Wykłady „Ekonomika przedsiębiorstw żywnościowych”

Wykład 1 13.10.2009r

Agrobiznes (Davis i Goldberg 1957r )- system powiązań farmerów z jednostkami zaopatrzenia przetwórstwa i dystrybucji żywności.

Inna definicja -zespolenie ze sobą tych działalności człowieka, które bezpośrednio lub pośrednio uczestniczą w wytwarzaniu finalnych produktów żywnościowych, począwszy od pozyskania surowców a na gotowej żywności na stole konsumenta skończywszy.

I Agregat zaopatrzenia (supply aggregate) w środowisku produkcji

II Agregat rolnictwo (farming aggregate)

III Agregat przetwórstwa i obrotu (processing and distribution aggregate)

Pierwotnie przemysł rolno-spożywczy rozwijał się na folwarku. Gorzelnie, browarnictwo, przemysł chłodniczy, przemysł zbożowo-młynarski. Początek XIX wieku folwarki zaczęły produkować buraka cukrowego → cukrownie, później przemysł spirytusowy . Konary na Śląsku → pierwsza na świecie cukrownia na bazie buraka cukrowego. Zakony polskie upowszechniły przemysł spożywczy. Przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (2005r) w polskim przemyśle spożywczym zatrudnionych było ok. 430 tys osób tj. ok. 5% ogółu zatrudnionych w całej gospodarce i ok. 19% zatrudnionych w całym przemyśle.

• Przemysł spożywczy w Polsce jest jedną z najważniejszych dziedzin gospodarki

• Jego udział w wartości sprzedaży całego przemysłu wynosił blisko 24%

• Wytwarzana przez przemysł spożywczy wartość dodana brutto wynosiła ok. 6 mld USD, co stanowiło ponad 4% wartości brutto w całej gospodarce i ok. 6% produktu PKB.

Branże przemysłu spożywczego (klasyfikacja):

1. Sekcja D - jednoliterowa

2. Dział 10 cyfrowy [podzielony na 88 rodzajów działalności]

3. Grupa trzy cyfry [obejmuje 272 działalności]

4. Klas cztery cyfry [obejmuje 615 działalności]

Tradycyjna klasyfikacja:

1. Mięsna

2. Jajczarsko-drobiarska

3. Rybna

4. Mleczarska*

5. Młynarska i makaronowa

6. Piekarska

7. Cukrownicza*

8. Spirytusowa i drożdżowa

9. Ziemniaczana

10. Owocowo-warzywna

11. Winiarska

12. Piwowarska

13. Olejarska

14. Cukiernicza

15. Napojów mineralnych i bezalkoholowych

16. Tytoniowa

17. Chłodnicza

18. Koncentratów spożywczych

*podkreślone branże - kondygnacja- rynki kwotowane w Unii europejskiej

Ad 1). Ubojnie jako samodzielne lub współistniejące z zakładami przetwórstwa mięsnego.

Wieprzowina: 20 mln tuczników w roku (110 kg) produkcja

Wołowina (cielęta niewielki procent)

Przetwórstwo na Pomorzu: Sokołów, Morliny; Podkarpacie- Sanok

Ad2).- Jednostki produkujące

- Skup jaj i drobiu, segregacja, przerób jaj

- Ubojnie drobiu

- przetwory łącznie z wędlinami, konserwami

- przetwórstwo odpadów typu pierze

Brojler kurzy, indyczy, gęsi, kaczy; perlice, strusina, ptaki

Leśne: bażanty, kuropatwy, dzikie kaczki

Produkcja jaj - fermy

Ad3). Floty połowowe; 800 tys ton łowione za Gierka

Zakłady konserw, filetów, marynat, wyrobów garmażeryjnych, solone ryby, prezerwy

Produkcja słodkowodnych ryb: łosoś, pstrąg, karp

Ad4). Kwotowana w ramach Unii (9,5 mln l mleka)

• Kwota bezpośrednia - z bezpośrednich dostaw (zaopatrzenie turystów i sprzedawców)

• Kwota hurtowa - sprzedawana do mleczarni (9mld)

270 tys gospodarstw u nas

40 mln na jedną mleczarnię (w Holandii kilka koncernów przerabia całe mleko)

Po 1989r spadek spożycia mleka (przestali dotować mleko)

2,6 mln sztuk krów w Polsce; 4300 l mleka z krowy na rok

Wykład 2 20.10.2009r

2650-2700 pogłowia w Polsce

Produkcja owczarska jest w zaniku u nas w Polsce → sprzedawanie jagniąt do Włoch na wiosnę.

Ad5). Celem i zadaniem branży jest skup zbóż

-dosuszanie zboża

-kondycjonowanie ziarna zbóż

-segregacja

-przechowywanie w magazynach elewatorowych

Import pszenicy z Ukrainy i Kazachstanu.

220-230 t/doba przemiał w młynach; Młyny gospodarcze lokowane na potrzeby zakładów.

Prawie 60% terenów małopolski jest chronione → brak intensywnej uprawy (parki narodowe)

Współczesne młyny mają elewatory

Do niedawna w Krakowie były 4 młyny, został się jeden przy ulicy Wieczystej. Przede wszystkim jest to młyn pszenny.

Rodzaje młynów:

• Pszenne

• Żytnie

• Mieszane

• Kaszarnie

• Płatkarnie

Produkcja makaronowa 160 tys t/rok. Do 3,0 (2,8-2,9) mln t/rok przemiał mąki na pieczywo.

Ad6). Moskal- placki pieczone na blasze, mają przewagę mąki pszennej z dodatkiem ziemniaków.

Pieczywo specjalistyczne- np. półcukiernicze

Bardzo rozdrobniona branża → pare tys zakładów w Polsce.

Ad7). Rynek cukru kwotowany.

1 mln 900 tys t produkuje my cukru; 1850 tys t/rok

Spożycie 32-33 kg/osoba/rok

• Kwota A pozostaje w kraju

• Kwota B ok. 200 tys t na eksport subwencjonowana

• Kwota C ryzyka podejmowane przez cukrownie na eksport

Obecnie 17 cukrowni w Polsce, a było ponad 80 przed zmianami ustrojowymi.

Doskonała pasza z cukrowni → wysłodki świeże lub suszone. Wahania temperaturowe przy uprawie buraka cukrowego powodują w nim spadek cukru.

Podczas produkcji zużywa się dużo wody, wapna palonego, węgla.

