6 Temat: Prawo do sądu.

Prawo to kształtowało się już w czasach rzymskich.

W Polsce jest od XVI/XVII w -szlachcica nie można uwięzić ani skazać bez wyroku sądu.

W konstytucji marcowej i kwietniowej było prawo do sądu, natomiast w konstytucji PRL-u nie.

W 1989r wprowadzono poprawkę do konstytucji, a na jej mocy prawo do sądu trafiło do konstytucji na zasadzie demokratycznego państwa prawa (pośrednio).

Prawo do sądu i zasada rządów prawa są ze sobą nierozerwalnie związane.

W obecnej konstytucji- art. 45, art. 77 ust.2 i art. 78.

Prawo do sądu :

1. Jako zasada konstytucyjna- w tym znaczeniu jest to postulat do organów państwa by ukształtowały niezależny i niezawisły system sądownictwa.

2. W znaczeniu podmiotowym- oznacza prawo każdej jednostki do dostępu do sądu i uzyskanie wiążącego rozstrzygnięcia swej sprawy.

Prawo do sądu pełni funkcję gwarancyjną, jest zabezpieczeniem korzystania z innych praw.

*składniki tego prawa:

1. sprawiedliwe i jawne rozpatrzenie sprawy:

• sprawiedliwe-zgodne z procedurą, spełniające warunki tej procedury, przy poszanowaniu równości stron, sprawiedliwe rozpatrzenie czyli zgodne z poczuciem sprawiedliwości społecznej.

• Jawne- z zasady rozprawy są publiczne, w aspekcie prawa strony do informacji na temat postępowania czy czynności podejmowanych przez sąd, dostęp do akt sprawy.

2. rozpatrzenie sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki

• Zwłoka jest wtedy gdy postępowanie trwa dłużej, znaczne opóźnienie w prowadzeniu postępowania, postępowanie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych danej sprawy.

• Sąd oceniając czy doszło do zwłoki bierze pod uwagę:

• Terminowość czynności podejmowanych przez sąd

• Stopień zawiłości sprawy

• Znaczenie sprawy dla strony skarżącej

• Obszerność materiału dowodowego, akt sprawy

• Zachowanie stron

3. właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

• Sąd- organ państwa powołany do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, w Polsce jest sąd: najwyższy, powszechne, administracyjne i wojskowe.

• Właściwy- właściwość miejscowa i czasowa

• Niezależny- wyodrębniony organizacyjnie spośród innych organów władzy. Orzeczenia sądów nie mogą być uchylane przez władzę ustawodawczą i wykonawczą (wyjątki to prawo łaski i amnestie).

• Bezstronny- bezstronny wobec stron sprawy

• Niezawisły- odnosi się do niezawisłości sędziego, jego absolutna wolność podczas orzekania. Nie ulega wpływom z zewnątrz, gwarantuje mu to min. Immunitet sędziego, podporządkowanie konstytucji i ustawom, nieusuwalność, nie przenosi się sędziego na inne stanowisko bez jego zgody, tzw. ”stan spoczynku”, charakter sędziego- niekwestionowana niezależność i moralność.

Art. 78 dwuinstancyjność, sprawy można rozpatrywać dwukrotnie, apelując w sądzie drugiej instancji.

*prawo do pomocy prawnej:

1.pomoc prawnika

2. zwolnienie z kosztów sądowych

*sądownictwo konstytucyjne- to kontrola zgodności aktów niższego rzędu z konstytucją. W Polsce kontrole sprawuje Trybunał Konstytucyjny- jego kompetencje:

• Orzekanie w przedmiocie konstytucyjności i legalności aktów normatywnych.

• Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych.

• Orzekanie o przejściowej niemożności w sprawie sprawowania urzędu przez prezydenta.

• Orzekanie o zgodności celów i działalności partii politycznych z konstytucją.

Co do pierwszej kompetencji są dwa rodzaje kontroli:

1. Abstrakcyjna-dotyczy np zgodności umów międzynarodowych z konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (bada suche regulacje).

2. Konkretna- skarga konstytucyjna i pytania prawne.

*SKARGA konstytucyjna- przysługuje każdemu, w Polskiej konstytucji dominuje wąski model skargi, ponieważ możemy zaskarżyć akt prawny będący podstawą rozstrzygnięcia w sprawie pod kątem jego zgodności z konstytucją. Ma charakter subsydiarny, ponieważ należy najpierw wyczerpać wszystkie inne środki dochodzenia roszczeń. Można wnieść w ciągu 3 miesięcy od ostatniego prawomocnego wyroku w sprawie. Przedmiotem skargi może być ustawa lub tez inny akt normatywny, a podstawą jest naruszenie konstytucyjnych praw i wolności.

*Trybunał wydając orzeczenie ma 3 rodzaje wyroku:

1. wyrok afirmatywny- ustawa jest zgodna z konstytucją

2. wyrok kasatoryjny- ustawa jest niezgodna, uchla ten akt.

3. wyrok kiedy stwierdzona jest niezgodność, ale nie uchyla aktu. 18 miesięcy odsunięcie wyroku kasującego do ustawy, a 12 miesięcy w przypadku innych aktów.

