Gwarancje bankowe

1. Definicja gwarancji bankowej

W myśl art. 80 ustawy prawo bankowe, banki mogą udzielać, na zlecenie, gwarancji bankowych i poręczeń. Jednak art. 81 prawa bankowego bezpośrednio odnosi się do gwarancji bankowej. W myśl tego artykułu gwarancją bankową nazywamy jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenia pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.

Na podstawie przepisów prawa bankowego gwarancję bankową można więc określić jako zobowiązanie zaciągnięte przez bank (gwaranta) na zlecenie innej osoby (zleceniodawcy gwarancji), w którym bank zobowiązuje się do zapłaty pewnej sumy pieniężnej (w złotych lub walucie obcej) na żądanie osoby uprawnionej (beneficjenta gwarancji) po spełnieniu przez nią określonych przesłanek (warunków).

Jak wynika z tej definicji, gwarancja jest:

1. umową jednostronnie zobowiązującą między bankiem-gwarantem, a beneficjentem gwarancji (oznacza to, że bank wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta po spełnieniu przez niego określonych warunków),

2. zobowiązaniem pieniężnym,

3. zobowiązaniem przyszłym gwaranta,

4. zobowiązaniem nieakcesoryjnym.

Rysunek 1. Schemat udzielania gwarancji bankowej

A		umowa/kontrakt		B
dłużnik				wierzyciel
zleceniodawca					Beneficjent
zlecenie udzielenia gwarancji			Umowa gwarancji bankowej
		G
		bank-gwarant

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów szkoleniowych Banku Śląskiego

2. Charakter prawny gwarancji bankowej

Mimo ustawowej definicji gwarancji bankowej w kręgach prawniczych dochodzi do wielu sprzeczności związanych z traktowaniem gwarancji bankowej jako umowy między stronami, czy też jednostronnej czynności prawnej banku. Opowiedzenie się za jednym z poglądów niesie za sobą szereg konsekwencji prawnych. Przyjęcie poglądu, zgodnie z, którym gwarancja bankowa jest umową przesądza o stosowaniu do trybu jej zawarcia odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego. Gwarant mógłby zatem zawsze cofnąć złożoną ofertę do momentu dojścia jej do beneficjenta. Po zawarciu umowy do wszelkich zmian potrzebna jest już zgoda obu stron.

Z przyjęciem poglądu, iż gwarancja stanowi jednostronną czynność prawną wiąże się natomiast konieczność określenia momentu, od którego złożone przez gwaranta oświadczenie wywołuje skutki prawne. Wydaje się, że momentem tym byłoby dojście oświadczenia gwaranta do osoby, do której oświadczenie to jest skierowane.

Na podstawie przepisów art. 99 ust. 1 prawa bankowego, z upoważnienia Prezesa Narodowego Banku Polskiego banki mogą wykonywać czynności obrotu dewizowego i związane z nimi rozliczenia, w tym pośredniczyć w przyjmowaniu i dokonywaniu płatności oraz transferu krajowych i zagranicznych środków płatniczych w obrocie dewizowym. Kontrolę nad tą czynnością sprawuje Prezes Narodowego Banku Polskiego i tylko on może zakazać, bądź całkowicie cofnąć udzielone upoważnienia w przypadku gdy bank naruszy przepisy prawa.

Banki upoważnione do udzielania gwarancji zobowiązane są do przestrzegania przepisów prawa dewizowego. Na mocy art. 21 ust.3 pkt. 2 ustawy prawo dewizowe banki zobowiązane są do dokonywania kontroli dewizowej w zakresie czynności obrotu dewizowego. Natomiast art. 4 pkt. 3 tejże ustawy mówi, iż wszelkie ograniczenia zawarte w prawie dewizowym nie mają zastosowania do obrotu dewizowego, dokonywanego przez upoważnione do tego banki z zastrzeżeniami wymienionymi w tym przepisie.

Art. 358 § 2 kodeksu cywilnego zezwala aby strony w umowie zastrzegły, jeżeli jest to konieczne, iż wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W tym przypadku może to być kurs określonej w umowie waluty obcej.

Sumując, wysokość zobowiązania w umowie może być wyrażona w:

1. złotych,

2. walucie obcej, na podstawie zezwolenia dewizowego Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

3. w złotych lub walucie obcej z uwzględnieniem klauzuli waloryzacyjnej.

Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r. nie określa, jakie banki mogą udzielać gwarancji bankowych. Zawiera ogólny zapis, stanowiący, iż banki mogą udzielać gwarancji bankowych. Brak jakiegokolwiek przepisu ograniczającego pozwala przyjąć, iż każdy bank, którego statut przewiduje udzielanie gwarancji bankowych, jest do tego uprawniony. Zasada ta dotyczy wyłącznie gwarancji w złotych. Jednak na podstawie przepisów prawnych istnieją banki, którym owe przepisy nie zezwalają na udzielanie gwarancji bankowych.

Na podstawie art. 12 i 15 ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych, zakaz udzielania gwarancji mają wszystkie banki hipoteczne. Pomimo, iż obydwa artykuły enumeratywnie wymieniają podstawowe czynności banków hipotecznych, jednak wśród wskazanych czynności nie ma gwarancji bankowych.

Podobnie jest w przypadku kas oszczędnościowo - budowlanych, gdzie art. 4 ustawy o kasach oszczędnościowo-budowlanych i wspieraniu przez państwo oszczędzania na cele mieszkaniowe nie wymienia gwarancji bankowych. Również ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych nie wymienia w art. 3, wśród celów kasy udzielania gwarancji.

Natomiast ustawa o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ ogranicza możliwość udzielania gwarancji bankowych przez banki

spółdzielcze. Art. 15 ust. 1 tejże ustawy wskazuje czynności, do których wykonywania banki spółdzielcze są upoważnione. Nie ma wśród nich udzielania, ani przyjmowania gwarancji bankowych. Wyjątek przewiduje jedynie ust. 2 art. 5, który dopuszcza możliwość wykonywania także innych czynności, ale wyłącznie w imieniu i na rzecz banku regionalnego, bądź w imieniu własnym na podstawie zezwolenia wydanego przez bank regionalny. Do tych czynności nie zalicza się jednak gwarancja bankowa.

Narodowy Bank Polski może wystawiać gwarancje bankowe. W przypadku gwarancji wystawionych w obrotach z zagranicą, możliwość taką wymienia art.52 ust. 4 ustawy o NBP. Nie ma w nim jednak przepisu dotyczącego gwarancji w obrocie krajowym.