Branża wybitnie kompanijnej produkcji, podczas zastoju przy produkcji cukru suszone zboże, jak też suszenie rzepaku, zielonek.

Produkcja cukru British Sugar Overseas Ltd. (Wielka Brytania)

Sudzücker AG (Niemcy) Kujawy, Pomorze

51-52% udziałów ma Polska spółka cukrowa w Polsce

Ad8). -Zakłady produkcji spirytusu surowego,

- rektyfikacja,

- wytwarzanie wódek czystych i gatunkowych

- produkcja spirytusu

- drożdże piekarskie i paszowe

-do niedawna napoje typu pepsi-cola

Produkcja i dystrybucja DIAGEO (Wielka Brytania)

PHILIP BEVERAGE COMPANY (USA)

PERNOD RICARD (Francja)

VIN & SPIRYT AB (Szwecja)

BROWN-FORMAN (USA)

Surowce: zboża, ziemniaki, cukier buraka cukrowego. Polska wywalczyła miano wódki z innych surowców np. odpady bananów i inne.

Wódki czyste 40%

Wódki gatunkowe o mniejszej mocy

Ad9). Polska potęga ziemniaczana, była przedtem produkcja do 50 mln t/rok. Drugie miejsce w Europie po ZSRR. Produkty z ziemniaka ok. 300 np. farmacji lekarstwa, w przemyśle spożywczym skrobie modyfikowane i syropy, w kosmetycznym i chemicznym.

18-19 mln t/rok obecnie produkcja ziemniaka w Polsce

Labilność planowania, warunki atmosferyczne.

Ad10). Firmy: Orkla Foods S.A. (Norwegia)

H.J. Heinz Company (USA)

Pernod Ricard (Francja)

Pepsi co (USA)

Bonduelle (Francja)

Coca Cola (USA)

Novartis (Szwajcaria)

Royal Numico (Holandia)

Ponad 5 mln t/rok produkcja warzyw w Polsce

Gruntowe i pod osłonami. Polska kraj kapuściany, zagłębie w Małopolsce → gmina Charsznica (uprawiana na kilkunastu ha).

-Marchew, buraki czerwone, selery, pory pietruszka, ogórek, pomidory, kabaczki, dynia, cukinia, melony (amatorsko), strąkowe gruboziarniste: fasola karłowa, tyczna (piękny Jaś), szparagowa, bób.

-Owoce: 3,5 i więcej mln ton

Jabłka (Grujec, kotlina sandomierska, Warka, Wyżyna sądecka)- od lat 70 wprowadzono nowe odmiany.

Wiśnie, czereśnie, śliwki, truskawki, maliny, bezkońcowe jeżyny, borówka amerykańska, aronia, runo leśne (Wielkopolska, Pudliszki, Ziemia sandomierska, Jasło Podkarpacie, dolny Śląsk, Tymbark małopolskie, Tenczynek.

Wykład 3 27.10.2009r

Ad.11). Produkcja polskich win owocowych, produkcja wina gronowego, rozlew win importowanych. Pierwotna produkcja Kałkaz, teraz słynne Węgierskie, z krajów łacińskich, basen morza śródziemnego. W Polsce jelenia Góra i na północ była produkcja wina i uprawy winorośli. Ponad 30 ha winorośli Podkarpacie. UJ- produkcja wina koło Okocimia.

Ad12). Słodownie, browary (występują łącznie lub rozdzielnie).

Na rynku polskim: San Miller, Heineken, Carlsberg

W ostatnich latach wzrost z 20 do 200 litrów na Polaka (chyba spożycie)

Ad13). -Produkcja oleju surowego,

- rafinacja oleju

-wytworzenie gotowych olejów

- przerób nasion oleistych

- wytwarzanie margaryny.

Egz!!!!!!!!!!!. Ta branża jest bardzo skoncentrowana (jakby było podać przykład takiej branży)

5 zakładów w Polsce, przerabiają głównie rzepak ozimy.

Uprawy: dolny Śląsk, Śląsk opolski, Warmia i Mazury, Wyżyna Lubelska i Roztocze.

Cenna pasza- śruty rzepakowe transport do Danii i Niemiec.

Słonecznik u nas się nie udaje. Soja- głównie import.

Ad14). Produkcja cukierków, czekolady, wyrobów czekoladowych, pieczywo cukiernicze trwałe.

Ad15). Napoje gazowane,

Soki pitne owocowe i warzywne,

Wody stołowe,

Wody źródlane

Wody mineralne (w Krakowie źródło koło ronda Matecznego „Krakowianka”; Nałęczów, Busko, Ciechocinek, Tężnie, pas morski ziemi)

Napoje typu cola

Dobre wody w Krakowie: Bronowice, Plac Sikorskiego, park Krakowski. W ostatnich latach gwałtowny wzrost spożycia wód.

Ad16). Ponad 90% to trasnarodowe koncerny na naszym polskim rynku.

Tabaka, papierosy, tytoń przemysłowy, cygara, tytoń fajkowy.

Ad17). Chłodnie składowe- długotrwałe przechowywanie produktów po ich wcześniejszej obróbce (regulowane warunki klimatyczne). Podstawowe typy zakładów.

Przy Al. Pokoju bardzo duży rozwój w ostatnich latach.

Ad18). Zakłady produkujące uszlachetnione, nowoczesne wyroby spożywcze o wysokich walorach odżywczych, przygotowanych w dużym stopniu → do bezpośredniego spożycia lub po dokonaniu prostych zabiegów kulinarnych.

Korporacje transnarodowe działające w polskim przemyśle spożywczym w 2007r:

▲ Produkcja mięsa i podrobów:

Smithfield Foods (USA)

Danish Crown (Dania)

L.D.C. (Francja)

▲ Przetwórstwo ryb: Orkla Foods (Norwegia)

▲ Przemysł mleczarski (z lodami):

Danone (Francja)

Nestle (Szwajcaria)

Hochland (Niemcy)

Dr Oetker (Niemcy)

▲ Zbożowo-młynarska z makaronami:

Nestle (Szwajcaria)

Dr Oetker (Niemcy)

▲ produkcja tłuszczów roślinnych:

Bungle Investment ( USA)

A.D.M. (USA)

Unilever (Holandia/Wielka Brytania)

▲ Przetwórstwo owocowo-warzywne:

Orkla Foods (Norwegia)

H.I. Heinz Company (USA)

Pernod Ricard (Francja)

Pepsi co (USA)

Bonduelle (Francja)

