Budowa i architektura giełdy

Giełda Papierów Wartościowych jest spółką akcyjną powołaną przez Skarb Państwa. Kapitał zakładowy Spółki wynosi 41.972.000 złotych i jest podzielony na 15.187.200 akcji zwykłych imiennych serii A o wartości nominalnej 1 złoty o numerach od 00000001 do 15187200 oraz 26.784.800 akcji zwykłych imiennych serii B o wartości nominalnej 1 złoty o numerach od 15187201 do 41972000.
Na dzień 19 listopada 2009 r. jej akcjonariuszami było 35 podmiotów, w tym: banki, domy maklerskie, spółka giełdowa oraz Skarb Państwa. Akcje będące w posiadaniu Skarbu Państwa stanowiły 98,82% kapitału zakładowego (jest to zarazem jedyny akcjonariusz posiadający powyżej 5% ogólnej liczby głosów w rozumieniu art. 22 ust. 5 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi z pózn. zm.).

Zadaniem GPW jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi. Giełda zapewnia koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji.
Obowiązujący na Giełdzie Warszawskiej system obrotu charakteryzuje się tym, że kursy poszczególnych instrumentów finansowych ustalane są w oparciu o zlecenia kupujących i sprzedających, stąd też zwany jest on rynkiem kierowanym zleceniami. Oznacza to, że w celu ustalenia ceny instrumentu sporządza się zestawienie zleceń zawierających dyspozycje kupna i sprzedaży. Kojarzenia tych zleceń dokonuje się według ściśle określonych zasad, zaś realizacja transakcji odbywa się w trakcie sesji giełdowych. Dla poprawienia płynności notowanych instrumentów, członkowie giełdy lub inne instytucje finansowe mogą pełnić funkcję animatora rynku, składając (na podstawie odpowiedniej umowy z Giełdą) zlecenia kupna lub sprzedaży danego instrumentu na własny rachunek.
Przedmiotem handlu na Giełdzie są papiery wartościowe: akcje, obligacje, prawa poboru, prawa do akcji, certyfikaty inwestycyjne oraz instrumenty pochodne: kontrakty terminowe, opcje, jednostki indeksowe.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie prowadzi obrót instrumentami finansowymi na dwóch rynkach:

• Główny Rynek GPW działa od dnia uruchomienia Giełdy w dniu 16 kwietnia 1991 roku. Jest to rynek podlegający nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego i wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany.

• NewConnect to zorganizowany i prowadzony przez Giełdę rynek działający w formule alternatywnego systemu obrotu. Stworzony został z myślą o młodych i rozwijających się firmach, działających zwłaszcza w obszarze nowych technologii. NewConnect ruszył 30 sierpnia 2007 r. Przedmiotem obrotu w alternatywnym systemie mogą być akcje, prawa do akcji (PDA), prawa poboru, kwity depozytowe oraz inne udziałowe papiery wartościowe.

Rynki GPW

Obecnie GPW realizuje strategię rozwoju, mającą na celu wzmocnienie atrakcyjności i konkurencyjności polskiego rynku oraz uczynienie z Warszawy centrum finansowego regionu Europy środkowo-Wschodniej. Obecnie polska giełda jest liczącym się rynkiem kapitałowym w Europie i liderem w Europie środkowej i Wschodniej. Wykorzystując potencjał rozwojowy polskiej gospodarki oraz dynamizm polskiego rynku kapitałowego.

- System notowań na GPW

Na naszej rodzinnej Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie mamy do czynienia z dwoma systemami notowań giełdowych. Notowania ciągłe  i fixing (jednolite). Najważniejszym kryterium, które brane jest pod uwagę przy klasyfikacji akcji do danego sytemu obrotu jest płynność obrotu.

Notowania ciągłe - W systemie notowań, który jest dominującym systemem handlu na giełdzie w Warszawie notowane są m.in.:

• akcje spółek wchodzących w skład indeksów WIG20, WIG, MIDWIG, TechWIG, oraz akcje Narodowych Funduszy Inwestycyjnych,

• akcje zakwalifikowane do segmentów Plus (rynek podstawowy) oraz Prim (rynek równoległy),

• akcje nowych spółek wprowadzanych na rynek podstawowy,

• pozostałe akcje o wystarczającej płynności,

• obligacje - przede wszystkim obligacje skarbowe,

• certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych,

• wszystkie instrumenty pochodne - kontrakty terminowe, jednostki indeksowe, MiniWIG20, i opcje.