Gwarancja jest umową nieodpłatną. Wprawdzie bank zawsze pobiera prowizję za udzielenie gwarancji, jednakże obciąża nią dłużnika na podstawie zawartej z nim umowy zlecenia. O odpłatności gwarancji możemy mówić jedynie wtedy, kiedy mamy na myśli całokształt stosunków prawnych, zachodzących między wszystkimi uczestnikami transakcji.

Na podstawie prawa bankowego oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego, gwarancję bankową możemy uznać jako zobowiązanie abstrakcyjne (samoistne). Możemy przyjąć, iż jest ona zobowiązaniem beneficjenta gwarancji. Oznacza to, że przyczyna zobowiązania banku gwaranta nie musi być wyrażona w umowie. Odpowiedzialność gwaranta oderwana jest od innego stosunku prawnego tak, że dług gwaranta ma charakter długu głównego. Z abstrakcyjnego charakteru gwarancji wynikają następujące skutki:

• zobowiązanie gwaranta jest w pełni samoistne i niezawisłe od długu dłużnika (zatem jego ważność nie zależy od ważności zobowiązania dłużnika). Zakres zobowiązania gwaranta nie jest zdeterminowany zakresem zobowiązania dłużnika. Postanowienia np. umowy kredytowej (przy gwarancji spłaty kredytu) mają znaczenie dla zobowiązania gwaranta, jeżeli zostaną wprowadzone do treści gwarancji,

• gwarant nie może podnieść przeciwko beneficjentowi gwarancji jakichkolwiek zarzutów, jakie przysługują dłużnikowi, np. potrącenia. Realizacja gwarancji nigdy nie może być uzależniona od bezskuteczności uprzedniej egzekucji przeciwko dłużnikowi.

Należy jednak podkreślić, iż bank-gwarant nie jest w żadnym wypadku zobowiązany do spełnienia świadczenia jakim jest zwrot zaliczki, bądź też wykonania zobowiązania jakim jest np. realizacja inwestycji, której nie dokonał zleceniodawca. Bank jedynie zobowiązuje się do zapłaty sumy gwarancyjnej, w przypadku gdy nie wystąpi określony w gwarancji rezultat, np. nie zostanie spłacony kredyt, nie zostanie zrealizowana inwestycja lub nie zostanie zapłacone cło.

Gwarancja bankowa uważana jest powszechnie przez doktrynę za umowę losową i nienazwaną, do której stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, Dokładniej mówiąc jest to umowa w której treści rozmiar świadczenia, bądź samo świadczenie jest w mniejszym lub większym stopniu zależne od przypadku. Istotą gwarancji jest zobowiązanie do zapłaty sumy pieniędzy gdy zleceniodawca nie spełnia świadczenia. W przypadku gdyby z góry wiadomo było, że zleceniodawca wywiąże się ze zobowiązania, wówczas nie potrzebne byłoby wystawianie gwarancji. Natomiast jeżeli bank-gwarant miałby pewność, że zleceniodawca nie wywiąże się ze zobowiązania wobec beneficjenta, wówczas nie doszłoby do wystawienia gwarancji.

Jednak nie wszyscy zgadzają się z tą opinią. Jak wiadomo bank przeprowadza szereg czynności, które pozwalają mu ocenić sytuację finansową i gospodarczą zleceniodawcy. Wynikają one z działalności zawodowej banku i są to najczęściej ocena zdolności kredytowej zleceniodawcy oraz wiarygodności jako dłużnika. W zobowiązaniu gwaranta tkwi oczywiście pewien element niepewności, lecz nie oznacza to że gwarancja jest umową losową.

Gwarancja bankowa jest z reguły zobowiązaniem bezwarunkowym co oznacza, że roszczenie beneficjenta gwarancji musi być zaspokojone przez gwaranta bez stawiania beneficjentowi warunków. W terminie ważności gwarancji, beneficjent ma prawo zażądać od gwaranta każdej kwoty do maksymalnej wysokości oznaczonej w gwarancji, na podstawie samego oświadczenia, że wystąpiły okoliczności, od których uzależnione jest skorzystanie z gwarancji (najczęściej jest to stwierdzenie beneficjenta, że zleceniodawca gwarancji nie wykonał zobowiązań umownych zabezpieczonych gwarancją bankową).

Gwarancja może być wszakże zobowiązaniem warunkowym wówczas roszczenie z gwarancji staje się wymagalne po jego zgłoszeniu oraz po spełnieniu przez beneficjenta określonych warunków (np. przedstawienie gwarantowi wymaganych zgodnie z treścią gwarancji dokumentów). W praktyce gwarancje takie występują stosunkowo rzadko.

Udzielać gwarancji mogą również zakłady i towarzystwa ubezpieczeniowe oraz Skarb Państwa, jeżeli tylko istnieją przepisy prawne dopuszczające do tego. Jednakże takich gwarancji nie można nazywać „gwarancją bankową”. Zatem przepisy prawa bankowego dotyczą jedynie gwarancji udzielanych przez banki. Natomiast jeżeli gwarancji udziela np. zakład ubezpieczeniowy to może on stosować przepisy prawa bankowego tylko wówczas, kiedy odsyłają do nich przepisy regulujące ten rodzaj gwarancji.

3. Rodzaje gwarancji bankowych

W praktyce banki mają do czynienia głównie z gwarancjami, które możemy podzielić na bezpośrednie lub pośrednie. Gwarancja bezpośrednia występuje wówczas, gdy klient zleca bankowi wystawienie gwarancji bezpośrednio na beneficjenta. Natomiast gwarancja pośrednia występuje wtedy, gdy jeden bank na zlecenie swojego klienta zwraca się do innego banku o wystawienie gwarancji na rzecz beneficjenta mającego siedzibę na obszarze działania tego drugiego banku.

Biorąc pod uwagę kryterium warunków umieszczanych w gwarancji, możemy je podzielić na nieodwołalne i odwołalne. Gwarancja nieodwołalna nie może być odwołana lub zmieniona bez zgody beneficjenta. Jej przeciwieństwem jest gwarancja odwołalna, która w swoim tekście zawiera uprawnienia gwaranta do złożenia jednostronnego oświadczenia woli zmieniającego lub ograniczającego zakres odpowiedzialności gwarancyjnej, a nawet tę odpowiedzialność wyłączającego.

Takie oświadczenie może być złożone przy spełnieniu odpowiednich warunków, wymienionych w gwarancji lub przy wystąpieniu określonego zdarzenia. W takiej postaci gwarancja odwołalna jest modyfikacją gwarancji warunkowej. W tej pierwszej nadejście warunku może

stanowić podstawę do zniweczenia lub zmodyfikowania zobowiązania gwaranta, w tej drugiej natomiast powoduje powstanie odpowiedzialności banku, nieziszczenie się natomiast warunku wyłącza powyższe skutki.

