anatomia(1), SZKOŁA- TECHNICY★ ############################, MASAŻ ############################, Anatomia i Fizjologia

1-53 pyt z anatomii na podstawie skryptu prof. Zielińskiego i Anatomii Człowieka Zofii Ignasiak opracowała Karolina Kosińska

1. Budowa mikroskopowa kości

Podstawową jednostką morfotyczną w budowie tkanki kostnej jest komórka zwana osteoblastem. Komórki te wytwarzają istotę międzykomórkową, w której odkładają się sole mineralne, nadające tkance kostnej odpowiednią spoistość. Poza tym osteoblasty należące do wielkiej grupy komórek tkanki łącznej wytwarzają włókna kolagenowe, sprężyste i retikulinowe, którym tkanka kostna zawdzięcza elastyczność i sprężystość. Wokół włosowatych naczyń tkanki kostnej osteoblasty tworzą współśrodkowo ułożone kręgi pooddzielane od siebie kolistymi warstwami istoty międzykomórkowej, zawierającej złogi mineralne i włókna łącznotkankowe. Przebieg włókien z każdej z warstw jest spiralny. W ten sposób w otaczających naczynko włosowate licznych warstwach powstaje układ włókienek łącznotkankowych zapewniających tkance kostnej wytrzymałość na działanie sił wewnętrznych ze wszystkich kierunków - osteon.Tkanka kostna składa się z niezliczonej ilości osteonów ułożonych jeden przy drugim, zarówno substancja zbita jak i gąbczasta.

2. Rozwój kości - kości pokrywowe i zastępcze

Kości pokrywowe - rozwijają się na podłożu tkanki łącznej (mezenchymy) przez kostnienie bezpośrednie. Rozwój kości na podłożu łącznotkankowym rozpoczyna się od pojawienia się punktów kostnych. W ten sposób powstają przede wszystkim kości czaszki.

Kości zastępcze - rozwijają się na podłożu chrzęstnym poprzez kostnienie pośrednie. Proces ten może przebiegać wewnątrz chrząstki (kostnienie śródchrzęstne) bądź na obwodzie chrząstki (kostnienie chrzęstne).

3. Kształt kości, jej budowa a siły na nią działające

Kości płaskie - występują w czaszce w formie ochraniających pokryw, tworzących sklepienie mózgowo-czaszkowe. Wchodzą także w skład rusztowania kostnego klatki piersiowej (mostek, żebra), pełniąc tu również rolę ochronną wobec narządów wewnątrz leżących, oraz stanowią punkty przyczepu dla mięsni oddechowych. Kości płaskie wchodzą w skład budowy obręczy kończynowych (łopatka, miednica). Ich rozległe powierzchnie służą jako punkty przyczepu dla potężnych mięśni wprowadzających w ruch stawy nasadowe kończyn (staw ramienny i biodrowy).

Kości różnokształtne - występują w wielu punktach układu kostnego, z nich zbudowane są: trzewioczaszka i podstawa mózgowioczaszki, kręgosłup wraz z kością krzyżową, nadgarstek i stęp.

Kości pneumatyczne - występują u człowieka tylko w obrębie trzewioczaszki (kość szczękowa, sitowa, klinowa, czołowa); zawierają jamki (zatoki) połączone naturalnymi otworami z jamą nosową. Kość pneumatyczna jest zalem lżejsza od kości różnokształtnej tych samych rozmiarów. Obecność kości pneumatycznych w obrębie trzewioczaszki sprzyja przesunięciu środka ciężkości głowy ku tyłowi, co zmniejsza jej moment siły oporu.

Kości długie - występują tylko w kończynach. Cechą charakterystyczną jest wydłużony, walcowaty trzon zawierający wewnątrz rozległą jamę szpikową. Im dłuższe trzony kości tym dłuższa kończyna. Obecność jamy szpikowej zmniejsza masę kości, nie zmniejszając równocześnie jej wytrzymałości na działanie sił zewnętrznych i mięśniowych.

Przyczepy mięśniowe wywierające działanie ciągnące powodują powstawanie na powierzchniach przeróżnych wyniosłości (guzy, guzki, grzebienie, kolce, krętarze itp.). Podobnie liczne zagłębienia na powierzchni kości są rezultatem działania sił uciskających. Trzon kości długiej jest mniej lub bardziej wyraźnie wygięty w kształcie pojedynczego (gdy poddawane pojedynczemu zespołowi prostowniczo - zginaczowego z przewagą tych ostatnich) lub podwójnego łuku (gdy działają z dwóch końców odrębne zespoły). Rozszerzenie nasad kostnych, tłumaczy się charakterystyczną mikrobudową istoty gąbczastej.

4. Wytłumacz mechanizmy wzrostu, rozrostu i przebudowy kości. 20. Okostna, budowa i funkcje

Ad.3 W kościach krótkich spotykamy kostnienie śródchrzęstne, natomiast w kościach długich śródchrzęstne i ochrzęstne (rozpoczyna się wcześniej - kość rośnie na grubość). Wkrótce po utworzeniu się mankietu kostnego wokół trzonu rozpoczyna się kostnienie śródchrzęstne w środkowej części trzonu i postępuje ku nasadom. Równocześnie ze zjawiskiem kościotwórczym pojawiają się procesy kościogubne, polegające na zanikaniu kości od wewnątrz. W wyniku tego procesu pojawia się jama szpikowa. W kościach długich między nasadami a trzonem występują chrząstki nasadowe, które są miejscem wzrostu kości na długość.

Każdą kość pokrywa błona zwana okostną, która ochrania kość, odżywia i odpowiada za jej wzrastanie na grubość i za jej regenerację. W budowie okostnej występują dwie warstwy: zewnętrzna włóknista i wewnętrzna rozrodcza. Włókna Sharpeya z warstwy zewnętrznej wnikają w kość ściśle się z nią łącząc. Zdolności regeneracyjne kości w dużej mierze zależą od bogato unerwionej i unaczynionej warstwy wewnętrznej okostnej. W tej warstwie znajdują się komórki kościotwórcze, które w przypadku złamania kości wytwarzają nową istotę kostną. Najłatwiej regenerują się trzony kości długich; kości płaskie i części gąbczaste regenerują się trudniej.

Przebudowa kości trwa całe życie (obrót kostny), a po ok. 45 roku życia procesy kościogubne zaczynają przeważać nad kościotwórczymi.