Coca Cola (USA)

Novartis (Szwajcaria)

Royal Numico (Holandia)

▲ Produkcja pasz:

Cargill (USA)

Provimi Holding B.V. (Holandia)

Mars Inc. (USA)

Nestle S.A. (Szwajcaria)

Smithfild Foods (USA)

▲ Produkcja cukru:

British Sugar Overseas Ltd. (Wielka Brytania)

Sudzücker AG (Niemcy)

Nordzücker (Niemcy)

▲ Produkcja słodyczy:

Pepsi co (USA)

Nestle S.A. (Szwajcaria)

Kraft Foods (USA)

Cadbury Schweppes (Wielka Brytania)

Mars In. (USA)

Danone (Francja)

Ferrero Group (Włochy)

Wm Wrigley (USA)

Lindt & Sprungli (Szwajcaria)

▲ Produkcja koncentratów kawy:

Tchibo (Niemcy)

H.I. Heinz Company (USA)

Unilever (Holandia/Wielka Brytania)

Nestle S.A (USA)

Kraft Foods (USA)

Sara Lee douve egbeits (USA)

Orkla Foods (Norwegia)

Elite (Izrael)

Dr Oetker (Niemcy)

Royal Numico (Holandia)

Tata Group (Indie)

▲ Piwo:

Heineken international B.V. (Holandia)

Sab Miller (Wielka Brytania)

Calrsberg AS (Dania)

▲ Napoje bezalkoholowe:

Coca Cola (USA)

Pepsi co (USA)

Nestle (Szwajcaria)

Gerveis, Danone (Francja)

Cadbury Schweppes (Wielka Brytania)

▲ Wyroby spirytusowe:

Diageo (Wielka Brytania)

Philip Beverage Company (USA)

VIN & SPIRYT AB (Szwecja)

PERNOD RICARD (Francja)

BROWN-FORMAN (USA)

▲ Wyroby tytoniowe:

Altria Philip Morris (USA)

British American Tabacco (W. Brytania)

Iltadis (Hiszpania)

Imponel Tabacco Group (W. Brytania)

Gallerher Group (W. Brytania)

Wartość ze sprzedaży korporacji branż w Polsce (2006r):

	Cała branża mld zł	Korporacje % udział w przychodach branży
Przemysł tytoniowy	14,1	97,2
piwowarski	9,18	83,5
olejarski	2,57	86,4
cukierniczy	7,57	72,3
Koncent. spożywczych	6,21	68,1
cukrowniczy	5,39	47,1
spirytusowy	6,44	46,6
Napojów mineralnych i bezalk.	3,72	46,1
paszowy	8,8	32,1
Owocowo-warzywny	11,48	19,3
mleczarski	18,9	14,4
mięsny	32,36	13,8
Młynarski i makaronowy	3,99	13,5
rybny	3,42	5,6
piekarski	3,36	-
winiarski	1,02	-
razem	138,34	38,41

Wykład 4 3.11.2009

EGZ!! Szczególne warunki realizacji produkcji w przemyśle rolno-spożywczym

1. nietrwałość surowców rolnych ich duża podatność na zepsucie

2. rozproszenie przemysłu rolno-spożywczego tj. jego względnie niski stopień koncentracji

3. terytorialne rozmieczenie przemysłu rolno spoż.

4. sezonowość surowców, ale też popyt na wyrobu (gotowe)

ad 1- niezgodność między czasem produkcji a czasem konsumpcji

-niezgodność między miejscowym(rejonami) produkcji rolnej a miejscami konsumpcji gotowych produktów

-unikanie transportu na duże odległośći

* natychmiastowy przerób lub ut. Bezpośrednio po zbiorze

*przybliżanie miejsca produkcji do miejsca surowca

- rozproszenie bazy surowcowej oraz t.. do przerobu surowca na miescu ograniczają w znacznym stopniu selowość koncentracji produkcji

*koncentracja przejawia się w sposób umiarkowany i uzależniona od rejonizacji i specjalności produkcji

- w związku z tendencją do natychmiastowego przerobu oraz ze względu na wahania sezonowe podaży surowca- przemysł spożywczy powinien być wyposażony w zdd… produkcyjne dostosowane do szczytowych dostaw surowca a niekiedy popytu.

Musimy rozbudować maszyny , ilość, wydajność -> zwiększają się koszty

Elementy maszyn

Te warunki muszą być dostosowane do szczytowych podaży surowca w produkcji.

Ad 2 !!

• wskażniki

- wartość produkcji wielkość zatrudnienia przypadające na jeden zakład/ przedsiębiorstwo niekorzystne w stosunku do innych gałęzi przemysłu ( niska koncentracjia ze wzgl. na bazy surowcowe)

Koncentracjia produkcji redukcjia kosztów stałych

-stopinień koncentracji lub rozproszenia zróżnicowany w zależnośći od specyfiki i charakteru określonej branży

- główną przyczyną tendencji do koncentracji jest efektywność produkcji jako podstawy konkurencyjnośći

Efektywność produkcji- obniżanie kosztów własnych produkcji przewagę kosztowa nad konkurencją

Ad3)

-rozmieszczenie przemysłu jako element infrastruktury oraz jako czynnik aktywizacji gospodarczej regionów  województwo

Rejonów miejscowość, gmina lub kilka gmin może też być kilka powiatów

- do przestrzennych analiz z uwzględnieniem aspektu statystycznego i dynamicznego mogą służyć mierniki

1. współczynnik lokalizacji florence'a „F” (lokalizajcjie przetwórstwa z lokalizają baz surowcowa)

2. wskaźnik zmiennośći rozmieszczenia„Z”

3. współczynnik efektywnośći zmian terytorialnych netto „E”

w oparciu o teorię lokalizacji ogólnej (opartej na .. o .. kosztów transportu, rodzaju surowca i gotowego produktu)

Zakłady można podzielić na 3g:

1.orientacja surowcowa:

-obejmuje branże przetwarzające łatwo psujące, stanowiąc pod względem wagi i objętości dużą masę, trudną do przewozu,

-ta grupa zakładów ma podstawowe znaczenie we wzajemnych związkach z rolnictwem,

-należą tu cukrownie, rzeźnie, zakłady przemysłu ziemniaczanego, zakłady owocowo-warzywne

2.orientacja konsumpcyjna:

-obejmuje zakłady, które są silnie związane ze środkami konsumpcji (np. masarnie, piekarnie),

-w tych przypadkach zasadą lokalizacji powinno być maksymalne zbliżenie zakładów wytwórczych do rynku zbytu,

-zakłady tej grupy nie cechuje ścisły związek z rolnictwem, tylko związek z rynkiem zbytu

3.orientacja obojętna:

-obejmuje zakłady nie mające cech wymienionych w dwóch poprzednich grupach, tj. przede wszystkim te, które produkują artykuły droższe, np. wytwórnie wódek, papierosów

-sprawa transportu surowca, czy produktu gotowego odgrywa mniejszą rolę, nie są to artykuły łatwo psujące się, a udział kosztów transportu w ogólnych kosztach jest stosunkowo niski,

-mogą tu być szerzej uwzględnione takie przesłanki, jak: dążcie do aktywizacji rejonów zacofanych, polityka zatrudnienia, wykorzystanie istniejących obiektów przemysłowych poprzez modernizację, itp.