3.1. Gwarancja spłaty kredytu na tle innych zabezpieczeń prawnych

Jedną z najbardziej znanych gwarancji udzielanych przez banki jest gwarancja spłaty kredytu. Jest ona zobowiązaniem banku gwaranta do zapłaty określonej w gwarancji kwoty w przypadku gdy kredytobiorca, na zlecenie którego gwarancja została udzielona, nie spłaci kredytu wraz z odsetkami i prowizją w terminie określonym w umowie kredytu zawartej z beneficjentem gwarancji. Gwarancja spłaty kredytu ma zapewnić zabezpieczenie spłaty kredytu udzielonego przez inny bank niż ten, który udziela gwarancji.

Już w chwili udzielania kredytu bank powinien sobie zapewnić możliwość skutecznego dochodzenia w przyszłości zwrotu kredytu w razie niespłacenia go przez kredytobiorcę. W celu zabezpieczenia wierzytelności bankowych , bank może żądać zabezpieczenia przewidzianego w kodeksie cywilnym i prawie wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi w obrocie krajowym i zagranicznym.

Polskie prawo nie przewiduje zamkniętej listy zabezpieczeń kredytów. W przyszłości mogą pojawić się nowe formy zabezpieczeń, jeżeli tylko okaże się, że dają one lepszą gwarancję zmniejszenia ryzyka kredytowego. Większość zabezpieczeń uregulowana jest przepisami prawa inne natomiast wykształciła praktyka bankowa. Można je podzielić na dwie grupy:

1. zabezpieczenia rzeczowe - ograniczające odpowiedzialność kredytobiorcy lub osoby udzielającej zabezpieczenia do określonych przedmiotów majątkowych zabezpieczyciela, odpowiada on określoną rzeczą:

• zastawem,

• hipoteką,

• przewłaszczeniem na zabezpieczenie,

• kaucją,

• blokadą rachunku bankowego,

zabezpieczenia osobiste - powodujące odpowiedzialność zabezpieczyciela całym jego majątkiem, zarówno obecnym jak i przyszłym:

• poręczeniem,

• gwarancją,

• przejęciem długu,

• przystąpieniem do długu,

• przelewem wierzytelności,

• wekslem,

• ubezpieczeniem kredytu.

Ogólnie Zastawem nazywamy ruchomość (rzecz, przedmiot) przekazaną wierzycielowi w celu zabezpieczenia zwrotu długu. Wierzyciel może odstąpić od fizycznego przejęcia w posiadanie zastawionej ruchomości i pozostawić ją u dłużnika wówczas, gdy jest ona narzędziem pracy dłużnika nieodzownym do gromadzenia środków na spłatę długu. Zastaw oznacza też ograniczone prawo rzeczowe, mające na celu zabezpieczenie wierzytelności na majątku dłużnika, polegające na możliwości zaspokojenia wierzytelności z rzeczy lub prawa, na którym został ustanowiony zastaw, bez względu na to, czyją własnością jest rzecz lub komu przysługuje prawo. Przy zastawie ogólnym wymagane jest przekazanie bankowi zastawionej rzeczy jednak sądowy zastaw rejestrowy pozwala kredytobiorcy korzystać z przedmiotu zastawu. Jego charakterystyczną cechą jest to, że może być ustanowiony tylko na zabezpieczenie kredytów już udzielonych. Zastaw na prawach dotyczy zarówno rzeczy zbywalnych, jak również praw zbywalnych np. udziałach w spółkach z o.o., prawa na papierach wartościowych, lokaty.

Hipoteka polega na zabezpieczeniu spłaty długu na nieruchomości będącej własnością dłużnika przez wpisanie na podstawie aktu notarialnego kwoty długu do księgi wieczystej tej nieruchomości. Daje to wierzycielowi prawo domagania się jej sprzedaży i zaspokojenia jego roszczenia, jeśli dłużnik nie ureguluje zobowiązania w terminie, a także dochodzenia swych praw do danej nieruchomości nawet przy zmianie jej właściciela. Terminowa spłata długu znosi prawa wierzyciela w stosunku do nieruchomości.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie, w prawie cywilnym jest formą zabezpieczenia rzeczowego, polegającą na tym, iż dłużnik przenosi na wierzyciela własność swej rzeczy z równoczesnym zobowiązaniem wierzyciela do przeniesienia własności tej rzeczy z powrotem na dłużnika po zaspokojeniu wierzytelności. Umowa taka przewiduje, że wierzyciel będzie korzystał z rzeczy tylko w sposób określony w umowie. Na gruncie polskiego prawa orzecznictwo dopuszcza tę formę zabezpieczenia co do rzeczy ruchomych. Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest natomiast niedopuszczalne co do nieruchomości, gdyż przyjmuje się, że kryje w sobie przeniesienie własności nieruchomości z zastrzeżeniem warunku i terminu - co wg polskiego kodeksu cywilnego jest niedopuszczalne.

Innym z wymienionych sposobów zabezpieczania spłaty kredytów jest kaucja. Występuje w postaci środków pieniężnych w gotówce, względnie bonów oszczędnościowych przekazanych bankowi na czas spłaty kredytu jako zabezpieczenie. Kaucja jest rzadko spotykana w praktyce z uwagi na niechęć przedsiębiorców, co związane jest z faktem, iż środki przechowywane są na nieoprocentowanym rachunku bankowym. Dla banków jest to jedna z najpewniejszych form zabezpieczenia spłaty kredytów.

Poręczenie jest umową prawa cywilnego, w której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Zasadniczo poręczenie przyjmuje taki kształt jaki nadaje jej ustawa i rzadko pamięta się o możliwości odmiennego umownego uregulowania. Odpowiedzialność poręczyciela za dług rozciąga się na całą wielkość świadczenia głównego, a ponadto na wszelkie szkody wynikłe wskutek niewykonania albo nienależytego wykonania zobowiązania głównego przez dłużnika, za którego dług poręczamy, a także na świadczenia uboczne, którymi są odsetki, kary umowne, koszty postępowania sądowego.

Przejęcie długu jest to czynność prawna, wskutek której osoba trzecia wstępuje w miejsce dłużnika, przez co zostaje on zwolniony z długu. Przejęcie długu może nastąpić: przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika lub przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela. Umowa o przejęcie długu powinna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie.

