Wykład 1

EWOLUCJA POJĘCIA KRAJOZNAWSTWO (roz. 1)

Krajoznawstwo jest ruchem społecznym zmierzającym do:

1)szerzenia wśród społeczeństwa dorosłego i młodzieży znawstwa przyrody i kultury (materialnej i duchowej) kraju rodzinnego przez wszechstronne poznawanie środowisk, regionów i krain,

2) zaprawiania do samodzielnych badań i współpracy naukowej w tym zakresie,

3) zachowania rodzimych odrębności przyrody i kultury kraju,

4) rozwijania przywiązania do stron rodzinnych

5) pogłębiania czynnej roli obywatela do pracy zawodowo-społecznej, związanej z człowiekiem i ziemią, przede wszystkim wśród najbliższego otoczenia (wieś, miasto, gmina, powiat).

Komisja Krajoznawcza Zarządu Głównego PTTK

"krajoznawstwo jest wielostronną (kompleksową) znajomością kraju, jego przeszłości, teraźniejszości i przyszłości (ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu), którą osiąga się i rozwija zarówno indywidualnie jak i zespołowo w czasie wycieczek po kraju oraz uzupełnia lekturą i innymi środkami”.

wg Jacka Węgrzynowicza

• nie tylko znajomość kraju, ale równocześnie umiejętność i pasja poznawania własnej Ojczyzny, nadająca turystyce wychowawcze treść.

Międzynarodowy Słownik Turystyczny

"opis szczegółowy kraju bądź jego regionu”,

lub jako

„wszechstronna wiedza o kraju rodzinnym a w szczególności o swoim regionie”.

trzy warstwy znaczeniowe krajoznawstwa

1. w znaczeniu funkcjonalnym należy rozumieć krajoznawstwo jako działanie zmierzające do wszechstronnego i pełnego poznania określonego kraju, regionu

2. w znaczeniu instytucjonalnym rozumieć należy jako ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju czy regionie

3. w sensie kulturowo - społecznym, rozumiane jako dziedzina kultury obejmująca całokształt działalności poznawczej, sumę wytworzonych nowych wartości wraz z wynikami tej działalności.

Krajoznawstwo w pełni holistyczne

• Tendencje integracyjne w naukach

• Podejście krajoznawcze szczególnie przydatne w rejestrcji i interpretacji krajobrazu kulturowego (np.. Wyjaśnienie różnic między krajobrazem Śląska a Małopolski).

Związek krajoznawstwa z turystyka
i rekreacja

(str. 26)

kwestia uznania krajoznawstwa za naukę

• nauka jest to działalność ludzka mająca na celu obiektywne i adekwatne poznawanie rzeczywistości

• można rozpatrywać ją w sensie

...

• Zdaniem K.Mazurskiego „Krajoznawstwo jest partnerem nauk jako zbiór podejść badawczych, wykładanych przedmiotów oraz dziedzina wiedzy zorientowana na systemowe poznanie kraju”.

Wykład 2

Zakres i funkcje krajoznawstwa we współczesnym społeczeństwie

Krajoznawstwo XXI wieku

• Ludzkość osiągnęła rozdroże cywilizacyjne (przemysłowa i tradycyjna cywilizacja wobec nowej, związanej z erą informatyki) i stanęła wobec licznych dylematów związanych z nauczaniem,

• Innymi słowy, system kształcenia, który był dobry dla dziadków (cywilizacja przemysłowa) nie będzie dobry dla wnuków (era komputerowa, nanotechnologia).

Cechy współczesnej cywilizacji

• zmniejszenie się wymiarów świata (komunikacja i telekomunikacja), globalna wioska, zwiększa się obszar poznania ale spłyca jego głębokość,

• wychodzenie poza granice własnego regionu i kraju (np. jednocząca się Europa).

Problemy współczesnej cywilizacji

• ochrony środowiska, katastrofy ekologiczne, odnawianie zasobów,

• niekontrolowany wzrost populacji (bomba demograficzna),

• kryzys służby zdrowia,

• fundamentalizm religijny,

• nacjonalizm i szowinizm.

Cechy współczesnego krajoznawstwa

• renesans regionalizmu krajoznawczego, pojmowanego zarówno w skali mikro (lokalna społeczność) jak i makro (tworzenie Euroregionów),

• integralność wiedzy w sytuacji zatomizowania nauk, dominacji szkolnego systemu szufladkowania wiedzy, ujmowanie jej w całości jest olbrzymią wartością krajoznawstwa.

• integralność wiedzy i wychowania (poznanie krajoznawcze ma charakter twórczy, inspirujący)

• trwały związek krajoznawstwa z turystyką (wynikający z tradycji ale i będący tendencją współczesna),

• kreowanie aktywności społecznej, swoiste wyzwanie dla samorządów regionalnych i całego ruchu regionalnego, kształtowanie krajobrazu np. koncepcja „Zielonych Płuc Polski”.

zamiana "krajoznawstwa" na "światoznawstwo", oznacza to nie tylko rozszerzenie zasięgu poznawania poza granice własnego kraju ale i otwarcie się na problemy innych kultur, tolerancja poprzez zrozumienie,

„Światoznawstwo” nie oznacza wcale rezygnacji z krajoznawstwa - przeciwnie. Swoją wartość będziemy mogli propagować w relacji do innych narodów. Zacząć trzeba poznawanie Europy od najbliższych sąsiadów, a przede wszystkim od mniejszości narodowych w Polsce (np. Słowaków, Łemków, Niemców).

• antropocentryczność, nastawienie na poznawanie człowieka, z jego relacjami z krajobrazem przyrodniczym i kulturowym.

Zagrożenia dla krajoznawstwa

• marginalność znaczenia,

• zaściankowość (parafiańszczyzna),

• powierzchowność,

• łatwość,

• masowość.

W dniach 8-10 września 2000 r. odbył się w Gnieźnie V Kongres Krajoznawstwa Polskiego, przebiegający pod hasłem:

"Krajoznawstwo źródłem tożsamości narodowej”

• Krajoznawstwo jako wartość

• Wkład polski do kultury europejskiej

• Źródła tożsamości narodowej

• Społeczna rola krajoznawstwa

• V Kongres Krajoznawstwa Polskiego przyjął dwa dokumenty (Przesłanie i Rezolucję Programową), podkreślające najważniejsze wartości związane z krajoznawstwem: umiłowanie stron ojczystych, dbałość o kulturę i przyrodę, praca nad sobą i życzliwość drugiego człowieka.

PRZESŁANIE
V Kongresu Krajoznawstwa Polskiego

(koniec podręcznika)

Ewolucja myśli krajoznawczej w Polsce

(str.45)

Wincenty Pol - geograf, poeta, krajoznawca, w 2007 r. 200 rocznica urodzin; konferencje na UJ i w Lublinie

100 lat turystyki akademickiej w 2006 r. Założyciel AKT we Lwowie - dr Mieczysław Orłowicz

Twórcy PTK - 1906 r. (Wisznicki, Kulwieć, Janowski po prawej Zygmunt Gloger - I prezes PTK)

Roman Peretiatkowicz - urodzony w 1921 r. w Łucku na Wołyniu, ekonomista i krajoznawca, Dziekan Wydziału Turystyki i Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie w latach 1981-1984. Zaangażowany w społeczną działalność na niwie turystyki

(m.in. Prezes Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Krakowie, Skarbnik Zarządu Głównego PTTK) i krajoznawstwa (prace w Komisji Krajoznawczej ZG PTTK, organizacja

seminariów, autor wielu rozpraw krajoznawczych - m.in. na temat naukowych funkcji krajoznawstwa). Wzór turysty - krajoznawcy, przyjaciel młodzieży, wychowawca całego pokolenia pracowników nauki, człowiek szlachetny i dobry, skłonny poświęcić swój czas dla drugiego człowieka.

Organizacja krajoznawstwa w Polsce

(str.13)

Krajoznawstwo w PTTK

• Z kart historii

• Krajoznawstwo w PTTK - Kongresy Krajoznawcze

• Zadania Komisji Krajoznawczej ZG PTTK

• Komisje i Kluby Krajoznawcze w Oddziałach PTTK

• Instruktorzy Krajoznawstwa

• Instruktorzy Krajoznawstwa - szkolenie

• Inwentaryzacja Krajoznawcza Polski

• Centralne Zloty Krajoznawców - założenia organizacyjne

• Odznaki Krajoznawcze

• Odznaki Kolekcjonerskie

• Regionalne Odznaki Krajoznawcze - lista

• Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zrzesza blisko 80 tysięcy członków,

• Działają oni w ponad 3 tysiącach kół i klubów PTTK,

• Koła i kluby tworzą Oddziały PTTK - terenowe jednostki Towarzystwa posiadające osobowość prawną.

• Obecnie w Polsce działa prawie 300 oddziałów PTTK.

Agendy PTTK działające na polu krajoznawstwa

• PTTK jest wydawcą książek, map i folderów - posiada własne wydawnictwo ,,Kraj" Sp. z o.o., istnieje od 1975 r.

• W gestii Towarzystwa jest również 16 Regionalnych Muzeów, które są ośrodkami tradycji ruchu turystyczno-krajoznawczego w Polsce - posiada w nich unikalne dokumenty i inne materiały świadczące o ogromnym udziale PTTK i jego poprzedników w rozwoju działalności społecznej i kulturowej w Polsce.

Komisja Krajoznawcza ZG PTTK

• Przewodniczący prof. K. Mazurski (z Wrocławia)

• Komisje Krajoznawcze w Oddziałach PTTK.

wyspecjalizowane jednostki organizacyjne PTTK

• Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej w Krakowie,

• Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi

• Centralna Biblioteka im. K. Kulwiecia w Warszawie

Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK

• "Wszystko o górach - wszystko dla gór",

• ponad 6 tysięcy czasopism i wydawnictw ciągłych oraz blisko tysiąc map. Jest to drugi w świecie, po Monachium, tak bogaty księgozbiór tematyczny dotyczący gór.

dwie galerie wystawowe,

wystawy malarstwa i fotografiki górskiej,

specjalistyczna księgarnia górska "Pod Wierchami",

w stylowych, zabytkowych piwnicach - kawiarnia

"Pod Ogródkiem„

w lecie sezonowy ogródek-kawiarnia.

TERENOWE OŚRODKI KULTURY TURYSTYKI GÓRSKIEJ

• na Markowych Szczawinach pod Babią Górą (historia turystyki i zagospodarowania turystycznego rejonu Babiej Góry)

• w Domu Turysty PTTK w Krakowie (gabinet Kazimierza Sosnowskiego)

• w Domu Turysty PTTK w Zakopanem (historia przewodnictwa górskiego)

• na Jaworzynie Krynickiej (historia turystyki w Beskidzie Sądeckim)

• Pieniński Ośrodek Turystyki Górskiej w Szczawnicy, przy schronisku PTTK "Orlica"

• Bieszczadzki Ośrodek Turystyki Górskiej "Zielony Domek" przy schronisku PTTK w Ustrzykach Górnych

• na Turbaczu (historia turystyki w Gorcach)

• Baraniogórski Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej przy schronisku na Przysłupie pod Baranią Górą.

