Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich - KaRo

Łódź 2010

KaRo to Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich. Jest systemem równoległego przeszukiwania polskich katalogów bibliotecznych, czyli jest wyszukiwarką, dzięki której użytkownik ma dostęp do informacji o zasobach polskich bibliotek, niestety nie wszystkich bibliotek.  System działa pod adresem http://karo.umk.pl. KaRo komunikuje się z systemami bibliotecznymi za pośrednictwem protokołu Z39.50. Ten protokół, to sformalizowana metoda przekazywania zapytań i wyników przeszukań bibliograficznych. KaRo ułatwia wyszukiwanie interesujących pozycji księgarskich, czasopism, opisów bibliograficznych. Katalog jest uzupełnieniem polskiego centralnego katalogu NUKAT.

KaRo, jak już było wspomniane, jest katalogiem rozproszonym, więc system realizuje przeszukanie równoległe i przekazuje informacje o uzyskanych wynikach. KaRo pełni funkcję interfejsu użytkownika do konkretnej bazy bibliotecznej. W taki sposób użytkownik może korzystać z każdej biblioteki podłączonej do KaRo przy pomocy tego samego programu dostępowego.

Twórcą katalogu rozproszonego jest Tomasz Wolniewicz - obecny dyrektor Uczelnianego Centrum Informatycznego UMK.

System został stworzony w 2001 roku, kiedy w środowisku polskich bibliotekarzy trwały dyskusje na temat kształtu i funkcji katalogu centralnego NUKAT. Zastanawiano się, czy NUKAT ma szybko powstać i zawierać dużą liczbę opisów bibliograficznych, z których będzie można korzystać w celu wyszukania książki w jednej z polskich bibliotek, czy też ma przede wszystkim przechowywać opisy bibliograficzne. Katalog KaRo pozwolił na zrealizowanie funkcji informacyjnej w inny sposób i tym samym ułatwił podjęcie decyzji o przyjęciu drugiej opcji tworzenia NUKAT.

Oprogramowanie dla KaRo jest tworzone przez pana Tomasza Wolniewicza w wolnym czasie. Katalog nie jest oficjalnym projektem prowadzonym przez jakąkolwiek instytucję, chociaż był wspierany przez NUKAT oraz przez Bibliotekę Uniwersytecką, a obecnie Uczelniane Centrum Informatyczne UMK, które umożliwiło dostęp do sieci POL34-/PIONIER, miejsce dla serwera itp. Panu Wolniewiczowi pomagali koledzy z Biblioteki Uniwersytety Mikołaja Kopernika w Toruniu, a także inni polscy bibliotekarze i specjaliści od oprogramowań wykorzystywanych w bibliotekach. Podziękowania można znaleźć na stronie WWW http://karo.umk.pl/podziekowania1.php.

System pracuje w Uczelnianym Centrum Informatycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu na komputerze z dwoma procesorami Pentium Xeon/1,5GHz/ i pamięcią 1GB RAM, pod kontrolą systemu operacyjnego Linux-Fedora 4, zakupionym ze środków NUKAT.

Odkąd katalog został uruchomiony, spotyka się z dużym zainteresowanie bibliotekarzy. Bardzo szybko uzyskał oficjalny status przedsięwzięcia stowarzyszonego z katalogiem NUKAT. Od 20 lipca 2001 roku (odkąd katalog jest dostępny) to w ciągu 5 miesięcy obsłużone zostało ponad 250 tysięcy zleceń. Maksymalna dzienna liczba zleceń przekroczyła 4000, a maksymalna godzinna - 700. Z KaRo skorzystało ponad 3900 różnych użytkowników (rozumianych jako różne adresy internetowe komputerów). Przeciętne wartości w ostatnim czasie to ok. 3000 zleceń dziennie, 100-150 różnych użytkowników dziennie i 300-500 zleceń w godzinach szczytu. Około 20% zleceń stanowią przeszukania rozproszone, pozostałe dotyczą wyświetlania wyników i odnoszą się do przeszukiwania pojedynczej biblioteki. W ciągu miesiąca z KaRo korzysta od 1100 do 1300 różnych użytkowników. Przeprowadzone badania ankietowe pokazały, że ok. 53% użytkowników KaRo to bibliotekarze, 28% - studenci, 8% - pracownicy naukowi, 3% - nauczyciele, 1,3% - uczniowie. Grupa „pozostali” to niecałe 7%. Ponieważ bibliotekarze korzystają z KaRo zarówno do wyszukiwania pozycji bibliograficznych jak i do wyszukiwania opisów, to można z pewnością przyjąć, ze przynajmniej 60% użytkowników korzysta z KaRo do wyszukiwania pozycji bibliograficznych.

