kredytowych i innych wierzytelności, czyli koncentracja aktywów i pozycji poza bilansowych wobec pojedynczego klienta lub grupy powiązanych ze sobą klientów mogąca spowodować niedopuszczenie ryzyka ponoszenia straty.

Sytuacja taka może zagrozić wypłacalności instytucji kredytowej. Koncentracja zaangażowań ma miejsce, gdy wartość pojedynczego zaangażowania instytucji kredytowej stosunku do klienta lub grupy powiązanych za sobą klientów jest równa lub przewyższa 10 % funduszy własnych tej instytucji. Łączne zaangażowanie instytucji kredytowej wobec jednego klienta lub grupy nie może przewyższać 25 % jej funduszy własnych.

Państwa członkowskie mogą nałożyć limity bardziej restrykcyjne lub mogą wyłączyć w całości lub w części niektóre rodzaje zaangażowań.

4. Znaczne pakiety akcji poza sektorem finansowym. Instytucje kredytowe nie mogą posiadać znacznego pakietu akcji lub udziałów w wysokości przekraczającej 15% funduszy własnych w podmiocie, który nie jest ani instytucją kredytową, ani finansową, ani też instytucją świadczącą określone usługi podobne do warunkowych lub też wobec nich pomocnicze. Suma łączna znacznych pakietów akcji lub udziałów, czyli dających 10% głosów lub udziałów instytucji kredytowej, w tych podmiotach może przekraczać 60% jej funduszy własnych. Limity te mogą nie być stosowane, jeżeli 100% kwoty przekroczenia zostanie pokryte funduszami własnymi instytucji kredytowej.

Nadzór skonsolidowany oznacza też nadzór nad grupą spółek będących instytucjami finansowymi w szerokim znaczeniu, w tym nad grupą instytucji kredytowych oraz grupą o charakterze mieszanym (z podmiotami finansowymi i niefinansowymi), na podstawie skonsolidowanych danych ich sprawozdań finansowych, bilans skonsolidowany powstaje przez zsumowanie danych bilansowych spółki dominującej z danymi bilansowymi spółek zależnych odpowiednio do wielkości udziału spółki macierzystej w kapitale własnym spółek zależnych.

Do celów konsolidacji nadzoru bierze się pod uwagę fakt rzeczywistego uczestnictwa podmiotów HOLDINGU. Normatywne ujęcie obowiązku stosowania nadzoru skonsolidowanego odnosi się do nadzoru nad instytucją kredytową zarówno, gdy instytucja kredytowa jest:

• Podmiotem dominującym, lub też;

• Posiada udział w podmiocie zależnym będącym instytucją kredytową lub finansową; jak też,

• Gdy sama instytucja kredytowa jest podmiotem zależnym od finansowej spółki holdingu.

W pierwszym przypadku nadzór odbywa się na podstawie skonsolidowanej sytuacji finansowej instytucji kredytowej jako podmiotu dominującego.

W drugim na podstawie skonsolidowanej sytuacji finansowej spółki holdingu jako podmiotu dominującego. W dyrektywie określono kompetentne władze nadzorcze odpowiedzialne za sprawowanie nadzoru skonsolidowanego,

• W przypadku, gdy podmiotem dominującym jest instytucja kredytowa nadzór wykonują władze, które udzieliły tej instytucji kredytowej licencji;

• Gdy zaś podmiotem dominującym jest finansowa spółka holdingowa nadzór jest sprawowany przez kompetentne władze, które udzieliły licencji zależnej instytucji kredytowej.

Nadzór skonsolidowany powinien obejmować przede wszystkim nadzór nad wypłacalnością, nad adekwatnością funduszy własnych w celu pokrycia ryzyka instytucji kredytowej oraz koncentracji zaangażowań konsolidacją przeprowadza się metodą pełną wobec wszystkich instytucji kredytowych i finansowych będących podmiotami zależnymi, w stosunku do podmiotu dominującego. Można stosować konsolidację proporcjonalną, w przypadku, gdy odpowiedzialność podmiotu dominującego jest ograniczona do posiadanego udziału w kapitale ze względu na odpowiedzialność innych akcjonariuszy lub udziałowców.