Regionalne Pracownie PTTK

• 30 Pracowni

• w Krakowie

Oddział Akademicki PTTK ul. Radziwiłłowska 21/4

• W zbiorach CFK znajduje się ponad 30 tysięcy fotografii, 43 tysiące negatywów, blisko 3 tysiące przezroczy, wiele katalogów wystaw, wydawnictwa z dziedziny fotografii krajoznawczej, dokumentacja fotograficzna z imprez krajoznawczych i turystycznych, zjazdów, spotkań, itp.

Inne

• Instruktorzy krajoznawstwa

• Odznaka krajoznawcza PTTK

(Kanon Krajoznawczy Polski)

• Odznaki Regionalne i Kolekcjonerskie

• CZAK.

PTTK jest właścicielem i zarządza
obiektami turystycznymi, np.. Schroniskami górskimi

Formy działalności krajoznawczej (str. 47)

wykłąd 3

WARSZTAT KRAJOZNAWCZY PILOTA WYCIECZEK

Warsztat krajoznawczy

• umiejętność posługiwania się źródłami wiedzy krajoznawczej,

• zasad przygotowania się do prowadzenia wycieczki od strony znajomości trasy czy regionu,

• umiejętności przekazywania informacji,

• Umiejętność interpretacji dziedzictwa kulturowego.

Rozdział funkcji przewodnika turystycznego od pilota wycieczek

Funkcja przewodnika turystycznego

• przekaz wszechstronnej wiedzy krajoznawczej o regionie (miejscowości czy obiekcie),

• interpretacji atrakcji (walorów) krajoznawczych, przybliżaniu turystom historii, geografii, kultury, etc. odwiedzanych terenów,

• Przewodnik staje między atrakcją a turystą i służy temu ostatniemu w jej odbiorze.

do obowiązków pilota

• sprawna realizacja programu wycieczki, troska o jakość świadczonych usług noclegowych, żywieniowych, transportowych,

• Pilot równocześnie ma być zarówno kierownikiem grupy, jak i przywódcą turystów, ich opiekunem, a także ambasadorem (swojego biura podróży, kraju);

• w pewnych sytuacjach natomiast wypełniać musi rolę przewodnika turystycznego (dlatego niezbędna wiedza krajoznawcza).

Cechy wspólne to

• nakładanie się zakresów obowiązków pilota i przewodnika,

• prowadzenie ludzi,

• przekazywanie wiedzy,

• opieka nad turystami,

• kształtowanie postawy w stosunku do przyrody, kultury, społeczeństwa,

• budzenie wrażliwości na piękno.

Pożądane cechy prowadzącego (pilota, przewodnika)

• być pogodnym, aby swoim przykładem wprowadzić uczestników wycieczki w dobry nastrój,

• być sympatycznym, grzecznym, troskliwym, cierpliwym, wyrozumiałym, po prostu zwyczajnie lubić ludzi i przebywanie z nimi,

• być inteligentnym, z szerokimi horyzontem intelektualnym, z usystematyzowaną wiedzą profesjonalną,

• być punktualnym, uprzejmym i kulturalnym,

• chętnie udzielać odpowiedzi na pytania turystów,

• przeznaczyć wystarczającą ilość czasu na odpoczynek i nie przemęczać turystów ani zbyt dużym wysiłkiem fizycznym, ani też nudziarstwem pseudonaukowych wypowiedzi,

• mówić żywo, obrazowo, głośno i wyraźnie, poprawną polszczyzną lub w innym języku,

• być elastycznym, umieć zmieniać program, o ile zajdzie taka potrzeba,

• potrafić przekazać swój entuzjazm do krajobrazu, przyrody i zabytków,

• posiadać umiejętność przystosowania się do poziomu prowadzonej grupy.

Główne grzechy przewodnika/pilota

• niepunktualność,

•nietaktowne zachowanie - np. niewybredne dowcipy,

•niedbały wygląd zewnętrzny,

•nieprzystępność, oschłość, zbytnia pewność siebie,

•brak zaangażowania emocjonalnego,

• niedostatek wiedzy profesjonalnej i ogólnej,

• mówienie zbyt prędko, niewyraźnie,

• niechęć odpowiadania na pytania turystów,

• zanudzanie, m.in. poprzez rozwlekłe zatrzymywanie się nad mało istotnymi szczegółami,

• nieracjonalne tempo zwiedzania - zarówno zbyt szybkie, jak i zbyt wolne,

• słaba znajomość języka polskiego lub obcego.

Źródła wiedzy krajoznawczej pilota wycieczek

• LITERATURA TURYSTYCZNA

Przewodniki i informatory turystyczne

Informator turystyczny

Słowniki, leksykony

Czasopisma turystyczne

• Mapy turystyczne

• Materiały informacyjno-reklamowe

• System „IT”

• Przezrocza, film krajoznawczy

• PROGRAMY KOMPUTEROWE, INTERNET

• SPRAWOZDANIA PILOTÓW WYCIECZEK

LITERATURA TURYSTYCZNA

Przewodniki i informatory turystyczne - polskie

Przewodniki po poszczególnych państwach lub miastach wydaje zarówno „Pascal”, „Rewasz”, jak i „Geocenter”, „Kraj”, „Muza & Sport i Turystyka” po krajach, regionach turystycznych albo dla zainteresowanych uprawianiem turystyki specjalistyczną.

Przewodników firm zagranicznych

• Baedeker, istniejąca od 150 lat, seria Baedekera bogato ilustrowana, opatrzona planami, rycinami i fotografiami, zawiera dobrze przygotowane mapy,

• Michelin, zielona seria - przewodniki krajoznawcze z perfekcyjnie wykonanymi opisami, rycinami i mapami, przewodniki po obiektach gastronomicznych, hotelach i innych atrakcjach,

• Polyglott, wydawnictwo niemieckie z Monachium, publikujące przewodniki bardzo oszczędne w formie, ale poręczne dla turystów.

• Pascal (The Rough Guide) - praktyczne przewodniki po państwach i miastach świata,

• „Wiedza i Życie” przygotowało polskie wersje przewodników ilustrowanych znanej brytyjskiej firmy wydawniczej, Dorling Kindersley, pokazujących to, co inni opisują (ładne i drogie). Podobne w typie są przewodniki paryskiego, wydawnictwa Gallimarda, tłumaczone na język polski przez firmę Pascal,

• Dla podróży trampingowych przydatne przewodniki „The Lonly Planet”, podpowiadające, jak tanio przygotować i zrealizować podróż do danego państwa. Podobna w charakterze jest też seria przewodników „Let's go…”.

• Geocenter tłumaczy natomiast serię przewodników Nelles Guides oraz Explorera. Syntetycznie podaną informację mają przewodniki Thomasa Cooka.

• PPWK (Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych) wydaje serię Marco Polo, niemieckich przewodników w formacie kieszonkowym.

• Pojawiły się przewodniki z serii „National Geographic” o wysublimowanej treści; jednakże brakuje w nich kompleksowego opisu regionów i miejscowości.

• Seria przewodników Gazety Wyborczej (Insight Guides + Discovery Channel)

• Wiele innych serii przewodników (np. Berlitza, American Express, Pocket Guide, Trade and Travel Handbook czy Langenscheidta).

Czasopisma turystyczne

• „NATIONAL GEOGRAPHIC” - polska edycja najbardziej renomowanego, czasopisma geograficznego na świecie, z rewelacyjną szatą graficzną,

• „PODRÓŻE” - utrzymany na wysokim poziomie edytorskim miesięcznik turystyczny wydawany w atrakcyjnej szacie graficznej oraz przystępny cenowo

• „VOYAGE” - magazyn o podróżach, zawierający opisy wszystkiego, co może przydać się w czasie podróży, propozycje wyboru celów, rankingi ofert, felietony

• „Poznaj Swiat” , „Obieżyświat” , „Geozeta”, GLOBTROTER.

Czasopisma branżowe

• RYNEK TURYSTYCZNY” , „RYNEK PODRÓŻY',

• „WIADOMOŚCI TURYSTYCZNE”

• „TTG” Poland lub mutacje innych krajów,

• „AKTUALNOŚCI TURYSTYCZNE” -wydaje POT,

• „BIZNES I TURYSTYKA”

• Czasopisma:

• Poznaj swój kraj, Na szlaku, Poznaj Świat, Gościniec, Jantarowe Szlaki;

• Roczniki: Wierchy, Ziemia,

PROGRAMY KOMPUTEROWE, INTERNET

• WORLD ATLAS (atlas geograficzny przygotowany dla środowiska Windows), zawierający oprócz map bogate opisy krajów i problemów geograficznych świata i jego regionów.

• AUTO ROUTE EXPRESS - znakomity program dla pilotów, pozwalający na przygotowanie informacji o planowanej trasie wycieczki. Użytkownik podaje punkt startu i cel wycieczki, określa szybkość poruszania się. W ciągu niespełna minuty komputer przygotowuje kilka wariantów programu wycieczki (najszybszy, najkrótszy), opis trasy w formie wycieczki oraz mapkę trasy. Podobny w swoich opcjach do Auto Route Ekspress jest Microsoft'u Map Point (obejmuje również inne niż Europa kontynenty).

Ważniejsze adresy internetowe:

największe polskie portale mających działy zatytułowane „turystyka”

• ONET.PL (adres bezpośredni (Pascal.onet pl) - zawiera m.in. witryny prezentujące atrakcje turystyczne Polski, Europy i Świata, biura turystyczne, przewodniki usystematyzowane wg regionów Polski i krajów świata, ABC Podróżnika. Dużą popularnością cieszą się reportaże turystyczne ułożone wg krajów albo problemów z licznymi linkami do stron www. światowego internetu. Osobny dział umożliwia wyszukiwanie ofert wyjazdów, zakwaterowania, komunikację wraz z możliwością dokonania rezerwacji i wykupienia imprezy czy np. biletu lotniczego.

• WIRTUALNA POLSKA (wp.pl/turystyka) - zawiera Vademecum Podróżnika, Przewodniki - Zwiedzaj Polskę (Na szlaku, polskie miasteczka, regiony), wyruszamy w świat. Dział Biuro Podróży umożliwia wyszukanie oferty turystycznej czy przewoźnika i dokonanie rezerwacji. Duża popularnością cieszą się rubryki z ofertami last minute.