Rozmieszczenie przestrzenne p. spoż, powinno uwzględnić zasady:

1. aspekty ekonomiczne- optymalizacjia struktury agrobiznesu, w tym rejonizacja produkcji oraz rozmieszczenie ośrodków konsumpcji

2. aspekty społeczne dotyczące wyrównywania dysproporcji poza branżowych w poziomie i w warunkach życia ludności oraz aktywności rejonów słabo rozwiniętych

Z powyższych zasad wynikają następujące askazania:

1.tworzenie nowych terytorialnych powiązań przetwórczo-rolniczych przez integracją zakładów przetwórczych z rolnictwem

2.Kojarzenie z ośridkami spożycia, a sczęgólnie z wielkościami aglomerat miejskiem przetwórstwa, która związane jest bezpośrednio z zaopatrzeniem konsumenta (piekarnie, piwowarstwo, przetwórstwo mięsa, rozlewnie wód mineranych)

3. lokalizacjia - ekonomicznego transportu

4. uwzględnienie roli p. spożywczego jako istotnego czynnika wzrostu gospodarczego małych wsi i miast. Zapewnienie ścisłej koordynacji rozmieszcenia nowych zasobów z działaniami w zakresie ochrony i kształtowania środowiska naturalnego.

Ad4 wahania sezonowe to wahania występujące i powtarzające się w kolejnych okresach

-ze względu na charakter wyróznia się czynniki:

1. ekonomiczne (zapasy, ceny

2. organizacyjne (konkurencjia, logistyka dostaw, harmonogramy

- skupienie nasilenie sezonowych wahań w przemyśle rolno-spoż. (dostaw) należy określić w sposób wymierny , w tym celu posłużyć się możn a :

Przeciętnym odchyleniem względne

Przeciętne odchylenie względne określa o ile % od średniej miesięcznej przyjętej na 100 odchyla się przeciętnie każdy miesiąc w danym roku, jest ono wyrażone w %

Przeciętne odchylenie względne (miesięczne)

V oblicza się wg wzoru:

V= | X_i - 1/12 X_r | :100

Xi - udział wartości kolejnych miesięcy miesięcy stosunku do wielkości rocznej

X r- wielkość wartości rocznej, przyjęta za 100 %

Względna amplituda „W” jest miarą graniczą rozpiętości przebiegu zjawiska

W= X max : t min

Xmax - najwyższa podaż surowca (m-c)

Xmin- najniższa --||--

Wykład 5 10.11.2009r

Klasyfikacjia siły wahań sezonowych „V” wg branż E!!

1.branże o bardzo wysokiej rytmice produkcji (V<10%) -zbożowo-młynarska -koncentratów spożywczych, przemysł paszowy)

2.branże o istotnych wahaniach sezonowych (10%<V<20%):-mięsna-cukiernicza -olejarska-piwowarska -spirytusowa -chłodnicza -mleczarska

3.branże o bardzo silnych wahaniach sezonowych (10%<V<50%): -jajczarsko-drobiarska -owocowo-warzywna -tytoniowa

4.branże kompanijne (V>50%): -cukrownicza -ziemniaczana

Możliwość redukcji wahań sezonowych dostaw surowca do przemysłu spożywczego

Odprowadzenie odmowy oraz termin wysiewu lub sadzenia

• redukcja wahań dostaw surowca:

• poprawienie działalnośći organizacyjnej, uzgodnienie w zakresie harmonogramów dostaw

• doskonalenie instrumentów ekonomicznych min. prowadzenie właściwej polityki cen w zależności od sezonu

• rozwijanie opracowanej międzysezonowej produkcji. P Owocowo-warzywna (kwaszenie kapusty, produkcjia dani gotowych, konserwy)

Baza surowcowa przemysłu spożywczego

-to pewien rejon, w którym wykorzystując optymalne warunki przyrodnicze i ekonomiczne, prowadzi się uprawę roślin lub zwierząt chów w celu zaspokojenia potrzseb surowcowych określonego zakładu spoż.

Zespół, liczba gospodarstw rolnych które wykorzystując warunki przyrodnicze prowadzą produkcjię w celu dostosowania surowca dla konkretnego przemysłu

BAZA SUROWCOWA NIE JEST PRODUKCJA GLOBALNĄ, ANI TOWAROWĄ !!E

Między zakładem przetwórczym a bazą surowcową występują związki natury: !!E

•przestrzennej- wyrażają się w tym, że zakład przetwórczy najczęściej jest położony na terenie bazy

•organizacyjnej-polegają na współdziałaniu zakładów przetwórczych i gospodarstw rolnych w kształtowaniu wielkości i struktury surowców; rozmieszczeniu jej w przestrzeni i w czasie; przepływie surowców z rolnictwa do przemysłu

•produkcyjnej- to ingerencja zakładu przetwórczego w produkcję surowca; dostarczanie producentom surowców, różnego rodzaju środków produkcji ujętych np. w umowie o współpracy lub dostarczenie im tych środków z własnej inicjatywy

•ekonomicznej- wyrażają się w polityce cen i jej wpływie na rozmiary i strukturę produkcji; gwarancjach finansowych zapewniającą zbyt i opłacalność tej produkcji.