NOWE POROZUMIENIE BAZYLEJSKIE

W SPRAWIE ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ

INSTYTUCJI KREDYTOWYCH.

Głównymi przyczynami wydania tego dokumentu przez komitet Bazylejski jest:

1. Dalsze wspieranie bezpieczeństwa i dobrej sytuacji systemów finansowych;

2. Przyczynianie się do tworzenia równych warunków kapitałowych dla banków (równego traktowania banków);

3. Ustanowienie bardziej wszechstronnego podejścia do różnego rodzaju ryzyka, które może spotkać banki;

4. Skoncentrowanie się na bankach aktywnie działających na światowych rynkach finansowych

METODOLOGIA ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ

I JEJ STOSOWANIA

Ocena adekwatności kapitałowej składa się z trzech segmentów (filarów/części):

1. Minimalne wymogi kapitałowe - celem tego segmentu jest zwiększenie bezpieczeństwa i poprawa sytuacji finansowej banków przez bardziej wszechstronne podejście do ogółu ryzyka, które dotyka działalności banków. W tym segmencie szczególnie zwracamy uwagę na trzy kwestie:

1. Współczynnik wypłacalności;

2. Ryzyko kredytowe;

3. Ryzyko operacyjne.

Ad a) Współczynnik wypłacalności - duży nacisk położono na ograniczenie arbitrażu kapitałowego, czyli przesuwania funduszy między portfelem handlowym i bankowym w celu osiągnięcia dodatkowego zysku. Wykorzystywanie tego arbitrażu jest możliwe przede wszystkim na niedoskonałych rynkach finansowych (zalicza się tu Polski Rynek Finansowy)

Ad b) W zakresie ryzyka kredytowego nowe miary zagrożenia ryzykiem obejmują wykorzystywanie raintigów zewnętrznych (podejście standardowe) lub też raintigów wewnętrznych banków (podejście alternatywne).

W europie kontynentalnej banki przede wszystkim będą korzystać z własnych metod oceny ryzyka kredytowego lub raintigów wewnętrznych. Wynika to z braku dobrze rozwiniętych agencji raitingowych modelu bankowości kontynentalnej gospodarka przede wszystkim finansuje się w bankach, a nie na giełdzie stąd nie było silnie rozwiniętej tradycji uzyskiwania ocen raitingowych.

Ad c) W zakresie ryzyka operacyjnego zwrócono uwagę przede wszystkim na zachowanie reputacji, wiarygodności funkcjonowania instytucji kredytowej, a szczególnie na ryzyko prawne, polityczne i związane z zatrudnionymi osobami.

2. Badanie adekwatności kapitałowej przez władze nadzoru - celem tego segmentu adekwatności kapitałowej jest podejmowanie wczesnych interwencji nadzorczych, gdy nie zostanie zapewniona spójność między wysokością kapitału banku, a jego ogólnym charakterem ryzyka, gdy strategia banku nie zapewnia wystarczającego zabezpieczenia przed ryzykiem. Bank został zobowiązany do wykazania przed nadzorem, że:

1. Podejście, które stosuje do oceny adekwatności kapitałowej jest poprawne teoretycznie;

2. Wszystkie dane wejściowe (wprowadzone do komputera) są dobrej jakości;

3. Dane wyjściowe i wyniki są odpowiednie z punktu widzenia identyfikacji i oceny ryzyka.

We wszystkich obszarach działalności banku winien on dostarczyć analiz lub danych potwierdzających dokładność pomiaru ryzyka oraz przedstawić mechanizm kontroli wewnętrznej zapewniający obiektywność i spójność oceny ryzyka.

Zarząd banku jest zobowiązany do badania płynności nie tylko w skali miesięcznej, ale też w razie konieczności codziennie. Pomiary płynności można dokonywać w sposób scentralizowany, czyli poprzez jedną wyznaczonych jednostek organizacyjnych (Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami) lub w sposób zdecentralizowany, czyli przez poszczególne jednostki zajmujące się działalnością bankową.