*Trybunał- wzorce kontroli:

-konstytucja

-ratyfikowane umowy międzynarodowe

-ustawy

*Trybunał- Kryteria kontroli:

a) materialne

b) proceduralne

c) kompetencyjne

(art 174) trybunał składa się z 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą(prawików).

• Składy orzekające:

1. Skład pełny (spory kompetencyjne)

2. Skład 5-osobowy

3. Skład 3-osobowy

*Rzecznik Praw Obywatelskich:

W Polsce od 1987r, jest organem konstytucyjnym

Szczegółowe kwestie reguluje ustawa o RPO

Jest organem niezależnym, niezawisłym

Korzysta z immunitetu, z przywileju nietykalności, z incompatibilitas- niepołączalność stanowisk.

Wybierany na 5 lat przez Sejm

Musi być obywatelem polski i mieć wiedzę prawniczą, ale nie musi to być prawnik.

-skarga do RPO przysługuje na podstawie art 80, każdy ma prawo wystąpić ze skargą w sytuacji, gdy wolność i prawa jednostki zostały naruszone przez organy państwowe.

Biuro RPO w którym są różne sekcje

RPO prowadzi działalność edukacyjną, naukową

RPO= OMBUDSMAN

7 Temat: Źródła prawa

-w konstytucji reguluje rozdział III

-w konstytucji PRL-u katalog źródeł był otwarty, natomiast w obecnej konstytucji katalog ten jest zamknięty:

a)przedmiotowo- tylko źródła wskazane w konstytucji mogą być źródłami prawa powszechnie obowiązującego.

b)podmiotowo- tylko wskazane w konstytucji organy państwa mają kompetencje ustawodawcze.

To zapewnia bezpieczeństwo stanu prawnego, jest zgodne z zasadą rządów prawa i z podziałem władzy.

Hierarchiczna budowa systemu źródeł, wzajemne podporządkowanie poszczególnych źródeł. System jest przejrzysty i jasny.

Na czele stoi Konstytucja Ustawy Umowy międzynarodowe Rozporządzenia Akty prawa miejscowego

Ponad to akty o charakterze wewnętrznym(te które dotyczą funkcjonowania organów państwa)- regulamin sejmu, senatu.- katalog otwarty co do form.

System prawa w Polsce ze względu na podział źródeł na powszechnie obowiązujące i akty prawa wewnętrznego ma charakter DYCHOTOMICZNY (dwie kategorie źródeł).

Źródłem prawa w Polsce może być tylko unormowanie pozytywno-prawne (pozytywne- pochodzące od władzy państwowej). Źródłem prawa NIE JEST zwyczaj!

Zwyczaj konstytucyjny- określona praktyka stosowania prawa konstytucyjnego np. to że w polskim sejmie partie konserwatywne siedzą po prawej stronie, centrum na środku a lewica z lewej.

USTAWY KONSTYTUCYJNE- regulują węższy zakres zagadnień, uchwalane są w trybie przewidzianym do zmian konstytucji i służą np. wprowadzaniu w życie przepisów konstytucji, mogą one czasowo zastępować konstytucję lub obowiązywać obok niej.

USTAWY- akty normatywne, akty parlamentu, podporządkowane konstytucji, mają nieograniczony zakres przedmiotowy (ustawą reguluje się różne dziedziny stosunków społecznych są to tzw. materie ustawowe), są uchwalane w trybie przewidzianym w konstytucji. Utworzone przez odpowiednie organy. Zawiera normy o charakterze ogólnym i generalnym.

• TRYB UCHWALANIA USTAW( źródło konstytucja, regulamin sejmu i senatu)

1. Etap sejmowy

2. Etap senacki

3. Etap prezydencki

Inicjatywa ustawodawcza(prawo do wystąpienia z projektem) przysługuje: prezydentowi, Radzie Ministrów, senatowi, posłom(15), obywatelom (100 tys).

Projekt aktu składa się do „laski marszałkowskiej”, następnie odbywa się tzw. pierwsze czytanie, może ono odbywać się na posiedzeniu sejmu lub komisji sejmowej.

1 czytanie na posiedzeniu sejmu- projekty zmieniające konstytucję, aktów budżetowych, dotyczące systemu organów państwowych, wyborcze (czyli te istotne).

Wszystkie inne akty czytane są na posiedzeniu komisji sejmowej.

Po przeczytaniu możliwa jest debata nad projektem, przedstawia się założenia i uzasadnienie.

Podczas 1 czytania może być zgłoszenie wniosku o odrzucenie projektu wtedy odbywa się głosowanie nad wnioskiem. Odrzuca się wniosek (procedura trwa dalej) lub przyjmuje.

Po 1 czytaniu projekt kierowany jest do komisji sejmowej, której również przedstawione są założenia.

Komisja może zalecić:

-przyjęcie aktu w całości

-poprawki

-odrzucenie w całości

2 czytanie zawsze jest na posiedzeniu sejmu, sprawozdawca przedstawia stanowisko komisji.

Jeżeli są zgłoszone poprawki to projekt znów wraca do komisji w celu zaprezentowania dodatkowego sprawozdania.

3 czytanie odbywa się głosowanie:

1)nad odrzuceniem projektu

2)nad określonymi poprawkami

3)nad całością projektu

W Polsce sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jednak bywa, że konstytucja alebo ustawy przewidują inną większość.