5. Teorie związane ze zmianami kształtu kości (Baset, Culman i inni)

TWIERDZENIE WOLFA: kształt kości jest genetycznie zakodowany natomiast struktury wewnętrzne kości ich masa i wytrzymałość zmieniają się w zależności od obciążeń zewnętrznych.

CULMAN: uważa się, że kształt kości można udowodnić, wyliczyć matematycznie.

BASET I JASUDER: zjawiska pizodaktyczne czyli zdolność niektórych struktur krystalicznych do generowania prądu elektrycznego pod wpływem nacisku mechanicznego.

6. Strefa obojętna kości

Przy działaniu sił zewnętrznych na dowolną belkę największe wiły rozciągające Dębą działały w warstwach powierzchownych belki od strony działania siły uciskającej. Największe siły ściskające wywierać będą działanie po przeciwnej stronie belki również w jej warstwach powierzchownych. Natomiast we wnętrzu belki wpływ siły uciskającej będzie równy 0 w osi długiej belki, lub minimalny w warstwach położonych okołocentralnie. Ową centralną część trzonu kości długiej, która poddawana jest najmniejszemu działaniu sił zewnętrznych nazwano strefą obojętną. W niej działają komórki kościogubne, zmieniające w okresie rozwoju kości długiej litą tkankę kostną w jamę szpikową.

7. Znaczenie rozszerzenia kości długich - ich nasad

Rola układu kostnego w ochronie stawu wyraża się w rozszerzeniu nasad kostnych, co wpływa z kolei na zwiększenie powierzchni stawowych. W efekcie działająca na powierzchnię stawu siła nacisku ulega dzięki temu rozłożeniu. Im większa jest powierzchnia stawowa, tym mniejsza część siły przypada na jednostkę powierzchni. Sprzyja powstawaniu hipomolchionów ułatwiających dynamiczną pracę mięśni.

8. Istota zbita a istota gąbczasta kości, wykaż różnice a celowość budowy

Dojrzała tkanka kostna składa się z blaszek kostnych, które łącząc się ze sobą tworzą dwojakiego rodzaju struktury: istotę kostną gąbczastą i istotę kostną zbitą. Blaszki kostne tkanki gąbczastej łączą się tworząc grubsze beleczki kostne, które układają się w sieci o strukturze uwarunkowanej działaniem sił mechanicznych. Kierunki przebiegu beleczek kostnych w istocie gąbczastej są różne w poszczególnych kościach i ściśle uzależnione od kierunku sił działających na określoną kość. W jamkach znajduje się szpik kostny czerwony.

Tkanka kostna zbita, w odróżnieniu, posiada zwarty układ blaszek kostnych. W miejscach jamek szpikowych leżą kanały Haversa, przez które przechodzą naczynia krwionośne odżywiające kość. Każdy kanał jest otoczony ułożonymi współśrodkowo, ściśle ze sobą zespolonymi blaszkami kostnymi i tworzą osteon.

Najczęściej istota zbita występuje na powierzchni kości, istota gąbczasta wewnątrz. Trzon kości długich buduje prawie wyłącznie tkanka zbita. Wewnątrz trzonu występuje jama szpikowa, wypełniona szpikiem kostnym żółtym.

9. Doły jamy czaszki

DÓŁ PRZEDNI CZASZKI: położony najwyżej, wytworzony jest przez: część oczodołową kości sitowej; blaszkę sitową kości czołowej; trzon i skrzydła mniejsze kości klinowej. Do mózgowej powierzchni części oczodołowej, która zajmuje boczne położenie w przednim dole czaszki przylegają dolne powierzchnie płatów czołowych mózgu.
DÓŁ ŚRODKOWY CZASZKI: głębszy od poprzedniego i położony niżej. Składa się z dwóch symetrycznych i obszernych części bocznych i znajdującej się pomiędzy nimi części środkowej. Części boczne tworzą: skrzydła większe kości klinowej, część łuskowa i powierzchnia przednia piramidy kości skroniowej. Powierzchnia części bocznej jest zagłębiona i pokryta licznymi wyciskami palczystymi oraz łękami mózgowymi. Na dołach tych opierają się powierzchnie dolne płatów skroniowych mózgu.
DÓŁ TYLNY CZASZKI: największy, najgłębszy i najniżej położony. Utworzony przez; trzon kości klinowej; część podstawną i części boczne kości potylicznej; tylna powierzchnie piramidy i część sutkową kości skroniowej; łuskę kości potylicznej. W środku tego dołu znajduje się otwór wielki. Z tyłu tego otworu znajdują się dwa duże doły potyliczne dolne, w których spoczywają półkule mózdżku.

Dół trzysieczny, skrzydłowy, żuchwowy, kłykciowy, skroniowy, podskroniowy, skrzydłowo - podniebny, dwubrzuścowy, gruczołu łzowego, podłukowy

10. Otwory czaszki

Oglądając czaszkę od dołu spostrzega się przede wszystkim OTWÓR POTYLICZNY WIELKI, przez który rdzeń kręgowy łączy się z mózgowiem. Obok wyrostka rylcowatego znajduje się OTWÓR RYLCOWO-SUTKOWY dla nerwu twarzowego. W połowie długości części skalistej leży duży OTWÓR SZYJNY ZEWNĘTRZNY prowadzący do kanału tętnicy szyjnej. W tylnej części kości klinowej znajduje się OTWÓR OWALNY, przez który opuszcza czaszkę nerw żuchwowy - III gałąź nerwu trójdzielnego. Nieco do tyłu i w bok leży niewielki OTWÓR KOLCOWY. Między częściami oczodołowymi kości czołowej leży BLASZKA SITOWA nazwana tak od licznych przebijających ich otworków, przez które przechodzą nici nerwu węchowego.

W skrzydle większym kości klinowej widnieją trzy otwory. Najbliżej szczeliny oczodołowej górnej leży OTWÓR OKRĄGŁY. W bok i do tyłu od niego znajdują się OWALNY i KOLCOWY. Na górnej krawędzi wejścia do oczodołu leży OTWÓR NADOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw nadoczodołowy. Wejście do jamy nosowej kostnej nazywa się OTWOREM GRUSZKOWATYM. Poniżej oczodołu znajduje się OTWÓR PODOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw podoczodołowy wraz z towarzyszącymi naczyniami. Po obu stronach guzowatości bródkowej leżą OTWORY BRUDKOWE. Które prowadzą do kanału kończącego się OTWORWM ŻUCHWY

Podniebny mniejszy i większy, poszarpany, ciemieniowy, ślepy, sutkowy, klinowo-podniebny, trzysieczne, zatoki klinowej, czołowy, nadczołowy, jarzmowo-oczodołowy, woreczka łzowego, sitowy przedni i tylni, słuchowy wewnętrzny

11. Podział czaszki na trzewną i mózgową

Czaszka składa się z 29 kości podzielonych na dwie części: mózgoczaszke i twarzoczaszkę.

