Konstytucyjny system organów państwowych (wykład z soboty 29.03.2009 r.)
Zasady prawa wyborczego(przymiotniki):
Zasady w myśl których kształtowane są prawa wyborcze:
• Zasada powszechności - zakazane jest wyłączenie od czynnego wyboru jednostek lub całych grup społecznych czyli tzw. Cenzus (ograniczenie)
CZYNNE PRAWO WYBORCZE charakteryzuje się tym, że trzeba mieć ukończone 18 lat mieć obywatelstwo kraju a także zamieszkanie;
BIERNE PRAWO WYBORCZE obywatelstwo, a poza tym aby móc kandydować do wyborów należy mieć ukończone odpowiednio wiek 21, 30, 35 lat
• Zasada niepołączalności czyli tzw. ZASADA INCOMPATIBILITAS (art.103 konstytucji oraz 107)
• Zasada równości posiada dwa znaczenia (formalne i materialne)
Znaczenie formalne - każda osoba, której przysługuje prawo wyborcze uczestniczy w wyborach na tych samych zasadach co inni;
Znaczenie materialne głos wyborcy powinien mieć tę samą siłę;
• Zasada bezpośredniości zakaz podejmowania decyzji wyborczych przez osobę inną niż wyborca (zasada ta występuje w 2 aspektach mianowicie: głosowanie osobiste oraz głosowanie imienne)
• Zasada tajności głosowania państwo ma obowiązek zapewnienia tajności, natomiast obywatel jeśli chce może głosować jawnie
• Zasada proporcjonalności głosowanie przede wszystkim na partie, listy wyborcze, wielomandatowe okręgi wyborcze
• Zasada wyborów większościowych (przeciwieństw9o proporcjonalności)
Większość bezwzględna - (okręgi jednomandatowe) czyli wybory prezydenta
Większość względna - lista(wchodzi w życie ta która dostanie najwięcej głosów)
• Zasada wolności swobodne realizacje aktu wyborczego
- państwo nie Mozę ingerować
- zakaz monopoli partyjnych
- swobodne zgłaszanie kandydatów
- swobodne formułowanie programów wyborczych
- powierzenie prowadzenia i kontroli wyborów organowi niezależnemu (np. państwowe lub okręgowe komisje wyborcze)
TYPY WERYFIKACJI WYBORÓW
• Typ parlamentarny (parlament decyduje czy wybory przeprowadzone zostały prawidłowo) np. Belgia, Włochy
• Typ sądowy np. Polska
• Komisje wyborcze
• Typ mieszany (część parlamentu + organ państwowy)
W Polsce gdyby sąd najwyższy uznał, ze wybory SA nieważne w dniu ogłoszenia decyzji przez sąd mandaty wygasają.
UZUPEŁNIENIA ORGANÓW poprzez:
• System zastępstwa przedstawiciela
• Powierzenie mandatu następnemu z listy (polska)
• Wybory uzupełniające
• System kooptacji - organ dobiera je sobie sam
MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI to stosunek polityczno - prawny pomiędzy podmiotem sprawującym funkcję z wyboru a wyborcami obejmującymi udzielenie przez wyborców pełnomocnictwa do reprezentowania i sprawowania władzy państwowej. Dopiero w chwili wyboru zaczyna obowiązywać objecie mandatów art. 104 ust. 2 konstytucji. Skutkiem odmowy złożenia ślubowania jest wygaśnięcie mandatu.
DWA RODZAJE MANDATÓW
• Mandat wolny (w Polsce) - przedstawiciel reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności, a nie tylko tych, którzy go wybrali (nie Mozę on zostać odwołany)
• Mandat związany - polega na tym, że przedstawiciel reprezentuje swoich wyborców (może zostać odwołany)
Mandat obowiązuje od momentu ogłoszenia w wyniku wyborów, ale obejmowany jest dopiero w momencie złożenia ślubowania.
WYBORY DO SENATU NIE SĄ RÓWNE I NIE SĄ PROPORCJONALNE LECZ WIĘKSZOŚCIOWE.
PREZYDENT WYBIERANY JEST WIĘKSZOSCIOWO A NIE PROPORCJONALNIE.
IMMUNITET - istnieje od XIV wieku i po raz pierwszy został wprowadzony w Anglii;
IMMUNITET PARLAMENTARNY to przywilej przysługujący przedstawicielowi kraju, który zostaje mu przyznany ze względu na charakter wykonywanych funkcji i oznaczający ujemne przesłanki. Procesową w postaci ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności sądowej.
Wyróżniamy dwa rodzaje:
• IMMUNITET MATERIALNY ART. 105 KONSTYTUCJI (nieodpowiedzialności) niemożności pociągnięcia do odpowiedzialności cywilnej lub prawnej za działanie na forum organu przedstawicielskiego posła lub senatora
• IMMUNITET FORMALNY (nietykalności) polega na tym, ze przedstawiciel bez zgody organu właściwego nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej.