*etap senacki(po uchwaleniu ustawy w sejmie)

Długość pracy w sejmie to max. 30 dni, podejmuje decyzję w przedmiocie przyjęcia ustawy, przyjęcia ale z poprawkami, odrzucenia ustawy w całości.

*etap sejmowy

Odbywa się głosowanie nad stanowiskiem senatu, ale dotyczy tylko dwóch ostatnich możliwości.

Poprawki senatu uznaje się za przyjęte jeżeli nie zostaną odrzucone przez sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

*etap prezydencki

Prezydent ma 21 dni na skorzystanie ze swoich uprawień i 3 możliwości:

-podpisać i zarządzić ogłoszenie

-skorzystać z tzw. „prawa weta”/ sejm może obalić weto, wtedy ustaw wraca do sejmu głosowanie większością 3/5 w obecności co najmniej połowy posłów, wówczas prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy.

-skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego/ wyrok trybunału może być: afirmatywny(ustawa zgodna z konstytucją, prezydent podpisuje ustawę), niezgodna z konstytucją w całości(wygaszenie trybu ustawodawczego), częściowo niezgodna z konstytucją(w przypadku przepisów nierozerwalnie związanych z ustawą które są niezgodne- prezydent odmawia podpisania, przepisy mniej istotne- ustawa wraca do sejmu w celu dokonania poprawek)

• Szczególne procedury ustawodawcze dotyczą ustalania: ustawy budżetowej(krótsze terminy, prezydent nie ma prawa weta), zmiany konstytucji, trybu pilnego(pilny tryb legislacyjny).

UMOWY MIĘDZYNARODOWE

To porozumienie zawarte między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi regulowane przez prawo międzynarodowe. Umowy te mają różne nazwy np. traktat, porozumienie, sojusz, układ itp.

Z reguły zawierane w formie pisemnej ale też mogą mieć formę ustną (porozumienie dżentelmeńskie).

W Polsce umowy mają swoje miejsce w katalogu: umowy ratyfikowane(tryb złożony mają miejsce po ustawie), umowy zatwierdzone (tryb prosty, podpisane i zatwierdzone przez RM).

1)ratyfikacja zwykła- przez prezydenta, w tym trybie prezydent jest samodzielny.

2)duża ratyfikacja- (art.89) dotyczy przypadków szczególnych np. członkostwa państwa w organizacjach międzynarodowych. Żeby ratyfikować prezydent potrzebuje zgody parlamentu wyrażonej w ustawie.

3)wielka ratyfikacja- prezydent potrzebuje zgody parlamentu wyrażonej w ustawie uchwalonej w specjalnym trybie lub w referendum ogólnokrajowym, dotyczy umów na mocy których RP przekazuje organom międzynarodowym część swoich kompetencji. Zgoda wyrażona w 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów.

Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą.

ROZPORZADZENIE

Akt wykonawczy wydany w celu realizacji przepisów ustawy na mocy upoważnienia ustawowego. Wykonaniem rozporządzenia powinien zająć się rząd i ministrowie. Upoważnienie ustawowe wskazuje zakres:

-podmiotowy(kto)

-przedmiotowy(co)

-dotyczący treści (jak)

Wydawać rozporządzenie może: RM, prezydent, ministrowie, prezes RM i KRRiT.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Stanowione przez organ samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej. Są powszechnie obowiązujące, ale mają ograniczony zasięg terytorialny.

Temat 8: zasady prawa wyborczego.

*współczesne systemy partyjne:

a) parlamentarno-gabinetowy

b)prezydencki

c)kanclerski

d)parlamentarno-komitetowy

ad1) związany jest z Wielką Brytanią, nie ma tam czegoś takiego jak konstytucja. Założenia te przejęte są i implementowane do naszego prawa konstytucyjnego.

Cechy charakterystyczne dla naszego systemu:

-podział władzy(art.10) /organy kontroli przestrzegania prawa, ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza.

-dualizm egzekutywny/ prezydent, RM

-neutralizacja głowy państwa-instytucja kontrasygnaty/ prezydent nie ponosi odpowiedzialności parlamentarnej czyli politycznej, nie dotyczy sytuacji, gdy prezydent wydaje prerogatywy prezydenckie(akty prawne, których nie musi podpisać premier) prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu.

-parlamentarna inwestytura rządu, wiąże się z podziałem władzy, musi być zgoda parlamentu na to aby dany rząd mógł funkcjonować.

-odpowiedzialność parlamentarna rządu (polityczna) odpowiedzialność zbiorowa- całej RM lub odpowiedzialność pojedyncza- ministra.

-zalegalizowana opozycja (w państwie demokratycznym musi być ktoś przeciw)

*ZASADY PRAWA WYBORCZEGO:

W znaczeniu podmiotowym prawo wyborcze to określone w przepisach obowiązującego prawa upoważnienia ogółu obywateli do udziału w wyborach do organów przedstawicielskich

Prawo wyborcze w sensie przedmiotowym są to podstawowe akty prawne oraz towarzyszące im akty wykonawcze gdyż zawierają one całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie i regulujących tryb wyboru do organów przedstawicielskich.