MÓZGOCZASZKA: ochrania mózgowie oraz narząd przedsionkowo-ślimakowy.

Tworzą ją: Kość potyliczna 1x, Kość czołowa 1x, Kość klinowa 1x, Kość sitowa 1x, Kość ciemieniowa 2x, Kość skroniowa 2x

TRZEWIOCZASZKA: ochrania narząd wzroku, tworzy podporę dla trzew oraz zawartych w nim narządach smaku. Kości te podzielone są na trzy grupy:

GRUPA I: kości czaszki twarzowej:

Kość nosowa, Kość jażmowa, Szczęka (SĄ TO KOŚCI WYCZÓWALNE PARZYSTE)

Kość łzowa, Małżowina nosowa, Kość podniebienna (SĄ TO KOŚCI NIEWYCZÓWALNE PARZYSTE)

Kość sitowa, Lemiesz, Żuchwa (SĄ TO KOŚCI NIEPARZYSTE)

GRUPA II; kość gnykowa

GRUPA III: Kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko

12. Schemat budowy kośćca kończyny górnej

*Obręcz barkowa: obojczyk, łopatka

*Ramię: kość ramienna

*Przedramię: kość promieniowa i łokciowa

*Nadgarstek szereg bliższy: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata

*Nadgarstek szereg dalszy: czworoboczna mniejsza, czworoboczna większa, główkowata, haczykowata

*Śródręcze: 5 kości śródręcza

*Palce: paliczki bliższe, środkowe i dalsze (kciuk tylko 2)

13. Schemat budowy kośćca kończyny dolnej

*Obręcz kończyny dolnej: kość miedniczna (zrośnięta kość biodrowa, łonowa i kulszowa)

*Udo: kość udowa, rzepka

*Podudzie: kość piszczelowa i strzałkowa

*Kości stępu: skokowa, piętowa, łódkowata, 3 klinowate, sześcienna

*Kości śródstopia: 5 kości śródstopia

*Kości palców: paliczki

17. Omów budowę kośćca klatki piersiowej 47. Omów połączenia żeber z kręgosłupem i mostkiem

Budowa kostna klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych i trzyczęściowego mostka. Żebra i mostek należą do typu kości płaskich, kręgi do różnokształtnych. Charakterystyczną cechą całości konstrukcji jest zachowana budowa odcinkowa (metameryczna) przy równoczesnej zmiennej długości żeber.

Układ stawowy klatki piersiowej przedstawia budowę złożoną, która zdumiewa konstrukcją połączeń i precyzją ich wzajemnego współdziałania. Połączenia stawowe żeber dzielą się na tylne i przednie.

Główka każdego żebra łączy się stawem jamowym z trzonem odpowiedniego kręgu, a guzek żebrowy z powierzchnią stawową na wyrostku poprzecznym kręgu. Jedynie żebra wolne nie mają połączeń guzkowo-poprzecznych. Wymienione stawy są jednoosiowe, typu obrotowego.

Przedłużenie trzonu każdego żebra tworzy listwa chrzęstna, silnie zespolona z kostną częścią żebra i wzmocniona ochrzęstną, będącą przedłużeniem okostnej żebrowej. Chrząstki żebrowe zwiększają elastyczność ścian klatki piersiowej i umożliwiają intensywniejsze wychylenie żeber. Chrząstki górnych 7 par żeber łączą się z mostkiem bezpośrednio. Dalsze trzy chrząstką żebrową z chrząstką VII żebra. Tylko I żebro tworzy z rękojeścią mostka chrząstkozrost. Pozostałe żebra (6 par) tworzą z mostkiem połączenia stawowe typu jamowego (stawy wolne, jednoosiowe). Stawy te w liczbie 12 par tworzą razem z połączeniami tylnymi żeber największy w ustroju zespół 56 stawów sprzężonych. Trzyczęściowy mostek połączony chrząstkozrostami w jedną czynnościowo całość, pełni rolę klamry, która zamyka i wzmacnia przednią ścianę tej złożonej konstrukcji.

18. Omów budowę i funkcje chrząstki stawowej i jej tolerancję na działanie sił

Chrząstka stawowa jest obok powierzchni stawowej drugim ważnym czynnikiem decydującym o charakterze czynnościowym stawu. Jej gładka powierzchnia zmniejsza tarcie podczas ruchów. Grubość jej warstwy pełni rolę amortyzującą. Obrąbek stawowy chrząstki występującej w stawie ramiennym lub biodrowym ogranicza zakres ruchów, a równocześnie w innych stawach ta sama chrząstka może przyczynić się do zwiększenia stopni swobody ruchu w stawie.

Na ogół powierzchnie stawowe są pokryte chrząstką szklistą, jednak w nielicznych stawach występuje krążek stawowy (chrząstka włóknista). Najgrubsza warstwa chrząstki stawowej występuje w tych okolicach powierzchni stawowych, które są narażone na największe tarcie, a także w miejscach najbardziej obciążonych. Na ogół wszystkie chrząstki są pozbawione naczyń krwionośnych i nerwów. Ponieważ nie posiada ochrzęstnej regeneracja jej nie jest w zasadzie możliwa. W miejscu ubytku wytwarza się zastępcza tkanka włóknisto-chrzęstna.

19. Złamania marszowe - wyjaśnij zasadę powstawania

Złamania marszowe to typ złamań powstających na skutek długotrwałego cyklicznego obciążenia kości. Nie jest to klasyczne złamanie, ale uszkodzenie struktury kości- pękanie wiązań między kryształkami wapnia (pęknięcia strukturalne). Występuje np. u żołnierzy podczas długotrwałego ćwiczenia kroku defiladowego oraz u osób pracujących za zagęszczaczach wibracyjnych, młotach pneumatycznych i innych urządzeniach, których efektywna praca opiera się na wysokich drganiach. Złamania te związane są z mikrourazami i dochodzi do nich najczęściej w kościach śródręcza i śródstopia.