Kurs otwarcia wyznaczany o godzinie 9.30 (lub 9:00 dla kontraktów terminowych, jednostek indeksowych i opcji)  na podstawie złożonych zleceń określany jest przy zastosowaniu procedury fixingu. Po jego wyznaczeniu rozpoczyna się faza notowań ciągłych trwająca do godziny 16.10. Cechą charakterystyczną systemu notowań ciągłych jest to, iż cena po jakiej zawierane są transakcje zmienia się wielokrotnie w trakcie sesji. Przy realizacji zleceń w notowaniach ciągłych również obowiązują priorytety ceny i czasu. Obowiązuje zasada iż transakcje są zawierane po kursie równym limitowi ceny zlecenia, które oczekuje w arkuszu na realizację - jeżeli w arkuszu jest zlecenie sprzedaży z ceną realizacji 50 zł, a inwestor złoży zlecenie kupna z kursem 51 zł, zostanie zawarta transakcja po kursie 50 zł, czyli po cenie realizacji zlecenia sprzedaży, które oczekiwało w arkuszu.

O godzinie 16.20 odbywa się fixing na zamknięcie notowań ciągłych. Zastosowanie fixingu służy wyznaczeniu rzetelnej ceny na rynku - kursu, który jest brany pod uwagę przy wycenie portfeli akcji, a także stanowi punkt odniesienia dla następnej sesji. Po określeniu fixingu odbywa się krótka 10 minutowa dogrywka, kończąca sesje giełdową.

Notowania Fixing (jednolite) - Notowania jednolite zwane są popularnie fixingami, w którym notowane są przede wszystkim akcje spółek o średniej lub niskiej płynności.

Transakcje w systemie jednolitym zawierane są w dwóch, z góry określonych momentach sesji, czyli w tzw. fixingach, podczas których na podstawie złożonych wcześniej zleceń, ustala się jedną cenę, po której realizowane są zlecenia. Fixing odbywa się o godzinie 11:15 oraz o 15:00. Kurs, po którym realizowane są transakcje wyznaczany jest automatycznie przez system komputerowy giełdy przy wykorzystaniu kilku podstawowych zasad:

• osiągnięcia jak największego wolumenu obrotu,

• zrównoważenia popytu i podaży - minimalizacji różnicy pomiędzy liczbą papierów w zleceniach sprzedaży i zleceniach kupna, które można zrealizować przy określonym kursie,

• osiągnięcia jak najmniejszych wahań kursów, czyli minimalizacji różnicy pomiędzy określanym kursem, a kursem odniesienia.

Wszystkie zlecenia na giełdzie realizowane są przy zachowaniu priorytetu ceny i czasu złożenia zlecenia.

Priorytet ceny oznacza, że:

• zlecenia kupna z wyższym kursem realizowane są przed zleceniami kupna z niższym kursem,

• zlecenia sprzedaży z niższym kursem realizowane są przed zleceniami sprzedaży z wyższym kursem.

Priorytet czasu oznacza że, w przypadku gdy dwa złożone zlecenia mają taki sam kurs, jako pierwsze jest realizowane to zlecenie, które zostało złożone wcześniej.

Po wyznaczeniu kursu fixingowego następuje realizacja zleceń. Jako pierwsze w całości realizowane są: zlecenia po każdej cenie (PKC) i zlecenia z limitem ceny lepszym od wyznaczonego kursu. Następnie realizowane są zlecenia:

• kupna z limitem wyższym od określonego kursu i zlecenia sprzedaży z limitem niższym niż określony kurs,

• zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie (PCRO) i zlecenia z limitem ceny równym wyznaczonemu kursowi jednolitemu - obie te grupy zleceń mogą być zrealizowane w części lub nawet nie zostać zrealizowane wcale.

W przypadku gdy wśród zleceń PKC oraz zleceń z limitem kursu, znajdują się zlecenia z limitem aktywacji, są one zrealizowane jako ostatnie w kolejności.

Niezrealizowane zostaną wszystkie zlecenia kupna z limitem ceny niższym oraz zlecenia sprzedaży z limitem ceny wyższym niż określony kurs.

Jeżeli wyznaczenie kursu jednolitego w dopuszczalnych przedziałach (widełkach) nie jest możliwe i nie można zawrzeć żadnej transakcji, podawany jest tzw. kurs nietransakcyjny wyznaczony odpowiednio na dolnych lub górnych widełkach, który jest kursem odniesienia dla następnego fixingu.

- Podział rynku giełdowego

Obecnie obrót giełdowy prowadzony jest na dwóch rynkach, podstawowym i równoległym.