Przystąpienie do długu polega na tym, że do istniejącego zobowiązania dłużnika głównego przystępuje osoba trzecia, która od tego momentu staje się dłużnikiem solidarnym; jej przystąpienie do długu nie skutkuje bowiem zwolnieniem z długu dotychczasowego dłużnika. Jest to

pewnego rodzaju przekształcenie podmiotowe w zobowiązaniu po stronie dłużnika; wierzyciel uzyskuje nowego dłużnika, a odpowiedzialność za dług po stronie dłużniczej ma charakter solidarny.

Przelew wierzytelności pomyślany jest jako umowa, mocą której cedent (dotychczasowy wierzyciel) przelewa na cesjonariusza, przysługującą mu wobec osoby trzeciej, wierzytelność. Umowa o przelew nie powoduje żadnej zmiany treści stosunku prawnego, łączącego kredytobiorcę ze swoim dłużnikiem, zmienia się jedynie wierzyciel. Na miejsce dotychczasowego wierzyciela wchodzi nowy podmiot - bank - stając się nowym wierzycielem dłużnika cedenta.

Weksel jest to papier wartościowy o określonej dokładnie przez prawo wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. występuje w dwóch zasadniczych rodzajach - jako weksel trasowany i własny. Weksel trasowany (ciągniony) jest to papier wartościowy zawierający skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Weksel własny to jeden ze sposobów zabezpieczenia kredytów. Wystawiany on jest przez kredytobiorcę, który w ten sposób zobowiązuje się do spłaty kredytu. Weksel jest wtedy dla banku gwarancją, że zostanie uregulowany w terminie. Zobowiązanie wekslowe powstaje z chwilą wręczenia wierzycielowi podpisanego weksla - i nie można go odwołać.

Bardzo rzadko jednak również stosowanym zabezpieczeniem jest ubezpieczenie kredytu. Pojęcie to można zdefiniować jako ubezpieczenie, w którym ubezpieczyciel (towarzystwo ubezpieczeniowe) bierze na siebie część ryzyka związanego z nieotrzymaniem ekwiwalentu za udzielony przez kredytodawcę kredyt od określonych dłużników oraz w wyniku zaistnienia sprecyzowanych zdarzeń. W tym przypadku istotna jest sytuacja towarzystwa ubezpieczeniowego. Bank wymaga, aby polisa ubezpieczeniowa była wykupiona w renomowanym towarzystwie, którego wypłacalność nie podlega dyskusji. Wybór odpowiedniej firmy ubezpieczeniowej może być jednak źródłem konfliktów między bankiem a klientem, gdyż polisa ubezpieczeniowa, wystawiona przez renomowane towarzystwo jest kosztowna.

Na podstawie tego podziału nie można bezpośrednio stwierdzić, która z wymienionych form zabezpieczenia jest lepsza. Czasem prawidłowo ustanowiony zastaw pod względem ekonomicznym będzie lepszy od poręczenia osoby, nie posiadającej dużych możliwości majątkowych. I odwrotnie dobre poręczenie może okazać się lepsze od hipoteki na nieruchomości, która nie znajdzie zbytu.

Gwarancja spłaty kredytu może być udzielona przed zawarciem umowy o kredyt, wówczas będzie to gwarancja na spłatę kredytu przyszłego, bądź też może być udzielona po zawarciu umowy o kredyt, wtedy kredytodawca uzależnia uruchomienie kredytu od złożenia gwarancji.

Beneficjentem gwarancji spłaty kredytu jest kredytodawca. Gwarancja może również zabezpieczać tylko część kredytu, czyli tzw. transzę. Dotyczy to jedynie przypadku zabezpieczenia kredytów średnio- lub długoterminowych. Bankiem-gwarantem może być wyłącznie inny bank, niż ten, który udzielił kredytu. Nie jest również dopuszczalne aby odziały tego samego banku udzielały sobie wzajemnie gwarancji.

Gwarancja spłaty kredytu jest gwarancją nieodwołalną, gdyż w innym przypadku byłaby nie do przyjęcia przez kredytodawcę. Bank-gwarant nie jest zobowiązany do spłaty kredytu. Gwarancja jest samodzielnym zobowiązaniem gwaranta, toteż zobowiązuje się on tylko do zapłacenia kwoty wskazanej w gwarancji. Roszczenia w przypadku gwarancji spłaty kredytu przekazywane są z reguły gwarantowi bezpośrednio przez beneficjenta.

W interesie banku-gwaranta leży, aby termin obowiązywania gwarancji był jak najkrótszy, natomiast w interesie kredytodawcy żeby termin był jak najdłuższy. Przy gwarancji spłaty kredytu termin, z którego upływem wygasa obowiązek gwaranta, nie jest z reguły późniejszy niż miesiąc po ustalonym w umowie kredytu terminie spłaty.

Działalność banku powinna być prowadzona w sposób zapewniający realizację wszystkich jego zobowiązań, zgodnie z terminami umownymi (czyli do utrzymania płynności płatniczej). Jedno z podstawowych zagrożeń dla banku wiąże się z ryzykiem nieodzyskania udzielonych przez bank kredytów. Wymusza to na bankach podejmowanie działań zmierzających do zminimalizowania tego ryzyka. Dlatego stosowanie zabezpieczeń przewidzianych przez polskie prawo powoduje wzmocnienie pozycji banku, a co za tym idzie nie dopuszczenie do utraty płynności płatniczej.

Mimo wielu form zabezpieczenia kredytów, gwarancja bankowa należy do mniej popularnych. Szersze zastosowanie ma przy zabezpieczaniu przetargów, kontraktów lub płatności za zakupione towary.

3.2. Gwarancje przetargowe (wadialne)

W obrocie gospodarczym często do ogłaszanych przetargów stawały firmy niewiarygodne, które po wygraniu przetargu odmawiały zawarcia umowy na warunkach zgłoszonych przez nie w chwili przystąpienia do przetargu.

Aby uniknąć tego typu przypadków podmioty organizujące przetargi żądały często od podmiotów przystępujących do przetargów złożenia wadium w postaci środków pieniężnych, weksli, papierów wartościowych jako elementu zabezpieczającego zawarcie umowy przez podmiot przystępujący do przetargu w przypadku jego wygrania na warunkach pierwotnie przez niego określonych.

W obrocie międzynarodowym upowszechniło się natomiast składanie wadium w postaci gwarancji bankowych, zabezpieczających zawarcie umowy przez podmiot, który wygra przetarg na warunkach zgłoszonych przez niego w chwili przystąpienia do przetargu. Odmowa zawarcia tej umowy powoduje obowiązek gwaranta do zapłacenia podmiotowi organizującemu przetarg sumy gwarancyjnej. Kwota gwarancji wadialnej ustalona jest odpowiednio do wymogów określonych w warunkach przetargu i wynosi zazwyczaj od 1-5%, lecz zdarzają się również od 2-10% wartości oferty objętej przetargiem.