Na stronie katalogu można znaleźć statystyki, do których są zaliczane działania wszystkich oficjalnych wersji KaRo, a zatem aktualnej, archiwalnej i eksperymentalnej.

W październiku 2003, na wniosek Konferencji Dyrektorów Bibliotek Szkół Wyższych, z inicjatywy Dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu — Stefana Czai, Minister Edukacji Narodowej i Sportu przyznał nagrodę za opracowanie i wdrożenie KaRo.

Ponieważ wersja 2 doczekała się stabilnej wersji, to prace rozwojowe nad wersją 1 nie są już prowadzone. W najbliższym czasie jest planowane:

• stopniowe włączanie technologii AJAX w celu usprawnienia obsługi przeszukiwań

• zmiana kodowania na UTF-8

• przekodowywanie zachowywanych rekordów MARC do UTF-8.

KaRo nie ma wielu ważnych bibliotek. Powodów noże być kilka:

• system biblioteczny może nie obsługiwać protokołu Z39.50, z którego korzysta wyszukiwarka katalogu KaRo

• biblioteka może nie posiadać odpowiedniej liczby licencji

• serwer biblioteki może nie jest w stanie wytrzymać dodatkowego obciążenia generowanego przez system KaRo.

Zazwyczaj biblioteki deklarują przystąpienie do KaRo, kiedy pojawią się odpowiednie warunki techniczne. Co dwie godziny sprawdzana jest dostępność katalogów. Brak dostępu może wynikać z chwilowych awarii, błędów w konfiguracji albo świadomej decyzji administratora w sytuacji, kiedy występuje przeciążenie serwera bibliotecznego.

Użytkownicy, osoby zainteresowane mogą zgłaszać postulaty dotyczące dalszego rozwoju katalogu, mogą zgłaszać błędy oraz problemy. Twórca razem ze specjalistami chce wypracować wspólne standardy konfigurowania serwerów Z39.50, aby uzyskać optymalne wyniki działania katalogu. W tym celu została utworzona tzw. listę dyskusyjna na tematy związane z katalogiem rozproszonym. Listą zarządza Wojciech Sachwanowicz z Biblioteki Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W celu zapisania się na listę można wysyłać listy na adres: [e-mail].

Biblioteka, która chce dodać swój katalog do KaRo musi zostać zarejestrowania. Zarejestrować można tylko bibliotekę, która korzysta z protokołu Z39.50. W celu zarejestrowania wystarczy wypełnić formularz.

Nazwa biblioteki/uczelni		!
angielska nazwa biblioteki/uczelni
WWW
e-mail kontaktowy		!
adres serwera Z39.50		!
port serwera Z39.50		!
nazwa systemu	inny:	!
nazwa bazy		!
przykładowe nazwisko autora dla testu		!

Jako nazwę bibliotek wprowadza się nazwę instytucji. Nazwa angielska jest opcjonalna, jeżeli zostanie wprowadzona, to będzie się pojawiać w angielskiej wersji KaRo. Adres strony WWW pozwoli na wprowadzenie odsyłaczy do stron bibliotek ze strony KaRo.

Należy zaznaczyć typy, które najlepiej opisują bibliotekę.

	ogólne
	uniwersyteckie
	politechniki
	techniczne
	publiczne
	nauki ścisłe
	humanistyczne
	muzyczne
	medyczne
	artystyczne
	ekonomiczne
	rolnicze

Można także wpisać inne określenia pasujące do biblioteki.

Kiedy formularz zostanie wypełniony, należy kliknąć „Gotowe” i poczekać na potwierdzenie.