Konstytucja RP wyróżnia następujące zasady prawa wyborczego stosowane do wyborów:

1. Zasada powszechności wyborów (art.62) wskazuje kwestię czynnego prawa wyborczego

2. Zasada równości

3. Zasada bezpośredniości

4. Tajności/tajne głosowanie

5. Proporcjonalności/ podziału mandatu

1. Zasada podziału mandatów proporcjonalnych

2. Mandatów większościowych

Bierne i czynne prawo wyborcze

Bierne prawo wyborcze do sejmu i do senatu przysługuje obywatelom polski mającym prawo wybierania, musi mieć ukończone 21 lat do sejmu do senatu 30 lat. W wyborach prezydenckich bierne prawo wyborcze przysługuje również obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył lat 35 i korzysta z pełni praw wyborczych do sejmu. Kandydata na prezydenta zgłasza grupa co najmniej 100 tys. Obywateli.

9 temat: WSPÓŁCZESNE SYSTEMY KONSTYTUCYJNE

Występują różne rozwiązania dotyczące realizacji podziału władzy i ułożenia wzajemnych stosunków między władzami. Określa się to mianem systemu rządów. Nas interesują w tym momencie relacje pomiędzy władzą ustawodawczą, a władzą wykonawczą ponieważ, pozycja i kompetencje władzy sądowniczej są we wszystkich państwach stojących na gruncie trójpodziału władzy podobne.

1. System prezydencki został stworzony w wieku XVIII na gruncie konstytucji USA. Potem został przejęty przez szereg innych państw, zwłaszcza na kontynencie amerykańskim. Jest to system charakterystyczny dla stosunków pomiędzy parlamentem a monokratyczną egzekutywą. Prezydent jest równorzędnym partnerem parlamentu i podobnie jak parlament jest on powoływany w wyborach powszechnych. W USA są to wybory dwustopniowe, ale w praktyce głosowanie powszechne decyduje o wyborze. Prezydent nie odpowiada politycznie przed parlamentem i nie może być przez parlament odwołany. Nie musi mieć poparcia większości przedstawicieli, ale w swojej działalności jest związany ustawami uchwalonymi przez parlament. W stosunkach między władza ustawodawczą, a władzą wykonawczą obydwie strony są wyposażone w środki zapewniające wzajemną kontrolę i równowagę. Prezydent ma prawo veta wobec ustaw i prawo wydawania rozporządzeń. Natomiast parlament uchwala budżet, powołuje komisje śledcze, uczestniczy w nominacjach wyższych urzędników państwowych i w określaniu linii polityki zagranicznej państwa. Prezydent i jego ministrowie (sekretarze stanu) nie mogą łączyć swego stanowiska z mandatem przedstawicielskim. Prezydent i mianowani przez niego ministrowie odpowiadają przed parlamentem konstytucyjnym (instytucja impeachmentu). Może się łączyć ze złożeniem danej osoby z urzędu, ale jest to również odpowiedzialność karna. Prezydent jest szefem całej administracji, a sekretarze stanu są jego pomocnikami. System prezydencki opiera się na 4 zasadach:

• Prezydent jest głową państwa i szefem administracji

• Prezydent jest reprezentantem narodu

• Prezydent nie może być odwoływany przez parlament

• Prezydent i jego ministrowie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności konstytucyjnej

• Prezydent jest dowódcą sił zbrojnych.

Występują systemy półprezydenckie (Francja i Włochy)

2. System parlamentarno-gabinetowy- wykształcił się na początku wieku XVIII w Anglii, gdzie przyjął się zwyczaj że król tworzy rząd z członków ugrupowania mającego większość w parlamencie. Początkowo król stał na czele rządu, ale potem powierzał kierowanie prawami rządu pierwszemu ministrowi stąd powstało określenie premier. W początkowym okresie kształtowania tego systemu rząd nie był zależny od parlamentu, ale z czasem wykształciła się zasada w myśl, której rząd który stracił zaufanie parlamentu powinien ustąpić. Pierwsze zdarzenie miało takie miejsce w 1784r. Rząd ponosi solidarną odpowiedzialność za swą działalność oraz kontrasygnowane przez jego członków akty głowy państwa. System parlamentarno gabinetowy opiera się na szczególnym stosunku trzech organów państwa:

• Parlamentu

• Głowy państwa

• Rządu

Głowa państwa nie odpowiada politycznie, rząd jest powoływany z uwzględnieniem układu sił politycznych w parlamencie, rząd realizując władzę wykonawczą odpowiada przed parlamentem za swą działalność i za działalność głowy państwa.

Głowa pastwa powołuje premiera a na jego wniosek innych członków rządu.

Występuje instytucja kontrasygnaty. Władza wykonawcza, aby skutecznie działać musi reprezentować większość parlamentarną. Rząd ponosi odpowiedzialność za swą działalność i za działalność głowy państwa.

Członkowie rządu i głowa państwa ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną.

3. System kanclerski(odmiana parlamentarno-gabinetowego), występuje on w Europie (Niemcy i Austria). W tym systemie znacznemu rozszerzeniu uległy kompetencje kanclerza, który jest szefem rządu i administracji rządowej. Do jego zadań należy organizowanie polityki zagranicznej i wewnętrznej państwa, określa kierunki pracy swego gabinetu, które muszą być wykonywane przez poszczególnych ministrów. Jest ich przełożonym i posiada prawo ich dymisjonowania.