Niekiedy gwarancje przetargowe zawierają jednocześnie przyrzeczenie wykonania umowy w razie jej zawarcia w wyniku wygrania przetargu.

Zleceniodawcą gwarancji jest podmiot gospodarczy przystępujący do przetargu, natomiast beneficjentem gwarancji jest jednostka organizująca przetarg. Do zlecenia należy dołączyć warunki przetargu oraz potwierdzenie złożenia oferty wraz z jej numerem i datą złożenia. Treść gwarancji przetargowej powinna zawierać, oprócz elementów właściwych dla każdej gwarancji, również informacje dotyczące przetargu, w związku z którym została udzielona, np. nazwę jednostki ogłaszającej przetarg, bliższe określenie przetargu itp.

Kwota gwarancji powinna być równa wysokości wadium, a termin ważności gwarancji musi być jak najściślej powiązany z terminem wyznaczonym do wyboru oferty. W treści gwarancji przetargowej bank powinien zastrzec, że jest ona ważna tylko w stosunku do pierwotnej oferty złożonej przez zleceniodawcę.

Wadium pełni dwie podstawowe funkcje:

1. ma zapewnić wiarygodność składanych ofert,

2. po przyjęciu oferty ma zabezpieczyć zawarcie umowy przez oferenta oraz wywiązanie się z innych zobowiązań, wynikających z przystąpienia do przetargu.

Gwarancja przetargowa powinna zawierać co najmniej:

1. zobowiązanie się gwaranta do zapłaty sumy gwarancyjnej w przypadku gdy oferent wygrał przetarg i nie wywiązał się ze zobowiązań,

2. informacje dotyczące przetargu (nazwę podmiotu ogłaszającego przetarg, przedmiot przetargu, miejsce ogłoszenia przetargu, itp.),

3. określenie sumy gwarancyjnej,

4. wskazanie beneficjenta gwarancji,

5. oznaczenie zleceniodawcy,

6. oznaczenie oferenta za którego bank gwarantuje, jeżeli nie jest nim zleceniodawca,

7. określenie terminu obowiązywania gwarancji.

3.3. Gwarancja należytego wykonania kontraktu

Gwarancja należytego wykonania kontraktu jest pisemnym zobowiązaniem banku-gwaranta do zapłacenia oznaczonej w gwarancji kwoty (przeważnie jest to 10% wartości kontraktu) w razie niewykonania bądź nieprawidłowego wykonania umowy przez zleceniodawcę gwarancji, w przypadku gdy nie zapłaci on beneficjentowi kar umownych. Beneficjentem gwarancji jest podmiot gospodarczy na rzecz którego ma być świadczona usługa lub któremu ma być dostarczony towar. Zleceniodawcą udzielenia gwarancji jest podmiot gospodarczy, który jest zobowiązany do:

• dostarczenia towarów w terminie, odpowiedniej ilości i jakości,

• świadczenia określonych usług w terminie,

• zrealizowania określonej inwestycji.

Rodzaj i zakres zobowiązań pokrywanych tego rodzaju gwarancją wynika zazwyczaj z ustaleń kontraktowych i jest w dużej mierze zależny od natury dostarczanego towaru lub usług, cyklu produkcyjnego, częstotliwości dostaw oraz warunków płatności.

Do najczęściej pokrywanych tą gwarancją ryzyk wynikających z niewłaściwego wykonania zobowiązań kontraktowych należą ryzyka związane z:

• niewłaściwym lub nieterminowym wykonaniem kontraktu (ilość, jakość, terminowość),

• nie regulowaniem kar przewidzianych w kontrakcie,

• nie wywiązywaniem się ze zobowiązań wynikających z gwarancji technicznej.

W treści gwarancji podawane są często rodzaj i wartość poszczególnych zobowiązań, których wykonanie ona zabezpiecza, ale najczęściej podawana jest tylko ogólna jej kwota. Omawiana gwarancja ma zazwyczaj klauzulę, że wchodzi w życie po spełnieniu pewnych warunków, np. podpisaniu i wejściu w życie kontraktu, wpłaceniu zaliczki, otwarciu akredytywy i innych.

Ze względu na często nie sprecyzowany zakres i rodzaj zobowiązań pokrytych gwarancją oraz możliwość składania roszczeń wypłaty bez ich uzasadnienia istnieje niebezpieczeństwo nieuzasadnionych wypłat. Dlatego ważne jest zabezpieczenie przez wykonawcę dowodów należytego wykonania kontraktu, aby zwiększyć szansę windykacji niesłusznie zapłaconych w ramach gwarancji kwot.

3.4. Gwarancja zabezpieczająca zapłatę należności za zakupione towary i usługi

Na mocy umowy zawartej z beneficjentem gwarancji, gwarancja ta jest zobowiązaniem banku do zapłaty określonej w gwarancji kwoty w przypadku gdy zleceniodawca nie zapłaci za zakupione towary lub usługi. Zleceniodawcą jest podmiot gospodarczy zobowiązany do świadczenia na podstawie umowy zawartej z beneficjentem gwarancji.

Do zlecenia należy dołączyć w szczególności umowę, w związku z którą gwarancja jest wystawiona, oraz wszelkie jej zmiany. Treść gwarancji powinna zawierać istotne informacje dotyczące umowy:

1. nazwę stron, które zawarły umowę,

2. datę zawarcia umowy i jej numer,

3. kwotę umowy,

4. warunki i terminy płatności,

5. terminy i warunki dostawy towarów lub usług.

Gwarancje takie mogą uzależniać spełnienie przez bank zobowiązania od udokumentowania bankowi, że zleceniodawca nie dotrzymał warunków umowy zawartej z beneficjentem

Żądanie zapłaty zawiera pisemne oświadczenie beneficjenta, że towar lub usługa zostały przez niego dostarczone,a nie otrzymał za nie zapłaty w ustalonym w kontrakcie terminie. Czasami, wraz z żądaniem zapłaty, oczekuje się również przedłożenia kopii faktury oraz dokumentów wysyłkowych. Gwarancja płatności może zawierać klauzulę redukcyjną pozwalającą na automatyczne zmniejszanie zobowiązania banku z każdą częściową zapłatą za towar lub usługę (dotyczy to w szczególności płatności dokonywanych ratami).

