FILOZOFIA

fileo + sophia

file~miłować,dążyć ku czemuś, być skłonnym; sophia~wiedza, mądrość

Filozofia - najbardziej ogólna, fundamentalna, racjonalna i krytyczna wiedza o wszystkim, co istnieje; w znaczeniu źródłowym f. oznaczała umiłowanie mądrości, czyli nieustanne dążenie do wiedzy i poszukiwanie pewności .

Swoiste cechy filozofii:

1. maksymalna ogólność- zamiar uczynienia przedmiotem poznania absolutnie wszystkiego, a nie tylko jakiejś warstwy,części rzeczywistości. Punkt widzenia maksymalnie ogólny.

2. maksymalny krytycyzm - przyjmowanie, że wszystko może stać się problemem. Nic nie jest rozstrzygnięte, a rozstrzygniętym może stać się jedynie własnym wysiłkiem filozofującego.

DZIAŁY FILOZOFII

1. Teoria bytu (inaczej: metafizyka, ontologia) - metafizyka oznacza etymologicznie „po fizyce”, zaś ontologia oznacza „nauka o będącym, o tym co jest”.Dawniej określeń tych używano zamiennie. Od czasu Husserla zwykle traktuje się metafizykę jako refleksję nad tym, co jest nad bytem rzeczywistym, a ontologię jako refleksję nad bytem możliwym. Byty możliwe są szerszym zespołem możliwości.Teoria bytu zajmuje się bytem, strukturą, warstwami poznania.

2. Teoria poznania. Dzieli się na :

gnoseologia,epistemologia.

Używane zamiennie albo przy stosowaniu pojęcia „gnoseologia” do czynności i aktów poznania.

3. Teoria wartości (aksjologia) - refleksja nad wartościami.Dzieli się na działy :

etyka - teoria wartości moralnych. Przedmiotem są: oceny moralne, problem dobra i zła itd.

estetyka - teoria piękna i sztuki. Przedmiotem refleksji są właściwości przeżycia estetycznego.

PODZIAŁY NURTÓW FILOZOFICZNY CH;

MATERIALISTYCZNE;

• Starożytny materializm atomistyczny (nawet świadomość składa się z atomów)

• Mechanistyczny (wszystko jest mechanizmem)

• Współczesny (funkcjonowanie materii zależy od człowieka)

IDEALISTYCZNE

• Idealizm obiektywy (idea istnieje poza człowiekiem np. Bóg)

• Idealizm subiektywny (istotę pierwotną jest indywidualna świadomość człowieka)

POWSTANIE FILOZOFII ( IV W P.N.E.)

Filozofia to wiedza racjonalna, dziedzina ogólnych rozważań opartych na rozumowaniu na temat istoty i struktury bytu (ontologia) człowieka i jego miejsca w świecie (antropologia), tajemnicy istnienia (metafizyka), zasad poprawnego myślenia oraz na temat dobra i zła. Narodziła się w starożytnej Grecji ok VI wieku przed Chrystusem, a podstawowymi czynnikami jej powstania były:
a) Łagodny klimat Grecji kształtujący postawę otwartości wobec zewnętrznego świata
b) Ustrój niewolniczy - grek posiadając liczną służbę mógł oderwać się od przyziemnych zajęć codziennych i oddać teoretycznym rozmyślaniom
c) Uogólnienie konkretnych wiadomości - potrzeba znalezienia racjonalnych odpowiedzi na podstawowe pytania typu: "Jak powstał świat?"
d) Zastąpienie opowieści mitycznych myśleniem racjonalnym.

PODZIAŁ TEORII FILOZOFICZNYCH
Podział ze względu na poznanie:
empiryzm - filozofia zakładająca wyższość poznania zmysłowego nad rozumowym, w skrajnej postaci odrzucająca wszystko, co nie ma bezpośredniego odniesienia do poznania zmysłowego. Odwrotnością empiryzmu jest idealizm poznawczy.
racjonalizm - filozofia zakładająca możliwość poznania za pomocą tworzenia spójnych i logicznych systemów poglądów, w swojej skrajnej postaci odrzuca ona jakąkolwiek wartość poznania pozaumysłowego.
idealizm poznawczy - filozofia odrzucająca możliwość poznania zewnętrznej rzeczywistości.
Podział ze względu na byt:
idealizm - filozofia uznająca pierwszeństwo idei nad rzeczywistością materialną. Uznaje ona obiektywne istnienie idei jako bytów samodzielnych i uważa byt materialny za wtórny w stosunku do świata idei. W skrajnej postaci odrzuca istnienie rzeczywistości materialnej i uznaje ją za złudzenie (idealizm subiektywny).
realizm - filozofia uznająca różne formy współistnienia idei i materii w przeświadczeniu, że obie są bytami obiektywnymi, wzajemnie dopełniającymi się.
materializm - filozofia odrzucająca obiektywne istnienie idei, uważająca, że są one w całości wytworem człowieka, uznająca za to obiektywne istnienie świata materialnego.
aktywizm - filozofia nie uznająca w ogóle bytów jako takich. Według aktywizmu wszystko się tylko "dzieje" i nie ma żadnego istnienia obiektywnego.
fenomenalizm - filozofia, która unika pojęcia bytu obiektywnego i wprowadza w to miejsce pojęcie fenomenu, czyli zbioru odczuć zmysłowych i/lub psychicznych odbieranych przez podmiot (czyli w praktyce przez człowieka) i składających się na wrażenie "istnienia" określonych zjawisk.

SPIRYTUALIZM stanowisko w ontologii, zgodnie z którym cała rzeczywistość jest w swej istocie natury duchowej,a świat materialny stanowi jedynie przejaw aktywności owego pierwiastka duchowego (absolutu, Boga, ducha).

MATERIALIZM

1) kierunek filoz. głoszący,że jedynym istniejącym,samoistnym bytem jest materia; rozróżnia się materializm dialektyczny, materializm historyczny, mechanistyczny i materializm wulgarny;

2) pogląd uznający materię jako pierwotną, a świadomość jako wtórną.

TEORIA POZNANIA (epistemologia, filozofia poznania, gnoseologia), dyscyplina filoz., której przedmiotem jest poznanie i wiedza; zajmuje się m.in. źródłami poznania, jego przedmiotem, granicami i pojęciem prawdy.