4. System komitetowy(szwajcarski), rząd jest traktowany w tym systemie jako organ wykonawczy parlamentu, nie funkcjonuje wotum nieufności, w razie konfliktu między rządem, a parlamentem nie istnieje możliwość rozwiązania parlamentu, ale równocześnie ani rząd ani poszczególni ministrowie nie mogą być odwołani. Do istotnych cech tego systemu należy:

• Najwyższa władza państwowa należy do parlamentu który reprezentuje naród jako całość i sprawuje władzę państwową na zasadzie wyłączności.

• Rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament i jest on jednymi organem przez który parlament wykonuje swoje decyzje.

• Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem,

• głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem jego kadencji,

• głowa państwa jest przez parlament powoływana bezpośrednio i ponosi przed parlamentem odpowiedzialność polityczną.

5. System półprezydencki- system posiada szerokie uprawnienia osobiste, jest powoływany w wyborach powszechnych, niezależnie od parlamentu. W systemie tym prezydenckim prezydent powołuje rząd, który jest odpowiedzialny przed nim i parlamentem. System ten nie rozdziela władzy ustawodawczej od wykonawczej, a przewiduje formalny udział i aktywną rolę rządy w działaniach parlamentu.

10 Temat: Prezydent RP.

1989r- restytucja instytucji prezydenta w Polsce.

Pierwszy Wojciech Jaruzelski, ta instytucja charakteryzowała się wówczas tym, że prezydent miał mocne kompetencje, w zamyśle było utrzymanie ciągłości partii rządzącej.

1992r- mała konstytucja podtrzymała tę koncepcję prezydenta np. dysponował on tzw. resortami prezydenckimi (ministerstwo spraw wewnętrznych i ministerstwo obrony narodowej), zwierzchnik organów aparatu przymusu, główną jego funkcją miała być funkcja arbitra(rozjemcy).

Obecna koncepcja z 1997r jest wynikiem pewnej gry politycznej. Ograniczono kompetencje prezydenta. Za punkt wyjścia uznano wzmocnienie władzy i samodzielności sejmu w konsekwencji zredukowano szerokie kompetencje prezydenta.

Wybory prezydenckie mają charakter czteroprzymiotnikowy: powszechne, równe, bezpośrednie i tajne. Naród wybiera prezydenta jest to przejaw sprawowania przez niego władzy. Każdy ma czynne i bierne prawo wyborcze. Zasada równości oznacza, że każdy głos ma taką samą siłę i każdy ma do dyspozycji jeden głos. Powinno zapewnić się tajność wyborów.

Wybory zarządza Marszałek sejmu, muszą one odbyć się w dniu przypadającym nie wcześniej niż 100 dni i nie później niż 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta.

Jeżeli wybory są zarządzane w związku z przedterminowym opróżnieniem urzędu prezydenta to ich zarządzenie musi nastąpić nie później niż 14 dni po opróżnieniu urzędu, a same wybory muszą odbyć się w ciągu 60 dni od ich zarządzenia.

W sytuacji stanów nadzwyczajnych wybory mogą się odbyć dopiero po upływie 90 dni od zakończenia stanu nadzwyczajnego. W tym przypadku następuje przedłużenie kadencji prezydenta.

Wybór prezydenta odbywa się w oparciu o zasadę większości bezwzględnej- wybrany ten kandydat, który otrzymał w 1 turze ponad 50% głosów uprawnionych do głosowania.

Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska ponad 50% organizowana jest 2 tura wyborów i przypadają ona na 14 dzień od dnia w którym odbyła się 1 tura.

Kadencja trwa 5 lat. Objęcie urzędu przez nowo wybranego prezydenta następuje po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Ślubowanie odbywa się ostatniego dnia przed upływem kadencji poprzedniego prezydenta.

Weryfikacja ważności wyborów należy do Sądu Najwyższego, orzeka on o protestach wyborczych, a później o ważności wyborów. SN ma 30 dni na rozstrzygnięcie.

*status prawny urzędu prezydenta (art.10 ust.2)

dualizm władzy wykonawczej- władza wykonawcza podzielona jest między prezydenta i RM. Jednak podział kompetencji nie jest jasno określony. KOHABITACJA- współpraca między premierem, a prezydentem na zasadzie kompromisu, ułożenia wzajemnych relacji, jeżeli prezydent i premier są z różnych obozów politycznych ustalają zasady

Domniemanie kompetencji w sprawach polityki państwa działa na rzecz RM.

funkcja arbitralna - czuwa nad ciągłością państwa, interweniuje w razie zakłócenia relacji miedzy sejmem a rządem.

kadencyjny charakter urzędu- ponowny wybór jest możliwy tylko jeden raz.