21. Trzeszczki - przykłady lokalizacji i wyjaśnij ich rolę

To stałe elementy w układzie kostno-stawowym, które powodują zwiększenie kąta natarcia poprzez oddalenie mięśnia lub jego ścięgna od osi ruchu w stawie, na który działa mięsień. Np. rzepka wmontowana w ścięgno mięśnia czworogłowego uda, powoduje oddalenie ścięgna od osi ruchu w stawie kolanowym i sprawia, że kąt natarcia końcowego odcinka ścięgna znacznie wzrasta. Podobne znaczenie mają dla mięśni zginaczy palców wszystkie trzeszczki rozmieszczone w sąsiedztwie stawów śródstopno-palcowych i śródręczno-palcowych oraz kość grochowata dla ścięgna mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka. A także wyrostki poprzeczne i kolczyste.

22. Kości pneumatyczne, usytuowanie i ich rola

23. Rodzaje połączeń kostnych - omów z punktu widzenia ruchomości 25. Podział czynnościowy stawów

Podział ten nosi nazwę podziału czynnościowego i uwzględnia trzy podstawowe gupy:

*Stawy ścisłe - to grupa najmniej połączeń ruchomych. Odpowiada ona grupie stawów pełnych podziału anatomicznego. Kościozrost jest całkowicie nieruchomy, chrząstkozrosty i więzozrosty pozwalają na nieznaczną zmianę położenia kości względem siebie, przy czym stopień ugięcia tych połączeń jest zleżny od grubości tworzącej je warstwy (chrząstki lub tkanki więzadłowej).

*Stawy półścisłe - nie mają odpowiednika w podziale anatomicznym. Z punktu widzenia struktury są to stawy jamowe, o płaskich powierzchniach stawowych (lub nieregularnych), cienkiej stosunkowo warstwie chrząstki i silnie napiętej torebce stawowej. Natomiast ruchomość ich jest nieznaczna, analogiczna do ruchomości stawów ścisłych. Np. stawy nadgarstkowo-śródręczne, krzyżowo-biodrowe, stępowo-śródstopne.

*Stawy wolne - pod względem struktury jamowe, dzielą się na 3 kategorie stopni swobody (1, 2 lub 3).

- Jeden stopień swobody ruchu mają stawy jednoosiowe (zawiasowe lub obrotowe)

- Dwa stopnie swobody ruchu posiadają stawy dwuosiowe (owalne, siodełkowate, kłykciowe itp.)

- Trzy stopnie cechują stawy wieloosiowe (nasadowe kończyn, stawy kręgosłupa) Jest to jak gdyby połączenie cech stawu dwuosiowego i obrotowego.

24. Stawy półścisłe, przykłady i znaczenie

Stawy półścisłe obok ważnej roli stabilizatorów w układzie kostno-stawowym mają duże znaczenie amortyzujące. Np. stawy krzyżowo-biodrowe łączące obręcz miedniczą z kośćcem tułowia, spełniają doniosłą rolę ogniwa łagodzącego wstrząsy w miejscu przenoszenia się siły reakcji podłoża z kończyn na kręgosłup.

26. Ogólna budowa stawu jamowego

Połączenia maziowe, czyli stawy stanowią połączenia odznaczające się znaczną możliwością ruchu, Każdy stawie odróżniamy trzy zasadnicze składniki:

*powierzchnie stawowe - pokryte chrząstką stawową. Kształt powierzchni decyduje o charakterze czynnościowym stawu, o jego podstawowych możliwościach ruchowych. Chrząstka stawowa jest obok powierzchni stawowej drugim ważnym czynnikiem decydującym o charakterze czynnościowym stawu.

*torebkę stawową - ma wielorakie znaczenie. Błona maziowa wydziela maź stawową, która zmniejsza tarcie ułatwiając przesuwanie się powierzchni stawowych względem siebie, zmniejsza wielkość nacisku, a poza tym lepkość jej przeciwstawia się działaniu sił rozciągających szparę stawową. Warstwa włóknista torebki chroni staw przed rozerwaniem, a więzadła wzmacniające jej ścianki ograniczają nadmierny zasięg ruchomości, jak również przeciwstawiają się nieprawidłowym, czyli niepożądanym wychyleniom w stawie

*jamę stawową

W niektórych stawach występuje dodatkowy element w budowie w postaci chrząstki śródstawowej, dzielącej staw na dwa piętra (staw żuchwowy, obojczykowo-mostkowy, kolanowy). Włóknista budowa tych chrząstek o kształcie krążków lub półksiężyców wskazuje na ich amortyzujące znaczenie w mechanice stawu.

27. Stawy sprzężone, definicje, przykłady

Stawy sprzężone jest to zespół stawów, co najmniej dwóch, w których ruch zachodzi jednocześnie i są to:

-staw skroniowo - żuchwowy

-staw kręgosłupa

-staw kośćca klatki piersiowej (połączenia tylne kręgowo - żebrowe w liczbie 44 par i 12 par połączeń mostkowo żebrowych tworzą system 56 stawów sprzężonych)

-staw skokowy dolny i poprzeczny stępu

-stawy promieniowo - łokciowe przedramienia

-stawy międzynadgarstkowe

-stawy obręczy kończyny górnej (mostkowo - obojczykowy i barkowo - obojczykowy)

28. Oś ruchu w stawie - wyznaczanie, rodzaje osi i płaszczyzn głównych

Osią ruchu nazywamy zbiór punktów tworzących prostą, wokół której poruszany segment zakreśla łuk w płaszczyźnie zwanej płaszczyzną ruchu. Położenie tej osi wyznacza się za pomocą zdjęcia rentgenowskiego. W stawach kulistych, zawiasowych, obrotowych i owalnych rzut wypukłej powierzchni stawowej tworzy wycinek koła. Oś ruchu wyznaczamy prowadząc dwie styczne do okręgu. Następnie z każdego punktu styku prostej z okręgiem prowadzimy prostopadłe do stycznych. Punkty przecięcia się dwu prostopadłych odpowiada położeniu osi mechanicznej stawu.

RODZAJE OSI: wyróżniamy trzy osie główne przecinające się wzajemnie pod kątem prostym:

osie pionowe (długie) - przebiegają z góry w dół, równolegle do największego wymiaru człowieka. Oś główna biegnie ze szczytu głowy do podstawy ciała.
Osie poprzeczne lub poziome - prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała
Osie strzałkowe - są prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała
Osie strzałkowe - są prostopadłe do obu osi poprzednich, biegną poziomo w kierunku od przodu do tyłu.