• GAZETA.PL (www.gazeta.pl/turystyka) - Obszerny dział portalu Gazety Wyborczej poświęcony turystyce, działy - Aktywny Wypoczynek, ABC Podróżnika, Oferty, Pogoda, Przejazdy, Katalog stron www z zakresu turystyki, Oferty turystyczne, Giełda informacji a także Opisy regionów Polski i Świata z łatwym kluczem do wyszukiwania interesującego nas tematu.

• World Tourism Guide (http://www.wtgonline.com) - Rewelacyjny przewodnik po wszystkich krajach świata wydany przez Columbia Press, szybkie wyszukiwanie krajów przez tzw. „Key selector”, wszechstronne dane o krajach, atrakcjach, klimacie, zakwaterowaniu, usługach turystycznych.

Pokaz pracy

• programu komputerowego Microsoft Map Point, przygotowanie trasy wycieczki, obliczanie odległości, programowanie wycieczki.

GPS (ang. Global Positioning System) - Globalny System Pozycjonujący

• System ten pozwala na precyzyjne i natychmiastowe określenie położenia obiektu (np.: osoby, samochodu, jachtu, samolotu) na powierzchni Ziemi.

• Dzięki 24 satelitom bezustannie poruszającym się po orbitach okołoziemskich oraz kilku ogromnym centrom obliczeniowym, znajdującym się na różnych kontynentach naszej planety, mamy możliwość określenia naszego miejsca pobytu, prędkości z jaką się poruszamy czy też drogi i odległości jaką przebyliśmy bądź zamierzamy przebyć.

• Możemy też w bardzo łatwy sposób zaznaczać - zinwentaryzować - trudne do rozpoznawania miejsca (skała o ciekawym kształcie, miejsce udanego grzybobrania) tak by powrót do nich nie stanowił dla nas już nigdy problemu.

Odbiornik GPS

• Nieduże urządzenie elektroniczne (wielkości telefonu komórkowego) pozwalające na określenie konkretnej lokalizacji obiektu.

• Urządzenie wykorzystywane jest w nawigacji, ratownictwie, turystyce, badaniach przyrodniczych.

• Upowszechnianie się tej techniki związane jest obecnie ze znacznym spadkiem cen tych urządzeń (już od kilkuset złotych za odbiornik) oraz w pełni bezpłatnym korzystaniem z całego systemu amerykańskich satelitów i urządzeń naziemnych, umożliwiających wyznaczanie pozycji.

Wykorzystanie GPS w turystyce

• Opis urządzenia, rodzaje, oferty,

• Wykorzystanie GPS w różnych formach turystyki (autokarowa, samochodowa, aktywna),

• Plusy i minusy urządzeń.

Opis (komentarz krajoznawczy)

• obejmuje one najczęściej wykorzystywane standardy imprez turystyki przyjazdowej i wyjazdowej,

• materiał pomocniczy - podstawą zajęć symulacyjnych

KRAJOZNAWCZE PRZYGOTOWANIE SIĘ PILOTA PRZED IMPREZĄ

PILOT W SYTUACJACH PRZEWODNICKICH

• Wycieczki terenowe

• Wycieczki miejskie

• Formy przekazywania informacji

Pilot a interpretacja atrakcji krajoznawczych

Przygotowanie opisu wybranej trasy

• wybór trasy - dowolna trasa w kraju lub za granicą

• wzór opisu w kompendium,

• prezentacja trasy w formie zajęć symulacyjnych,

• media w prezentacjach.

• Przykład prezentacji.

Wykłąd 4

Szlaki Turystyczne

Definicja szlaku

Szlakiem turystycznym nazywamy wytyczoną trasę w przestrzeni turystycznej dla potrzeb zwiedzających (nie zawsze oznakowaną), prowadzącą do najbardziej atrakcyjnych miejsc (obiektów) z zachowaniem szeregu przepisów, w tym m.in. bezpieczeństwa i ochrony walorów.

Szlaki - podział

• kryterium środka transportu: pozwala na wyróżnienie szlaków pieszych (górskie i nizinne), samochodowych, rowerowych, kajakowych, kolejowych itp.,

• W Polsce wyznakowano prawie 50 tys. km szlaków turystycznych. Ich wyznaczaniem, znakowaniem oraz konserwacją zajmuje się PTTK.

Europejskie szlaki Dalekobieżne (ESD)

• E 3 (czerwony): Atlantyk - Ardeny - Ren - Sudety - Karpaty - Morze Czarne (długość ok. 8000 km, w tym dwa odcinki polskie: Przełęcz Szklarska - Przełęcz Międzyleska, długości 292 km oraz Chyżne - Przełęcz Dukielska, długości 500 km),

• E 8 (żółty): Morze Północne - Men - Dunaj - Karpaty - Rodopy - Bosfor (długość ok. 3000 km, w tym odcinek polski: Przełęcz Dukielska - Przełęcz Beskid w Bieszczadach, długości 188 km),

• E 9 (niebieski): Szlak Wybrzeża: Atlantyk - Morze Północne - Morze Bałtyckie (długość ok. 5000 km, w tym odcinek polski: Świnoujście - Braniewo, długości 537 km),

• E 11 (zielony): Morze Północne - Harz - Brandenburgia - Mazury (długość ok. 2100 km, w tym odcinek polski: Słubice - Ogrodniki, długości 1149 km),

• I 23 (międzynarodowy szlak pielgrzymkowy - Internatinal Virgin Mary Pilgrimage Route): Częstochowa - (Słowacja) - Miaria Zell (Austria), w tym odcinek polski: Częstochowa - Łysa nad Dunajcem, długości 354 km).

• kryterium tematyczne: służy do wydzielenia szlaków ze względu na przewodnią tematykę - można tworzyć szlaki historyczne (np. Szlak Jana Sobieskiego z Wilanowa do Wiednia), etnograficzne (szlak kultury ludowej), kulturowe (szlak dawnych kultur), handlowe (np. szlak jedwabny, szlak bursztynowy), zabytków architektury (np. Szlak Renesansu Polskiego), biograficzne (Zakopiańskim Szlakiem Szymanowskiego, Gorczańskim Szlakiem Orkana), przyrodnicze (ścieżki dydaktyczne).

• kryterium zasięgu - pozwala na wydzielenie szlaków:

regionalnych,

krajowych,

międzynarodowych (np. „Szlak Jedwabny”).

Kreowanie nowych szlaków

• realizacji koncepcji „Małopolskiego Szlaku Budownictwa Drewnianego”

• Najdłuższym na świecie jest dawny szlak handlowy prowadzący z Japonii do Europy, czyli legendarny „Jedwabny Szlak”, liczący 15 tys. km.

• Jego odpowiednikiem w Europie może być „Szlak Bursztynowy”, prowadzący z Włoch na polskie Wybrzeże Bałtyku.

Rada Programowa Europejskich Szlaków Kulturowych, koncepcję szlaków

• Mają one:

• przyczyniać się do uświadomienia wspólnej wielowiekowej tożsamości,

• chronić i zachowywać kulturalne dziedzictwo,

• podkreślać indywidualne prawa każdego państwa, narodu, społeczności,

• kultywować tolerancję i solidarność wśród społeczności lokalnych.

Tworzenie szlaków kulturowych może powodować

• deglomerację ruchu turystycznego (wyznaczenie nowych obszarów aktywności turystycznej),

• poprzez połączenie w całość pojedynczych zabytkowych obiektów - tworzenie nowego produktu turystycznego,

• pobudzenie innych segmentów rynku turystycznego.

Szlaki Kultury Europejskiej (European Cultural Routes)

• Szlak Santiago de Compostella (1987) - tzw. Szlak pielgrzymkowy łączący opactwa z terenów Hiszpanii i Francji,

• Szlak Wiejski (1987) - chroni dziedzictwo kulturowe wsi Luksemburga, Walonii w Belgii, Larraine we Francji i Landu Saar w Niemczech,

• Szlak Jedwabny (1988) - przebiegający przez Hiszpanię, Francję, Włochy, a następnie przez kraje azjatyckie, takie jak: Turcję, Syrię, Irak, Iran, Turkmenistan, Uzbekistan, Kirgistan, Mongolię, Chiny, Koreę i Indie. Istnieją propozycje włączenia do tego szlaku kilku innych państw: Portugalii, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Grecji. Idea tworzenia tej trasy jest szczególnie popierana przez UNESCO i WTO, ze względu na łączenie kultur Zachodu i Orientu,

• Szlak Kultury Barokowej (1988) - obejmuje obiekty na obszarze Portugalii, Hiszpanii, Włoch, Malty, byłej Jugosławii, Austrii, Węgier, Słowacji, Czech i Polski. UNESCO proponuje dołączyć do tej trasy zabytki architektury barokowej usytuowane na terenie Ameryki Łacińskiej,

• Szlak Cysterski (1990) - wytyczony został na terytorium europejskim, obejmując opactwa francuskie oraz polskie (Małopolska oraz Wrocław, Gdańsk, Warszawa). Wśród turystów zyskał on największą popularność,

• Szlak Mozarta (1991) - jego koncepcja narodziła się na seminarium nt. „Europejska wymiana w czasach Mozarta”, które odbyło się v Pradze. Oprócz tego miasta, na jego trasie leżą Salzburg i Wiedeń,

• Szlak Wikingów - obejmuje trasy dawnych wypraw tych skandynawskich ludów,

• Szlak Celtycki (1991) - składa się z pięciu samodzielnych tras o odrębnych tematykach, lecz łączy je spuścizna kulturowa Celtów. Przebiegają one przez regiony: dorzecza górnego Dunaju, północnych Włoch, doliny Rodanu, Burgundii i Irlandii,

• Szlak Kultury Lombardów (1991) - prowadzi przez Włochy, byłą Jugosławię, Austrię, Niemcy, Czechy i Słowację,

• Szlak Hanzeatycki (1991) - obejmuje miasta krajów północnej, środkowej i wschodniej Europy, zrzeszone w średniowiecznej Hanzie.

• Szlak Parków i Ogrodów,

• Pisarze dla Europy - Pont de l'Europe,

• Szlaki miast europejskich,

• Sztuka i tożsamość europejska,

• Szlak Fenicjan,

• Szlaki Humanizmu,

• Trasa Wenzl'a,

• The „Legacy of Al-Andalus” Route,

• Szlak Świateł Północy,

• Festiwale i obrzędy europejskie,

• Szlaki Cygańskie.

LISTA WAŻNIEJSZYCH SZLAKÓW W POLSCE

1.