Opłacalność= cena jednostkowa zbytu/ koszty jednostkowe= 60/60= 1 *100%= 100%

Próg opłacalności

40/60=67% nieopłacalna produkcjia

60/40=150% wysoka opłacalność

Charakterystyka bazy surowcowej podstawowe cechy!

a) powierzchnia bazy i struktura użytkowania ziemi, ( przy produkcji zwierząt liczba, gospodarstw lub liczba sztuk)

60% gruntów ornych pod zboża w Polsce (312 tys km2 powierzchnia , 8 mln ha uprawa zbóż w Polsce

Srednie polony 8 mln * 4 mln/ha

Najwięcej trzody 20 mln tuczników o wadze 100-110 kg; Mniej drobiu; >500tys ton wołowiny

b) położenie i promień bazy,

c) dostępność bazy

d) produkcja surowców,

e) wydajność produkcji surowców,

f) struktura produkcji bazy,(udział poszczególnych gatunków zbóż w danej bazie)

g) sprzedaż surowców (ilość surowca z jednego gospodarstw, mleczarnie 2000 dostaw )

Czynniki wpływające na rozwój bazy surowcowej:

•warunki naturalne

•poziom kultury rolnej

•opłacalność produkcji surowców

•zdolność produkcyjna zakładu przetwórczego i jego lokalizacja

•dostępność bazy

•podatność przewozowa surowców

•podż siły do produkcji surowców

System zaopatrzenia zaopatrzenia zakładów przemysłu spożywczego w surowce !!!EE (nie formy skupu)

1. zakup wolnorynkowy - najczęściej od przypadkowych dostawców

2. organizowanie własnej produkcji

- częsta forma zapewniania stałej produkcji

- dotyczy dużych i średnich firm (przede wszystkim)

- umożliwia kształtowanie jakości i masy dostarczanego surowca zgodnie z wymogami technologicznymi zakładu

- uniezależnia od wahań sezownowch i konsume. Na rynku

- ogranicza proces specjalizacji produkcji surowca

-ogranicza korzyści skali produkcji

III- zakup od stałych dostawców, w tym związanych umowami

- forma współpracy preferująca większych producentów surowca

-możliwość oddziałowywania na jakość

-możliwość stosowania różnych form współpracy

-kontrakty zmniejszają ryzyko produkcji

-umożliwia dostęp do środków finansowych interesujących

-zmniejsza wahania sezonowe dostaw

-zmniejsza wahania cenowe

- do producenta dociera najnowsza technologia i technika

- regulacja dostaw surowca

Wykład 6 17.11.2009r

Egz.!!!!!!!Formy skupu (system zaopatrzenia na surowce)

Formy skupu wybranych surowców dla przemysłu spożywczego:

• Skup bezpośredni

• Skup przez punkt skupu

• Skup przez pośredników

Egz.!!!!!!!!!!!Metody rozliczeń producentów surowców rolniczych z przemysłem spożywczym:

• Rozliczenie wg oceny przyżyciowej - chwyty, pomacanie żywca (nie ma pośmiertnej przeciwstawnej metody!!!!!!!!!!)

• Rozliczenia wg oceny poubojowej (wadze bitej ciepłej)

• Klasyfikacja poubojowa w systemie EUROP

Formy skupu i pośrednictwa:

• Skup bezpośredni- jest to odbiór z gospodarstwa producenta określonych partii w ramach kontraktacji oraz w małym stopniu od małych producentów, jako wolny rynek. Ta forma skupu jest rekomendowana przez duże zakłady i ubojnie. Przepisy weterynaryjne nie ułatwiają tej formy skupu (odbiór zwierząt tylko z jednego gospodarstwa).

• Punkt skupu- jest to forma , którą w stopniu minimalnym stosują duże zakłady, najczęściej dealerzy , często drobni „kupcy” na zlecenie dealerów, najczęściej zakłady ubojowe. W małych ubojniach magazyny żywca często spełniają funkcję punktu skupu.

• Pośrednicy- jest to forma skupu, która na dzień dzisiejszy jest najbardziej rozpowszechniona, a powstała na początku 90 lat. Po zniesieniu monopolu na skup zwierząt rzeźnych skala pośrednictwa w skupie bydła realizowanego przez dealerów jest bardzo duża. Działa na własny rachunek lub na zlecenie np. ubojni.

Korzyści dla producenta:

• Dealer dociera do gospodarstwa po pojedyncze sztuki

• Płaci gotówką od ręki

• Kupuje wszystkie zwierzęta (cielęta, młodzież, bukaty, bydło rzeźne)

• Najczęściej posiada odpowiednią bazę do gromadzenia i selekcji (dotyczy to profesjonalnie zorganizowanych dealerów)

Minusy:

• Rozliczenie z producentem na wg masy i klasy żywca

• Wysokie potrącenia na dokarmianie od 7 do 10%

• Jakość i doskonałość doczepianych wag samochodowych

• Z odbiorcą rozlicza się po uboju wg wagi bitej ciepłej lub EUROP, przy wysokich potrąceniach i uzyskanych wysokich wydajnościach poubojowych dealer zyskuje często 2-5% wartości, która w skupie bezpośrednim powinna trafić do producenta.

Przykład: buhaj 600 kg x 4,8 zł = 2880 zł,

wydajność rzeźna 53% 318 kg tusza,

wg w.b.c. 2884,26 zł, a uzyskana wartość bez oszukania powinna być taka jak przy żywcu.

Po 1989r. kontraktacja w większości producentów uznała, że umowy o relikt to przeszłość i zrezygnowała z kontraktacji bydła, zwierząt. Jednakże nadwyżka produkcji, szczególnie trzody chlewnej stworzyła problemy ze zbytem, producenci posiadający umowy nie mieli tego problemu. Problem nadwyżki żywca rozwiązał skup interwencyjny na rzecz Agencji Rynku Rolnego. Umowa kontraktacyjna jest niezbędna do planowania produkcji na długi czas, co w rezultacie jest szczególnie istotne. Odbiorca zwierząt rzeźnych z dużym wyprzedzeniem musi mieć pewność na dostawę surowca w określonym terminie, w pożądanych ilościach i dobrej jakości. Można ją objąć ok. 40-45% stąd te które deklarują minimum 5-6 sztuk na jednorazowy odbiór. Pozostałą wielkość kupują pośrednicy lub producenci sprzedający pojedyncze sztuki do małych ubojni. Umowę kontraktacyjną chętniej zawierają duże zakłady.

Umowy kontraktacyjne:

• Możliwość kredytowania pasz na określony cykl produkcji bezpłatne, specjalistyczne doradztwo i fachowe czasopisma

• Daleko posunięta współpraca w ramach umów specjalnych w tworzeniu wspólnych przedsięwzięć, zapewniających większa jakość surowca, odpowiednią jego ilość oraz obrachunkowe korzyści

• Zapewniają bezpośredni i terminowy odbiór zwierząt z gospodarstwa transportem odbiorcy

• Rzetelność.