PŁASZCZYZNY GŁÓWNE:

płaszczyzny strzałkowe - określone przez oś strzałkową i pionową, biegną równolegle od przodu do tyłu i dzielą ciało na część prawą i lewą.
Płaszczyzny czołowe - określone przez oś poprzeczną i pionową, biegną równolegle do czoła i dzielą ciało na część przednią i tylną.
Płaszczyzny poprzeczne lub poziome - określone przez oś poprzeczną i strzałkową, biegną poziomo i pod kątem prostym do obu poprzednich dzieląc ciało na część górną i dolną.

29. Podaj przykłady stawów drugiego stopnia ruchomości, w którym możemy wykonać ruch obwodzenia, scharakteryzuj go

Nadgarstkowo-śródręczny kciuka, śródręczno-palcowy, szczytowo-potyliczny

30. Omów rodzaje ruchów, jakie mogą być wykonywane w stawach człowieka

31. Urządzenia amortyzujące w biernym aparacie ruchu

Urządzenia amortyzujące to elementy składowe narządu ruchu, których budowa i umiejscowienie powodują zmniejszenie siły reakcji podłoża przenoszonej przez łańcuchy stawowe na odleglejsze partie ciała. W łagodzeniu wstrząsów biorą udział połączenia stawowe i mięśnie. Amortyzacja stawowa zachodzi przy udziale elementów wchodzących w skład budowy stawu:

*CHRZĄSTKA SZKLISTA pokrywajaca powierzchnie stawowe pełni rolę sprężysto-elastycznej warstwy przenoszącej obciążenia na głowy kości, które pokrywa.

*MAŹ znajdująca się wewnątrz stawu, zwilżająca szparę stawową zmniejsza siłę wstrząsu (lub nacisku) na zasadzie prawa Pascala o wielokierunkowym rozchodzeniu się siły w cieczach.

*WIĘZADŁA wewnątrzstawowe i zewnątrzstawowe, jak również i te, które wchodzą w skład budowy torebki stawowej, pełnią rolę napiętych taśm elastycznych przeciwdziałających nadmiernym ruchom w stawach i rozerwaniem ich.

Ważną rolę spełniają łańcuchy stawowe. Gęste przeplecenie elementów kostnych ruchomymi i sprężysto - elastycznymi połączeniami stawowymi powoduje, że wyżej wymienione właściwości stawu zostają zwielokrotnione.

32. Elementy chroniące strukturę stawu w trakcie jego pracy

W ochronie stawu biorą udział:

*Układ kostny - rola układu kostnego polega na rozszerzeniu nasad kostnych, co wpływa na zwiększenie powierzchni stawowych i rozłożeniu siły nacisku

*Wszystkie elementy wewnątrz- i zewnątrzstawowe - ważną rolę pełni chrząstka stawowa pokrywająca powierzchnie kostne, która odznacza się bardzo małym współczynnikiem tarcia spotęgowanym przez obecność mazi, dużą wytrzymałością na ściskanie itp. Jej obecność pozwala na zmniejszenie siły tarcia i zachowanie płynności ruchu w stawie. Maź zmniejsza do minimum siłę tarcia i siłę nacisku jednej chrząstki na drugą. Działa zgodnie z prawem Pascala o wielokierunkowym rozchodzeniu się sił w cieczach. Kaletki maziowe rozmieszczone są na zewnątrz wokół stawu. Podczas skurczu mięśnia kiedy następuje skrócenie jego długości i wzmożenie napięcia, ścięgno do którego jest przymocowany wywiera duży nacisk na torebkę stawową i staw. Obecność kaletek maziowych powoduje rozproszenie siły nacisku w poduszkach wypełnionych płynem maziowym. Więzadła wchodzące w skład torebki stawowej uniemożliwiają występowanie ruchów nieprawidłowych i nadmiernych wychyleń. Podobną funkcję spełniają więzadła wewnątrz- i zewnątrzstawowe. Torebka stawowa tworzy szczelinę zamknięty mankiet zabezpieczający przed rozerwaniem stawu. Siła rozciągająca działająca na staw powoduje wystąpienie ujemnego ciśnienia wewnątrz szpary stawowej co powoduje ściąganie do siebie powierzchni stawowych.

*Mięśnie - grubość warstwy mięśni zewnętrznych okrywających staw zapewnia ochronę przed bezpośrednimi urazami. Napięcie spoczynkowej czynne wywiera siłę zawierającą szparę stawu. W czasie ruchów dynamicznych składowa stawowa siły działania mięśnia zabezpiecza staw przed rozerwaniem. W pełni funkcji ochronnej mięśnie i więzadła uzupełniają się wzajemnie.

33. Omów stawy kończyny dolnej (budowa i ruchomość)

1. Obręcz: staw krzyżowo-biodrowy - prosty, płaski; spojenie łonowe, mała ruchomość, ograniczona stawem krzyżowo-biodrowym

2. Staw biodrowy - kulisto-panewkowy, prosty, wieloosiowy

3. Kolanowy - złożony (udowa, piszczelowa i rzepka)

4. Połączenia goleni: piszczelowo-strzałkowy - płaski o bardzo małej ruchomości

5. Stawy stopy: skokowo-goleniowy (skokowy górny) - bloczkowy; skokowo-piętowy (skokowy tylny) i skokowo-piętowo-łódkowy -złożony (odwracanie i nawracanie)

34.

1. mostkowo-obojczykowy - siodełkowaty z krążkiem stawowym

2. barkowo-obojczykowy - kulisty, wieloosiowy

3. ramienny - kulisty

4. łokciowy (cz. ramienno-łokciowa, ramienno-promieniowa - zawiasowy) (promieniowo-łokciowy bliższy - obrotowy)

5. promieniowo-łokciowy dalszy - prosty obrotowy

6. promieniowo-nadgarstkowy - eliptyczny, złożony

7. nadgarstkowo - śródręczny - prosty; nadgarstkowo- śródręczny kciuka - siodełkowaty

8. śródręczno-paliczkowe - prosty, kulisty

9. międzypaliczkowe - prosty, zawiasowy

35. Czynniki ograniczające ruchomość w stawie

Czynniki ograniczające ruchomość stawu w warunkach prawidłowych są zjawiskiem pożądanym i oszczędzającym pracę mięśni.