Wysokość zobowiązania banku z tytułu udzielonej gwarancji może obejmować:

1. pełną kwotę umowy,

2. określony udział w kwocie umowy; takie rozwiązanie przyjmowane jest w przypadku dużej wartości dostaw oraz umowach wieloletnich,

3. kwotę okresowej płatności, jeżeli na mocy zawartej umowy zleceniodawca jest zobowiązany do uiszczenia należności za zakupiony towar w ratach lub za usługi w formie czynszu, za najem, dzierżawę itp.,

4. wyżej wymienione kwoty wraz z odsetkami za zwłokę.

3.5. Pozostałe rodzaje gwarancji bankowych

Do gwarancji udzielanych przez banki zaliczyć możemy również gwarancję zwrotu zaliczki. Jest to pisemne zobowiązanie banku do

wypłacenia beneficjentowi gwarancji oznaczonej w niej kwoty, w przypadku gdyby zleceniodawca nie wykonał umowy i odmówił zwrotu zaliczki wraz z ewentualnymi odsetkami za jej przetrzymanie.

Zaliczka, zwana również zadatkiem, jest to pewna suma pieniężna, wręczana przy zawarciu umowy na poczet przyszłego świadczenia. Pełni ona również funkcję kaucji zabezpieczającej wykonanie umowy.

Relacja pomiędzy wysokością kwoty zaliczki, a wartością przedmiotu umowy uzgadniana jest przez strony. Wysokość zaliczki nie może być jednakże dowolna. W szczególności nie może przewyższać wartości świadczenia umownego. Jej zadaniem jest bowiem zabezpieczenie interesów dającego zadatek na wypadek nie wykonania umowy.

Gwarancja zwrotu zaliczki jest przyjmowana przez banki również na zabezpieczenie kredytu inwestycyjnego lub na finansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego. Udzielana jest przez bank wykonawcy, a jej beneficjentem jest kredytobiorca-inwestor.

Dla zabezpieczenia taką gwarancją kredytu zawierana jest przez bank-kredytodawcę z beneficjentem gwarancji umowa przelewu na bank wierzytelności z tej gwarancji. Często banki udzielające kredytów na finansowanie inwestycji wręcz uzależniają udzielenie lub uruchomienie kredytu od istnienia gwarancji zwrotu zaliczki.

Innym rodzajem gwarancji bankowej jest gwarancja zapłaty rat leasingowych, przy której gwarant jest zobowiązany zapłacić beneficjentowi określonej w umowie kwoty pieniędzy w przypadku gdy

zleceniodawca nie zapłaci raty w terminie. Gwarancja taka może zabezpieczać transakcję zakupu wierzytelności leasingowej, szczególnie w formie forfaitingu, lub kredyt udzielony leasingodawcy. Leasingodawca zbywa wierzytelność, przenosząc równocześnie prawa z gwarancji na nabywcę wierzytelności, wynikającej z umowy leasingu. Podobnie przy kredycie leasingodawca przenosi wierzytelności z tytułu gwarancji na bank, który udzielił mu kredytu. Gwarancja może być udzielona w wysokości całej kwoty leasingowej z zastrzeżeniem, że każda spłata raty leasingowej zmniejsza zobowiązanie banku, względnie do wysokości kilku rat leasingowych. Gwarancja udzielana jest na cały okres trwania umowy leasingowej.

W obrocie handlowym występuje gwarancja rękojmi (jakości). Z chwilą podpisania pozytywnego końcowego protokołu odbioru dostarczonego towaru swój bieg rozpoczynają terminy: gwarancji technicznej, przyznawanej na zrealizowaną usługę lub dostarczony towar oraz rękojmi za wady fizyczne i prawne w związku ze zrealizowaną dostawą. Ryzyko nieprawidłowego funkcjonowania dostarczonego urządzenia bądź pojawienia się usterek w wykonywanym dziele, w okresie ważności gwarancji technicznej oraz rękojmi, zabezpieczane są gwarancją rękojmi. W treści gwarancji bank zobowiązuje się do zapłaty określonej sumy pieniężnej, w przypadku gdyby zleceniodawca nie wykonał swoich zobowiązań kontraktowych w stosunku do beneficjenta z tytułu rękojmi.

Oprócz gwarancji dotyczących transakcji handlowych występują w praktyce gwarancje dotyczące innego rodzaju zobowiązań. Do tych najczęściej spotykanych należą np. gwarancja wystawiana za armatorów, zabezpieczająca refundację szkód wyrządzonych przez ich statki w czasie rejsu. Gwarancje tego rodzaju są w takich przypadkach pilnie potrzebne, ponieważ przy braku odpowiedniego zabezpieczenia dla poszkodowanych, statek zdolny do dalszego rejsu mógłby być przetrzymywany przez władze portu, w którym zdarzyła się szkoda, do czasu transferu gotówki. Pociąga to za sobą koszty postoju oraz opóźnienie terminu przewozu. Innym rodzajem jest gwarancja za linie lotnicze oraz żeglugowe, zabezpieczająca okresowe regulowanie należności za korzystanie z usług portów lotniczych i morskich . Tego rodzaju gwarancja jest niezbędna szczególnie w przypadkach rejsowych samolotów i statków regularnie zawijających do portów. Gwarancje takie są wystawiane na zlecenie linii lotniczych i morskich będących właścicielami czy też użytkownikami samolotów lub statków.

Dominującą rolę w Polsce odgrywają gwarancje bankowe wystawiane za polskich importerów na rzecz polskich urzędów celnych. Są to gwarancje celne zabezpieczają zapłatę należności celnych i podatkowych w związku z odłożoną odprawą towarów wwożonych do kraju lub też ich kredytowaniem przez urzędy celne.

Tego typu gwarancje stosowane są również przy odprawie warunkowej towarów sprowadzonych na czasowy pobyt na polski obszar celny. Dotyczy to towarów kupowanych za granicą, a następnie reeksportowanych lub też towarów sprowadzanych w celu dokonania tzw. obrotu uszlachetniającego na zlecenie partnerów zagranicznych, a następnie zwracanych za granicę po zakończeniu procesu. Taka gwarancja zabezpiecza zapłatę cła przez firmę w przypadku gdy towar nie zostanie wywieziony za granicę w terminie.

Osobną grupę stanowią gwarancje zabezpieczające zapłatę należności celnych od towarów sprowadzonych z zagranicy w celu sprzedaży w kraju w składach konsygnacyjnych i komisowych. Właściciele takich składów mogą za zgodą władz celnych za płacić cło dopiero po sprzedaniu towaru. Urzędy celne jako beneficjenci mają prawo składnia roszczeń z tytułu gwarancji nie tylko w przypadku nie uregulowania należności celnych, ale również wtedy, kiedy towar nie sprzedany pozostawał w składzie dłużej niż w uzgodnionym z dostawcą terminie.