Przedsiębiorstw- podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową polegające na przetwarzaniu czynników wytwórczych w dobra lub usługi służące do zaspokajania potrzeb społecznych, głównym motywem jest chęć zysku.

Majątek trwały obejmuje- maszyny, urządzenia produkcyjne, budynki, środki transportu.

Cechy środków trwałych:

• Nie zużywają się w jednym cyklu tylko przez długi okres

• Zużywają się stopniowo i powoli tracą swoją wartość użytkową

• Służą do produkcji wielu wyrobów, zachowując przez cały okres użytkowania swoją naturalną postać

• Przedstawiają wysoką wartość pieniężną, której odpowiednie części, są stopniowo przenoszone na wytyczne za ich pomocą

Zaliczamy do nich: Pewne wartości, niematerialne będące własności przedsiębiorstwa np. patenty, rozwiązanie techniczne i organizacyjne, obligacje.

Środki obrotowe: zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym i całkowicie przekładają wartość na produkt.

• Materiały

• Paliwo i energia

• Produkcja w toku

• Wyroby gotowe (niesprzedane)

• Przedmioty nietrwałe

• Środki pieniężne (gotówka w kasie, na koncie w banku, które przypadają przedsiębiorstwu od jego kontrahentów)

Cały majątek trwały i obrotowy będący do dyspozycji przedsiębiorstwa określa się jako aktywa, gdyż biorą czynny udział w procesach realizacji zadań gospodarczych przedsiębiorstwa.

Majątek przedsiębiorstwa może być finansowany w różny sposób, Źródła finansowania dzielimy na:

• Fundusze własne- równowartość wkładu finansowego przy przedsiębiorstwach prywatnych lub wyposażenie majątkowe otrzymane z budżetu państwa powiększonego o część zysku, która przeznaczona jest na rozwój przedsiębiorstwa.

• Fundusz obcy- kredyty bankowe, pożyczki i zobowiązania wobec dostawców oraz innych instytucji

Fundusz własny + obcy = pasywa, nie odgrywają aktywnej roli w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

Każdy element majątku przedsiębiorstwa ma źródło pochodzenia.

Bilans przedsiębiorstwa- usystematyzowane zestawienie wszystkich elementów majątku i źródeł ich pochodzenia, sporządzone na określony dzień i w określonej formie.

Wynik operacyjny- różnica między dochodami, uzyskanymi w wyniku sprzedaży wyrobów i usług a kosztem ich wytworzenia stanowi wynik ze sprzedaży, czyli tzw. wynik operacyjny.

Zysk operacyjny= dodatni wynik operacyjny

Strata operacyjna= ujemny wynik operacyjny

Przedsiębiorstwo może uzyskać zyski i straty nadzwyczajne, nie związane bezpośrednio z działalnością produkcyjną.

Zyski nadzwyczajne- wynik przeszacowania materiałów kupionych taniej we wcześniejszym okresie , karne odsetki od zobowiązań płacone przez wierzycieli przedsiębiorstwa.

Straty nadzwyczajne- straty losowe, kary i grzywny płacone przez przedsiębiorstwo z tytułu obciążeń jednostki, przeterminowania obecnego towaru, czy zanieczyszczenia środowiska naturalnego, karne opłaty na rzecz budżetu.

Zysk bilansowy= ostateczny wynik działalności finansowej przedsiębiorstwa

Lub Zysk bilansowy= zysk operacyjny + zyski nadzwyczajne - straty nadzwyczajne

Zysk netto= zysk bilansowy - podatek dochodowy (CIT)

Część zysku otrzymują właściciele (dywidenda), część przeznaczona jest na finansowanie rozwoju firmy, a część trafia do pracowników (np. w postaci udziału w akcjach przedsiębiorstwa czy też nagród z zysku).

Rotacja środków obrotowych

Ruch środków obrotowych- przechodzenie z jednej postaci w drugą jest ruchem okrężnym od pieniądza do pieniądza. Ciągłość procesu gospodarczego powoduje nieustanne krążenie, czyli rotacje środków.

P → M → Pr → W' → P'

P- pieniądz, M- materiały, Pr - proces produkcyjny, W'- wyroby gotowe, P'- środki pieniężne powiększone o zysk

W przedsiębiorstwie usługowym rotacja ma inny obieg: P → M → Pr → P'

Produkcja usług jest równoważna z jej sprzedażą.

W przedsiębiorstwie handlowym: P → T → P' T- towary

Cykl rotacyjny trwa określony czas i można go obliczyć:

• Wskaźnik szybkości obrotu w dniach

• Wskaźnik częstotliwości obrotów (rotacji) - ile obrotów w danym okresie czasu

• Wskaźnik obrotu w dniach

Egz.!!!!!!!!!!Szybkość krążenia środków obrotowych ma duże znaczenie dla elastyczności

• Przy tym samym stanie środków obrotowych uzyskać lepszy efekt

• Ten sam efekt uzyskać przy mniejszym zaangażowaniu środków obrotowych

• Przyspieszenie obiegu środków obrotowych osiąga się różnymi drogami mający wpływ na skracanie procesu gospodarczego

• W przedsiębiorstwie przemysłowym powinno się skracać występowanie środków obrotowych w postaci zapasów materiałowych produktów niezakończonych, jak i produktów gotowych

Czynniki wywierające wpływ na przyspieszenie rotacji środków obrotowych:

• Upłynnienie zbędnych zapasów

• Usprawnienie produkcji

• Wyeliminowanie awarii

• Szybkie przygotowanie produktów gotowych do wysyłki (spedycja).

Wykład 7 24.11.2009r

Koszty działalności przedsiębiorstwa

Egz.!!!!!!!!!!Kalkulacyjny układ kosztów:

Materiały bezpośrednie Robocizna bezpośrednia Pozostałe koszty	Koszty bezpośrednie	Techniczny koszt wytworzenia	Zakładowy koszt wytworzenia	Całkowity koszy własny
Koszty wydziałowe
Koszty ogólnozakładowe
Koszty sprzedaży

Kalkulacje → sporządzanie kosztów produkcji

Kryterium podziału	Pozycje kosztów
Rodzaje kosztów	amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników
Struktura wewnętrzna kosztów	koszty pozostałe koszty złożone
Rodzaj i sposób finansowania działalności	Koszty działalności eksploatacyjnej Koszty działalności inwestycyjnej Koszty operacji finansowej ze środków i funduszy specjalnych
Cel podniesienia	Koszty zakupu Koszty produkcji Koszty sprzedaży
Stopień zależności kosztów od wielkości produkcji	Koszty stałe Koszty zmienne
Sposób odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty	Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie
Związek kosztów z osiągalnymi przychodami	Koszty uzyskania przychodów Koszty i wydatki nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów

Koszt- coś co musimy poświęcić, ponieść, wydatkować, aby otrzymać coś innego. Wyrażone w pieniądzu, celowe i dające użyteczny efekt gospodarczy zużycie środków pracy (np. wynagrodzenie za pracę).

