KONSTYTUCYJNY STSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH WYKŁAD 21.02.09

DR HAB.KRZYSZTOF SKOTNICKI

LITERATURA-Marek Zubik, Mirosław Granat -Zbiór aktów prawnych

-Dariusz Górecki- Polskie prawo konstytucyjne w zarysie-podręcznik dla studentów kierunków nieprawniczych.

-Wiesław Skrzydło-Polskie prawo konstytucyjne

-prof. Stanisław Sagan-Prawo konstytucyjne

-prof. Jerzy Buczkowski-Prawo konstytucyjne

Kupić Konstytucję z uwzględnioną nowelizacją (2008/2009)

Tematy: forma demokracji bezpośredniej, Sejm(komisja śledcza, obywatelska, regulamin sejmu)Senat(regulamin senatu)

KONSTYTUCJA

Konstytucja-to akt prawny o najwyższej mocy prawnej regulujący podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.

Termin „konstytucja” pochodzi od łacińskiego słowa constituere, co oznacza ustanawiać, urządzać. Termin „konstytucja” używany jest także na określenie całokształtu norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte(ustawy, uchwały parlamentu, zwyczajowe prawo konstytucyjne).

Najczęściej jednak pod pojęciem „Konstytucji” rozumie się akt pisany, konstytucję w znaczeniu formalnym, definiując ją jako” ustawę zasadniczą zawierającą normy o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego”. Często definicja ta ulega rozwinięciu przez wskazanie szczególnych cech dotyczących formy tego aktu” uchwalana przez powołany do tego organ i zmienia w szczególnym trybie”

Z reguły jednak jest to jeden akt prawny wyróżniony szczególną nazwą” KONSTYTUCJA”

Prawo Konstytucyjne-przez prawo konstytucyjne rozumiemy zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.

• w sensie wąskim-zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i w innych ustawach konstytucyjnych

• w sensie szerokim-całokształt norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa

TRYB UCHWALENIA OBOWIĄZUJĄCEJ KONSTYTUCJI

Uchwalona w dniu 22 lipca 1952r.Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej była w rzeczywistości oktrojowana, przy zachowaniu pozorów procedury parlamentarnej.

Faktycznym podmiotem ustrojodawczym była rządząca mniejszość polityczna, czyli partia komunistyczna i jej sojusznicy. Konstytucja naśladowała rozwiązania konstytucji sowieckiej z 1936r.w zakresie koncepcji ustrojowych, lekceważenia funkcji prawnej i eksponowania ideologicznej warstwy konstytucji, ograniczeń statusu jednostki oraz fasadowości praw obywatelskich, tym samym-była obca wobec polskiej tradycji konstytucyjnej. Obszerna nowelizacja tej konstytucji w 1976r.wprowadziła socjalistyczny charakter państwa, sankcjonowała kierowniczą rolę partii komunistycznej i geopolityczny status Polski, jako państwa podporządkowanego ZSRR.

Praca nad konstytucją rozpoczęła się wcześniej niż nowy ustrój państwa. Istotne przemiany ustrojowe w Polsce, które zaczęły się w latach 80-tych w epoce Solidarności, zostały przejściowo zahamowane wprowadzeniem przez władze stanu wojennego w 1981r.Oprócz nieodwracalnych zmian w świadomości społecznej, objęły one także rozwiązania prawne min. nie mające precedensu w państwach bloku wschodniego ustanowienie sądownictwa administracyjnego(1980),Trybunału Stanu(1982) i Trybunału Konstytucyjnego(1982-85) oraz Rzecznika Praw Obywatelskich(1987),co przyśpieszyło proces przeobrażeń prowadzących w efekcie do likwidacji prawnych i społecznych skutków państwa komunistycznego.

W Polsce w 1980r.wraz z powstaniem „Solidarności ”rozpoczął się proces przeobrażeń społeczno- politycznych, który na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX w. objął całą Europę środkową i wschodnią, a w rezultacie tzw. jesieni narodów-doprowadził do upadku systemu komunistycznego w tej części świata.

W 1989r.miały miejsce dwie nowelizacje konstytucji PRL. Pierwsza z 7 kwietnia, będąca następstwem tzw. ”okrągłego stołu”, czyli porozumienia władzy komunistycznej i opozycji solidarnościowej, dotyczyła modyfikacji zasad ustrojowych, częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, przywrócenia instytucji Senatu i prezydenta oraz wzmocnienia władzy sądowniczej. Nowela ta nie objęła natomiast unormowania praw i obowiązków obywateli ani zasad ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego. Wybrany w czerwcu 1989r.kontraktowy parlament dokonał w dniu 29 czerwca 1989r.rewizji naczelnych zasad konstytucji. Przywrócono tradycyjną nazwę państwa-Rzeczypospolita Polska i jej godło-wizerunek orła białego w koronie, odrzucono ideowe dziedzictwo PRL i wprowadzono zupełnie nowe unormowanie zasad ustroju politycznego i gospodarczego.