Innym rodzajem gwarancji są takie, które banki wystawiają na rzecz towarzystw ubezpieczeń i reasekuracji. Zabezpieczają one wykonanie zobowiązań towarzystw z tytułu udziału w podziale ryzyk portfelowych w ramach umów z innymi towarzystwami w kraju lub zagranicą. System ten uruchamiany w przypadku większych wpłat z polis ubezpieczeniowych zabezpiecza towarzystwo, które dokonało danego ubezpieczenia na wyższe kwoty, by nie wpadło w tarapaty finansowe, które mogłyby mieć miejsce, gdyby z własnych środków, musiało dokonać terminowo większych wpłat ubezpieczeniowych.

Wyliczenie wszystkich rodzajów gwarancji nie jest możliwe ze względu na różnorodność stanów faktycznych, w których pożądane będzie jej udzielenie. Podane przykłady potwierdzają, iż gwarancja stanowi tego rodzaju instytucję, która ma szerokie zastosowanie w każdej dziedzinie życia gospodarczego.

4. Zlecenie udzielenia gwarancji bankowej

Na podstawie art. 734 par. 1 kodeksu cywilnego jednoznacznie można stwierdzić, iż przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, tj. tylko tej czynności, której dokonanie zlecił dający zlecenie, a nie każdej czynności prawnej. Na mocy zlecenia bank może zobowiązać się do udzielenia jednej bądź kilku gwarancji.

Zasada związania zleceniobiorcy treścią zlecenia wynika z art.737 k.c., który zezwala jedynie na zmianę sposobu wykonania zlecenia, ale również w okolicznościach wskazanych w tym przepisie. Elementy zlecenia gwarancji lub poręczenia określone są w par. 1 ust.1 zarządzenia nr 4/98 Komisji Nadzoru Bankowego z 30 czerwca 1998 r. Powinno ono w szczególności zawierać:

1. nazwę (nazwisko) dającego zlecenie i jego siedzibę (adres),

2. wierzytelność, która ma być zabezpieczona gwarancją,

3. zakres obowiązków i uprawnień banku, jako gwaranta,

4. osobę uprawnioną do wykonywania w stosunkach z bankiem uprawnień wymienionych w punkcie 3 (beneficjenta),

5. kwotę do zapłacenia, której będzie zobowiązany bank oraz termin, z upływem którego obowiązek ten wygaśnie,

6. wysokość obciążających dającego zlecenie zobowiązań wobec banków z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek pieniężnych oraz uzyskanych gwarancji, poręczeń i akredytyw,

7. nazwę banku prowadzącego rachunek podstawowy lub bieżący dającego zlecenie.

Do zlecenia udzielenia gwarancji należy dołączyć umowę, z której wynika wierzytelność lub inny dokument stanowiący podstawę zobowiązania podlegającego zabezpieczeniu, dokumenty i inne dane niezbędne dla dokonania oceny zdolności kredytowej dającego zlecenie oraz oświadczenie określające proponowany sposób zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu udzielenia gwarancji.

Nowe prawo bankowe nie określa, na czyje zlecenie gwarancja bankowa może być udzielona. Można uznać zatem, iż zleceniodawcą może być każda osoba mająca zdolność do czynności prawnych.

Ani z prawa bankowego, ani z zarządzenia dotyczącego gwarancji bankowych nie wynika, iż zleceniodawcą może być ta osoba za którą bank gwarantuje.

Jedynym ograniczeniem, jakie prawo bankowe wprowadza co do osoby zleceniodawcy, jest art. 79 prawa bankowego, określający szczególny sposób udzielania gwarancji jednostkom zależnym i stowarzyszonym. W tym przypadku ust. 1 tego artykułu mówi, iż wobec tych jednostek nie wolno stosować korzystniejszych warunków, niż stosowane przez bank dla danego rodzaju umowy.

Udzielenie gwarancji bankowej członkowi organu banku, osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku, akcjonariuszowi banku i członkowi banku spółdzielczego oraz podmiotowi powiązanemu z nimi kapitałowo i organizacyjnie, jeżeli w pojedynczym przypadku przekracza równowartość 30000 euro, obliczoną w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, podlega zgłoszeniu do Komisji Nadzoru Bankowego.

Jak wynika z art. 745 k.c., zlecenie może być również udzielone przez kilka osób łącznie i wówczas osoby te są solidarnymi dłużnikami banku. Będzie to występowało przede wszystkim w przypadku, gdy zlecenie będzie udzielane przez wspólników spółki cywilnej.

Przed przyjęciem zlecenia bank sprawdza czy:

1. zostały w nim określone wszystkie elementy niezbędne do udzielenia gwarancji,

2. przedmiot gwarancji został sprecyzowany jednoznacznie i zrozumiale, a w opisie przedmiotu gwarancji nie zachodzi sprzeczność z pozostałymi elementami zlecenia i dołączonej do niego umowy,

3. w przypadku gwarancji uwarunkowanej możliwe jest spełnienie warunków wymaganych od beneficjenta gwarancji.

Oznaczenie prawa, jakiemu będzie podlegała umowa zlecenia lub gwarancja, będzie występowało w gwarancjach w obrocie zagranicznym,

tj. gdy zleceniodawcą, beneficjentem lub podmiotem za który bank gwarantuje, będzie nierezydent w rozumieniu prawa dewizowego, czyli w szczególności podmiot nie mający miejsca zamieszkania lub siedziby w Polsce. Powszechnie przyjmuje się bowiem, iż wybór prawa jest niedopuszczalny, jeżeli zobowiązanie wynika z czynności w obrocie krajowym, jak np. gwarancja krajowa, gdzie gwarantem, beneficjentem, zleceniodawcą oraz podmiotem za który bank gwarantuje , są rezydenci, czyli podmioty mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce.

O treści udzielonego zlecenia decyduje sam zleceniodawca i bez jego woli nie może być ono ani uzupełniane ani zmieniane. Odrębnym zagadnieniem jest natomiast, czy gwarancja może wykraczać poza zakres wystawionego zlecenia. Nie ulega jednak wątpliwości, iż treść zlecenia określa zakres odpowiedzialności zleceniodawcy wobec banku i przekroczenie tego zakresu może powodować, że bankowi nie będą przysługiwały określone roszczenia wobec zleceniodawcy.