STOICY, zał. przez Zenona z Kition w poglądach stoików, zw. stoicyzmem, nastąpiło połączenie racjonalizmu z  materializmem; w fizyce stoicy głosili materialist. monizm w duchu hylozoizmu, finalizmu i panteizmu; w etyce przyjmowali, że szczęście daje człowiekowi tylko cnota, stanowiąca największą doskonałość, jest samowystarczalna (autarkia) i prowadzi do obojętności wobec wszystkiego innego; stoicy postulowali wyzbycie się uczuć (apatia), które uważali za źródło zła; wartość moralną uczynków uzależniali od intencji; logikę pojmowali jako naukę o znaku i o tym, co on oznacza; łącząc racjonalizm z sensualizmem, odróżniali pojęcia naturalne i wytworzone oraz rozważali zagadnienia spostrzeżeń zmysłowych, sądów, kryterium prawdy; tworząc teorię logiki formalnej, uznawali za jej jednostkę nie termin, ale sąd. 4 rodzje afektów (zawiśc pożądliwość, smutek, obawa) Do szkoły stoików należeli m.in.: Chryzyp z Soloj, Seneka, Epiktet i Marek Aureliusz.

CZYM RÓŻNIŁA SIĘ FILOZOFIA STOICKA OD EPIKUREJSKIEJ

Stoicy propagowali złagodzoną formę etyki cynickiej głosząc, że jedyne dobro, do którego należy dążyć to zgodna z rozumem cnota, która jest źródłem prawdziwej wolności. Epikurejczycy nawiązywali do filozofii hedonistycznej, stawiając za cel ludzkiego działania dążenie do szczęścia

EPIKUREIZM, Epikura (306 p.n.e. — założenie szkoły w Atenach, uznający za cel życia indywidualne szczęście, a filozofię za środek służący do jego osiągnięcia; gł. przedstawiciele: Metrodor z Lampsakos, Hermachos z Mityleny, Zenon z Sydonu, Filodemos z Gadary, Lukrecjusz; głosili teorię etyczną utożsamiającą życie szczęśliwe z życiem moralnym; za warunek wystarczający do osiągnięcia szczęścia uważali brak cierpień; 4 lęki (przed niemożnością osiągnięcia szczęścia,przed cierpieniem,przed Bogiem, przed śmiercią)

EMPIRYZM [gr.], filoz. datujące się od starożytności stanowisko zakładające, że podstawową rolę w poznaniu pełni doświadczenie, a rola umysłu jest mniej znacząca; rozróżnia się empiryzm genetyczny (przeciwstawny natywizmowi) i e. metodol. (aposterioryzm); w XVII w. także kierunek filozofii przeciwstawny racjonalizmowi. Empiryzm genetyczny (przeciwstawny natywizmowi) głosi, że umysł jest pierwotnie pozbawiony treści poznawczych (tabula rasa `nie zapisana tablica`

Empiryzm metodologiczny,., broni tezy, że poznanie prawdziwe jest zawsze oparte na poprzedzającym je doświadczeniu i jedynie w nim może znajdować uzasadnienie; teza ta nie oznacza negowania roli czynników rozumowych

RACJONALIZM W sporze o pochodzenie wiedzy i o metody jej uzasadniania, w opozycji do empiryzmu, racjonalizm upatruje w rozumie naczelne (lub w wersji skrajnej -jedyne) źródło poznania i kryterium prawdy (tzw. racjonalizm genetyczny, natywizm) oraz uznaje istnienie poznania niezależnego od doświadczenia, „czysto rozumowego”, i możliwość uzasadniania wiedzy bez odwoływania się do doświadczenia (tzw. racjonalizm metodologiczny, aprioryzm). Racjonalizm jako stanowisko przeciwstawne irracjonalizmowi głosi, że jedynie wartościowe jest poznanie racjonalne, tj. zgodne z rezultatami nauki, odrzuca wszelkie środki i sposoby poznania dostarczające wiedzy niedyskursywnej i nie poddającej się sprawdzeniu (np. intuicję, objawienie

W szczególnym rozumieniu występuje termin racjonalizm w etyce i estetyce; racjonalizm etyczny wyraża pogląd, wg którego rozum jest najwyższą normą moralną lub głosi, że wartość moralna czynów jest zdeterminowana wiedzą o rzeczywistości; racjonalizm estetyczny utrzymuje, iż rozum odgrywa gł. rolę w przeżyciu estet. lub że o wartości artyst. dzieła sztuki stanowi przejrzystość i racjonalność jego konstrukcji.

SENSUALIZM pogląd, wg którego źródłem poznania (wiedzy) są wrażenia zmysłowe, rozumiane bądź jako odbicie rzeczywistości (materializm), bądź jako jedyna dostępna rzeczywistość.

A PRIORI wcześniejszy, przed faktem, przed poznaniem faktu;

1) w średniowieczu: wyjaśnienie przebiegające w porządku zgodnym z bytową zależnością przyczynową (od przyczyny do skutku);

2) w okresie nowoż.: dedukcja, jako rozumowanie od ogółu do szczegółów; od XVIII w.: poznanie zdobyte poza wszelkim doświadczeniem, oparte na pojęciach wrodzonych umysłu ludzkiego. Przeciwieństwo a posteriori.

A POSTERIORI późniejszy, po fakcie, po poznaniu faktu;

1) w średniowieczu: wyjaśnienie przebiegające w kierunku zgodnym z kolejnością poznania (od skutku do przyczyny);

2) w okresie nowoż.: indukcja, jako rozumowanie od szczegółów do ogółu; od XVIII w.: poznanie oparte na doświadczeniu.

Przeciwieństwo a priori.

PLURALIZM wynika z przekonania, że odrębność i jedność są właściwością każdego bytu i wyraża się w przyjęciu w metafizyce tzw. pierwszych zasad, w tym zwł. niesprzeczności („jeden byt nie jest drugim bytem”) i tożsamości („każdy byt ma w sobie powody go stanowiące”); odmianą p. jest dualizm; różne wersje p. występowały w myśli m.in. Arystotelesa, św. Tomasza z Akwinu, G.W. Leibniza.

MONIZM. pogląd w ontologii, przeciwstawny dualizmowi i  pluralizmowi, zgodnie z którym natura rzeczywistości (bytu) jest jednorodna; istnieje zatem jedna tylko substancja: materialna bądź też duchowa; szczególną odmianą m. jest panteizm.