PRZYJĘTO ZASADY:

• demokratycznego państwa prawnego

• urzeczywistniającego wymogi sprawiedliwości społecznej

• suwerenności narodu

• nadrzędności konstytucji

• legalizmu i pluralizmu politycznego

• restytuowano samorząd terytorialny

• zagwarantowano swobodę działalności gospodarczej bez względu na formę własności

3 maja 1991r.uchwalono Konstytucję 3 Maja.

DWA PROJEKTY

1. prowadzący od Sejmu

2. prowadzący od Senatu

W 1991r.nastąpiło rozwiązanie Sejmu Kontraktowego.23 kwietnia 1992r.została uchwalona ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ta uchwała konstytucyjna przyjęła następujące założenia:

• projekt Konstytucji miał być zgłoszony przez grupę co najmniej 56 członków Zgromadzenia Narodowego

• przez Senat

• przez Prezydenta

• przez Komisję Konstytucyjną Zgromadzenia Narodowego

Konstytucja została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe(wszyscy posłowie i senatorowie-560 osób)---Zgromadzenie Narodowe(56 osób, z których 46 -to posłowie,10-to senatorowie)

Przyjęto, iż Konstytucja uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe będzie musiała być zatwierdzona przez naród w drodze referendum.

Przeprowadzona w latach 1993-1997 procedura konstytucyjna(przedłużona w konsekwencji rozwiązania parlamentu przez prezydenta Lecha Wałęsę 31 maja 1993r.)obejmowała zgłoszenie projektów konstytucji przez legitymowane podmioty tj.: prezydenta, grupy parlamentarzystów oraz obywateli, prace Zgromadzenia Narodowego i jego Komisji Konstytucyjnej oraz uchwalenie Konstytucji przez Zgromadzenie w toku 3 czytań, zakończonych w dniu 2 kwietnia 1997r.Na uchwalenie i treść nowej konstytucji decydujący wpływ miały ugrupowania o orientacji zdecydowanie lewicowej, niekiedy wywodzące się jeszcze z dawnego systemu politycznego.

22 kwietnia 1994r.została uchwalona nowelizacja ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji.

ZMIANY:

1. Postanowiono, że zostaną utrzymane wcześniej zgłoszone projekty konstytucji —zasada dyskontynuacji- oznacza, że w nowej kadencji należy rozpocząć wszystko od początku(przed rokiem 93 Senat prawicowy stał się lewicowym).

2. Ustanowiono prawo zgłoszenia projektu Konstytucji przez grupę 500 tys. obywateli —dano szansę opracowania Konstytucji przez obywateli(skorzystała Solidarność).Solidarność zgłosiła własny obywatelski projekt Konstytucji.

• Prezydent-Lech Wałęsa

• Senat prawicowy

• Obywatelski-Solidarności

• 4 projekty pochodzące od partii politycznych(SLD- lewicy, UW i UP- opozycje, Konfederacji Polskiej Niepodległej PSL)

3. Ustanowiono instytucję referendum cząstkowego ewentualnie wstępnego— wprowadzenie referendum przedwstępnego.

Późną jesienią 1996r.nie ma najmniejszej szansy na uchwalenie Konstytucji. Na przełomie 1996-97r.ruszyła praca nad uchwaleniem Konstytucji. SLD- UP i UW-porozumiały się i powodują, że mamy partię demokratyczną. Po wyborach w 2001r.UP była partią koalicyjną z SLD.

W kwietniu 1997r.Konstytucja została uchwalona w drugim czytaniu i niezwłocznie została ona przekazana przez Marszałka Sejmu jako Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego Prezydentowi Aleksandrowi Kwaśniewskiemu, zarządzono również podanie jej do publicznej wiadomości. Prezydent skorzystał z przysługującego mu prawa wniesienia propozycji zmian do Konstytucji uchwalonej w drugim czytaniu. Przed zgłoszeniem tych propozycji w dniu 24 marca 1997r.przeprowadził on szereg konsultacji z przedstawicielami PSL, SLD, UP, UW. Wysłuchał również on szereg opinii ekspertów. W tym samym dniu Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski przekazał na ręce Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego 41 poprawek do nowej Ustawy zasadniczej. W dniu 5 maja 1997r.rozpoczęło się rozpowszechnianie w ogólnopolskich programach publicznej radiofonii i telewizji wyjaśnień Państwowej Komisji Wyborczej, dotyczących kwestii prawnych referendum. Szczególną aktywność w tym zakresie odegrał urząd Prezydenta RP. Kancelaria Prezydenta RP rozesłała tekst Konstytucji wraz z listem Prezydenta do 11 mln gospodarstw domowych oraz maturzystów.