Każdy ekran ma dwa stałe elementy: znak zapytania, który otwiera okno pomocy dostosowane do danego ekranu oraz logo KaRo, które prowadzi do ekranu startowego. Napis „Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich” jest odsyłaczem do strony informacyjnej KaRo, z której można przejść m.in. do eksperymentalnych wersji, statystyk, dodatkowych opisów itp. Obszar zapytań pozwala na wprowadzenie trzech terminów wyszukiwawczych. Z rozwijanych list wybiera się indeks, do którego odnosi się każde z wyrażeń. Niektóre biblioteki nie obsługują pewnych indeksów. Obok obszaru zapytań są pola umożliwiające ograniczenie daty wydania poszukiwanej pozycji. Poniżej obszaru zapytań znajduje się pole wyświetlające liczbę zaznaczonych bibliotek oraz przycisk kasujący wszystkie zaznaczenia. Lista bibliotek składa się z wierszy, a każdy z nich ma trzy elementy. Po lewej znajduje się przycisk, który włącza bibliotekę do grupy przeszukiwanych. Sama nazwa biblioteki jest odsyłaczem do trybu przeszukiwania jednej biblioteki. Po prawej stronie większości bibliotek znajduje się strzałka, która jest odsyłaczem do strony domowej biblioteki. Lewą część ekranu zajmują listy selekcji bibliotek oraz opcje konfiguracyjne. Lista wyboru lokalizacji pozwala na zmianę wyświetlanych bibliotek. Domyślnie wyświetlane są wszystkie biblioteki polskie, ale listę można zawęzić do jednego miasta, albo rozszerzyć dodając pewne biblioteki zagraniczne. Ustawienie limitu czasu pozwala określić jak długo KaRo będzie oczekiwał na wyniki przeszukania. Format wyniku rozproszonego pozwala określić tryb pracy KaRo. Format „scalony” wyświetla wyniki po ich skompletowaniu (lub upływie zadanego ograniczenia czasu) i przedstawia pogrupowane ze względu na rodzaj wyniku (odnaleziono, brak trafień, przekroczenie czasu, brak połączenia, błąd bazy, nieobsługiwany indeks itp.). Format „kolejno” wyświetla wyniki z kolejnych bibliotek bezpośrednio po ich nadejściu. Wyniki są opatrywane komentarzem określającym liczbę trafień, albo powód niepowodzenia. Ustawienie liczby opisów na stronie dotyczy opisów w postaci skróconej widocznych w momencie przejścia do wybranej biblioteki. U dołu jest przycisk wywołania nowej sesji.

KaRo to katalog rozproszony, który pomaga w wyszukiwaniu interesujących dla użytkownika pozycji w wielu polskich bibliotekach. Jest jednolitym interfejsem do wielu katalogów. Jest pomocny nie tylko bibliotekarzom, ale także studentom i innym czytelnikom.

Wolniewicz T., Katalog Rozproszony bibliotek polskich - KaRo, referat na konferencji w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy 2002 tekst (rft), [dostęp: 1 maja 2010], Dostępny w Internecie: < http://karo.umk.pl/referaty.php>.

KaRo - informacje [online], [dostęp: 1 maja 2010], autor Tomasz Wolniewicz, Dostępny w Internecie <http://karo.umk.pl/karo20.php>.

Wolniewicz T., KaRo - Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich, Bibliotekarz [online], 2002 nr 3, [dostęp: 1 maja 2010], Dostępny w Internecie: < http://karo.umk.pl/referaty.php>.

⁴ Uniwersytet Mikołaja Kopernika Uczelniane Centrum Informatyczne [online] , [dostęp: 1 maja 2010], Dostępny w Internecie: <http://www.home.umk.pl/~twoln/?page=praca&lang=pl>.

KaRo - informacje [online], [dostęp: 1 maja 2010], autor Tomasz Wolniewicz, Dostępny w Internecie <http://karo.umk.pl/karo20.php>.

Tamże.

Tamże.

Tamże.

Wolniewicz T., KaRo - Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich, Bibliotekarz [online], 2002 nr 3, [dostęp: 1 maja 2010], Dostępny w Internecie: < http://karo.umk.pl/referaty.php>.

Wolniewicz T., Katalogi wirtualne na przykładzie polskiej wyszukiwarki KaRo, referat na konferencji Rola katalogu centralnego NUKAT w kształtowaniu społeczeństwa wiedzy w Polsce (2008) tekst (pdf), [dostęp: 1 maja 2010], Dostępny w Internecie: < http://karo.umk.pl/referaty.php>.

KaRo - informacje [online], [dostęp: 1 maja 2010], autor Tomasz Wolniewicz, Dostępny w Internecie: <http://karo.umk.pl/about_stat_20.php?lang=pl&version=2.00>.

KaRo - informacje [online], [dostęp: 1 maja 2010], autor Tomasz Wolniewicz, Dostępny w Internecie: <http://karo.umk.pl/karo20.php>.

Tamże.

Tamże, <http://karo.umk.pl/lista12.php>.

Tamże, <http://karo.umk.pl/nowa.html>.

Wolniewicz T., Katalog Rozproszony bibliotek polskich - KaRo, referat na konferencji w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy 2002 tekst (rft), [dostęp: 1 maja 2010], Dostępny w Internecie:<http://karo.umk.pl/referaty.php>.

2

Rysunek 1. Formularz rejestrujący bibliotekę w katalogu KaRo

Źródło: <http://karo.umk.pl/nowa.html>.

Rysunek 2. Formularz dotyczący typów bibliotek rejestrowanych w katalogu Karo

Źródło: <http://karo.umk.pl/nowa.html>.

Rysunek 3. Okno katalogu KaRo

---