DUALIZM pogląd oparty na przyjęciu istnienia 2 niesprowadzalnych do siebie czynników;

d. metafizyczny przyjmuje, że istnieją tylko 2 byty lub 2 wyjściowe tworzywa bytowe (np. duch i materia), a ich przejawami są wszystkie rzeczy;

d. antropologiczny kwestionuje jedność psychofiz. człowieka i przyjmuje, że jest on skutkiem połączenia 2 substancji: ducha i ciała.

SCEPTYCYZM stanowisko odrzucające możliwość uzyskania wiedzy pewnej i uzasadnionej (s. teoriopoznawczy); s. metodologiczny postuluje krytycyzm wobec twierdzeń nauk., przyjmowanych jedynie na mocy autorytetu i zaleca podejmowanie na nowo badań, gdy dotychczasowe rezultaty budzą wątpliwości (wywodzi się od R. Descartes'a); pot. powątpiewające ustosunkowanie się do czegoś

SCEPTYCY ostatnia z wielkich szkół filoz. epoki hellenistycznej, zapoczątkowana przez Pyrrona z Elidy; s. zaprzeczali możliwości poznania prawdy oraz

postulowali powstrzymywanie się od sądów (gr. skeptomai `być niezdecydowanym'), by zapewnić sobie stan niewzruszonego spokoju i bezbolesnej obojętności (Arkesilaos z Pitane, Sekstus Empiryk, Ainezydem z Knossos, Karneades z Cyreny i in.)

NEOPLATONIZM, zajmował się bytem, był przekonany ze byt jest jeden, char, się pewnymi spójnymi rzeczami całą rzeczywistość można opisać i wyjaśnić jedna zasadą. Byt jest jeden a to co rozumiemy jako kategorie bytu to tak naprawde są różne etapy rozwoju bytu natura bytu jest zmienność, do natury bytu należy wyłanianie wciąż nowych postaci , postacie bytu to emanacje najwyższą postacja bytu jest absolut następnie duch, dusza, materia.

Gnostycyzm - dwie rzeczywistości stale walczące zło jest równie ważne jak dobro uważali ze jest 9 - 14 duchów (neon)które były w połowie dobre w połowie złe. Rzeczywistość może istnieć tylko na styku tych dwóch sfer.

AUGUSTYNIZM - przedmiotem augustynizmu są prawdy objawione, które poddaje się metodycznej racjonalizacji; centr. punktem augustynizmu jest koncepcja Boga; według augustynizmu prawdziwa jest tylko ta filozofia, która nie tylko wskazuje, co czynić, ale też daje do tego siłę, dlatego augustynizm wiąże ściśle spekulację i działanie. Celem augustynizmu jest doprowadzenie człowieka do aktu woli, przez który wiąże się on miłością z Bogiem; odróżniając naturę i łaskę, augustynizm jest skłonny do akcentowania roli łaski przy pomniejszaniu roli natury; głosi prymat ducha nad materią i krytycznie odnosi się do tego, co zmysłowe i cielesne; kryterium prawdy jest autorefleksja duszy, która daje wszelką pewność i jest podstawą oczywistości poznawanych faktów; wszelkie wrażenia i świadomość pochodzą bardziej od duszy niż od ciała, dlatego dusza jest człowiekowi lepiej znana niż ciało; podobnie do poznania Boga dochodzi się przez analizę myślenia duszy.

SCHOLASTYKA obejmujący różnorodne kierunki filoz., których wspólną cechą było podejmowanie problemu zgodności prawd wiary chrześc. z rozumem naturalnym oraz przyjęcie określonej metody badań i wykładu (tzw. metody scholastycznej); scholastyka powstała jako wyraz przekonania autorów chrześc. (głoszonego już przez Boecjusza) o konieczności pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy ; przyjęta w scholastyce metoda nauk. polegała na konfrontowaniu danych objawienia (Pismo Święte i Tradycja) oraz komentujących je autorytetów patrystycznych (gł. św. Augustyna) z rozumowaniem log. lub metafizycznym oraz akceptowanymi autorytetami starożytności pogańskiej w ramach scholastyki posługiwano się oryginalnymi metodami nauczania i specyficznymi formami opracowania pisemnego Zestaw problemów badanych w XII w. przez przedstawicieli wczesnej scholastyki (m.in. św. Anzelm z Canterbury, szkoła chartryjska, Abelard, Alain z Lille) pozostawał pod wpływem augustynizmu i był ograniczony do wąsko ujętego zagadnienia Boga i duszy, z drobnymi odstępstwami na rzecz niektórych problemów platonizmu i  neoplatonizmu; w XIII w., w okresie jej szczytowego rozwoju, św. Tomasz z Akwinu wprowadził do niej problem bytu, oprac. z zastosowaniem metafizyki, oraz rozróżnił konsekwentnie twierdzenia filoz. i teol. w aspekcie przedmiotu i metody.

JOŃSKA FILOZOFIA PRZYRODY, tradycyjna nazwa wspólna doktryn filoz., których autorami byli członkowie pierwszej szkoły filoz. staroż. (Tales, Anaksymander, Anaksymenes) i Efezie (Heraklit); badania j.f.p. cechowało dążenie do uzyskania odpowiedzi na pytanie, co jest zasadą ( arche), z której powstały rzeczy (wymieniano: wodę, bezkres- gr. apeiron, powietrze oraz ogień); refleksja j.f.p. nie przekroczyła jednak granic zmysłowej obserwacji i dialektycznego przeciwstawiania cech, a w wyniku dała koncepcje kosmologiczne w duchu materializmu i  hylozoizmu.

Tales z Miletu był jednym z pierwszych greckich myślicieli, którzy zainteresowali się strukturą świata. Umiał obliczyć odległość okrętu od brzegu, ale nie umiał tego przekazać. Miał wiele zdolności i możliwości technicznych.Wprowadził arche (zasada, która zmienia swoje właściwości) wg niego to woda - ona jest pierwotnym i końcowym żywiołem. Z niej miały powstać wszystkie inne substancje. Z niej wywodziło się życie i ona była źródłem wszelkiego ruchu. Posiadała takie cechy, które pozwoliły rozwinąć się całej przyrodzie. Kosmos jest pełen bogów ,wszystko jest boskie, wszystko co się rusza ma duszę. Twierdził, że siła jest zjednoczona z materią.Uważał też ,że podstawową własnością materii jest jej zdolność do poruszania się.