Szlak piastowski

2. Szlak kopernika

3. Szlak zamków krzyżackich

4. Szlak renesansu polskiego

5. Szlak górnictwa naftowego w karpatach

6. Szlak tatarski na podlasiu

7. Szlak cmentarzy z i wojny światowej w karpatach

8. Szlak papieski

9. Wielka i mała obwodnica bieszczadzka

10. Trasa śródkarpacka

11. Szlak cerkiewek łemkowskich

12. Szlak zamków piastowskich w Sudetach

13. Szlak dworów szlacheckich na ziemi krakowskiej

14. Szlak zamków karpackich

15. Szlak orlich gniazd

16. Droga kaszubska

17. Szlak grunwaldzki

18. Szlak krutyni

19. Śladami miłosza

20. Drogą królewską na wawel

21. Szlak bursztynowy

22. Szlak dawnych kultur (archeologiczny)

23. Europejski szlak cystersów (odcinki polskie)

24. Małopolski szlak architektury drewnianej

25. Trasa kórnicka

26. Szlak fryderyka chopina

27. Pierścień jurajski

28. Małopolski szlak owocowy

Szlak bursztynowy

• Program kreuje turystyczną trasę dziedzictwa przyrodniczo -kulturowego Budapeszt - Bańska Szczawnica - Kraków.

• Docelową wizją jest stworzenie szlaku łączącego Akwileję z Gdańskiem, Adriatyk z Bałtykiem. Pierwszym "przyczółkiem" Bursztynowego Szlaku na północ od Krakowa jest Ziemia Opatowska.

Szlak architektury drewnianej

(mapa)

Szlak Fryderyka Chopina w Polsce:

• Warszawa

• Żelazowa Wola

• Duszniki Zdrój

• Antonin

• Sanniki

• Brochów

• Szafarnia

Szlak Piastowski

Małopolska
- nowe produkty turystyczne

Małopolska Gościnna

• Szlak Cmentarzy Wojskowych I Wojny Światowej

• Młyny Doliny Szreniawy. Szlak
  dla pieszych i rowerzystów
  w północnej Małopolsce

• Szlak Naftowy

• Szlak Owocowy

• Małopolski Szlak Papieski im. Jana Pawła II,

Wykład 5

Interpretacja dziedzictwa

• Dziedzictwo (heritage) jest to „coś” przekazywanego z pokolenia na pokolenie, nasza, spuścizna, to czym żyjemy obecnie i to co przekażemy dzieciom i wnukom,

• Są to nasze identyfikatory, punkty odniesienia, nasza tożsamość.

dziedzictwo obejmuje zarówno obiekty, miejsca, obszary przyrodnicze i kulturowe, ale i niematerialne formy kultury, jak filozofia, tradycja, sztuka we wszystkich jej przejawach, różne style życia oraz edukacja poprzez literaturę lub folklor.

• Dziedzictwo narodowe z jednej strony nie może zdominować dziedzictwa regionalnego, zaś z drugiej nie powinno ulec (pod naporem dążności do znoszenia granic państwowych) obyczajowej homogenizacji dziedzictwa kontynentalnego (europejskiego),

• O ile to pierwsze jest dość łatwe do zidentyfikowania (np. w Wielkopolsce, Małopolsce), to drugie (europejskie) może nastręczać pewne problemy.

Dziedzictwo Europejskie

• W obecnie tworzącej się rzeczywistości, aby jedność Europy stała się faktem, narodowa tożsamość musi objąć swym zasięgiem cały kontynent,

• Musi więc zostać wykreowane dziedzictwo europejskie.

• Nazwa Europa z greckiego znaczy „ciemna woda” i powszechnie uważa się, że po raz pierwszy została użyta przez Homera, a utrwalona przez greckiego historiografa Herodota na określenie terenów na północ od Grecji,

• od początków dziejów Europa stała się jednym z najważniejszych centrów rozwoju cywilizacji na świecie,

• Europejczycy wyróżniali się wyjątkową aktywnością w poznawaniu świata - o czym świadczy epoka wielkich odkryć geograficznych, podbój innych kontynentów i masowe migracje o zasięgu międzykontynentalnym,

• Istotne znaczenie dla rozwoju cywilizacji miała rewolucja przemysłowa, jaka dokonała się właśnie w Europie w XVIII i XIX w.

• Europa pozostawała zawsze w kręgu najważniejszych wydarzeń społecznych, kulturowych, ekonomicznych i politycznych świata,

• W ostatniej dekadzie XX w. zainicjowana została tutaj formuła integracji państw na niespotykaną obecnie skalę. Powstająca Unia Europejska ma m.in. zapewnić stabilność polityczną, bezpieczeństwo i gospodarczy rozwój Europy w XXI w.,

• Europa pod względem gospodarczym stanowi w skali całego świata najlepiej rozwinięty region. Przypada na nią jedna trzecia wartości wytworzonego produktu globalnego świata oraz 45% ogólnej wartości wymiany handlowej,

• Unia Europejska obejmuje obecnie 25 krajów o łącznej powierzchni 3 975 747 km2 i 450 mieszkańców mln. Pod względem ludności UE ustępuje tylko Chinom i Indiom, a pod względem obszaru znajduje się na 7 miejscu na świecie. Polska należy do sześciu największych krajów UE, Polacy to 8,5% ludności Unii.

Unia Europejska

• Unia Europejska obejmuje tereny od Morza Barentsa po Morze Śródziemne i od Morza Egejskiego po Atlantyk,

• staje się największą potęgą gospodarczą i siłą polityczną w skali świata,

• Również w zakresie turystyki Unia Europejska jest przodującym obszarem, jej potencjał turystyczny określa udział w światowym rynku turystyki międzynarodowej,

• W 2004 r. do krajów UE przyjechało 326 mln turystów, tj. około 82% przyjazdów do Europy i około 46% światowego rynku turystyki międzynarodowej. Wpływy z turystyki międzynarodowej wyniosły 215 mld USD - 85% wpływów Europy i ponad 45% światowego rynku turystycznego.

Interpretacja dziedzictwa

• Interpretować znaczy wyjaśniać, przybliżać znaczenia, tłumaczyć;

• aktywność edukacyjną, której celem jest wyjaśnianie różnych znaczeń i zależności poprzez wykorzystywanie oryginalnych obiektów (eksponatów), bezpośrednie doświadczanie, posiłkowanie się różnymi mediami, a nie przekazywanie informacji o faktach (Freeman Tilden).

Interpretacja wykorzystuje informację jako materiał wyjściowy i w wyniku „obróbki” usiłuje przedstawiać go w sposób, który zachęca, interesuje i wyjaśnia, co dana informacja oznacza dla ludzi.

Interpretacja jest zarówno programem jak i aktywnością;

• Program określa szereg rzeczy, które chcielibyśmy, aby zwiedzający zrozumieli;

• Aktywność polega na stosowaniu umiejętności i technik, za pomocą których to zrozumienie jest osiągane (Alderson i Low).

Siła interpretacji polega na zdolności do ujawniania głębszych znaczeń, odkrywania trudnej ACdo uchwycenia wartości miejsc lub wydarzeń, wyławiania tych rzeczy, które poruszają nasze dusze (Beck).

• interpretacja dziedzictwa jest sztuką,

• tak jak w każdej sztuce, wpływ twórcy odciska na niej indywidualne piętno,

• jej kształt ostateczny zależy od cech indywidualnych interpretatora, od jego doświadczenia, wiedzy, wyobraźni, kreatywności.

„interpretacja wtedy jest efektywna, gdy inspiruje zwiedzających do zrozumienia, nadawania osobistych znaczeń i formowania własnych związków emocjonalnych z miejscem”.

Formy interpretacji

Osobiste formy interpretacji

• pogadanki, prezentacje, demonstracje, pokazy kukiełkowe, przedstawienia kostiumowe, gawędy, spacery tematyczne, wycieczki,

• Mogą mieć one miejsce w świetlicach, salach audytoryjnych, przy ognisku, na szlaku, w atrakcyjnych wnętrzach, w muzeach.

Nieosobiste formy

audycje radiowe i telewizyjne, znaki i wystawy, panele, ścieżki tematyczne i komputerowe programy multimedialne, foldery, informatory, artykuły w dziennikach i czasopismach.

Cel interpretacji

• pomaganie w zrozumieniu sensu miejsca,

• wyrobienie wrażliwości na otoczenie, pomoc w zrozumieniu znaczenia historii i środowiska,

(Interpretacja stara się wzbogacać wrażenia, pobudzając, a czasem wyzwalając aktywność w czasie wolnym).

• wyjaśniania celów, technik i rezultatów działań organizacji, co pozwala zwiedzającym zrozumieć to, co widzą dookoła, zwiedzając dany obszar.

Powinna także:

• popularyzować nowe idee (np. nowe trendy w ochronie przyrody lub konserwacji zabytków),

• pomóc zwiedzającym w zrozumieniu historii, przeniesieniu się w dawne czasy,

• Wyjaśniać problemy technologiczne, zjawiska fizyczne, ułatwić inne spojrzenie na otaczającą ludzi przyrodę.

Rozwój interpretacji dziedzictwa

pionier interpretacji dziedzictwa - Enos Mills (1870-1922), był przewodnikiem górskim, pisarzem i wykładowcą, napisał 15 książek o przyrodzie, był wykładowcą, jednym z twórców Parku Narodowego Gór Skalistych.

• Drugi z ojców interpretacji Freeman Tilden (1883-1980), pracował jako dziennikarz, pisarz, publicysta piszący o przyrodzie,

• Służba Leśna Stanów Zjednoczonych zaprosiła go do współpracy w zakresie przewodnictwa, publicystyki i analizy interpretacji,

• Tilden przez wiele lat wnikliwie analizował pracę interpretatorów w parkach narodowych, wyniki publikując w klasycznym podręczniku interpretacji „Interpreting Our Heritage” w 1957 roku.

Zasady rządzące interpretacją wg Tildena

Zasada 1.

Każda interpretacja, która nie będzie się odnosić do czegoś, co w jakiś sposób dotyczy osobowości i doświadczeń zwiedzających, będzie jałowa!

• interpretatorów można podzielić na tych, których można słuchać,

• tych, których nie można słuchać,

• oraz tych, których nie można przestać słuchać.

• Odnoszenie się do doświadczeń zwiedzających ma uzasadnienie w teorii uczenia się,

• wewnętrzne schematy myślowe, wykształcone w efekcie różnorodnych doświadczeń, decydują o przyjmowanych informacjach,

• Kluczowa w tym względzie jest znajomość słuchaczy - ich cech demograficznych (wiek, płeć, pochodzenie, wykształcenie), doświadczeń, zainteresowań, a nawet motywacji.

• Spróbujmy dowiedzieć się nie tylko, co ich interesuje, ale i dlaczego,

• Pozwoli to łatwiej dotrzeć do ich świadomości, a przez to efektywniej oddziaływać na ich schematy myślowe,

• Pomoże to najtrafniej wybrać wydarzenia, fakty, anegdoty, które zainteresują słuchaczy,

• najważniejszym zadaniem jest wzbudzić zainteresowanie prezentacją,

• można to zrobić za pomocą ruchu, koloru, niezwykłego eksponatu, kontrowersyjnego sformułowania.