Występuje z dwóch przejawach:
- immunitetu procesowego brak sądzenia bez zgody organu
- immunitet przywileju nietykalności - -niemożność aresztowania lub zatrzymania
Istnieją jednak wyjątki. Zaliczamy do nich:
- pociągniecie do odpowiedzialności dyscyplinarnej
- pociągniecie do odpowiedzialności za zgoda sejmu
- naruszenie osób trzecich (np. znieważenie, obrażenie)
KONSTYTUCYJNY SYSTEM PRAW, OBOWIĄZKÓW I WOLNOŚCI
1776 rok STAN VIRGINIA po raz pierwszy pojawia się coś takiego jak prawa człowieka;
PRAWA CZŁOWIEKA są to prawa jednostki pierwotne wobec państwa i społeczeństwa przysługujące ze względu na fakt bycia człowiekiem, niezależnie od przynależności państwowej czy pozycji społecznej .
WOLNOŚĆ możność postępowania według własnej woli oraz możność wyboru postępowania. Wolności konstytucyjne są zagwarantowane (mogą być ograniczone w sposób określony w konstytucji w przypadku naruszenia przysługuje skarga konstytucyjna)
OBYWATELSTWO stosunek prawny łączący jednostkę z państwem, z którego wynikają skutki prawne określone w prawie wewnętrznym danego państwa oraz w prawie międzynarodowym, a także wspólne dla wszystkich osób które mają obywatelstwo.
USTAWA O OBYWATELSTWIE POLSKIM
• Zasada ciągłości obywatelstwa polskiego
• Zasada wyłączności obywatelstwa polskiego
• Zasada równouprawnienia małżonków w zakresie obywatelstwa
UZYSKANIE OBYWATELSTWA art. 34 konstytucji
• Prawo krwi EUROPA
• Prawo ziemi USA
PRZYZNANIE OBYWATELSTWA
• W Polsce obywatelstwo jest przyznawane na 5 lat
• Organem, który uprawniony jest do nadawania obywatelstwa ejst prezydent
SPOSOBY OTRZYMYWANIA OBYWATELSTWA
• Reintegracja - kobieta, która w związku ustania lub rozwiązania małżeństwa może wrócić do obywatelstwa pierwotnego (jeśli wcześniej przyjęła obywatelstwo męża)
• Repatriacja - osoby pochodzenia polskiego, które przybyły do Polski w związku z repatriacją z zamiarem stałego zamieszkania w Polsce na stałe
UTRACENIE OBYWATELSTWA
• ART. 34 UST. 2 KONSTYTUCJI
• ART. 35 KONSTYTUCJI
• ART. 36 KONSTYTUCJI
• ART. 37 KONSTYTUCJI
WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE tzw. Pierwszej generacji :
• Prawo do życia art.38
• Prawo do nietykalności osobistej art.39,40,41,50
• Prawo do rzetelnej procedury sądowej art.42,43,45
• Prawo do prywatności art.47,51,53 syt.3 i 7
• Prawo do swobodnego przemieszczania się art.52
• Zakaz banicji i ekstradycji art.52,55
• Wolność opinii art.14,54,73
• Prawo azylu art.56
PRAWA I WOLNOŚCI POLITYCZNE ART.60-63, ART.99-118
PRAWA I WOLNOŚCI EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE TZW. DRUGIEJ GENERACJI
ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW ART.77-80
OBOWIĄZEK KONSTYTUCYJNY to nakaz lub zakaz określonego zachowania się sformułowany przez normę konstytucyjną
• Nie ma możliwości wyboru
• Organ państwowy musi wskazywać podstawę prawną, z której wywodzi się dany obowiązek
• Państwo musi podejmować staranie dla zapewnienia obowiązków
Wyróżniamy między innymi:
• Obowiązki człowieka i obywatela
• Obowiązki polegające na czynieniu lub powstrzymywaniu się od czynienia
• Obowiązki samoistne wynikające z konstytucji
• Obowiązki niesamoistne muszą być rozwinięte w ustawie (np. obowiązki podatkowe)
• Obowiązki obciążające każdego
• Obowiązki przestrzegania prawa
• Obowiązki wysłuchania dziecka
• Obowiązki o szanowaniu praw i wolności innych
• Obowiązek nauki do 18 roku życia
• Obowiązek ponoszenia świadczeń publicznych
• Obowiązek dbania o środowisko
DO OBOWIĄZKÓW OBYWATELI POLSKI ZALICZAMY:
1. WIERNOŚĆ RP
2. TROSKI O DOBRO WSPÓLNE
3. SŁUŻBY WOJSKOWEJ I ZASTĘPCZEJ