• Na podstawie przepisów związane z:

• Wytworzeniem określonego produktu

• Określonym zakresem i rodzajem przedsiębiorstwa

• są kategorią ekonomiczną większą od wydatków, przez które rozumiemy każde wydatkowanie środków finansowych, bez względu na cel ich ponoszenia

• należą do grupy najważniejszych mierników oceny działalności przedsiębiorstwa że względu na to, że obejmuje całą działalność, znajduje się w nich wyraz „jakość pracy, system powinności podatkowych przedsiębiorstwa itp.”

• Nie są pojęciem jednorodnym i powinny być rozpatrywane z różnych punktów widzenia, które są jednocześnie kryteriami ich klasyfikacji.

Liczba i charakter kryteriów zależą od celów planowania, analizowania, kontroli, obliczania, podatków, podejmowania decyzji itp.

• Podział kosztów wg określonego kryterium pozwala poznać i kształtować ich strukturę oraz poziom

• W układzie rodzajowym zgrupowane są jednorodne koszty (z punktu widzenia ich rodzaju) bez uwzględniania ich zależności od wielkości typów produkcji:

Jedna pozycja kosztów rodzajowych może zawierać koszty zależne od wielkości produkcji oraz koszty o charakterze względnie stałym.

• Koszty rodzajowe grupowane są w odniesieniu do miejsc ich postępowania (wydziałów, faz produkcji) oraz nośników kosztów (wyrobów)

Klasyfikacja kosztów w przekroju rodzajowym:

1. Amortyzacja

2. Zużycie materiałów i energii

3. Usługi obce

4. Wynagrodzenia

5. Świadczenia na rzecz pracowników

6. Podatki

7. Opłaty

8. Pozostałe koszty

Układ rodzajowy pozwala na:

• Planowanie, analizowanie i kontrolę struktury rodzajowej kosztów dla zarządzania zmianami udziału poszczególnych rodzajów w całości kosztów własnych produkcji

• Badania dynamizmu zmian poziomu kosztów poszczególnych składników rodzajowego układu kosztów na tle zmian np. produkcji, sprzedaży, wartości majątku całkowitego itp.

• Pełniejsze ich wykorzystanie i ocenę pracy przedsiębiorstwa.

Kalkulatory układu kosztów własnych:

Pozwala na badanie i kształtowanie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych produktów. Jego istotą jest określony sposób odnoszenia kosztów na jednostkę kalkulacyjną.

• Koszty pośrednie układu kalkulacyjnego dotyczą co najmniej kilku produkowanych wyrobów

Nie można ich wprost odnieś do określonych jednostek kalkulacyjnych na podstawie dokumentów źródłowych (koszty wydziałowe, ogólnozakładowe, sprzedaży)

• W celu rozliczenia kosztów pośrednich stosuje się różne klucze podatkowe (klucze: koszty wynagrodzeń, bezpośrednich, techniczny koszt wytworzenia, maszyno godziny oraz koszt przerobu będące sumą kosztów wynagrodzeń bezpośrednich i kosztów wydziałowych).

Podział kosztów układu kalkulacyjnego:

1. Bezpośrednie koszty:

1. Materiały bezpośrednie

2. Paliwo i energia techniczna

3. Płace bezpośrednie i narzuty na płace

4. Inne (specjalne) koszty bezpośrednie:

• Koszty zużycia narzędzi i specjalnych przyrządów

• Koszty przygotowania produkcji

• Koszty obróbki obcej

• Koszty delegowania pracowników do montażu urządzeń u odbiorców

• Wynalazki, ekspertyzy techniczne

2. Koszty pośrednie (wspólne)

(powstające w różnych fazach zaopatrzenia, produkcji, sprzedaży)

1. Wydatkowe

2. Koszty ogólnozakładowe:

• Koszty administracyjno-gospodarcze

• Koszty ogólno produkcyjne (koszty utrzymania obiektów wspólnych dla całego przedsiębiorstwa, magazynów, służby przemysłowej, koszty nieprodukcyjne itp.)

3. Koszty zakupu (załadunku, przewozu, wyładunku, sortowania)

4. Koszty sprzedaży (koszt przewozu, opakowania wysyłkowego, podatek akcyzowy, marketing itp.) koszt opakowania jednostkowego→ koszt bezpośredni!!!!!!!

Układ funkcjonalny- ujmuje koszty wg miejsc powstania, którymi są rodzaje i elementy procesu gospodarczego.

1. Koszty działalności operacyjnej

1. Koszty działalności podstawowej na która składają się:

• Koszty działalności produkcyjnej

• Koszty działalności usługowej

• Koszty działalności handlowej

2. Koszty działalności pomocniczej (koszty komórek remontowych, transportowych, agregaty prądotwórcze, laboratoria mikrobiologiczne, chemiczne. Uboczna produkcja-melasa, wysłodki w cukrowni)

3. Koszty ogólnego zarządu

2. Pozostałe koszt operacyjne (koszty niezwiązane ze zwykłą działalnością przedsiębiorstwa)

• Koszty związane z likwidacją środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

• Koszty odpisania należności przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych

• Koszty aktualizacji wartości rzeczowych środków majątku obrotowego

• Koszty odszkodowań, kar i darowizn

3. Koszty finansowe

• Odsetki i prowizje bankowe

• Ujemne różnice kursowe i straty na sprzedaży papierów wartościowych

• Dyskonto przy sprzedaży weksli

• Straty związane z udzielanymi gwarancjami poręczeń

• Grupowanie kosztów w układzie funkcjonalnym jest niezbędne w tych przedsiębiorstwach, w których występuje znaczny wachlarz działalności gospodarczej

• Układ ten pozwala tym podmiotom na pełniejszą analizę wielkości ponoszonych kosztów w poszczególnych rodzajach działalności i na tym tle podejmowania właściwych decyzji gospodarczych

• Układ funkcjonalny kosztów pozwala ustalić również w drodze kalkulacji koszt wytwarzania poszczególnych produktów, robót i usług.