Poza wspomnianymi dwoma metodami badania płynności wskazuje się również na konieczność stosowania metod pomiaru płynności odpowiednich do rozwoju systemu bankowego danego państwa. Ponad to zaznacza się to, że płynność jest nie tylko zjawiskiem mierzącym (ilościowym), ale też i zjawiskiem trudno-mierzalnym (jakościowym) stąd pomiar płynności także powinien w miarę możliwości obejmować jakość aktywów danego banku.

A z kolei jakość tych aktywów zależy od struktury i rozwoju rynku kapitałowo - pieniężnego danego państwa.

ZNACZENIE EURO DLA SYSTEMU FINANSOWEGO

UNII EUROPEJSKIEJ.

Znaczenie stabilności systemu finansowego odgrywa bardzo ważną rolę w euroobszarze i Unii Europejskiej. Wynika to z dwóch przyczyn:

1. Badanie rozwoju rynku finansowego jest jednym z elementów drugiego filaru strategii polityki pieniężnej EBC.

Strategia EBC składa się z dwóch następujących filarów:

1. W ramach pierwszego z nich bada się relację pomiędzy agregatem pieniężnym M3 a skalą inflacji;

2. Natomiast w drugim filarze bada się relacje zachodzące pomiędzy inflacją a szeregiem wskaźników makroekonomicznych. Takimi jak: kurs walutowy, jednostkowe koszty pracy, bilans płatniczy, czy też rozwój systemu finansowego.

2. We współczesnych badaniach makroekonomicznych wskazuje się na zależność w stabilności systemu finansowego i stabilności stopy inflacji. Podstawowym celem ESB jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.

I SEGMENT

Rynek pieniężny odgrywa bardzo ważną rolę w prowadzeniu skutecznej polityki pieniężnej - na rynku pieniężnym są odczytywane przez jego uczestników kierunki zmian polityki pieniężnej, a dopiero potem impulsy transmisji polityki pieniężnej są przekazywane do następujących sektorów gospodarki.

W celu szybkiej transmisji tych impulsów polityki pieniężnej rynek pieniężny musi być zarówno zintegrowany jak i płynny. Warto zaznaczyć, że rynek pieniężny euroobszaru jest już zintegrowany od początku 3-go etapu Unii Gospodarczo - Walutowej. Integrację tę wzmacnia dobrze rozwinięta infrastruktura systemu płatniczego TARGET (transeuropejski system płatniczy brutto pracujący w czasie rzeczywistym).


W celu badania płynności rynek pieniężny euroobszaru podzielono na:

• Rynek niezabezpieczony;

• Rynek zabezpieczony.

Najważniejszym z tych segmentów rynku pieniężnego jest rynek niezabezpieczony - służy on zarządzaniu płynnością instytucji kredytowych euroobszaru. Dlatego transakcje dokonywane na tym rynku są przede wszystkim skoncentrowane na terminie płatności „overnight”.

Na tym rynku istnieją dwie ważne stopy referencyjne:

• EONIA;

• EURIBOR.

Te dwie stopy procentowe stanowią podstawę ustalenia jednolitej ceny dla transakcji o terminach płatności od „overnight” do jednego roku.

Innymi segmentami rynku pieniężnego jest rynek:

• REPO;

• SWAPÓW walut obcych.

Te rynki nazywa się rynkami zabezpieczonymi, gdyż udzielanie kredytu na tych rynkach następuje pod zabezpieczenie danego aktywu.

Transakcje REPO są przede wszystkim skoncentrowane na terminie płatności do 1-go miesiąca.

Natomiast SWAPY walut obcych są przede wszystkim przeprowadzane w terminie płatności do i ponad 3 miesiące.

Poza wspomnianymi segmentami rynku pieniężnego występuje też rynek derywatów (instrumentów pochodnych). Najważniejszymi stopami procentowymi na tym rynku są:

• EONIA;

• SWAPS;

• EURIBOR FUTURES.

Należy zaznaczyć, iż rynek niezabezpieczony rozwinął się najszybciej ze wszystkich segmentów rynku pieniężnego euroobszaru i posiada już obecnie wysoki stopień płynności. Transakcje dokonywane na tym rynku stanowią już ok. 50 % ogółu transakcji na rynku pieniężnym euroobszaru.