Anaksymander - Był uczniem Talesa. Jego arche to neutralny bezkres.Postrzegał świat jako złożenie przeciwieństw : suchego i mokrego , zimna i gorąca . Jedno nie mogło powstawać z drugiego . Błędem byłoby przyznawanie któremuś z żywiołów roli podstawowej. Uważał , że istnieje pierwotna substancja -apeiron- nieskończony w czasie i przestrzeni , niezróżnicowany neutralny bezkres , który przechodzi w materię. Nieokreślona siła zmienia się w widzialną rzeczywistość.Apeiron - według Anaksymandra - wypełnia cały świat , z niego powstają i w nim znikają wszystkie inne substancje .Zawarte w nim przeciwieństwa mogą się rozdzielać . Twierdził również, że materia jest połączona z ruchem stanowiąc jedność.

Anaksymenes - Uczeń Talesa. Jego arche to powietrze. Powietrze jako początek , bo wszystko wypełnia , jest we wszystkiego rodzaju materii .Wszystko co żyje oddycha. Powietrze jest najbardziej zmienne , plastyczne i może zmieniać kształty. Powietrze miało być nieskończone ilościowo. Inne substancje mogły powstawać z powietrza w procesie zagęszczania np.: wiatry, chmury, woda , ziemia i pozostałe substancje stałe (poprzez oziębianie) i rozrzedzania (poprzez ogrzewanie np.: ogień )Takie termiczne przemiany filozof wiązał z wiecznym ruchem we Wszechświecie. Próbował wyjaśnić zjawiska meteorologiczne bazując na niniejszych przemyśleniach .Jego wyobrażenie duszy- dusza żyje tchnieniem, powietrzem.

Pitagoras za zasadę (arche) świata uważał liczbę, natomiast nauki mat. za środek do osiągnięcia celu nadrzędnego - podporządkowania ciała duszy; sformułował tzw. Twierdzenie Pitagorasa.;

w metafizyce przyjmowali, że zasady wszelkiego bytu to liczby

a realne są jedynie cechy ilościowe; byli zwolennikami dualizmu, podkreślając zarazem, że świat, nazywany przez nich kosmosem, jest urządzony zgodnie z  harmonią; w dziedzinie nauk rozwijali matematykę.Stworzył system poglądów naukowych, nazwanych jego imieniem.

Był to prawdopodobnie rezultat pracy wielu uczonych, określanych powszechnie mianem pitagorejczyków.

Pitagoras jako pierwszy użył określenia filozofia w rozumieniu "miłość mądrości",

Pitagoras był kontynuatorem i reformatorem religii orfickiej, którą później zaczęto nazywać pitagoreizmem.

Heraklit Z Efezu

filozof gr.zwany ojcem dialektyki

przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody; za zasadę rzeczy ( arche) uważał ogień; twierdził, że gł. cechą rzeczywistości jest zmienność (gr. panta rhei 'wszystko płynie') i dlatego nie ma bytu, a tylko stawanie się; w konsekwencji wszystko jest względne, a świat jest odwiecznym procesem dialektycznej przemiany przeciwieństw

odrzucając ingerencję bogów w powstanie i losy wszechświata, sądził, że rozum (logos) jest siłą kosm., której wszystko podlega; wypowiadał się krytycznie o poznaniu zmysłowym; w etyce głosił potrzebę istnienia przeciwieństw dobra i zła.

Teorię zmienności Heraklita z Efezu nazwano wariabilizmem lub heraklityzmem.

Wariabilizm - pogląd filozoficzny, według którego wszystko jest zmienne, czy też, jak to określił Heraklit z Efezu wszystko płynie (gr. phanta rhei).Wariabilizm jest poglądem przeciwstawnym do poglądu Parmenidesa z Elei o jedności i stałości bytu

Żadna rzecz, wg Heraklita, nie ma własności absolutnie stałych. Człowiek również jest bytem, który się staje, nieustannie wewnętrznie się zmienia.

ELEACI

Ksenofanez podwaliny dla powstania szkoły elejskiej dał Ksenofanes, filozof żyjący w VI w. p.n.e. Głosił pogląd o istnieniu jednego boga - takiego samego dla wszystkich, lecz różnie opisywanego. Idea jedności, do której nawiązał, została później poszerzona przez Parmenidesa, uznawanego za właściwego twórcę szkoły elejskiej.

Parmenides z Elei (ok. 540-ok. 470 p.n.e.), filozof gr.; twórca szkoły eleatów; przeciwstawiając się jońskiej filozofii przyrody, głosił teorię jedynego bytu ( monizm), który jest wieczny (bez początku i bez końca), ciągły, niezmienny i niepodzielny; odróżniając poznanie zmysłowe i umysłowe

zdecydowanie opowiedział się za samodzielnością tego drugiego (racjonalizm), utożsamiając zarazem myśl i byt; wywarł wpływ na poglądy Platona

Zenon z Elei, ok. 490-ok. 430 p.n.e., filozof gr.; uczeń Parmenidesajest uznawany za jego najwybitniejszego następcę. Często korzystał z dialektyki - sztuki prowadzenia rozmów poprzez używanie wyłącznie pojęć i prawd własnych oraz wykazywanie sprzeczności w cudzych poglądach. Stosował tą metodę do bronienia poglądów eleatów w sposób negatywny - wykazywał, że gdyby było inaczej, niż mówi, dochodziłoby do sprzeczności. Przeprowadził cztery dowody, w których wykazał nieistnienie ruchu (tzw.: "dychotomia", "achilles", "strzała" oraz "stadion").

PLURALIŚCI

Empedokles z Akragas (490 - 430 p.n.e.) twierdził, że materia składa się z czterech substancji. Miały nimi być cztery żywioły: ziemia, ogień, woda i powietrze. Żaden z nich nie mógł zmienić się w inny. Wszystkie pozostałe rzeczy, twierdził, zbudowane są właśnie z tych podstawowych rodzajów materii połączonych ze sobą w odpowiednich proporcjach.

Filozof był przeciwny idei próżni. Empedokles postulował istnienie dwóch podstawowych sił - miłości i niezgody - koniecznych do funkcjonowania świata. Siły te działają na zasadzie przyciągania i odpychania. Miłość łączy cząstki podobne, a nienawiść odpycha cząstki różne.

Anaksagoras z Kladzomen - uważał, że składniki świata są niezmienne, mogą się łączyć i rozdzielać. Sądził jednak, że każda substancja posiada swój własny rodzaj cząsteczki. Jest ich niezliczona ilość. Nazwał je zarodkami. Zarodki można dzielić w nieskończoność. W każdej cząsteczce zawarte są w różnych proporcjach wszystkie inne rodzaje cząsteczek.