Por. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku: Prawo bankowe, „Dz. U.” Nr 140, poz. 939

Por. J. Pisuliński: Prawo bankowe. Komentarz. Wydawnictwo Prawnicze Sp. z o.o., Warszawa 1998, str. 127

Por. B. Andrzejuk, I. Heropolitańska: Gwarancje, poręczenia, awale i akredytywy standby, Wydawnictwo ABC, Warszawa 2000, str. 21

Por. G. Tracz: Umowa gwarancji. Ze szczególnym uwzględnieniem gwarancji bankowej, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 1998, str. 107-108

Por. B. Andrzejuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 23

Por. Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 roku: Prawo dewizowe, „Dz. U.” Nr 160, poz. 1063

Por. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku: Kodeks cywilny, „Dz. U.” Nr 114, poz. 1191

Por. B. Andrzejczuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 25

Por. Tamże, str. 35

Por. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach hipotecznych, „Dz. U.” Nr 140, poz. 940 z późn. zm.

Por. Ustawa z dnia 5 czerwca 1997 roku o kasach oszczędnościowo-budowlanych, „Dz. U.” Nr 85, poz. 538

Por. Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo kredytowych, „Dz. U.” Nr 1, poz. 2

Por. Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 roku o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ, „Dz. U.” Nr 80, poz. 369 z późn. zm.

Por. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o NBP, „Dz. U.” Nr 140, poz. 938

Por. A. Szpunar: Zabezpieczenia osobiste wierzytelności, Wydawnictwo Prawnicze LEX, Sopot 1997, str. 142

Por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 kwietnia 1995 r., Acr 178/95 r., BP 3/1995

Por. R. Klocek: Umowa gwarancji. Umowa poręczenia, „Monitor Podatkowy”, 1/2000, str. 17

Por. E. Niezbecka: Prawne zabezpieczenia kredytów, Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze, Lublin 1996, str. 76

Por. S. Rudnicki: Zabezpieczenia majątkowe wierzytelności pieniężnych, Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Zielona Góra 1995, str. 58

Por. W. Czachórski: Zobowiązania, zarys wykładu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, str. 106

Por. A. Szpunar: Zabezpieczenia..., op. cit., str. 142

Por. A. Krymer: Gwarancje bankowe i inne instrumenty zabezpieczenia transakcji handlu zagranicznego, Materiał Szkoleniowy Banku Śląskiego SA, Katowice 2000, str. 29

Por. B. Andrzejczuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 31

Por. L. Gromadzki: Bankowe gwarancje, poręczenia i avale, Poltext, Warszawa 1997, str. 31

Por. E. Niezbecka,: Prawne zabezpieczenie wierzytelności bankowych, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2000, str. 150-151

Por. I. Heropolitańska: Kredyty, pożyczki i gwarancje bankowe, Wydawnictwo Twigger S.A., Warszawa 1999, str. 237

Por. T. Narożny: Czynności kredytowe banku. Zagadnienia prawne. Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 2000, str. 56

Por. Z. Dobosiewicz: Podstawy bankowości, PWN, Warszawa 1999, str. 135

Por. G. Sikorski: Zabezpieczenie kredytów bankowych w praktyce, Wydawnictwo stowarzyszenia Komorników Sądowych, Sopot 1995, str. 11

Por. www.wiem.onet.pl/wiem/00669e.html, 11.05.2001

Por. J. Grzywacz: Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem, Difin, Warszawa 2000, str.196

Por. www.biznes.onet.pl/leksykon/lex.item.html, 11.05.2001

Por. www.wiem.onet.pl/wiem/0052e3.html, 11.05.2001

Por. J. Grzywacz: Współpraca..., op. cit., str. 196

Por. www.pcc.org.pl/04.1999.09.html, 12.05.2001

Por. www.onet.pl/wiem/011d4a.html, 12.05.2001

Por. www.prawo.frri.pl/przyst.html, 12.05.2001

Por. G. Sikorski: Zabezpieczenie..., op. cit., str. 63

Por. I. Heropolitańska: Weksel w obrocie gospodarczym, Twigger S.A., Warszawa 1999, str..33

Por. www.pkobp.pl/arch/pismo/nr21/weksel.html, 12.05.2001

Por. J. Kukiełka: Ubezpieczenie kredytu, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa 1994, str. 14

Por. J. Grzywacz: Współpraca..., op. cit., str. 194

Por. G. Sikorski: Zabezpieczenie..., op. cit., str. 12

Por. B. Andrzejczuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 183-189

Por. K. Opolski: ABC Bankowości. Samodzielny pracownik bankowy, Olympus Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa 1998, str. 177

Por. G. Tracz: Umowa..., op.cit., str. 40-41

Por. I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe, Wydawnictwo Twigger S.A., Warszawa 1997, str. 253-254

Por. M. Jasiakiewicz: Zawarcie umowy w obrocie handlowym, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 1995, str. 135

Por. B. Andrzejczuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 157-158

Por. I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredyty..., op. cit., str. 259

Por. R. Sadlik, L. Gromadzki, S. Księżopolski: Gwarancje bankowe, „Przewodnik Prawny”, Nr 64 (197), 1997, str. 22

Por. I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredyty..., op. cit., str. 254

Por. A. Krymer: Gwarancje..., op. cit., str. 37

Por. L. Gromadzki: Bankowe..., op. cit., str. 49

Por. B. Andrzejczuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 141

Por. I. Heropolitańska: Zabezpieczenie wierzytelności banku, Wydawnictwo Twigger S.A., Warszawa 1999, str. 159

Por. B. Andrzejczuk I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 192

Por. I. Heropolitańska: Kredyty..., op. cit., str. 256

Por. A. Krymer: Gwarancja bankowa - instrument zabezpieczenia ryzyk w obrocie zagranicznym, „Baśka”, Nr 11 (56), 1999, str. 8

Por. R. Sadlik, L. Gromadzki, S. Księżopolski: Gwarancje..., op. cit., str. 22

Por. R. Sadlik, L. Gromadzki, S. Księżopolski: Gwarancje..., op. cit., str. 35

Por. G. Tracz: Umowa..., op. cit., str. 44

Por. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku: Kodeks cywilny, „Dz. U.” Nr 114, poz. 1191

Por. Tamże

Por. Zarządzenie nr 4/98 Komisji Nadzoru bankowego, w sprawie szczegółowych warunków udzielania przez banki gwarancji bankowych i poręczeń, „Dz. Urz. NBP” z dnia 5 sierpnia 1998 r. Nr 18, poz. 39

Por. I. Heropolitańska: Kredyty..., op. cit., str. 227-228

Por. E. Niezbecka: Prawne..., op. cit., str. 155

Por. B. Andrzejczuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 44-45

Por. I. Heropolitańska: Kredyty..., op. cit., str. 249

Por. B. Andrzejczuk, I. Heropolitańska: Gwarancje..., op. cit., str. 61

Por. E. Niezbecka: Prawne..., op. cit., str. 153-154

---