Warunki dopuszczenia akcji do obrotu na rynku regulowanym określone są w Regulaminie Giełdy (warunki rynku równoległego i rynku podstawowego): :

Warunki dopuszczenia akcji do obrotu na rynku regulowanym określone są w Regulaminie Giełdy (warunki rynku równoległego i rynku podstawowego): :

• sporządzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnego, zatwierdzenie go przez właściwy organ nadzoru albo sporządzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnego, którego równowartość w rozumieniu przepisów Ustawy o ofercie publicznej została stwierdzona przez właściwy organ nadzoru lub stwierdzenie równowartości dokumentu informacyjnego nie jest wymagane,

• brak toczącego się postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego,

• nieograniczona zbywalność akcji,

• iloczyn liczby wszystkich akcji emitenta i prognozowanej ceny rynkowej tych akcji, a w przypadku gdy określenie tej ceny nie jest możliwe - kapitały własne emitenta, wynoszą równowartość w złotych co najmniej 10.000.000 EURO,

• w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy uprawniony jest do wykonywania mniej niż 5% głosów na walnym zgromadzeniu, znajduje się co najmniej:
  a) 15% akcji objętych wnioskiem o dopuszczenie do obrotu giełdowego, oraz b) 100.000 akcji objętych wnioskiem o wartości równej co najmniej 1.000.000 EURO, liczonej wg ostatniej ceny sprzedaży lub emisyjnej;

• akcje znajdują się w posiadaniu takiej liczby akcjonariuszy, która stwarza podstawę dla kształtowania się płynnego obrotu giełdowego.

Dopuszczone do obrotu giełdowego na rynku podstawowym mogą być akcje, które spełniają ww. warunki dopuszczenia do obrotu giełdowego na rynku regulowanym, a także następujące warunki dopuszczenia do obrotu na rynku oficjalnych notowań giełdowych, określone w Rozporzšdzeniu Ministra Ministrów z dnia 12 maja 2010 r. w sprawie określenia warunków, jakie musi spełniać rynek oficjalnych notowań giełdowych oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na tym rynku (Dz. U. nr 84, poz. 547):

• akcje zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym,

• zbywalność akcji nie jest ograniczona,

• wszystkie wyemitowane akcje danego rodzaju zostały objęte wnioskiem o dopuszczenie do obrotu giełdowego,

• wartość akcji objętych wnioskiem (iloczyn liczby i prognozowanej ceny rynkowej) lub wartość kapitałów własnych emitenta wynosi równowartość w złotych co najmniej 1.000.000 EURO,

• akcje objęte wnioskiem znajdujące się w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, stanowią co najmniej 25% wszystkich akcji spółki objętych wnioskiem, lub w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, znajduje się co najmniej 500.000 akcji spółki o łącznej wartości wynoszącej równowartość w złotych co najmniej 17.000.000 EURO;

• emitent publikował sprawozdania finansowe wraz z opinią podmiotu uprawnionego do ich badania przez co najmniej trzy kolejne lata obrotowe poprzedzające złożenie wniosku o dopuszczenie, lub spółka podała do publicznej wiadomości, w sposób określony w odrębnych przepisach, informacje umożliwiające inwestorom ocenę jej sytuacji finansowej i gospodarczej oraz ryzyka związanego z nabywaniem akcji objętych wnioskiem, w przypadku gdy za dopuszczeniem do obrotu na rynku oficjalnych notowań przemawia uzasadniony interes spółki lub inwestorów.

- Elementy zlecenia maklerskiego

Transakcje giełdowe są zawierane na podstawie zleceń maklerskich sporządzanych w imieniu klientów lub własnym i przekazanych przez członków giełdy do systemu giełdowego Warset.

System ten pozwala na składanie różnego rodzaju zleceń, które umożliwiają stosowanie różnorodnych strategii inwestycyjnych, w zależności od profilu inwestora oraz aktualnej sytuacji na rynku. Inwestor może zdecydować, który czynnik jest dla niego najistotniejszy - czy kupno bądź sprzedaż papierów wartościowych po określonej z góry cenie, czy sytuacja na rynku. Zlecenie maklerskie przekazywane na giełdę musi określać:

- nazwę lub kod instrumentu finansowego, którego zlecenie dotyczy,

- rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż),

- limit ceny lub polecenie wykonania zlecenia bez określania limitu ceny,

- liczbę instrumentów finansowych mających być przedmiotem transakcji,

- termin ważności zlecenia,

- nazwę lub kod wystawcy zlecenia,

- datę wystawienia zlecenia,

- ewentualnie warunki dodatkowe.

Zlecenia maklerskie oprócz limitu ceny mogą zawierać dodatkowe warunki wykonania:

• Z minimalną wielkością wykonania - WMin. Warunek ten określa, w jakim minimalnym stopniu zlecenie winno być zrealizowane.