Uważał on, że np. człowiek jedząc chleb odżywia swoje mięśnie, krew i kości. Uważał, że zarodki tych elementów czyli mięśni, kości i krwi muszą znajdować się w chlebie. Konsekwentnie wnioskował, że te same zarodki muszą być również w zbożu, a ponieważ zboże wyrasta z ziemi to również ziemia musi je zawierać. Wnioskował stąd iż każda rzecz zawiera wszystkie rodzaje zarodków.

ATOMIZM

Leukippos Teoria atomistyczna była najbardziej spójną odpowiedzią, jaką grecka filozofia dała na pytanie o to, co jest naturą [physis] wszystkich rzeczy. Twórcą doktryny miał być Leukippos, natomiast współczesny Sokratesowi Demokryt rozwinął atomizm i uzupełnił go o teorię poznania oraz etykę

Leucyp zmodyfikował podstawową tezę Parmenidesa, twierdząc, że niebyt istnieje nie mniej niż byt, „niebytem” jest bowiem próżnia [kenón], puste miejsce, bez istnienia którego nie byłby możliwy żaden ruch.

Świat zatem składa się z próżni oraz atomów [atomos - niepodzielny], maleńkich i fizycznie niepodzielnych ciałek, różniących się między sobą wielkością i kształtem. Przypadkowy i chaotyczny, naturalny ruch atomów prowadzi do ich łączenia się w pewne nietrwałe układy, czyli rzeczy zmysłowe.

Demokryt z Abdery

filozof gr.; twórca atomizmu; naturę pojmował jako ciągły ruch materialnych, niepodzielnych i wiecznych cząstek (atomów), których połączenie daje w efekcie różnorodne ciała;zwolennik determinizmu, uważał, że konkretny ruch ma zawsze konkretną przyczynę; sformułował teoriopoznawczą koncepcję tzw. idoli, tj. „odbitek” (obrazów) form rzeczy przenikających do narządów zmysłowych i umożliwiających poznanie; przedstawiciel mimetycznej ( mimesis) teorii sztuki, do poglądów na kulturę wprowadził ideę rozwoju (jako realizacji potrzeb); uznawał więź społ. za wynik potrzeby wzajemnej pomocy i obrony, a państwo -za efekt potrzeby harmonizowania sprzecznych interesów jednostek; głosił etyczny postulat zachowania umiaru;

Atomiści uważali, że cały świat zbudowany z materii, która stanowi jedynie istniejącą rzeczywistość. Oznacza to, że poza materią nic nie istnieje. Demokryt wyróżnił następujące zasady dotyczące istnienia świata materialnego:
1. Istnieje niezliczona ilość niepodzielnych atomów , z których zbudowany jest cały świat.
2. Atomy te posiadają właściwości ilościowe, tj. przestrzeń kształt, a nie posiadają własności jakościowych.
3. Atomy te są w ciągłym ruchu, co oznacza, że ruch jest złączony z materią i stanowi jej istotny element.
4. Atomy poruszają się i pozostają w próżni.
Wg Atomistów materia jest ciągła. Wg Demokryta ludzkie zmysły poznają świat materialny niedokładnie gdyż wiele osób patrząc na tą samą rzeczywistość różnie ją postrzega. W ten sposób powstał w filozofii subiektywizm poznawczy, który przejawiał się w relaktywiźmie dotyczących poznania materialnego przez człowieka.
Wg Demokryta człowiek posiada dwa rodzaje wiedzy: prawdziwą i ciemną. Prawdziwa wiedza pochodzi od rozumu natomiast ciemna pochodzi od zmysłów.

Poglądy filozoficzne sofistów

• sensualizm - pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych (empiryzmu);

• relatywizm poznawczy, subiektywizm - prawda jest zależna od punktu widzenia, każdy widzi wszystko inaczej, więc każdy będzie postrzegał inną prawdę (obiektywnej);

• pragmatyzm (praktycyzm) - Ważna jest ta prawda która jest praktyczna, nawet jeśli wydaje się absurdem. Praktyka jest kryterium prawdziwości twierdzeń

• konwencjonalizm - Nie ma prawd powszechnych, są tylko umowy, że jakaś prawda jest powszechna.

• izostenia - koncepcja równosilności sądów, każdemu twierdzeniu można przeciwstawić inne twierdzenie z nim równosilne.

Protagoras z Abdery (V w. p.n.e.) uczniami: Sofiści .Autor zdania „Człowiek jest miarą wszechrzeczy” (człowiek jest ważny). Manifest antropocentryzmu. Nie ma jednej prawdy o świecie.Ojciec relatywizmu prawdy (każdy człowiek ma swoją własną prawdę, subiektywizm poznania).Zręczność operowania językiem pozwala dowodzić paradoksalnych rzeczy! Ich poglądy(Sofistów) są tłem dla poglądów Sokratesa.

Gorgiasz z Leontinoj

na Sycylii,

słynny retoryk, nauczyciel i teoretyk wymowy, inicjator estetyki

polityk i sofista drugiego, sceptyczno-relatywistycznego okresu.

Miał być uczniem Empedoklesa i początkowo zajmował się filozofią przyrody, którą porzucił dla sofistyki i erystyki. Jako filozof był raczej kontynuatorem poglądów Zenona z Elei, rozwinął jego dialektykę i połączył z sofistyką.

Był doskonałym znawcą literatury, poezji i autorem wielu nowych figur retorycznych, wpłynął też znacząco na rozwój greckiej [attyckiej] poezji i prozy artystycznej, a w uznaniu zasług nazywano go „apostołem magii słowa”.

Sokrates

Sokrates nie stworzył zamkniętego systemu filoz.; podkreślając świadomość własnej niewiedzy („wiem, że nic nie wiem”), uznawał istnienie absolutnego dobra i absolutnej prawdy, a prowadzenie ludzi ku jej poznaniu-za swą misję życiową; uważał, że bezwzględnym i najwyższym dobrem człowieka jest cnota moralna, wiążąca ze sobą dobro i pożytek oraz udzielająca szczęścia; warunkiem dostatecznym cnoty jest wiedza etyczna, a wszelkie zło pochodzi z nieświadomości (etyczny intelektualizm);

Cnotę pojmował S. jako wiedzę (intelektualizm etyczny) i w opozycji do relatywizmu sofistów, przedstawiał ją jako jedyną. Zło pochodzi wg S. z niewiedzy albo z niewystarczającego poznania dobra

natomiast poznanie prawdy i osiągnięcie doskonałości w działaniu prowadzi do urzeczywistnienia prawdziwej natury ludzkiej, a w ten sposób do szczęścia.