Ponosi odpowiedzialność konstytucyjną (tylko w razie naruszenia prawa konstytucji), a to naruszenie nazywamy DELIKT KONSTYTUCYJNY. Odpowiada przed Trybunałem Stanu, a wniosek o postawienie prezydenta przed trybunałem może złożyć grupa posłów i senatorów licząca co najmniej 140 osób. Wniosek ten trafia do komisji odpowiedzialności konstytucyjnej sejmu, a następnie pod obrady Zgromadzenia Narodowego. Żeby wniosek przeszedł potrzebna jest uchwała ZN podjęta większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków zgromadzenia. Skutek prawny tej uchwały- gdy ona zapadnie prezydent jest zawieszony w sprawowaniu swoich funkcji. Obowiązki przejmuje wtedy Marszalek Sejmu.

Wszystkie akty urzędowe prezydenta muszą być zaopatrzone w kontrasygnatę rządową. Kontrasygnaty udziela premier lub inny przedstawiciel rządu, jest ona warunkiem ważności aktu głowy państwa. W ten sposób prezydent uzależniony jest od rządu.

Drugi skutek kontrasygnaty- przejęcie odpowiedzialności politycznej przez rząd za akt prezydenta.

Prerogatywy prezydenta- akty zwolnione od obowiązku kontrasygnaty.

niepołączalność (incompatibilitas) prezydent nie może piastować innego urzędu ani pełnić innej funkcji publicznej.

*kompetencje: (art.126)

-czuwa nad przestrzeganiem konstytucji

-strażnik suwerenności

(art. 133-144)

1. Gr kompetencji- uprawnienia wobec parlamentu:

-uprawnienia organizacyjne: zarządzanie wyborów, zwoływanie 1 posiedzeń izb.

-inicjatywne: inicjatywa ustawodawcza i zarządzanie referendum.

-hamujące: weto ustawodawcze, kierowanie ustaw do TK, w sytuacjach ściśle określonych rozwiązywanie sejmu.

Prezydent kontaktuje się z parlamentem w formie ORĘDZIA wygłaszanego w sejmie, senacie lub na Zgromadzeniu Narodowym.

2. Gr. Uprawnienia prezydenta wobec rządu:

-kreacyjne: desygnowanie premiera, powoływanie nowego rządu, przyjmowanie dymisji RM, w sytuacji kiedy rząd 3 razy nie uzyska wotum zaufania prezydent rozwiązuje rząd

-polityczne: prezydent może zwrócić się do sejmu o pociągnięcie premiera lub ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej, zwołuje radę gabinetową.

3. Gr relacje z władzą sądowniczą: prezydent dysponuje prawem łaski, powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Prezydent powołuje prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, prezesa Sądu Najwyższego i NSA.

4. Sprawy stosunków zagranicznych: prezydent powinien współdziałać z rządem w sprawach zagranicznych (art.133 ust.3), reprezentuje państwo w stosunkach zagranicznych, podejmuje decyzje personalne; mianuje i odwołuje ambasadorów, przyjmuje listy uwierzytelniające (współpraca z korpusem dyplomatycznym). Ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych, postanowienie o stanie wojny, wtedy kiedy sejm nie może się zebrać i zadecydować o tym.

-prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, sprawuje to zwierzchnictwo za pośrednictwem ministra obrony narodowej. Może zwołać tzw. radę bezpieczeństwa narodowego- jest to organ doradczy w zakresie bezpieczeństwa.

-nadaje ordery i odznaczenia

-nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się.

*OPRÓŻNIENIE URZĘDU PREZYDENTA:

-śmierć

-zrzeczenie się urzędu (możliwe w każdym czasie)

-trwała niezdolność do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (uchwała zgromadzenia narodowego) art.131 gdy prezydent przejściowo nie może sprawować urzędu jego obowiązki czasowo przejmuje Marszałek Sejmu.

-złożenie prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

- stwierdzenie nieważności wyborów prezydenta lub nieobjęcie urzędu z innych przyczyn (dotyczy prezydenta elekta).

11 Temat: SEJM I SENAT

Art.98- kadencja jest 4 letnia rozpoczyna się w dniu zebrania sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego zebranie się sejmu następnej kadencji. Kadencja 4 letnia może ulec skróceniu:

1)w przypadku gdy sejm podejmie taką uchwałę większością 2/3 ustawowej liczby posłów.

2)postanowienie prezydenta: art.155 - nieudzielone zostaje votum zaufania RM wtedy skraca się kadencję sejmu i zarządza nowe wybory

3)Art.225- gdy sejm nie uchwali ustawy budżetowej w przypisanym terminie (4 miesiące od przedstawienia projektu sejmowi).

Kadencja sejmu może być wydłużona:

Art.228 ust.7 - w przypadku stanu nadzwyczajnego w ciągu 90 dni od końca stanu nadzwyczajnego nie może być wyborów.

Obie izby parlamentu korzystając z tzw. autonomii regulaminowej (każda z izb może uchwalać wewnętrzne akty dotyczące procedur). Materia regulaminowa: organizacja wewnętrzna izb, porządek prac i sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec sejmu.

Charakter regulaminu sejmu: jednolity, trwały i normatywny.

*Organy sejmu i senatu:

• SEJM/ Marszałek sejmu, wicemarszałkowie, komisje sejmowe, konwent seniorów, prezydium sejmu.

1. Marszałek sejmu (Ewa Kopacz), tryb powoływania określony jest w regulaminie sejmu, kandydaturę zgłasza co najmniej 15 posłów i wybór odbywa się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym .

Kompetencje:

1. Zewnętrzne- zastępowanie prezydenta, reprezentacja sejmu, kierowanie wniosków do Trybunału Konstytucyjnego.

2. Wewnętrzne- stanie na straży praw i wolności sejmu, zwoływanie posiedzeń, przewodniczenie obradom, czuwanie nad tokiem i terminowością prac sejmu, nadawanie biegu inicjatywom i wnioskom kierowanym do sejmu, zwoływanie i przewodniczenie pracom prezydium sejmu, zwoływanie konwentu seniorów.

2. Wicemarszałkowie- każda partia może mieć swojego

3. Prezydium sejmu- tworzą Marszałek i wicemarszałkowie, jest to organ pomocniczo-opiniodawczy, w obradach prezydium bierze udział z głosem doradczym szef kancelarii sejmu.

Kompetencje:

-ustalanie planu prac sejmu

-ustalanie tygodni posiedzeń

-wykładnia regulaminu

-opiniowanie spraw wniesionych przez Marszałka sejmu

-organizacja pracy miedzy komisjami sejmowymi.

4. Konwent seniorów- organ opiniodawczy, skład: marszałek, wicemarszałkowie oraz przewodniczący klubów poselskich.

Kompetencje:

-opiniowanie projektów planów prac sejmu

-opiniowanie porządku dziennego posiedzeń

-opiniowanie wniosków co do wyboru organów sejmu.

W obradach uczestniczy z głosem doradczym szef kancelarii sejmu.

5. Komisje sejmowe- organy pomocnicze, opiniodawcze oraz o charakterze kontrolnym, ich zadaniem jest rozpatrywać i przygotowywać sprawy stanowiące przedmiot prac sejmu, wyrażają opinie w sprawach przekazanych pod obrady sejmu, marszałka lub prezydium.

Komisje:

1. Stałe (26)- powoływane na początku nowej kadencji sejmu, ich skład ustala się w oparciu o zasadę parytetu. Wyróżniamy: komisje resortowe (odpowiadają ministerstwom) i komisje problemowe(zajmują się konkretną kwestią np. etyki poselskiej)

2. Nadzwyczajne- powołuje je sejm określa cel zasadę i tryb działania tej komisji. Powoływana ad hock, najczęściej o charakterze problemowym.

3. Śledcze- powoływane do zbadania określonej sprawy, zasady działania zawarte są w ustawie o sejmowej komisji śledczej. Prace komisji oparte są o przepis z ustawy, regulaminu sejmu i również kodeksu postepowania prawnego. Komisja sporządza raport.

T 12 : Rada Ministrów i administracja rzadowa

Rada Ministrów:

Stoi na czele administracji rządowej (stanowi ona część administracji publicznej ale również nadzoruje samorządową.

RM przysługuje domniemanie kompetencji w sprawach państwa. Jest związana z większością parlamentarną w Sejmie. Rząd tworzą członkowie partii wygranej.

Etapy wyłaniania rządu:

I etap(parlamentarno prezydencki) - wygrywa partia i wybiera kandydata na premiera
-następnie prezydent desygnuje prezesa RM
- prezes proponuje skład rządu.
- skład musi być mianowany, powołany przez prezydenta, powinno to nastąpić w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia sejmu.

- głosowanie w sejmie na votum zaufania

II etap - jeżeli rząd zostanie wyłoniony w tym etapie nazywany jest „rządem parlamentarnym”
- sejm wybiera prezesa RM, a następnie członków rządu bezwzględną większością głosów
-sejm głosuje nad całym składem bezwzględną większością głosów.

III etap - (art. 155 ust.1) Jest kalką I procedury tzn. prezydent desygnuje z tym, że uzyskanie wotum zaufania wymaga tylko zwykłej większości głosów.

Art. 155 ust 2. Jeżeli tej większości się nie uzyska, prezydent wówczas skraca kadencje sejmu i senatu i zarządza wybory.
Przed udzieleniem wotum zaufania, prezes RM wygłasza expose - (wystąpienie w którym wygłasza plan działania, poglądy itp.)
Jeżeli rząd ma wotum zaufania tj. poparcie - inwestytura parlamentarna. Rząd korzysta z domniemania poparcia większości sejmowej, przez całą kadencje.

Obligatoryjny skład RM : kieruje nią prezes RM oprócz tego ministrowie. Wśród nich:

• Ministrowie resortowi (kierują konkurencyjnymi sektorami np. rolnictwa)

• Zadaniowi - tzw „bez teki” - (do określonych spraw

Skład fakultatywny:

• Wiceprezesi RM

• Przewodniczący określonych w ustawie komitetu.

Prezes RM - reprezentuje i kieruje RM. Wydaje rozporządzenia, zapewnia wykonanie polityki RM, sprawuje nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowych.

Wicepremier - zastępuje prezesa RM na mocy specjalnego upoważnienia, nie ma kompetencji do wydawania rozporządzeń.

Pełnomocnicy rządu - np. d.s równego traktowania, działają w im. Rządu.

Kancelaria RM - obsługuje RM, w kontekście spraw administracyjnych.
Centra - Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
Rządowe Centrum Legislacji

Rząd spotyka się na posiedzeniach RM, są one nieregularne, a decyzje podejmuje się w oparciu o decyzje konsensusu.