Do czynników tych należą:

*Elementy kostne - już sam kształt powierzchni stawowej np. powierzchnia siodełkowata decyduje o ograniczeniu ruchomości do dwóch płaszczyzn. Powierzchnia bloczkowa ogranicza ruchomość do jednej płaszczyzny, wyrostek łokciowy ogranicza nadwyprost stawu łokciowego, wyrostki kolczyste kręgów piersiowych przeciwstawiają się nadwyprostowi tego odcinka kręgosłupa.

*Elementy chrząstkowe - obrąbek stawowy chrząstki występujący w stawie ramiennym lub biodrowym ogranicza zakres ruchów.

*Elementy więzadłowe - wiązadła wzmacniają ściany torebki ograniczając nadmierny zasięg ruchomości (np. wiązadło biodrowo-udowe), jak również przeciwstawiają się nieprawidłowym, czyli niepożądanym wychyleniem w stawie (np. poboczne stawów zawiasowych, poboczne i krzyżowe kolana). Wiązadła zewnątrzstawowe spełniają rolę podobną do wiązadeł torebki.

*Mięśnie - wychyleniem nadmiernym przeciwstawiają się grupy mięśni antagonistycznych.

36. Omów połączenia kręgosłupa (budowa i ruchomość) 44. Wymień więzadła kręgosłupa, opisz budowę typowego połączenia

1. Trzony kręgów łączą się ze sobą za pomocą chrząstkozrostów w postaci tarcz międzykręgowych

2. Więzadła żółte rozpięte półkoliście na łukach kręgowych tworząc sprężysto-elastyczne więzozrosty uzupełniające tylną ścianę kanału kręgowego

3. Stawy jamowe, których powierzchnie znajdują się na wyrostkach stawów kręgów, są otoczone cienka torebkę stawową.

Są to stawy o 3 stopniach swobody ruchu, a duży promień krzywizny sprawia, że zasięg ruchu w każdym piętrze stawowym jest niewielki. Stawy szczytowo-potyliczny i szczytowo-obrotowy nie mają tarcz międzykręgowych.

Dodatkowo występują więzadła podłużne przednie i tylne (biegną przez powierzchnie trzonów), międzykolcowe i więzadło nadkolcowe (silne, łączy końce wyrostków kolczystych od C7 do kości krzyżowej, w odcinku szyjnym jako więzadło karkowe biegnie w rozwidleniu wyrostków kolczystych i dochodzi do grzebienia potylicznego).

37. Omów połączenia czaszki (typy, budowa, możliwości ruchowe)

Połączenia ciągłe kości czaszki występują jako chrząstkozrosty lub więzozrosty, natomiast połączeniem stawowym jest parzysty staw skroniowo-żuchwowy. Chrząstkozrosty występują głownie w podstawie czaszki, albowiem kości wchodzące w jej skład rozwijają się na podłożu chrzęstnym. Więzozrosty występują pod postacią licznych szwów lub jako ciemiączka. W sklepieniu czaszki występują szwy: strzałkowy, wieńcowy i węgłowy, nazwy pozostałych pochodzą od kości, które łączą. Ciemiączko jest położone w kątach obu kości ciemieniowych w liczbie sześciu. Największe ciemiączko przednie (czołowe) leży w miejscu zetknięcia się szwu wieńcowego, strzałkowego i czołowego. Ciemiączka zamykają się drugiego roku życia, a szwy kostnieją między 40 a 50 rokiem życia.

39. Chrząstki śródstawowe - rola i przykłady lokalizacji

40. Tkanka chrzęstna, budowa, przykłady lokalizacji i roli w narządzie ruchu

Tkanka chrzęstna odznacza się dużą wytrzymałością dzięki znacznej gęstości istoty podstawowej oraz elastyczności. Istota podstawowa zawiera w dużej ilości glikoproteid (chondrynę). Ze względu na dużą gęstość istoty podstawowej nie mogą wnikać do niej naczynia krwionośne i nerwy. Mimo znacznej twardości, uwodnienie tej tkanki, sięgające 60% pozwala na odżywianie się komórek drogą dyfuzji. Substancje odżywcze są pobierane z unaczynionej błony łącznotkankowej otaczającej chrząstkę zwaną ochrzęstną. Komórki twórcze (chondroblasty) wytwarzają istotę podstawową (gdzie pojawiają się włókna kolagenowe lub sprężyste warunkujące przyszły charakter chrząstki) i przeistaczają się w komórki chrzęstne - chondrocyty, które zachowują zdolność podziału tworząc grupy izogeniczne W zależności od struktury substancji komórkowej rozróżniamy:

*szklistą - występuje w górnych drogach oddechowych, pokrywa kości żebrowe oraz powierzchnie stawowe kości. Nie ma ochrzęstnej, a substancje odżywcze czerpie z mazi stawowej. Składa się z komórek ułożonych przeważnie w grupy izogeniczne i z substancji międzykomórkowej, która tworzy jednolitą, szklistą masę i składa się z substancji podstawowej i włókien kolagenowych. Komórka chrzęstna lub grupa izogeniczna wraz z bezpośrednio otaczającą substancją międzykomórkową nosi nazwę chondrionu, który jest podstawową jednostką budującą chrząstkę.

*włóknista - występuje w tarczkach międzykręgowych, spojeniu łonowym i miejscu przyczepu ścięgien do kości. Główny zrąb tej chrząstki stanowią włókna klejodajne wyraźnie widoczne w postaci grubych pączków. Między nimi układają się pojedynczo lub w szeregach chondrocyty, istota podstawowa występuje w nieznacznych ilościach, głównie w otoczeniu komórek.

*sprężysta - występuje w małżowinie usznej, chrząstkach nosa i krtani. W substancji międzykomórkowej znajduje się duża ilość włókien sprężystych, które przebiegają we wszystkich kierunkach tworząc gęstą sieć. W związku tym chrząstka odznacza się dużą elastycznością. Nie ulega zwapnieniu.

42. Krzywizny kręgosłupa - rola i czas powstawania 43. Powiązanie z pionizacją

Kręgosłup człowieka dorosłego o budowie prawidłowej tworzy w płaszczyźnie strzałkowej linię łamaną przypominającą kształtem sinusoidę. Odcinek krzyżowy i piersiowy tworzą wygięcia w kształcie łuku zwróconego wypukłością ku tyłowi; odcinki lędźwiowy i szyjny tworzą łuki wygięte wypukłością ku przodowi. Kifoza krzyżowa jest wygięciem wrodzonym. Pozostałe kształtują się już w życiu pozapłodowym. W drugiej połowie pierwszego roku życia dziecka powstaje lordoza szyjna. Kifoza piersiowa i lordoza lędźwiowa kształtują się w ścisłej współzależności ze sobą w 2 roku życia.