• Zadawanie pytań słuchaczom, a także humor, oryginalność oraz entuzjazm pomagają w podtrzymaniu zainteresowania.

Zasada 2.

Sama informacja nie jest jeszcze interpretacją.

Interpretacja jest rewelacją opartą na informacji.

Są to jednak całkiem różne sprawy.

Jednocześnie każda interpretacja zawiera informację

• błędem przewodników jest przekazywanie wiedzy podręcznikowej, zachowują się oni jak nauczyciele w szkole. Przekazują suche fakty, zamiast je interpretować,

• błędem jest też brak informacji, same anegdoty, żarty i gry można traktować co najwyżej jako zabawę i rozrywkę, nie jest to interpretacja.

• sztuką jest umiejętność wybrania odpowiednich faktów z potoku informacji.

Zasada 3.

Interpretacja jest sztuką - kombinacją różnych dziedzin, podczas gdy prezentowane eksponaty lub obiekty mogą mieć charakter naukowy, historyczny lub architektoniczny.

Każdej sztuki można się w pewnym stopniu nauczyć.

• mimo dużej atrakcyjności, jaką cieszą się nowoczesne techniki interaktywne i multimedialne, bezpośredni kontakt mówiącego ze słuchającym pozostaje nadal wielkim i podstawowym źródłem przeżyć emocjonalnych.

• zwiedzający uczą się wtedy, gdy słuchają opowieści i mogą zadawać pytania, opowieść powinna bawić, uświadamiać, wzbogacać naszą egzystencję.

Zasada 4.

Głównym zadaniem interpretacji nie jest instruowanie, lecz prowokacja.

• Obalaniu mitów musi towarzyszyć inspirowanie, zabawa w zdobywanie nowej wiedzy, prowokowanie w celu poszerzenia horyzontów,

• Ważna jest dbałość o pierwiastek intelektualny. Wzbudzanie wątpliwości, cytowanie kontrowersyjnych źródeł, inspirowanie do poszukiwania wiedzy we własnym zakresie, przekazanie własnej pasji dla miejsca lub historii w sposób istotny podnosi walor prezentacji i stymulująco działa na odbiorców,

• Interpretator, opierając się na własnym doświadczeniu, powinien przekazać zwiedzającym „ducha” miejsca, wyjaśnić, dlaczego dane miejsce było ważne w przeszłości, jest ważne teraz i będzie w przyszłości.

Zasada 5.

Celem interpretacji powinno być przedstawienie całości zagadnienia, a nie jego fragmentu.

Zasada 6.

Interpretacja kierowana do dzieci (do 12 lat) nie może być adaptacją prezentacji dla dorosłych, lecz powinna mieć z gruntu inne podejście. Aby być dobrą, wymaga odrębnego programu.

Kwartał św. Wawrzyńca - Muzeum Inżynierii Miejskiej

Zagospodarowanie zajezdni na muzeum nauki i techniki

• science center: stała wystawa interaktywna

(projekt: „Zabawy z nauką”),

• plenerowa ekspozycja interaktywna z zakresu historii nauki

(projekt: ogródek „newtonowski”),

• stała wystawa historii lokalnego przemysłu i rzemiosła: introligatorstwo, drukarstwo,

cyzelerstwo, wyrób świec (w przygotowaniu)

• czasowe wystawy z zakresu historii techniki i inżynierii miejskiej (projekty zrealizowane)

• „otwarte” magazyny (w przygotowaniu)

• otwarte pracownie konserwatorskie (w przygotowaniu)

PLAN INTERPRETACYJNY DLA OBSZARU

• obejmuje zarówno analizę odbiorców, jak i sformułowanie myśli wiodących, tematów oraz opis wykorzystanych metod i technik.

• ma za zadanie określić, w jaki sposób walory krajoznawcze regionu mogą zostać zaoferowane jako produkt dla różnego typu zwiedzających: turystów, rekreantów,

• powinien określić, kto jest obecnym użytkownikiem obszaru, jakie przewiduje się trendy i zmiany w użytkowaniu w wyniku wprowadzenia planu,

• określić rynki docelowe i sposoby dotarcia do nich,

• Odpowiedzieć na pytanie jak podnieść odwiedzalność obszaru,

• Powinien także pomóc w pozyskaniu funduszy i dotacji dla obszaru.

SCHEMAT PLANU
propozycja interpretatora amerykańskiego Johna Veverkę.

1) WPROWADZENIE

2) DLACZEGO? (cele)

A) Sformułowanie misji: filozofia, polityka, cele organizacji zarządzającej obszarem (kim jesteśmy, czym się zajmujemy, dlaczego to robimy)

B) Cele ogólne (wykaz rzeczy, które chcielibyśmy osiągnąć - ogólnych, nie szczegółowych),

C) Cele szczegółowe (rzeczy wymierne, które chcemy osiągnąć)

I. Cele edukacyjne (co zwiedzający będą umieli nazwać, wymienić, opisać, zilustrować itd.), np.:

- większość zwiedzających będzie w stanie wymienić pięć sposobów

rekonstrukcji środowiska naturalnego,

- większość zwiedzających będzie w stanie wymienić trzy strategie przeżycia wykorzystywane przez ptaki.

II. Cele behawioralne (co zwiedzający będą potrafili zrobić, jak się zachować),

III. Cele emocjonalne (jakie emocje będziemy starali się wywołać? zdziwienie, współczucie, smutek, winę, akceptację, dumę, inne),

CO? (inwentaryzacja krajoznawcza)

A) Przeprowadzić inwentaryzację walorów krajoznawczych: położenie, charakterystyka, dostępność (także sezonowa), znaczenie dla interpretacji, zdjęcia, plany, istniejące lub planowane szlaki turystyczne, baza turystyczna itp.

B) Sporządzić mapę rozmieszczenia zinwentaryzowanych walorów.

C) Zaproponować Główny Temat Interpretacyjny dla obszaru.

D) Zaproponować tematy szczegółowe,

4) KTO? (analiza rynku)

A) Scharakteryzować zwiedzających (pochodzenie, wiek, płeć, cechy społeczno−ekonomiczne, inne cechy).

B) Zidentyfikować segmenty docelowe rynku.

C) Określić motywacje, oczekiwania, percepcję zwiedzających.

D) Określić inne czynniki zwiedzających: czas zwiedzania, sezonowość.

5) JAK, GDZIE, KIEDY? (propozycje konkretnych rozwiązań).

6) WDROŻENIE I FUNKCJONOWANIE (implementacja)

7) I CO Z TEGO? (ocena rezultatów)

(tab. 9, str. 163)

Przykład 1. Biskupin

• Biskupin - najbardziej znany w Europie środkowej rezerwat archeologiczny,

• Badania wykopaliskowe rozpoczęły się w 1934 roku,

• W ich wyniku odkryte zostały konstrukcje drewniane osiedla sprzed ponad 2700 lat ( zachowane w znakomitym stanie ),

• Przed wojną Biskupin był nazywany "Polskimi Pompejami".

• W Biskupinie w dniach 17-25 września '05 odbędzie się  jedenasty  festyn archeologiczny, którego tematem są Wikingowie we wczesnym średniowieczu, oraz ich sąsiedzi - Słowianie i Bałtowie

• W Biskupinie będzie można spotkać zbrojnych Wikingów i rzemieślników niemal z całej Europy.

• Goście z Polski, a przede wszystkim z Wolina oraz z Danii, Szwecji, Anglii, Litwy, Białorusi i innych krajów będą brali udział w bitwach, ale także w koncertach i tańcach z publicznością.

• Dla młodych widzów organizowane będą liczne konkursy z nagrodami. Obecność Wikingów na naszych ziemiach prezentowała będzie wystawa o legendarnym Truso, odkrytym w ostatnich latach przez archeologów z Elbląga

• Zwiedzanie wystawy poświęconej Biskupinowi i jego okolicy rozpoczynamy od ekspozycji "Świt historii nad Jeziorem Biskupińskim".

• W epoce myśliwych
  i zbieraczy

• Neolityzacja

• Epoka brązu

• Nowe wierzenia

• Osady obronne

• Budownictwo

• Hodowla zwierząt

• Łowiectwo

• Rybołówstwo

• Zbieractwo

• Obróbka skóry

• Życie codzienne     mieszkańców

• I wiele innych….

• Zielona Szkoła

• Warsztaty archeologiczne.
  Organizowane na terenie Muzeum w Biskupinie warsztaty, stanowiące spotkanie z żywą archeologią. Wśród atrakcji: bicie monet, lepienie garnków, wykonywanie kopii paciorków, spotkanie z zielarką, spotkanie z archeologiem, który opowie o swojej pracy3Gry i zabawy na terenie Biskupina.
  Zawody w strzelaniu z łuku, jazda konna lub przejażdżka rydwanem, starodawne wróżby4

• W czasach „Starej Baśni”.
  Spotkanie z wojem Wojtkiem, biorącym udział w filmie „Stara Baśń” w reżyserii Jerzego Hoffmana, który opowie o realizacji filmu, przedstawi liczne rekwizyty biorące udział w filmie. Podczas tego spotkania będzie możliwość przebrania się w stroje z okresu wczesnego średniowiecza, dla każdego uczestnika pamiątkowa fotografia

• Kąpiel w balii.
  Ziołowa kąpiel w wielkiej, drewnianej balii

• Ognisko połączone z biesiadną kolacją

Przykład 2.
Interpretacji w PN Stanów Zjednoczonych

System PN w USA obejmuje:

379 jednostek,

• w tym 56 parki narodowe sensu stricte,

• 77 stanowisk historycznych

Powierzchnia systemu parków 341.4 tys. km2, tj. 3.5% obszaru USA.

• Stare Zoo usytuowane jest w centrum miasta, posiada zabytkową zabudowę i drzewostan. Wybiegi zwierząt jak i powierzchnia Starego Zoo jest niewielka.

• Nowe Zoo zajmuje 117 ha bogatego przyrodniczo terenu we wschodniej części miasta. Teren Nowego Zoo jest bardzo rozległy, atrakcyjny widokowo, a wybiegi zwierząt mają charakter zbliżony do naturalnych.

• Wielkopolski Park Etnograficzny leży na Szlaku Piastowskim, 35 km od Poznania przy drodze krajowej nr 5 w kierunku Gniezna, (Dziekanowice)

• Zajmuje teren 21 ha nad brzegiem jeziora Lednickiego,

• Prezentuje rekonstrukcję wsi wielkopolskiej z połowy XIX w., wraz z zespołem dworsko-folwarcznym i pojedynczymi obiektami rzemiosła wiejskiego.