Najlepiej rozwinięty rynek segmentu transakcji zabezpieczonych (REPO) stanowi ok. 1/3 tego obrotu.

Z kolei na rynku derywatów najszybciej rowinął się rynek SWAPÓW walut obcych. Należy zauważyć, że międzybankowy rynek operacji …………. czyli o dużych kwotach, jest już obecnie jednolitym rynkiem pieniężnym euroobszaru.

Do barier hamujących dalszy rozwój rynku zabezpieczonego należą zróżnicowane przepisy prawne dot. papierów wartościowych przyjmowanych jako zabezpieczenie na narodowych rynkach finansowych oraz jeszcze różniąca się infrastruktura techniczna.

II SEGMENT

System płatniczy i kartowy.

Jak już wcześniej wspomniano system płatniczy posiada już jednolitą infrastrukturę w postaci systemu TARGET. Natomiast problemem pozostałym są jeszcze rozliczenia dokonywane kartami płatniczymi, stąd 1 lipca 2002 roku wydano rozporządzenie dot. instytucji kredytowych i spółek oferujących karty kredytowe, które musiały obsłużyć opłaty za płatności przekraczające granicę w euroobszarze.

Najpierw dotoczyło ono płatności elektronicznych dokonywanych kartami kredytowymi oraz wypłaty gotówki z automatów.

Od 3 marca 2003 roku rozporządzenie to dotyczyć też będzie przekazów bankowych przekazywanych za granicę euroobszaru. To obniżenie cen obowiązuje dla wszystkich transakcji o kwocie 12,5 tys.(?) euro.

Od 2006 roku suma ta wzrośnie do 50 tysięcy euro.

Rozporządzenie to nie dotyczy czeków, gdyż usługi związane z ich realizacją - nie były wyższe w euroobszarze w porównaniu do banków amerykańskich i japońskich.

Wydanie tego rozporządzenia wywołało silną dyskusję w organizacjach i zrzeszeniach w ……………, gdyż uważano, że odgórne narzucanie cen usług bankowych nie powinno mieć miejsca w gospodarce rynkowej. Jednakże ostatecznie rozporządzenie to zostało przyjęte w UE, a jedynie Austria jako jedyne państwo UE głosowało przeciwko jego przyjęciu. Przez to rozporządzenie - dąży się do wymuszenia większej konkurencyjności banków UE wobec banków amerykańskich i japońskich. Pośrednio to działanie ma skłonić banki UE do zmniejszenia zróżnicowania prawnego i technicznego w dziedzinie tych usług bankowych, ponieważ przede wszystkim to zróżnicowanie podwyższa koszty, a zarazem cenę tych usług w sprawie pozostałych trzech państw UE, które nie należą do euroobszaru (Dania, Szwecja, Wlk. Brytania) zdecydowano, że mogą one przyjąć t rozporządzenie dobrowolnie. Warto podkreślić, że jedynie Dania wprowadziła to rozporządzenie.

Uważa się, że to wymuszone obniżenie opłat za usługi płatnicze na bankach nie spowoduje ich podrożenia w euroobszarze. Natomiast ocuje się, że przyczyni się ono do większej przejrzystości i uproszczenia europejskich systemów płatniczych i obniżenia ich kosztów.

Należy zaznaczyć, że spółki oferujące karty kredytowe obniżyły ceny swoich usług już 1 lipca 2002 roku, czyli z dniem wejścia w życie. Najpóźniej od 1 stycznia 2002 roku, zobowiązały się te spółki nie pobierać opłat za płatności zagraniczne w euroobszarze i faktycznie przestały je pobierać, w wyniku czego oszacowano już w tej chwili ich stratę z tego tytułu na ok. 1 % ich obrotu, czyli ok. 65 mln euro.

Dlatego należy liczyć się, że utracone pieniądze instytucje te skompensują sobie wyższymi opłatami rocznymi lub wyższymi opłatami za prowadzenie konta.