Układ krzywizn kręgosłupa najskuteczniej łagodzi wstrząsy przenoszone z kończyn na tułów i głowę podczas wszelkich czynności lokomocyjnych. Z punktu widzenia statyki wygięcie o charakterze lordozy podsuwają się pod rzut środka ciężkości (głowy, klatki piersiowej, tułowia), skracając w ten sposób ramię siły oporu. Kifoza piersiowa powoduje cofnięcie środka ciężkości klatki piersiowej, a tym samym przesuwa ku tyłowi jego rzut pionowy. Wszystko razem zmierza do zmniejszenia wielkości momentów siły oporu.

45. Budowa stawu skroniowo-żuchwowego, jego możliwości ruchowe

Staw jamowy niekontaktujący, eliptyczny o 2 stopniach swobody ruchu.

Powierzchnie stawu skroniowo-żuchwowego tworzą ze strony kości skroniowej wklęsło-wypukłe powierzchnie stawowe dołu żuchwowego i guzka stawowego. Na żuchwie powierzchnię stawową stanowi głowa żuchwy. Powierzchnie stawowe SA pokryte chrząstką włóknistą. W jamie stawu znajduje się krążek stawowy, ustawiony w płaszczyźnie poprzecznej, zrośnięty swym obwodem z błoną włóknistą torebki stawowej. Torebka jest obszerna i luźna, przymocowuje się do brzegów powierzchni stawowych. Wzmacniają ją więzadła:

*boczne - położone po stronie zewnętrznej stawu

*klinowo-żuchwowe - po stronie przyśrodkowej

*rylcowo-żuchwowe - między wyrostkiem rylcowym a brzegiem tylnym i kątem żuchwy

Ruchy to wysuwanie i cofanie żuchwy, opuszczanie i podnoszenie oraz ruchy boczne. Ruchy żucia i obwodzenia powstają z połączenia ruchów.

46. Omów budowę więzadła i możliwości ruchowe stawów potyliczno-szczytowego i szczytowo-obrotowego

Więzadła najczęściej spotykamy jako dodatkowe wzmocnienie torebki stawowej; są one ważnym, lecz niekoniecznym składnikiem stawu. Są zbudowane analogicznie do ścięgien mięśniowych tzn.z tkanki włóknistej zbitej, ale spotykamy też zbudowane z łącznej sprężystej (np. żółte). Mogą przebiegać wewnątrz lub na zewnątrz stawu.

STAW POTYLICZNO - SZCZYTOWY: składa się z dwóch symetrycznych stawów łączących kłykcie potyliczne z dołkami stawowymi górnymi kręgu szczytowego. Torebki stawowe tych stawów są cienkie i luźne. Wzmocnienie tych stawów to dwie błony: szczytowo - potyliczna tylna i przednia.

Zespół stawów szczytowo-obrotowych można podzielić na dwa symetryczne stawy szczytowo-obrotowe boczne i dwa stawy szczytowo-obrotowe pośrodkowe, przedni i tylni.. W utworzeniu stawów szczytowo-obrotowych bocznych uczestniczą dołki stawowe dolne, położone na częściach bocznych kręgu szczytowego oraz powierzchnie stawowe górne, umieszczone na trzonie kręgu obrotowego. W stawie szczytowo-obrotowym przednim bierze udział powierzchnia stawowa przednia zęba kręgu stawowego, która łączy się z dołkiem zębowym łuku przedniego kręgu szczytowego, zaś staw szczytowo-obrotowy tylny tworzy powierzchnia stawowa tylna zęba wraz z powierzchnią stawową więzadła poprzecznego kręgu szczytowego. Każdy z 4 stawów posiada własną torebkę stawową, są one cienkie i luźne. Są też wzmocnione licznymi silnymi więzadłami:

-krzyżowe kręgu szczytowego

-wierzchołka zęba

-skrzydłowe

48. Stawy obręczy kończyny górnej - budowa, ruchomość, więzadła

Staw mostkowo-obojczykowy jest jedynym stawem łączącym obręcz kończyny górnej z kośćcem osiowym. Powierzchnie stawowe tego stawu tworzą: powierzchnia stawowa końca mostkowego obojczyka oraz wcięcie obojczykowe mostka wraz z przylegającą częścią chrząstki pierwszego żebra. Zazwyczaj obie powierzchnie mają kształt siodełkowaty i nie przylegają do siebie. Między obu powierzchniami znajduje się krążek stawowy zbudowany z chrząstki włóknistej, który dzieli jamę stawową na część górno-boczną i dolno-przyśrodkową. Krążęk swym obwodem zrasta się z częścią włóknistą torebki stawowej i chrząstki I żebra. Torebka stawowa jest luźna, ale gruba i odporna na rozerwanie. Więzadła stawowe są silne i wzmacniają torebkę ze wszystkich stron z wyjątkiem kąta przednio-dolnego:

*mostkowo-obojczykowe przednie i tylne - od końca mostkowego obojczyka do górnej części rękojeści mostka. Hamują nadmierne ruchy obojczyka do przodu i tyłu.

*międzyobojczykowe - rozpięte nad wcięciem szyjnym mostka, przymocowuje się do końców mostkowych obu obojczyków. Hamuje ruchy obojczyka w dół.

*żebrowo-obojczykowe - od chrząstki I żebra do wycisku tego więzadła na powierzchni dolnej obojczyka. Hamuje ruchy obojczyka ku górze, do przodu i tyłu.

Staw kulisty, wieloosiowy. Ruchy obojczyka do przodu, tyłu, w górę i dół, a także obrót dookoła osi długiej obojczyka.

Staw barkowo-obojczykowy łączy obojczyk z łopatką, Utworzony jest przez lekko wypukłą powierzchnię stawową barkową obojczyka oraz przez wklęsłą powierzchnię stawową wyrostka barkowego łopatki. W jamie stawu często występuje krążek stawowy zbudowany z chrząstki włóknistej. Torebka stawowa jest dość luźna, grubsza z przodu. Górna jej powierzchnię wzmacnia szerokie i grube więzadło barkowo-obojczykowe rozpięte między powierzchnią górną końca barkowego obojczyka a wyrostkiem barkowym. Więzadło krucho-obojczykowe składa się z dwóch silnych pasm tj. więzadła czworobocznego i stożkowego kończących się na wyrostku kruczym.