• Muzeum Narodowe Rolnictwa w Szreniawie leży w odległości 15 km od Poznania przy drodze krajowej numer 5 Poznań - Wrocław, w otulinie Wielkopolskiego Parku Narodowego,

• Zajmuje obszar 10 ha dawnego parku dworskiego i gospodarstwa folwarcznego z zabytkowymi budynkami pochodzącymi z połowy XIX w. Prezentuje ekspozycje związane z dziejami rolnictwa, przetwórstwa i przemysłu rolno-spożywczego na ziemiach polskich,

• Na terenie folwarku usytuowana jest także ekspozycja prezentująca żywe zwierzęta ras zachowawczych.

Segmentacja rynku atrakcji krajoznawczych wykonana w oparciu o motywy, korzyści i zadowolenie zwiedzających stanowi interesującą alternatywę dla segmentacji tradycyjnej opartej na cechach społeczno-ekonomicznych zwiedzających.

Wykład 6

Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty jako atrakcja krajoznawcza

Dziedzictwo kulturowe

• wytwory (rzeczy, znaki, symbole, tradycje, obyczaje, zachowania), które są świadomie rozpoznawalne i wyróżniane, oraz podlegają ocenie, wartościowaniu, czy rangowaniu.

• Zasługują na szczególną uwagę, gdyż są wyznacznikami wielkości, odrębności, czy też tożsamości kulturowej.

• dziedzictwo kulturowe i naturalne jest cennym „towarem” turystycznym.

• może stać się magnesem przyciągającym gości i dzięki temu wpływać na rozwój obszaru związanego z atrakcją.

Kraków pełni rolę wielkiego centrum turystycznego

• zachowany średniowieczny układ miasta, zabytki, muzea, imprezy kulturalne, niepowtarzalna atmosfera ośrodka akademickiego, restauracje;

• wpis Krakowa na listę UNESCO w 1979 r.,

• Rynek w Krakowie najlepszym placem świata (ranking PPS),

• ponad 8 mln turystów w tym około 2 mln zagranicznych w 2006 r.;

• 10 miejsce w rankingu National Gegraphic Travellers atrakcyjnych miejsc na świecie

• Rynek Gł. najbardziej atrakcyjnym placem świata wg PP N. York,

• 5 miejsce na świecie w rankingu „Travel and Lesuire”.

Krakowski "Kraking" przyciągnie turystów?

• W internecie zaroiło się od anglojęzycznych zabaw słowem "Kraków/Krakow/Cracow". O "krakingu" można poczytać na podróżniczych blogach, portalach turystycznych, stronach linii lotniczych. Potocznie tym słowem określa się przyjemny, rozrywkowo spędzony w Krakowie czas.

• Internetowa strona brytyjskich tanich linii lotniczych Jet2.com zaprasza: "It's time to get kraking", co jest zachętą do podróży na trasie Newcastle-Kraków. Portal Tripadvisor.com głosi: "Krakow is a cracking place to visit", reklamując walory grodu Kraka. W internetowej księgarni wysyłkowej Amazon.com, pojawiła się reklama przewodników po Krakowie: "Ensure you have a cracking time in Cracow with this essential guide". "Poland's cracking old capital„ (igougo.com).

Krakowskie trasy turystyczne

• Droga Królewska

• Trasa Uniwersytecka

• Trasa Zabytków Żydowskich

• Trasa św. Stanisława

• Krakowski Szlak Świętych

• Ścieżkami Jana Pawła II

• Szlak Duchowości Albertyńskie

• Trasa Historycznego Podgórza

• Trasa Nowohucka

GRUPY PRTNERSKIE W MAŁOPOLSCE

Turystyczna alternatywa krakowa (tak)

Lider Krzysztof Kwatera - Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Nowej Huty.

Turystyka wspólna sprawa

Nowa Huta

• czołowa inwestycja Planu 6 - letniego, programowana jako samodzielny organizm miejski, miasto zieleni i kwiatów, dobrobytu i sprawiedliwości, realizacja wizji „szklanych domów” Stefana Żeromskiego,

• Miała stać się symbolem nowoczesności, industrializacji, ekonomicznego rozwoju, a zarazem twierdzą idei socjalizmu i przyjaźni z narodem radzieckim.

Stereotyp myślenia o tej dzielnicy zdominowany świadomością istnienia wielkiego zakładu przemysłowego, rozpięty jest między dwoma biegunami:

• Nowej Huty jako pomnika socjalizmu, karykatury miasta idealnego

• a przekleństwa Krakowa i terenu klęski ekologicznej.

Jest to jednak obszar bogato nasycony dobrami kultury i przyrody o różnorodnym zakresie rzeczowym.

czas na obiektywne spojrzenie na Nowa Hutę

• nie tylko na złe, ale przede wszystkim na dobre strony.

• Mam tu na myśli spuściznę historyczną, całą zabytkową substancję, dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, dzięki którym można:

zmienić wizerunek Nowej Huty i wykreować na atrakcyjne turystycznie miejsce.

Nowa Huta

• odpowiadała założeniom estetycznej doktryny stalinizmu, czyli realizmowi socjalistycznemu.

• Jego twórcy wykreowali architekturę, która powinna:

„zmuszać do zapału i wzbudzać w sercach milionów ludzi pasję bolszewicką, aby ich zajmowała, emocjonowała i przyzywała do nowych zwycięstw”.

„Centrum stanowi rdzeń kształtujący miasto. (...) jest ośrodkiem życia politycznego ludności.
Na placach centrum odbywają się demonstracje, pochody oraz obchody i zabawy ludowe w dni świąteczne” (mapka)

• Plan miasta oparty jest na założeniach klasycznego miasta renesansowego.

• Ulice wybiegają promieniście z głównego ośrodka - Placu Centralnego położonego przy krawędzi skarpy wiślanej, są połączone w pajęczynę.

Archetypem takiego miasta był Magnitogorsk

• zaprojektowany w latach trzydziestych, na potrzeby wielkiego kompleksu przemysłu metalurgicznego,

• Tego typu miasta - symbole powstawały później m.in. w NRD (Stalinstadt), Czechosłowacji (Ostrava), Bułgarii (Dymitrowgrad) i na Węgrzech (Dunaujvaros),

• Jednak największym i najbardziej znaczącym w historii urbanistyki europejskiej miastem zbudowanym na wzór socjalistycznej ideologii jest Nowa Huta.

• Centrum Nowej Huty (jako jedyna udana realizacja miasta socjalistycznego w Polsce) zostało wpisane do planu zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa jako obszar chroniony.

• W 2005 r. stara Nowa Huta została wpisana na listę zabytków.

architektura

• nawiązuje do budownictwa minionych epok, wykorzystuje wzorce renesansowe, barokowe i klasycystyczne, co jest widoczne w ilości historyzujących form i bogactwie detali.

• reprezentacyjnym budynkiem „nurtu nowohuckiego” jest Centrum Administracyjne HTS, zwane „Pałacem Dożów” lub „Watykanem”.

Nowa Huta to dzielnica

z licznymi obiektami krajoznawczymi, które mogłyby być ozdoba wielu turystycznych miejscowości, ale ich blask przysłania bliskość starego Krakowa.

W szczególności są to:

Obiekty sakralne:

1. Opactwo Cystersów w Mogile (kościół Św. Wacława i klasztor Cystersów)

2. Gotycki kościół parafialny p.w. Św. Grzegorza Wielkiego w Ruszczy

3. Kościół p.w. Św. Bartłomieja w Mogile

4. Kościół p.w. Matki Boskiej Królowej Polski zw. Arką Pana

5. Kościół p.w. Św. Maksymiliana Marii Kolbego w Mistrzejowicach.

6. Kościół Miłosierdzia Bożego na Wzgórzach Krzesławickich

Dwory, pałace

7. Pałac w Kościelnikach

8. Dworek J. Matejki w Krzesławicach

9. Lamus i Dwór Branickich w Branicach (obecnie filia Muzeum Archeologicznego w Krakowie)

Inne obiekty

10. Kopiec Wandy w Mogile

11. Obiekty forteczne Twierdzy Kraków sprzed I wojny Św.

12. Pomnik - Mauzoleum Ofiar Hitleryzmu na Wzgórzach Krzesławickich

13. Cmentarz Kalwiński w Łuczanowicach

Trasa turystyczna w HTS

Jedyna w Europie udostępniona do zwiedzania funkcjonująca huta stali pozwala na udział w oszałamiającym industrialnym spektaklu. Przejście trasy zajmuje od 2 do 5 godzin.

Do najczęściej odwiedzanych miejsc należą:

• Wydział Wielkie Piece;

• Walcownia Zgniatacz;

• Stalownia konwertorowo - tlenowa;

• Walcownia Slabing;

• Walcownia Gorących Blach

Nowohuckie Muzea

• Muzeum Lotnictwa Polskiego

• Muzeum Czynu Zbrojnego

• Muzeum Nowej Huty i HTS

• Muzeum Historyczne Miasta Krakowa - Oddział w Nowej Hucie,

• "Socland - Muzeum Komunizmu"

Lotniczy Park Kulturowy:

hangarowe i polowe ekspozycje maszyn lotniczych; metodologia wystaw technicznych „zatrzymanej rewaloryzacji”

Fundacja "Socland - Muzeum Komunizmu"

• założona w Warszawie w 1999 r. przez Andrzeja Wajdę, Krystynę Zachwatowicz, Hannę i Jacka Fedorowiczów, Teresę Bogucką i Czesława Bieleckiego,

• w celu utworzenie muzeum komunizmu w Polsce -

• Muzeum - formą publicznej prezentacji idei systemu.

Uzasadnienie idei:

czym był komunizm?

• „był jedyną zrealizowaną utopią, która ogarnęła pół świata na pół wieku,

• w Polsce rozpoczął się jej upadek, dlatego tu powinno powstać Muzeum pokazujące porażającą siłę tego systemu, jego trwanie i rozkład”.

Socland

Pokaże najbardziej złowrogą stronę natury tego ustroju, czyli to co mamiło, ogłupiało, wciągało ludzi w maszynerię systemu i czyniło z nich jego element.

Założenia muzeum

• odejść od tzw. „izb tradycji”, czy „posągowych sal muzealnych”,

a stworzyć rodzaj muzeum aktywnego, wiążącego edukację z rekreacją i rozrywką.

• wzory

• Emscher Park w Niemczech,

• Rotherham w Wielkiej Brytanii („centrum przygody i nauki” - Magna),

• Honecker Park koło Berlina (projekt),

• Budapeszt - Szoborpark (skansen pomników komunistycznych).

Skansen pomników komunistycznych na Węgrzech Szoborpark koło Budapesztu

Ekspozycja SocLandu (projekt)

• zostanie urządzona w piętrowym budynku z czerwonej cegły, z oknami pomalowanymi do połowy na biało,

• Wewnątrz będzie amfilada pokoi stylizowana na wnętrza lat 60. i 70. - mieszkanie komunalne, biuro, Pewex;

• towar będzie sprzedawany jedynie spod lady, albo za bony, które zwiedzający załatwi sobie u obsługi.