SYSTEM BANKOWY

System finansowy euroobszaru jest silnie zdominowany przez system bankowy. Wskazuje na tą dominację zarówno relacja kredytu bankowego do PKB, jak i depozytu bankowego do PKB.

Relacje kredytu bankowego do PKB równają się w UE ok. 110 %, jest to dwukrotnie więcej niż w USA; podobna relacja istnieje w drugim przypadku, gdyż depozyty bankowe państw UE stanowią ok. 80 % PKB, podczas, gdy w USA jedynie 40 %. Dane te wskazują, że w UE nadal utrzymuje się model bankowości kontynentalnej (finansowanie przez system bankowy), a w USA model bankowości angloamerykańskiej (finansowanie przez rynek kapitałowy).

Warto podkreślić, że sytuacja europejskich systemów bankowych jest zrównoważona:

• Z jednej strony, są one już silnie zintegrowane w dziedzinie usług bankowych dla klientów korporacyjnych i bankowości inwestycyjnej, a szczególnie w transakcjach papierami wartościowymi dokonywanymi na rynkach międzynarodowych;

• Z drugiej strony dostrzega się ich słabą integrację z zakresie usług dla klientów detalicznych, gdyż w tym przypadku banki prowadzą swoją działalność jedynie na obszarze swojego państwa.

Należy zauważyć, że współczesny kierunek bankowości europejskiej wyznaczają tzw. banki bezpośrednie, czyli oferujące swoje usługi przez Internet. Te banki jak i banki powstałe przez fuzje świadczą już usługi o jednolitym standardzie europejskim.

Odzwierciedleniem przemian w europejskich systemach bankowych, których katalizatorem jest wprowadzenie euro, są upadki wielu banków europejskich.

Procesem likwidacji tych banków oraz ich przejmowaniem przez banki silniejsze oraz ponoszenie strat wskazuje na negatywną stronę tych przemian. Najlepszym przykładem tych negatywnych skutków jest sytuacja w niemieckim systemie bankowym traktowanym jako najbezpieczniejszy i najstabilniejszy system bankowy w europie. europie systemie tym wiele dużych banków poniosło straty (Comertzbank) oraz także banki prywatne, z których zostało jedynie 1/5 (z 250 banków zostało jedynie 50).

Zachodzące przemiany w systemach bankowych zmieniły też strukturę dochodów banków europejskich. Struktura ta stała się mniej stabilna, gdyż miejsce głównej pozycji dochodów (oprocentowanie kredytów) zastąpił rosnący udział opłat i dywidend uzyskiwanych przez banki europejskie w Europie. W coraz większej mierze następuje proces bezpośredniego finansowania na rynku kapitałowym, jednakże nie jest on wystarczająco silny, aby zmienić tradycyjne źródła finansowania, czyli kredyty bankowe.

Jednak już obecnie ten rozwój przyspiesza proces transmisji polityki pieniężnej (zmiany instrumentów polityki pieniężnej są szybciej widoczne w tzw. gospodarce realnej).

Na zmiany europejskich systemów bankowych ma też wpływ proces starzenia się społeczeństwa europejskiego. Z tego powodu większość tego społeczeństwa przestaje oszczędzać w bankach w formie lokat, a coraz częściej korzysta z usług szeroko rozumianego rynku kapitałowego. A mianowicie z funduszy inwestycyjnych i funduszy powierniczych. Wynika to z tego, że państwa UE muszą rezygnować ze swojej funkcji opiekuńczości w obliczu narzuconych kryteriów konwergencji (zbieżności), a szczególnie kryterium deficytu budżetowego (<3% PKB) i długu publicznego (<60%PKB ).

W związku z tym Rządy państw członkowskich UE pośrednio przymierzają się do zmiany struktury oszczędności swoich społeczeństw przez wprowadzenie podatku od odsetek wkładów, co w znacznym stopniu zniechęca te społeczności od utrzymywania swoich oszczędności w bankach.

Instytucja kredytowa prowadzi działalność przez placówki lub świadczy tylko usługi.

Stopa referencyjna - to stopa, która stanowi punkt odniesienia, inaczej podstawę ustalenia innych stóp procentowych

---