Wykład 8 1.12.2009r

Zdolność produkcyjna w przemyśle spożywczym

Zdolność produkcyjna to ilość produkcji w określonej strukturze asortymentowej możliwa do osiągnięcia przez daną jednostkę wytwórczą w określonym czasie przy optymalnym wykorzystaniu czynników produkcji i przy zachowaniu jakości produktów odpowiadającej obowiązujący normom.

Zdolność produkcyjna pozwala na:

• Zaplanować najkorzystniejszą strukturę asortymentową

• Wielkość produkcji i zatrudnienia

• Pełne wykorzystanie potencjału produkcyjnego

• Osiągnięcie najwyższych kosztów własnych

Zdolność produkcyjna oblicza się dla okresów rocznych wieloletnich. W niektórych przedsiębiorstwach obejmuje okresy krótsze (kwartał).

Zp = V * Te

V- wydajność magazynu lub urządzeń na jednostkę czasu (szt., kg, t/dobę)

Te- jednostki czasu w ciągu roku (efektywny czas pracy)

W firmach gdzie jest istotna powierzchnia produkcyjna (dojrzewanie serów)

Zp= F * W * Te

F- rozmiary powierzchni produkcyjnej [m2]

W- wydajność z 1 m2 powierzchni na jednostkę czasu

Egz.!!!!!!Czynniki określające zdolność produkcyjną:

1. Zainstalowane maszyny i urządzenia, wielkość powierzchni produkcyjnej (czas ich działania0

2. Obowiązujące normy techniczne i technologiczne

3. Efektywny czas eksploatacji maszyn i urządzeń oraz powierzchni produkcyjnej

4. Asortymentowy program produkcji

5. Jakość surowca

Ad2).V_tech = V_tr * Q_wt

V_tech- wydajność techniczna

V_tr- wydajność teoretyczna

Q_wt- współczynnik wydajności (sprawności) technicznej

Ad3). Czas kalendarzowy (Tk) obejmujący całoroczny fundusz czasu astronomicznego.

Tk= 365*24= 8760 h

Czas nominalny (Tn) mniejszy od Tk w wyniku systemu pracy

Tn= Tk - Ts

Ts- czas przerw wynikły z systemu zmianowości

Czas efektywny (Tp) - stanowiący różnicę między czasem Tn i czasem przeznaczonym na remonty i planowane przestoje.

Tp= Tn - Tr

Tr - czas przestojów obejmuje jedynie techniczne uzasadnione remonty, a nie postoje maszyn z innych przyczyn

Podstawowe ogniwa w mleczarstwie: mięsnym:

• Tanki -stanowiska peklowania

• Wanny twarożkowe - napełniania

• Półki do serów - wędzenia

-parzenia

- dojrzewania

Wykorzystanie zdolności produkcyjnej

Wz= P/Zp

P- planowana, osiągnięta produkcja

Zp- zdolność produkcyjna

Przyczyny niewykorzystania zdolności produkcyjnej:

• Harmonizacja zdolności podstawowych urządzeń składających się na całość procesu produkcyjnego, powodujące na „wąskie przekroje”

• Niewłaściwa technologia

• Przestarzała organizacja pracy

• Nieuzasadniona częstotliwość remontów

• Brak surowców, energii

• Kwalifikacje załogi

• Niewykorzystany czas pracy

• Sezonowość podaży surowca

Zadanie: obliczyć zdolność produkcyjną systemu

Ogólna powierzchnia wynosi 60 m2, a dojrzewalnia 220m2

Obowiązujące normy:

*w peklowni 400kg/m2 - okres peklowania 2 doby

*dojrzewalnia 900 kg/m2 - okres dojrzewania 25 dób

*efektywny czas produkcji rynek wynosi 280 dni w ciągu roku

Peklownia: Zp= 60m2 * (400/2 dni) * 280 dni= 3360000 kg = 3360 t w skali roku

Dojrzewalnia: Zp = 220 *2 *(900/25)*280 = 217 t w skali roku

Zadanie:

Kaszarnia gryczana wydajność 15t/dobę

58 niedziel świąt oraz 52 soboty po 6 h pracy

V= 2*157= 30 t/24h wydajność techniczna

Tp= 365 - 58 - (52*6/24) - 19 - 10 - 11= 254 dni

Zd= 30 t/dzień * 254 dni = 7620 t/rok

Jeszcze było takie jedno zadanie tylko bardziej skomplikowane i długie, nie kazał tego przepisywać, ani nie kazał się tych zadań uczyć.

Wykład 9 8.12.2009r

Powtórka wszystkiego, czyli gadał o wszystkim i o niczym.

Zwracał uwagę żeby się nauczyć:

Cechy charakterystyczne danych branż, geografia i rozmieszczenie;

Baza surowcowa dla przemysłu spożywczego;

które branże maja rynki kwotowane;

konsolidacja- łączenie mocy wytwórczej branż;

jeżeli będzie pytanie czy przemysł spożywczy może być integratorem w agrobiznesie - to zaznaczać odpowiedź TAK;

producent surowca: grupa ….(czegoś), marketingowa zaznaczać TAK;

czy jest bazą surowcową globalna baza surowca → NIE, natomiast odpowiedź liczba gospodarstw, obszar na którym się znajdują TAK;

Wymienić trzeba będzie cztery rodzaje (czegoś) to: organizacyjne, produkcyjne, ekonomiczne i przestrzenne;

Cech szczególne przemysłu spożywczego: rozproszenie, nietrwałość surowców, wahania sezonowe…;

Miernik wahań sezonowych;

W której branży duża płynność w roku: w koncentratach;

Sezonowe: cukier, ziemniaki, owoce i warzywa;

Wykorzystanie zdolności produkcyjnej i co z tego wynika;

Czynniki na wykorzystanie : liczba maszyn, wydajność techniczna;

Czynniki poprawy zdolności produkcji;

Techniczny koszt wytworzenia= surowce + koszty bezpośrednie + koszty wydziałowe;

Koszt jednostkowy;

Całkowity koszt produkcji = ile nas kosztuje dany środek wytwórczy;

Systemy zaopatrzenia;

Formy skupu;

Metody oceny surowca.

KONIEC

1

---