Ruchy są sprzężone z ruchami obojczyka w stawie mostkowo-obojczykowym. Umożliwiają unoszenie i obniżanie, wysuwanie i cofanie oraz nieznaczne ruchy obrotowe.

49. ramienny i biodrowy

Staw ramienny tworzą pokryte chrząstką szklistą wypukła powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej i wydrążenie stawowe łopatki. Obrąbek stawowy powiększa i pogłębia powierzchnię stawową. Na wysokości bruzdy międzyguzkowej w warstwie włóknistej torebki znajduje się otwór, którym opuszcza jamę stawu ścięgno początkowe głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia. Torebkę wzmacniają więzadła:

*kruczo-ramienne - wzmacnia górną ścianę torebki i dźwiga ciężar zwisającego ramienia

*obrąbkowo-ramienne - ogranicza główne ruchy obrotowe zamieniana zewnątrz

Staw prosty, kulisty, wieloosiowy. Ruchy odwodzenia, przywodzenia, unoszenia ramienia do przodu i tyłu, nawracanie i odwracanie, a także obwodzenia.

Staw biodrowy. Powierzchnie stawowe pokryte chrząstką szklistą tworzą powierzchnia księżycowata panewki kości miedniczej i głowa kości udowej. W obrębie panewki chrząstka szklista przedłuża się powyżej jej brzegu w chrząstkę włóknistą, wytwarzając obrąbek panewkowy. Tylko w dolnej części panewki obrąbek nie zrasta się z jej brzegiem, lecz przechodzi ponad wcięciem panewki i wytwarza więzadło poprzeczne panewki, które przekształca wcięcie w otwór. Torebka stawowa w porównaniu ze stawem ramiennym jest krótsza i bardziej napięta, oraz najgrubsza i najmocniejsza w całym ustroju. Wzmacniają ja także bardzo silne więzadła:

*biodrowo-udowe - najmocniejsze, wzmacnia przednią ścianę torebki, hamuje ruchy prostowania uda, a także ogranicza ruch przywodzenia, nawracania i odwracania, ma również duże znaczenie dla utrzymania stawu w normalnym położeniu w pozycji stojącej.

*kulszowo-udowe - wzmacnia tylną ścianę torebki, hamuje ruchy nawracania i przywodzenia uda.

*łonowo-udowe - ogranicza głownie ruchy odwodzenia i jest najsłabsze

*warstwa okrężna - powstaje głównie z włókien więzadeł kulszowo-udowego i łonowo-udowego, nie pozwala na wysunięcie się głowy z panewki.

Staw kulisty, panewkowy, ruchy jak w ramiennym, ale mniejszy zakres.

50. łokciowy i kolanowy

Staw kolanowy jest największy w ustroju. Powierzchnię stawową tworzą kłykcie kości udowej i górne kłykcie kości piszczelowej oraz rzepka. Powierzchnie są pokryte grubą warstwą chrząstki szklistej. W jamie stawu znajdują się ruchowe uzupełnienia panewki w postaci dwóch przesuwanych, półksiężycowatych tworów włóknisto-chrzęstnych - łąkotek. Pogłębiają one panewkę i dzielą obwodowe części jamy stawowej na dwa piętra. W górnym odbywają się ruchy zginania i prostowania, a w dolnym obrotowe. Więzadła dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne.

*Wewnętrzne: krzyżowe kolana (tylne i przednie) i poprzeczne

*Zewnętrzne: poboczne piszczelowe, poboczne strzałkowe, rzepki, podkolanowe skośne i podkolanowe łukowate

Staw zawiasowo-obrotowy o dwóch osiach ruchu (poprzecznej i pionowej)

Staw łokciowy jest złożony i składa się z trzech połączeń objętych wspólną torebką stawową:

bloczek kości ramiennej i wcięcie bloczkowe kości łokciowej
główka kości ramiennej i dołek stawowy głowy kości promieniowej
wcięcie promieniowe kości łokciowej wraz z obwodem stawowym głowy kości promieniowej

Torebka stawowa luźna i cienka od przodu i tyłu, zaś gruba i napięta po bokach, gdzie wzmocniona jest więzadłami:

*poboczne łokciowe i poboczne promieniowe

51. promieniowo-łokciowe i piszczelowo-strzałkowy

Promieniowo-łokciowy bliższy - wcięcie promieniowe kości łokciowej wraz z obwodem stawowym głowy kości promieniowej (więzadła pierścieniowate i czworokątne

Promieniowo-łokciowy dalszy - wcięcie łokciowe kości promieniowej i obwód stawowy głowy kości łokciowej. Do stawu należy krążek stawowy, który przylega do dolnej powierzchni głowy kości łokciowej. Torebka jest luźna, lecz mocna i najgrubsza po stronie grzbietowej.

Staw piszczelowo-strzałkowy - głowa strzałki powierzchnia stawowa strzałkowa piszczeli. Torebka silna i napięta wzmocniona więzadłem przednim i tylnym głowy strzałki. Staw płaski o bardzo małej ruchomości.

52. nadgarstkowe i skokowe

Staw skokowo-goleniowy - bloczek kości skokowej i powierzchnie stawowa: dolna kości piszczelowej i kostek bocznej i przyśrodkowej. Torebka napięta po stronach pobocznych i wzmocniona więzadłami:

*przyśrodkowe, skokowo-strzałkowe przednie i tylne, piętowo-strzałkowe

Staw skokowo-piętowy - powierzchnia stawowa piętowa tylna kości skokowej i skokowa tylna kości piętowej. Torebka wzmocniona więzadłami: skokowo-piętowe (boczne, przyśrodkowe i międzykostne)

Staw promieniowo-nadgarstkowy - powierzchnia stawowa nadgarstkowa kości promieniowej, krążek stawowy i kości: łódeczkowata, księżycowa, trójgraniasta (silnie złączonych dzięki więzadłom międzykostnym nadgarstka. Torebka stawowa luźna i obszerna. Staw złożony, eliptyczny o dwóch osiach ruchu.

53. Stawy stopy

Piętowo-sześcienny (więzadła piętowo-sześcienne podeszwowe, podeszwowe długie, piętowo-sześcienne). Ruchy dookoła osi strzałkowej.

Klinowo-łodkowy - trzy kości klinowate i kość łódkowata.

Stępowo-środstopne - trzy kości klinowate i kość sześcienna

Międzyśródstopne - tak ja wyżej staw płaski o minimalnych możliwościach ruchowych.