• w progu wejścia zwiedzający zdeklarują przynależność do partii lub opozycji,

• głodni posilą się w barze obsługiwanym przez opryskliwą bufetową rodem z PRL - owskich filmów,

• wnętrza wypełnią się rekwizytami z epoki, które na użytek skansenu oddali mieszkańcy całego Krakowa i Nowej Huty,

np.:

• talon na skarpetki, wydany z okazji Dnia Hutnika,

• notes telefoniczny z podobizną Lenina na okładce,

• gustowne okulary plażowe (od Leszka Balcerowicza),

• kartka żywnościowa typu E z maja 1981 r.,

• żelazko elektryczne, telewizor „Klejnot”, radio lampowe „Orion”, gramofon walizkowy „Bambino”, pralka „Frania”,

• menażka obiadowa,

• order „Przodownikowi Pracy Socjalistycznej”,

• popiersie Lenina, postać Bolesława Bieruta naturalnej wielkości,

• mównica itp.

Socland ma szanse stać się atrakcją turystyczną na skalę krajową i międzynarodową, gdy za parę lat rozrośnie się do rozmiarów parku tematycznego w typie Disneylandu.

„Jeśli zwiedzanie Soclandu będzie sąsiadować z wizytą na Wawelu czy w kopalni soli w Wieliczce, Polska jako jedna z pierwszych krajów w dawnym bloku wschodnim zacznie zarabiać na eksponowaniu pamiątek socjalizmu”.

A. Janicki

istniejące wystawy obrazujące epokę socjalizmu cieszą się ogromnym zainteresowaniem (Galeria Sztuki Socjalistycznej w Kozłówce pod Lublinem - 240 tys. gości w 2003 r.).

• PROBLEMY:

• zmiana nastawienia samych Krakowian [Huta - Kraków],

• infrastruktura turystyczna.

Opis tarsy Nowohuckiej (folder)

Kompleks obiektów AWF - postmodernizm, proj. L. Filara)

Festiwal Sacrum - Profanum, kombinat metalurgiczny Nowa Huta 2003, 2004 - Reauiem Mozarta

Pomysły

• Wpis na listę UNESCO

• Projekt zagospodarowania Parku Starorzecza Wisły i użytku ekologicznego Łąki nowohuckie” (prof.. Juchniewicz) - zbiorniki wodne, tarasy widokowe, ścieżki rowerowe,

• Adaptacja fortu w Mogile na potrzeby schroniska młodzieżowego („Mogiła dla turystów”),

• Crazy Guides po PRL-owskich reliktach Krakowa (dwa stare trabanty, fiat 125p, czerwony autobus "ogórek" i przebrani w robotnicze kombinezony szoferzy).

• Trasy są dwie: Comunism Tour i Comunism Deluxe. Koszt - 30 i 40 euro;

• W Comunism Tour goście odwiedzają socrealistyczną Hutę z restauracją Stylowa, placem Centralnym, centrum administracyjnym HTS, osiedlami na Bieńczycach i Mistrzejowicach, schronami, Teatrem Ludowym, czołgiem na cokole na os. Górali, kościołem Arka Pana,

• W wersji Deluxe goście odwiedzają jeszcze specjalnie wynajęte PRL-owskie mieszkanie z meblościanką, kryształami od cioci, telewizorem Rubin, pralką Franią, plakatami Modern Talking i Sabriny, paczką klubowych i pół litrem wódki na stole.

Wykłąd 7

Atrakcje turystyczne Polski

• Pojęcie atrakcji wprowadził do literatury Cohen w 1972 r.,

• „Atrakcje” przyjęły się w praktyce turystycznej, wyszukiwarka Google na hasło atrakcje turystyczne wylicza 7 mln stron www,

• Powstało wiele definicji atrakcji turystycznych (m.in. Law, Lundberg, Goodall, Swarbrook i inni), o atrakcjach pisze Podemski.

wg Davidsona (1996) „każdy walor (obiekt) przyrodniczy, dzieło człowieka, urządzenie lub impreza, które przyciągają gości w określone miejsce, może być atrakcją turystyczną”.

Model turystyki wg Gunn i Rusk

systemowa definicja McCannella

atrakcja turystyczna jest empiryczną relacją pomiędzy turystą, miejscem

a znaczeniem - (informacją dotyczącą miejsca)

Turysta -> Obiekt (Oznacznik) -> ATRAKCJA

Oznacznik odgrywa bardzo istotną rolę

atrakcji często nie dałoby się odróżnić od ich mniej sławnych obiektów, gdyby ich nie oznaczono;

laik nie dostrzegłby różnicy jedynie na podstawie wyglądu między skałą z Księżyca przywiezioną przez kosmonautów a zwykłym odłamkiem skały.

Podział atrakcji wg Swarbrooke

• naturalne, związane z fizycznymi elementami środowiska naturalnego np. plaże, góry, jaskinie, jeziora, rzeki, lasy,

• dzieła stworzone przez człowieka, ale w innym celu niż przyciąganie turystów, stały się atrakcjami samymi w sobie, np. obiekty prehistoryczne, budynki związane ze znanymi ludźmi, zespoły pałacowo-ogrodowe, budowle sakralne, obiekty przemysłowe

• miejsca zaprojektowane i zbudowane od podstaw jako atrakcje, np. parki rozrywki, kasyna, uzdrowiska, parki safari;

• imprezy kulturalne, sportowe, religijne, festiwale, igrzyska olimpijskie itp.

Systematyka walorów krajoznawczych (str.104)

Podział atrakcji krajoznawczych

• Środowisko przyrodnicze: osobliwości przyrody - parki narodowe, rezerwaty, pomniki przyrody;

• Dobra kultury: zabytki archeologii, techniki, architektury, tradycyjnej kultury ludowej, muzea,

• Współczesne obiekty krajoznawcze,

• Kultura mniejszości narodowych, religie.

OSOBLIWOŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

zespoły krajobrazowe

• formy wielkie (I rzędu), powstałe w wyniku działania sił wewnętrznych (np. niziny, wyżyny, góry),

• formy mniejsze (niższego rzędu), które są rezultatem działania różnych czynników zewnętrznych, np. efekty:

• działalności transportowej, erozyjnej i akumlacyjnej rzek (doliny przełomy, stożki napływowe, delty itp.),

• działalności fal morskich (plaża, klifowe brzegi, mierzeje, jeziora przybrzeżne itp.),

• rozpuszczającej działalności wody (np. formy krasowe),

• działalności wiatru (wydmy, inne formy eoliczne),

• rzeźbotwórczą działalnością lodowców i lądolodów (wzniesienia morenowe, jeziora na Niżu, jeziora górskie, kotły polodowcowe itd)

• Najcenniejsze obiekty przyrody nieożywionej i ożywionej objęte są ochroną prawną w postaci parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody i tzw. pomników przyrody,

• Obecnie na obszarze Polski znajduje się 23 parki narodowe,

• Pow. parków narodowych - 3 145 km2 (2002 r.) - ponad 1% powierzchni Polski,

• Planuje się utworzenie dalszych parków narodowych.

(nazwy PN i frekwencja)

• Rezerwaty przyrody - około 1400 o łącznej powierzchni 1 490 km2, (tj. 0,5% powierzchni kraju),

• Największą grupę stanowią rezerwaty leśne, a następnie florystyczne i krajobrazowe.

• Zrealizowano koncepcję parków krajobrazowych i stref (obszarów) chronionego krajobrazu, obecnie mamy 120 parków krajobrazowych, obejmujących 25 609 km2 - 7,8% terytorium kraju (2000 r.),

• obszary chronionego krajobrazu zajmują 73 490 km2 (22,9% powierzchni kraju).

• UNESCO w 1970 r. tworzy światową sieć rezerwatów biosfery, są to najbardziej wartościowe dla badań i edukacji obszary.

• W Polsce jest to 7 PN - (Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Karkonoski, Kampinoski, Słowiński i Tatrzański), rezerwat „Jezioro Łuknajno” i obszar Polesia Zachodniego.

• 8 obiektów umieszczono w spisie Konwencji Ramsarskiej (rezerwaty przyrody Łuknajno, Karaś, Oświn, Świdwie, Słońsk, 24 Stawy Milickie oraz Biebrzański i Słowiński Park Narodowy), a 5 obiektów ma status transgranicznych rezerwatów biosfery (polsko-białoruski Puszczy Białowieskiej, trójstronny polsko-słowacko-ukraiński Karpaty Wschodnie, polsko-słowacki Tatry, polsko-czeski Karkonosze i polsko-ukraiński Polesie Zachodnie).

Zabytki jako atrakcje turystyczne

• zespoły obiektów stanowiące świadectwo epoki lub zdarzenia, mające wartość historyczną, naukową, kulturalną, artystyczną i podlegające ochronie prawnej. Wg stanu na koniec 2006 r. - ochronie podlega ponad 61 tys. obiektów nieruchomych i ponad 192 tys. obiektów ruchomych.

Światowa Listę Dziedzictwa Kultury i Natury

• „Konwencję Dla Ochrony Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury” - 1972 r., - zachowanie światowego dziedzictwa kultury i natury, poprzez utworzenie listy miejsc, których wyjątkowa wartość winna być zachowana dla całej ludzkości, oraz zapewnienie ochrony i opieki dla tych miejsc.

Lista Dziedzictwa Kultury i Natury Unesco

• 830 obiektów w 2006 r.,

(644 kultury, 162 natury, 25 mix)

• 13 wpisów a 24 obiektów w Polsce,

• Wpis na listę - nobilitacja i olbrzymie zainteresowanie, promocja obiektu.

Lista Unesco w Polsce

1. Historyczny Zespół Urbanistyczno-Architektoniczny Miasta Krakowa (obiekt kulturowy, 1978 r,

2. Kopalnia Soli w Wieliczce (obiekt kulturowy, 1978 r,

3. Obóz Koncentracyjny w Oświęcimiu-Brzezince /Auschwitz - Birkenau/, 1979 r.

4. Historyczne Centrum Warszawy, 1980

5. Stare Miasto w Zamościu, 1992

6. Puszcza Białowieska 1979 i 1992 r., leżący w  Polsce i Białorusi,

7. Malbork, 1997 r.

8. Toruń, 1997 r.

9. Kalwaria Zebrzydowska. Kalwaryjski Park Religijno-Krajobrazowy, 1999 r

10. Jawor i Świdnica - 2001 r.- dwa ewangelicko-augsburskie „kościoły pokoju

11. Zespół drewnianych kościołów gotyckich w Karpatach - 6 obiektów, 2003 r.

12. Mużakowski Park Krajobrazowy, Łęknica, Lubuskie/Niemcy - 2004 r.

13. Hala Ludowa we Wrocławiu - 2006 r.

Rozpoczęto starania o wpisanie

• Kanału Augustowskiego,

• Wambierzyc,

• Krzeszowa na Dolnym Śląsku,

• Mówi się o potrzebie wpisu Nowej Huty i Fortyfikacji Krakowa.