*Przesłanki dymisji RM / art. 162.

- I posiedzenie sejmu nowej kadencji - urzędujący prezes RM składa dymisję.
- Konstruktywne wotum nieufności wobec rządu
(we wniosku o wotum nieufności wobec rządu wskazywany jest jednocześnie kandydat na nowego prezesa RM)
- odmowa wyrażenia wotum zaufania wobec RM.
- rezygnacja prezesa RM.

* Odpowiedzialność rządu:

Rząd ponosi odpowiedzialność:
- polityczną przed sejmem:
a) solidarna (konstruktywne wotum nieufności lub nieudzielenie wotum)
b) indywidualna każdego z Ministrów (art. 159 ust. 1,2)

Premierowi podlegają tzw. Urzędy centralne : ABW, AW, GUS, UOKIK, Urząd Służby Cywilnej > Urzędy Centralne!. Ponad to pewne urzędy mogą podlegać właściwym ministrom:
Komendant Główny Policji (podlega Ministrowi MSW)
Urząd regulacji telekomunikacji

*Kompetencje RM (art. 146)

T13: Wymiar sprawiedliwości w Polsce (R VIII konst. 173-201)

Art. 173 - zasada podziału władzy.

Wł. Egzekutywy - niezależna od władz. Tworzą ją sądy zorganizowane w system organów sądowych i dwa Trybunały - Konstytucyjny i Stani. Konstytucja rozdziela (art. 175) -> sądy administracyjne , wojskowe, Sąd Najwyższy, powszechne.

Cechy:

• Zasada niezawisłości sędziowskiej (immunitet sędziowski, stan spoczynku)

• Oparcie władzy sądowniczej tylko na prawie

• Oparcie funkcjonowania sądów na sformalizowanej procedurze (każdy przed sądem będzie równo traktowany)

Rola sądów - jako organów sądownictwa:

• Ochrona praw obywatelskich (ochrona praw jednostek).

• Rozstrzyganie sporów prawnych i w oparciu o prawo

• W Polsce sądy mają monopol na sprawowanie wymiaru sprawiedliwości.

Ustrój sądów w Polsce regulują Ustawy!

1) Sądy powszechne - Ustawa o ustroju sądów powszechnych z 2001r.
-rejonowe /obejmuje swoją właściwością 1 lub kilka gmin, sąd I instancji w sprawach mniejszych
-okręgowe / tworzone dla obszaru działania co najmniej 2 sądów rejonowych.
-apelacyjne / dla obszaru działania tzw. Okręg sądowych kilku okręgów sądowych, jest to tzw. Obszar apelacji.

Sąd Najwyższy - rozstrzyga o kasacji wyroku [kasacja - uchylenie i skierowanie do ponownego rozpatrzenia]

Sąd rejonowy dzieli się na wydziały

1) Cywilny (obligatoryjnie)
2) Karny (obligatoryjnie)
3) Rodzinny i nieletnich
4)Pracy i ubezpieczeń społecznych
5) Gospodarczy
6) Ksiąg wieczystych - na potrzeby postępowania nieprocesowego (wpis do księgi wieczystej).

Sądy okręgowe: -..-

Sądy Apelacyjne:
1)Cywilny
2)Karny
3) Pracy i ubezpieczeń społecznych

Sądami kieruje - Prezes Sądu, nadzoruje ich działalność i reprezentuje sąd. Jest zwierzchnikiem służbowym sędziów. Oprócz tego: Kolegium składu Sądu (kolegium sędziowskie) - podejmuje uchwały (np. o odwołaniu sędziego) od. 01.01.2010r. reforma do organów sądów - powołany Dyrektor Sądu- sprawuje nadzór administracyjny nad sądem.

• Sędziowie mają Samorząd Sędziowski

Sąd Najwyższy - sprawuje wymiar sprawiedliwości przez:

1. Zapewnienie nadzoru nad orzecznictwem sądów powszechnych i wojskowych w drodze rozpoznawania kasacji i innych środków odwoławczych.

2. Podejmowanie uchwał dotyczących zagadnień prawnych

3. Rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzanie ważności wyborów do sejmu i senaty, ale też do Parlamentu Europejskiego

Skład: Prezes sądu najwyższego (sędzia Stanisław Dąbrowski od 2010r.)

Siedziba w Warszawie dzieli się na izby:
- cywilna
-karna
-wojskowa
-pracy
-ubezpieczeń społecznych
-spraw publicznych

Czuwa nad jednolitością sądownictwa

2) Sądy Wojskowe
- garnizonowe sądy wojskowe
-okręgowe
-Sąd Najwyższy - izba wojskowa

3) Sądy administracyjne - dwuinstancyjność

-wojewódzkie sądy administracyjne - I instancja / orzekają o legalności podjęcia decyzji administracyjnej przez organy administracyjne.
-Naczelny Sąd Administracyjny II instancja

Trybunał Stanu: przewodniczący, wiceprzewodniczący
-4 letnia kadencja, zbieżna z kadencją Sejmu
przewodniczący - z urzędu jest nim prezes Sądu Najwyższego. Skład TS wybierany jest przez Sejm, prezydenta i przez Senat.

14 TEMAT: Kontrola przestrzegania prawa w RP

---