Wypracowanie metody dochodzenia do prawdy, a tym samym do cnoty: jest nią specjalnego rodzaju dyskusja, zwana dialektyką. W swoich rozmowach z Ateńczykami Sokrates posługiwał się dwiema metodami:

- metoda elenktyczna - sprawdzanie i zbijanie twierdzeń rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym (aporii);((wysługiwał i obalał poglądy; rozmówca uświadamiał sobie że nic nie wie)

- metoda majeutyczna (dosł. położnicza) - polega na dopomożeniu uczniowi w uświadomieniu sobie prawdy, którą już posiada, poprzez umiejętne stawianie pytań; wg Sokratesa tylko ludzie brzemienni posiadali wrodzone intuicje o wiedzy. ((lepiej nic nie wiedzieć niż mieć wiedzę pozorną)

Platon założył Akademie- od gaju akademosa.Główne poglądy dotyczyły metafizyki. Rodzaje bytu; na początku istniały chaos, demiurg i idee. Boski demiurg utworzył świat z chaosu wzorując się na ideach.Prawdziwym światem jest świat idei a świat materialny- świat zmysłowy, marne odbicia świata idei.Platon posługiwał się parabolą jaskini: odwołał się do jaskiniowców, jaskiniowcy są przykróci do skały ich światem jest jaskinia od czasu do czasu przez szczelinę dociera obraz z tamtego świata. Ludzie żyją w świecie materialnym są jak jaskiniowcy. Platon patrzył na człowieka; światem idei jest dusza; ciało należy do świata materialnego. Ciało dla duszy jest więzieniem.

Rodzaje poznania:

- poznanie rozumowe (epistema)

- poznanie zmysłowe -niedoskonałe (doksa).

Do świata idei wnikamy za pomocą rozumu. Platon przedstawiciel idei, skrajny racjonalizm, tylko rozum się liczy.

Platon (poglądy na państwo)

platon wyszedł od ciała, ciało podzielone jest na 3 części: głowa, pierś, podbrzusze, każdej części odpowiada dusza.Głowa- rozum, Pierś- wola,Podbrzusze -pożądanie, dusza zmysłowa. Każdej części przypisana jest idea. Rozum- mądrość, Wola- okazywać męstwo, Pożądanie - należy nad nim panować. Jeśli te 3 cz. Są to człowiek jest sprawiedliwy.

Idealne państwo jest hierarchiczne, składa się z:

- władcy (dusza rozumna) powinni rządzić w państwie, kierując się mądrością; wymaga ascezy.

- strażnicy (dusza impulsywna) maja chronić państwo przed niebezpieczeństwem

- rzemieślnicy (dusza zmysłowa) oni mogą posiadać dobra, od nich się nic nie wymaga.

Platon był wrogiem demokracji uważał że:

- lepsze są rządy arystokratyczne

- zbiorowość jest ważniejsza od jednostki

- posiadanie rodziny dzieli ludzi.

Twórca komunizmu - platon. Etyka - celem są dobra idealne. Władza ma prowadzić lud do świata idei.

Arystoteles

W ontologii (metafizyce) głosił hylemorfizm twierdząc, że każda rzecz jako byt jednostkowy jest zbud. z 2 niesamodzielnych zasad wewn.: formy (pojętej jako czynnik aktywny, kształtujący rzecz danego rodzaju) oraz materii (pojętej jako bierne tworzywo, stanowiące podłoże wszelkiego stawania się i wszelkiej egzystencji konkretnej); obok 2 przyczyn wewn. (formalnej i materialnej), działają zawsze 2 przyczyny zewn. (sprawcza i celowa); Arystoteles odróżnił byt samodzielny (substancję) od niesamodzielnego (przypadłości);; w psychologii określił człowieka jako ożywiony byt rozumny, zbud. z ciała i duszy, działającej na 3 poziomach: wegetatywnym, zwierzęcym i rozumowym; we władzach poznawczych odróżnił 2 intelekty: bierny i czynny; poznanie ludzkie dzielił na teoret. i prakt., w którym odróżniał poznanie dotyczące działania i wytwarzania; w etyce głosił eudajmonizm i formułował teorię cnót; rozwinął naukę o państwie (politykę); Arystotelesa uważa się za twórcę logiki.

Arystoteles (poglądy na państwo)

Polityka: 3 formy ustrojowe:

A-rządy jednego

B- rządy kilku

C- rządy wielu

Każda z tych 3 form istnieje w:

Ad.A monarchia- tyrania

Ad. B arystokracja-oligarchia

Ad.C politeja - ochlokracja (rządy tłumu)

Dobra władza; monarchia, arystokracja

Zła władza: tyrania, oligarchia, ochlokracja.

Trzeba coś stworzyć pośredniego, jest to politeja. Pomiędzy rządami bogatymi a biednymi.

Grupy społeczne: rolnicy, rzemieślnicy, kupcy (nie obywatele bo nie mieli czasu na dążenie do władzy); zajmujący się rządzeniem i kultem (obywatele).

Epikur

Epikur przedstawiciel epikurejczyków. Szkoła ich mieściła się w ogrodzie, wyznawali hedonizm- prawdziwym szczęściem jest przyjemność, szczęście polega na braku cierpienia.

Epikur był jednym z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej, w której dominowały zagadnienia filozofii życia - czyli rozważania na temat jak osiągnąć pełne szczęście (także stan ataraksji).

Epikur dzielił filozofię na trzy części:

• fizykę zajmującą się teorią przyrody,

• etykę zajmującą się poznawaniem istoty szczęścia,

• kanonikę zajmującą się teorią poznania,

Jego koncepcja powtarza idee Demokryta: materializm i atomizm. Dochodzi do tego ateizm -koncepcja w której boga prawie nie ma - brak demiurga, Epikur uwaŜał, Ŝe materia jest wieczna, jest substancją idealną, składa się z atomów, które są w ciągłym ruchu, światem

rządzi determizm, rządzą nim pewne niezmienne zasady - nie ma tu miejsca, ani potrzeby boga.

Etyka - najbardziej znana.

Hedone = przyjemność- hedonizm

Lucjusz Seneka pochodzący z Kordoby prawnik, polityk i mąż stanu, znany poeta, filozof-moralista i doskonały stylista. Wygnany z Rzymu za sympatie republikańskie i satyrę na Klaudiusza.