Zabytki architektury

• ponad 45 tys. zabytkowych budowli, podzielone na kilka grup:

• Do grupy 0 (65 obiektów) zostały zaliczone zabytki architektury i ich zespoły o najwyższej wartości artystycznej, historycznej czy naukowej w skali światowej. (pomniki historii lub pomnikami kultury),

• Do grupy I (1 695 obiektów) zaliczono zabytki architektury i ich zespoły reprezentacyjne dla danego okresu, prekursorskie, unikalne lub o dużych wartościach historycznych.

• Grupę II (5 495 obiektów) stanowią zabytki wyrażające cechy tradycyjnej architektury i budownictwa w skali regionu,

• W grupie III (14 970 obiektów) znajdują się zabytki o przeciętnej wartości artystycznej, historycznej i naukowej bądź przebudowane, bądź też występujące na danym terenie w dużej liczbie,

• Grupę IV stanowią zabytki znajdujące się w złym stanie technicznym lub takie, których wartość artystyczna, historyczna i naukowa jest minimalna.

Zabytki archeologiczne

• grodziska - pozostałości dawnych osad,

• kurhany - nasypy ziemne lub kamienno-ziemne, przeważnie wznoszone na grobach wybitnych ludzi

• jaskinie - miejsca zamieszkania człowieka w paleolicie

• miejsca kultu - kopce, wzgórza itp. związane z różnymi systemami wierzeń,

• ośrodki produkcyjne - pozostałość ośrodków hutniczych, pieców garncarskich itp.,

• osady otwarte - nieobronne skupiska chat,

• cmentarzyska.

Najbardziej atrakcyjne turystycznie obiekty archeologiczne w Polsce

1. osada łużycka w Biskupinie,

2. grodzisko w Gieczu,

3. cmentarzysko w Częstochowie-Rakowie,

4. ośrodek produkcyjny - (garncarstwo) w Igołomii,

5. ośrodek górniczy w Krzemionkach Opatowskich,

6. grodzisko w Lednicy,

7. cmentarzysko i kamienne kręgi w Odrach koło Chojnic,

8. piecowisko hutnicze w Słupi Nowej,

9. ośrodek kultu u stóp Łysej Góry,

10. ośrodek kultu na górze Ślęża (Sobótka),

11. megalityczne grobowce w Wietrzychowicach na Kujawach,

12. stanowiska człowieka paleolitycznego w Jaskini Ciemnej k. Ojcowa oraz w Jaskini Wierzchowskiej Dolnej

13. Słoniowice k. Kielc (piramidy, cmentarzysko).

Zabytki techniki

Od kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich, poprzez technikę kopalnictwa soli w Wieliczce, górnictwa kruszców koło Olkusza, kopalnictwa rud cynku i ołowiu w okolicach Tarnowskich Gór, sposobów wydobycia ropy naftowej - Bóbrka k. Krosna, do techniki górnictwa węglowego naszych czasów.

Hutnictwo

• niemal całą jego historię notuje krajobraz Zagłębia Staropolskiego i Gór Świętokrzyskich, począwszy od hutnictwa starożytnego, poprzez hutnictwo średniowieczne, obiekty staszicowskie, po współczesne zakłady metalurgiczne.

• Rejestracją zabytków techniki w Polsce objęto już 1 428 obiektów z wielu różnorodnych dziedzin pracy produkcyjnej.

Muzea

• Muzeum jest to instytucja gromadząca i przechowująca i udostępniająca zbiory z różnych dziedzin.

• Pierwszymi muzeami były kolekcje publiczne w starożytnej Grecji,

• Muzeum Aleksandryjskie (Muzejon),

• W XVIII w. powstała w Anglii koncepcja nowożytnich muzeów (British Muzeum),

• w 1801 r., powstało w Polsce pierwsze muzeum w Puławach - Muzeum Izabelli Czartoryskiej.

Najbardziej znane placówki muzealne na świecie

• Luwr w Paryżu,

• Ermitaż w Sankt Petersburgu,

• Prado w Madrycie,

• Galeria Uffizi we Florencji,

• Zwinger w Dreźnie,

• British Muzeum w Londynie Metropolitan Museum w Nowym Jorku.

Największą frekwencję turystów (zwiedzających) ma paryski Luwr.

W Polsce aktualnie działają 668 muzea, które dzieli się na:

A. MUZEA CENTRALNE

B. MUZEA OKRĘGOWE

C. MUZEA REGIONALNE

zbiory z określonego regionu, najczęściej wielodziałowe

D. MUZEA PRYWATNE (osób fizycznych, związków religijnych itp.)

E. MUZEA SPECJALISTYCZNE

Najwięcej w Polsce mamy muzeów

• Regionalnych (177 placówek), historycznych (99), artystycznych (74), etnograficznych (40), skansenów (40), biograficznych (40);

• Poza tym są muzea: przyrodniczo-rolnicze, literackie, martyrologiczne, sportu i turystyki, wiejskie, techniki, wnętrz zabytkowych, teatralne, a nawet etykiet zapałczanych (filumenistyczne) i zegarów słonecznych.

• Najwięcej muzeów w malopolskim (103), mazowieckim (97) i wielkopolskim (77).

W 2004 r. polskie muzea odwiedziło

(wraz z wystawami czasowymi) ponad 17.5 mln. osób.

Największą frekwencję notuje:

• PZS na Wawelu (około 1 mln odwiedzających rocznie),

• Kopalnia Soli - Trasa Turystyczna w Wieliczce (1.2 mln w 2005 r.)

• Muzeum Oświęcim-Brzezinka.

Wszystkie te muzea zlokalizowane są w woj. małopolskim,

Małopolskie muzea odwiedziło prawie 5 mln turystów w 2004 r.

„Lista Pomników Historii” 2005 r. - 30 obiektów

1. Biskupin koło Żnina - osada łużycka,

2. Częstochowa - Jasna Góra - zespół klasztoru Paulinów,

3. Frombork - Zespół Katedralny,

4. Gdańsk - miasto w zasięgu obwarowań,

5. Gdańsk - Westerplatte, pomnik

6. Gniezno - Katedra pw. NMP i św. Wojciecha,

7. Kazimierz Dolny - zespół urbanistyczno-krajobrazowy,

8. Kraków - historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny Śródmieście, Wawel, Kazimierz i Zwierzyniec, Stare Podgórze

9. Krzemionki Opatowskie koło Ostrowca Świętokrzyskiego - kopalnia krzemienia z okresu neolitu,

10. Malbork - zespół zamku krzyżackiego,

11. Ostrów Lednicki - wyspa na Jeziorze Lednickim (Pojezierze Gnieźnieńskie),

12. Toruń - zespół architektoniczno-urbanistyczny starego i nowego miasta,

13. Warszawa - historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem,

14. Wieliczka - zabytkowa kopalnia soli i Muzeum Żup,

15. Wrocław - zespół historyczny centrum,

16. Zamość - historyczny zespół miasta w obrębie obwarowań

17. Bochnia - zabytkowa kopalnia soli

18. Kalwaria Zebrzydowska - klasztor i zespół krajobrazowy.

WPIS W 2004 R.

19. Pocysterskie opactwo w

Krzeszowie

20. Pobenedyktyński zespół w

Legnickim Polu

21. Twierdza w Srebrnej Górze

22. Góra Św. Anny

23. Kopalnia w Tarnowskich Górach

(sztolnia Czarnego Pstrąga)

24. Park Mużakowski w Łęknicy

25. Pole Bitwy w Racławicach.

Wpis w 2005 r.

26. Hala Ludowa we Wrocławiu

27. Zespół historyczny miasta Chełmno

28. Zespół historyczny zabytków Leżajska

29. Zespół zabytkowy w Łańcucie

30. Katedra w Kamieniu Pomorskim

Atrakcje tradycyjnej kultury i sztuki ludowej

dorobek kulturowy ludu zamieszkującego poszczególne regiony etniczne (kultura materialna i kultura duchowa) wyrażona bądź to w postaci zabytków, bądź żywych, kultywowanych jeszcze tradycji.

8 podstawowych grup etnograficznych

• Pomorzanie,

• Mazurzy,

• Małopolanie,

• Ślązacy,

• Sieradzanie,

• Wielkopolanie,

• Kujawianie

• Łęczycanie.

Małopolanie

dzielą się na dwie główne gałęzie:

• krakowską

• sandomierską

oraz

• Górali (Podhalanie, Kliszczacy, Spiszacy, Górale Szczawniccy, Zagórzanie, Orawianie oraz Górale Beskidzcy).

Atrakcje współczesne

• przykłady wybitnych osiągnięć technicznych, gospodarczych oraz naukowych,

• ciekawe przejawy życia kulturalnego,

• wielkie miasta stanowiące ośrodki nowoczesnej cywilizacji, życia kulturalnego, administracji państwowej itp.

Struktura narodowościowa i wyznaniowa Polski

• szansa poznania kultury innych narodów poprzez kontakt z mniejszościami narodowymi.

• Wiedza o mniejszościach narodowych, ich historii, kulturze, życiu współczesnym, wyznaniu jest niezbędna dla kształtowania postaw tolerancji oraz zrozumienia odmienności.

Struktura wyznaniowa w Polsce

Kościół rzymskokatolicki

• w 2000 r. 34 mln wiernych, co stanowi 93% ogółu mieszkańców kraju.

• W Polsce istnieje 14 archidiecezji dzielących się na 39 diecezji oraz Ordynariat Polowy Wojska Polskiego,

• ponad 16 tysięcy katolickich kościołów i kaplic,

• 27 tys. duchownych.

Polskie sanktuaria

• sanktuaria katolickie, wśród nich aż 85 związanych z kultem Matki Boskiej,

• najwięcej odwiedzających - Częstochowa, Kraków - Łagiewniki, Kalwaria Zebrzydowska i Licheń).

• ośrodkiem pielgrzymkowym prawosławia jest Grabarka na Podlasiu,

• Żydzi pielgrzymują natomiast do Krakowa i Leżajska (grób cadyka
  Elimelecha)

• Miejscem świętym dla muzułmanów są Kruszyniany i Bohoniki na Podlasiu.

Wielkie centra krajoznawstwa

2. Warszawa

3. Kraków

4. Gdańsk

5. Wrocław

6. Poznań

7. Szczecin

8. Lublin

9. Toruń

10. Łódź

11. Katowice-Chorzów

18

---