• Warunek wielkości ujawnianej - WUJ. W arkuszu zleceń jest widoczna tylko część zlecenia, z kolei następna ujawni się dopiero po zrealizowaniu poprzednio ujawnionej. Złożenie tego rodzaju zlecenia umożliwia nabycie lub zbycie znacznego pakietu akcji bez pokazywania tego rynkowi.

• Zlecenia z limitem aktywacji - LimAkt. Mogą określać limit: limit aktywacji oraz limit realizacji zlecenia. Gdy nastąpi ujawnienie zlecenia, będzie ono realizowane według określonego limitu.

http://www.bankier.pl/wiadomosci/print_multi.html?article_id=1710298

- Podział papierów wartościowych

Papiery wartościowe, których posiadanie dokumentu jest niezbędne dla realizacji ucieleśnionego w nim uprawnienia to:
• papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne na sumy oznaczone płatne we wskazanych terminach, jak obligacje , listy zastawne , czeki , weksle ,
• papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne, uwarunkowane przez zajście zdarzeń losowych jak np. losy loteryjne, polisy ubezpieczeniowe,
• dokumenty reprezentujące prawa udziałowe w spółkach handlowych kapitałowych, a zatem w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych (akcje),
• papiery reprezentujące uprawnienia do rozporządzania towarami powierzonymi pieczy wystawcy dokumentu np. dowody składowe domów składowych , konosamenty i dowody ładunkowe,
• zapisy długu na okaziciela, pod warunkiem, że dany system prawny uznaje je za dopuszczalne na podstawie szczególnego zezwolenia właściwej władzy bądź bez takiego zezwolenia

Jako papiery wartościowe w szerokim tego słowa znaczeniu uznane mogą być również tzw. papiery legitymacyjne, wskazujące uprawnionego w sposób imienny, przy których obowiązek świadczenia dłużnika jest związany z przedstawieniem papieru, jak np. dokumenty ubezpieczeniowe, książeczki oszczędnościowe, imienne abonamenty teatralne, kinowe, koncertowe, miesięczne bilety autobusowe.
Do papierów wartościowych w znaczeniu węższym należą zaś, te co do których z mocy szczególnych przepisów prawa istnienie możliwość ich zbywania z tym skutkiem, że nabywca w dobrej wierze papieru od osoby, na którą wskazuje dokument, nabędzie uprawnienie ucieleśnione w dokumencie, choćby zbywca nie był rzeczywiście uprawnionym .

Przepisy regulujące materię papierów wartościowych, w tym również akcji umieszczone zostały w różnych przepisach. Jak już wspomniano wcześniej ogólną regulację w tym zakresie wprowadzają przepisy Kodeksu cywilnego od art. 921 (6) - art. 921 (16). Z przepisów tych wyprowadzić można podział papierów wartościowych oparty na kryterium legitymacji formalnej i sposobu przenoszenia papierów wartościowych:

• papiery imienne, które legitymują jako uprawnionego osobę imiennie wymienioną w ich treści; przenoszalność uprawnień z takich papierów odbywać się może jedynie na podstawie przelewu i wydania dokumentów, a zatem zastosowanie znajdzie tutaj art. 509 i nast. k.c.
• papiery na zlecenie, które legitymują jako uprawnionego osobę imiennie w ich treści wymienioną lub osoby, na które uprawnienia z dokumentu zostaną przeniesione w drodze indosu ,
• papiery na okaziciela, które legitymują jako uprawnionego każdą osobę, która przedstawia dokument jego wystawcy, papiery na okaziciela są przenoszalne w drodze przeniesienia własności dokumentu oraz wydania tego dokumentu (art. 921 (12) k.c.)

Z punktu widzenia swoich funkcji papiery wartościowe podzielić można na:
• kapitałowe,
• obrotu płatniczego i kredytowego,
• obrotu towarowego,
• udziałowe,
• rzeczowe

Stosując z kolei kryterium rodzaju inkorporowanego prawa papiery wartościowe dzielą się na:
• obligacyjne, a zatem ucieleśniające wierzytelności,
• prawa rzeczowego,
• udziałowe

Dla wyjaśnienia istoty papierów wartościowych istotna jest także kwestia chwili powstania papieru wartościowego. W zakresie tym wyodrębnić można następujące teorie:

• teoria kreacyjna, zgodnie z którą papier wartościowy powstaje w chwili złożenia przez wystawcę podpisu na dokumencie,
• teoria emisyjna, w myśl której powstanie papieru wartościowego warunkuje się wyjściem dokumentu z rąk wystawcy zgodnie z jego wolą, czyli puszczeniem go w obieg,
• teoria umowna, która zakłada, że do powstania zobowiązania nie jest wystarczające samo wystawienie dokumentu we właściwej formie, a wymagana jest umowa pomiędzy wystawcą a odbiorcą dokumentu.

---