Kierunek, który reprezentuje należy do tzw. młodszego stoicyzmu, nazywanego też neostoicyzmem. Ma on charakter eklektyczny, właściwy filozofii rzymskiej. Wzrasta w nim znaczenie mistycyzmu, zmniejsza się natomiast szeroko pojmowanej tematyki filozoficznej. Jako neostoik, Seneka skupia się na teistycznie interpretowanej etyce, boskim pierwiastku w człowieku i relacjach człowiek-bóstwo

Praktyczny cel, który ma według niego do spełnienia filozofia ma przede wszystkim charakter pedagogiczny. Filozof za cel stawia sobie wychowanie ludzkości. Kształtowanie ducha, porządkowanie życia, kierowanie praktycznymi działaniami człowieka, pielęgnowanie cnoty, doskonalenie sztuki życia, wyjaśnianie co należy czynić, a czego unikać

Marek Aureliusz; należy do młodszych stoików, obchodzących problemy logiki i epistemologii, a koncentrujących się na etyce i mądrości życiowej, po to aby przezwyciężając życiowe trudności znaleźć drogę do osiągnięcia prawdziwego szczęścia, w czasach kataklizmów, wojen i kryzysów.

SZKOŁA SCEPTYCZNA

Pyrron z Elidy nie pozostawił po sobie żadnych pism. Znany jest raczej z domysłów, niż z danych historycznych. Podobno z zawodu malarz, który porzuciwszy swój zawód ok. 330 r. założył szkołę filozoficzną (być może pod wpływem „gimnosofisty” hinduskiego Kolanosa, którego miał poznać w trakcie udziału w wy- prawie na wschód Aleksandra Wielkiego). Pod jego wpływem odsunął się od świata, a nawet go ignorował. Zawsze był poważny i zrównoważony, nic nie mogło go wyprowadzić z równowagi. Diogenes mówi o nim jako o nadzwyczaj skromnym i dobrodusznym, ale zdecydowanym w swoich własnych poglądach i radykalnym przeciwniku sofistów.

Sekstus Empiryk lekarz i filozof -teoretyk sceptycyzmu, który swój przydomek otrzymał dzięki przynależności do empirycznej szkoły lekarskiej. Zachowały się tylko jego dzieła, jako jedyny obszerny, dokładny i systematyczny wykład starożytnego sceptycyzmu, do dziś główne źródło wiedzy o tym kierunku.

Był zapewne Grekiem, należącym do kultury rzymskiej, o gruntownej znajomości filozofii, sceptycyzm zaś przyjął sprzeciwiając się panującej wtedy powszechnie gnozie i neoplatońskiemu, jak też i stoickiemu dogmatyzmowi

ODRODZENIE NEOPITAGOREIZMU I NEOPLATONIZMU

Plotyn z Likopolis. w Egipcie, twórca neoplatonizmu.Założenia w Kampanii miasta filozofów „Platonopolis”,

Neoplatonizm był oryginalną doktryną, w której twórczo stopiono elementy prawie wszystkich starożytnych teorii filozoficznych. System Plotyna określa się jako „emanacyjny”, opisany w nim świat jest hierarchicznie uporządkowaną całością, w której niższe byty wypływają (emanują) z wyższych, będąc ich „hipostazami”.

Augustyn, Augustyn Aureliusz, święty (354-430; Boga uważał za byt wieczny i niezmienny, źródło światłości i szczęścia ludzi; celem życia jest szczęście będące aktem Boskim łaski szczęście daje człowiekowi poznanie Boga i własnej duszy.mówiąc o Trójcy Św. wskazywał na równość osób i jedność w bycie; twierdził, że świat został stworzony z niczego ( kreacjonizm) wg wiecznych idei boskich; w człowieku podkreślał wyższość duszy nad ciałem; uważał, że poznanie ludzkie odbywa się dzięki boskiemu oświeceniu duszy (iluminacji), bez pośrednictwa ciała ( iluminizm); akcentował wolność woli w człowieku, ale głosił jej niewystarczalność dla życia moralnego oraz konieczność wpływu łaski Bożej; zło jest, wg Augustyna, brakiem dobra i polega na odwróceniu się od Boga jako najwyższego dobra. Twierdził ze zło absolutne nie istnieje , upadek z hierarchi(Bóg, anioły dobre,dusze dobr, dusze złe, anioły złe, rzeczy materialne) następuje wtedy gdy istoty z własnej woli pozwalają panować niższym rzeczom nad wyższymi Augustyn stworzył podstawy teologii historii twierdząc, że sens dziejów polega na stopniowym ujawnianiu się planu Bożego, dokonującym się przez walkę niebieskiego państwa Bożego z ziemskim państwem szatana.;

Szkot Eriugena (panteizm)

Panteizm- wszystko Bogiem, nie ma różnicy między światem a Bogiem.

Eriugena uznał doktrynę wolności woli za konieczną dla filozofii chrześcijańskiej: gdyby ludzie jej nie posiadali, na piekło skazywałby ich Bóg, a więc nie możnaby Go określić jako dobrego.Utożsamiał Boga ze światem, często rozumianym jako przyroda. Panteizm często łączył się z ideami rozumnego rozwoju wszechświata, jedności, wieczności oraz żywości świata materialnego. Neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej, głosi zaś przenikanie Boga we wszystkie substancje ziemskie

Duże znaczenie miała jego koncepcja rozwoju świata jako objawienia (teofania) ukrytego Boga. Dała ona początek panteizmowi i z tego względu jego poglądy zostały potępione jako heretyckie. Według Eriugeny natura objawia się w czterech postaciach:

-natura tworząca i nie stworzona - Bóg jako stwórca

-natura tworząca i stworzona - boskie idee, logos, Chrystus, neoplatońska druga hipostaza

-natura nie tworząca i stworzona - poszczególne rzeczy, Arystotelesowska "natura podksiężycowa"

-natura nie tworząca i nie stworzona - Bóg jako ostateczny cel.

Eriugena zdefiniował naturę jako "to co jest i to, co nie jest" - byt i niebyt. Jako niebyt należy rozumieć m.in. Boga, który jest obiektem istniejącym ponad bytem (zob. teologia negatywna). Niebyt można interpretować także w kontekście etycznym - człowiek, który popada w grzech niejako staje się niebytem

Św.Anzelm z Canterbury (dowód ontologiczny), istnienie Boga można wydedukować z istnienia samego pojęcia "Bóg". Choć pomysł ten na pozór wydaje się sprzeczny logicznie, konstrukcja myślowa św. Anzelma jest niezwykle pieczołowicie przemyślana. Oto uproszczony proces myślowy, który doprowadził filozofa do dowiedzenia istnienia Boga:Istnieje w języku pojęcie "Bóg". Cechą desygnatu pojęcia "Bóg" jest absolutna doskonałość. Jeśli zaś owo słowo oznacza byt doskonały, to temu bytowi nie może niczego brakować.

Dowód, tzw. ontologiczny, zgodnie z którym rzeczywiste, nie tylko myślowe istnienie wynika z samego pojęcia Boga jako istoty najdoskonalszej. W kwestii uniwersaliów zwolennik realizmu. Zajmował się też licznymi problemami teologicznymi, np. nieśmiertelnością duszy, grzechem pierworodnym, wcieleniem i odkupieniem itp.gólności zaś nie może brakować mu przymiotu istnienia.

Tomasz z Akwinu (5 dowodów istnienia Boga). Człowiek niezwykłej pokory, słynie z dowodów. Dowód- jako argument.

- jeśli istnieje ruch to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg.

- jeśli każda rzecz ma swoją przyczynę to istnieje Bóg.

- jeśli byty nie istnieją w sposób konieczny, ich istotą nie jest istnienie.

- jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość to musi istnieć Bóg który jest bytem najdoskonalszym.

- jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych świadczą o istnieniu Boga kierującego światem.

Giordano Bruno- Bóg jest obecny w przyrodzie- głosił panteizm - wszystko jest Bogiem- Wszechświat jest nieskończony (za to został spalony na stosie). Wykształtowała się nowa metoda naukowa- badanie przyrody własnymi zmysłami, metoda empiryczna - badanie wzrokiem aby zagwarantować pewność, obiektywność. Nawet działanie mechaniczne martwych przedmiotów usiłował pojąć na podobieństwo życia. Bruno pojął przyrodę:

- infinistycznie- jako nieskończoną

- monistycznie- jako jednorodną i w jeden system związaną

- dynamicznie- jako zespół sił żywych

- teozoficznie- jako obraz i objawienie Boga

- optymistycznie- jako twór doskonały, harmonijny i piękny

Galileusz- zmierz to co da się zmierzyć. NHN otworzyła drogę do nadchodzących zmian. Powstał nowy obraz świata, ziemia jest centrum wszechświata Słońce porusza się wokół ziemi a nie odwrotnie, wszystko krąży wokół ziemi. Galileusz opierał się na faktach doświadczalnych. Biblia wskazuje drogę do zbawienia, nauki przyrodnicze opisują m.in. ruch ciał niebieskich.

Francis Bacon; (1561 - 1626) - empirysta twórca nowego empiryzmu i filozofia nauki

Urodził się w rodzinie arystokratycznej (lord) , studiował w Coubrig. Bóg prokuratorem generalnym, człowiekiem parlamentu, doradcą króla.Zajmował się filozofią nauki, metodologią i teoią poznania oraz filozofii polityki

Napisał ;

• Novum organum

• Nowa Atlantyda

Kontynuator filozofii renesansu i humanizmu, zapoczątkował filozofię naukowo - pragmatyczną. Myśliciel początku rewolucji przemysłowej w Anglii (16-17 wiek). Początek filozofii nauki i industrii (społeczności przemysłowej, modernistycznej).

Empiryzm jest wyjściową B

To czego nie było w umyśle, nigdy w nim nie będzie. Umysł uogólnia i tworzy tezy

Teoria złudzeń (umysłu wychowania, mocy, obyczaju),

Bacon krytycznie zapatrywał się na umysł ludzki, który uważał za podległy z konieczności różnorodnym złudzeniom. Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria idoli):

• złudzenia plemienne (idola tribus) - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie;

• złudzenia jaskini (idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska;

• złudzenia rynku (idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka;

• złudzenia teatru (idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu

Kartezjusz i jego metoda.- Kobito Kartezjusz - myśle więc jestem. Racjonalizm - rozum. Wrodzone właściwości rozumu, racjonalne treści, uważał że we wszystko należy wątpić- to że wątpię znaczy że myślę. Szukał twierdzenia, które oprze się wszelkim wątpliwościom, metoda Kartezjusza polegała na próbowaniu wszelkich argumentów sceptyckich. Zwątpienie było tu nie wynikiem, lecz punktem wyjścia i było głoszone w celu uzyskania pewności.

Baruch Spinoza („more geometrio”, Bóg czyli natura)

Spinoza- panteista.(żyd).

Miarą prawdy była jasność i wyraźność, a rozum jedynym źródłem prawdy. W ciągu życia Spinowa zmieniał i modyfikował swój zbiór założeń i nie będąc ich pewnym do samego końca nazywał je wszystkie propozycjami. Nie istnieje żadna substancja która by nie była Bogiem, a wszystko co istnieje jest częścia Boga. Bóg jest tożsamy z przyrodą, naturą, materią. Wszechświat nie może istnieć poza Bogiem lecz tylko w Bogu. Uważał że nie ma różnicy między światem a Bogiem.

Blaise Pascal („zakład Pascala”)

Podejmując decyzję o istnieniu Boga człowiek ma do wygrania - przyjmując jego istnienie - nieskończoność; jeśli Bóg nie istnieje człowiek ma i tak do dyspozycji marną skończoność. Zapoczątkował w ten sposób nowy kierunek w filozofii - fideizm.

Stawiając na istnienia Boga ryzykujemy niewiele bo tylko jedno doczesne życie, jeśli zaś okaże się iż mamy rację to zyskamy wieczne szczęście i życie. Bóg nagradza wiarę a karze niewiernych. Był to szczególny dowód istnienia Boga bo opierający się w porozumieniu na prawdopodobieństwo i na oczekiwaniu szczęścia.(Jeśli będziemy żyć jakby Boga nie było, i okaże się że Go faktycznie nie ma, to nic nie stracimy, ale tez niewiele zyskamy.Jeśli zaś

Gottfierd Wilhelm Leibniz (monadologia).

Substancji jest wiele, każda ma swój odrębny charakter - Monady- nierozdzielne składniki świata. Świat składa się z monad. Swą metafizykę nazywał „monadologią”.

Substancje są: nierozciągłe i niematerialne, mają zdolność postrzegania; jest ich wiele;

Substancje są jakościowo- odrębne; zjawiskiem substancji są ciała; substancje działają celowo, substancje tworzą harmonijny zespół

---