25 maja 1997r.przeprowadzono ogólnokrajowe referendum konstytucyjne, w wyniku którego Konstytucja została przyjęta(uczestniczyło 42%uprawnionych do głosowania i Konstytucja została uchwalona przy 600 tys. głosach).Projekt Konstytucji i referendum zostało zatwierdzone w lipcu i podpisane przez Prezydenta i jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, weszła w życie po 3 miesiącach z dniem 17 października 1997r.

PROBLEM W HIERARCHII AKTÓW PRAWNYCH

Katalog aktów prawnych zawartych w Rozdziale III Konstytucji nie jest wyczerpujący, nie zawsze jest też jasno określony charakter prawny tych aktów.

HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH W POLSCE

KONSTYTUCJA(ustawa zasadnicza)-------USTAWA O ZMIANIE KONSTYTUCJI(ustawa konstytucyjna)

UMOWA MIĘDZYNARODOWA ------PRAWO WTÓRNE (PE)(nie będące umowami)

(ratyfikowana za uprzednią zgodą

w ustawie-{klasyczne umowy

międzynarodowe}-to mieści się

w umowie wyżej)

USTAWA -------ROZPORZADZENIE/DEKRET Z MOCĄ USTAWY

_______ ROZPORZĄDZENIE _____

ZARZĄDZENIE

INSTYTUCJE, OKÓLNIKI, WYTYCZNE

Uchwały Rady Ministrów-są prawem wewnętrznie obowiązującym.

KONSTYTUCJA-to akt prawny o najwyższej mocy prawnej regulujący podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.

USTROJE

• społeczny-społeczeństwo zróżnicowane

• polityczny-mechanizm sprawowania władzy

• gospodarczy-(pytanie-na ile państwo powinno ingerować w gospodarkę państwa?)

Idea konstytucji pisanej, jako ustawy zasadniczej w państwie pojawiła się w okresie rewolucyjnych przemian ustrojowych i walki o władzę polityczną w końcu XVIII w. Pierwszą konstytucją pisaną była Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1787r.(weszła w życie w 1788r.poprzedzona najwcześniejszą Konstytucją stanową Wirginii z 1776r.)

Najstarszą konstytucją europejską jest Konstytucja polska(Ustawa Rządowa)z 3 maja 1791r.,następnie Konstytucja francuska, także z 1791r.

TREŚĆ KONSTYTUCJI

1. Konstytucja reguluje suwerenne w państwie

2. Konstytucja reguluje w sposób sprawowania władzy przez suwerenne

3. Konstytucja musi określić budowę aparatu państwowego

4. Konstytucja musi zawierać katalog podstawowych wolności praw i obowiązków człowieka i obywatela

5. Regulacja podstaw ustroju społeczno-gospodarczego

6. Konstytucja musi przewidywać procedurę swojej zmiany

GENERANCJE KONSTYTUCJI

• 2 Generacje-prawa i obywatela

• 3 Generacje-po II wojnie światowej uchwalone kierunki polityki państwa

• 4 Generacje-konstytucje uchwalone od lat 90' gdzie w ślad za tymi prawami człowieka idą gwarancje

07.03.2009 CECHY SZCZEGÓLNE CO DO FORMY

Wyróżniamy 4 lub 5 cech:

1. Nazwa-nie ma innego takiego aktu prawnego w państwie o nazwie KONSTYTUCJA

2. Tryb uchwalenia-większość głosów wynosi 2/3,,3/5 do uchwalenia konstytucji-to jest sporo ponad 50%.W państwach demokratycznych, w których podmiotem władzy jest naród(lud)prawo uchwalenia ustawy zasadniczej jest podstawowym atrybutem jego suwerenności. Może go realizować w różnych formach, wyrażając swą wolę w sposób bezpośredni lub pośredni

• Bezpośrednim-sposobem wyrażania woli narodu w kwestiach konstytucyjnych jest referendum konstytucyjne. Może ono być przeprowadzone na różnych etapach postępowania nad przygotowaniem tekstu konstytucji, z reguły jednak ma charakter zatwierdzający(ratyfikujący),tzn. projekt ustawy zasadniczej przygotowany jest przez powołany do tego organ(najczęściej parlament lub konstytuanta, rzadziej rząd),zaś suweren wypowiada się w głosowaniu” za” lub” przeciw” proponowanej regulacji. Referendum jako formę przyjęcia(zatwierdzenia)konstytucji przewidywała polska Ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1992r.o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przeprowadzono je 25 maja 1997r.

• Pośrednim-przy wyrażeniu woli przez suwerena w przedmiocie konstytucji naród powierza jej uchwalenie swoim reprezentantom. Konstytucje takie mogą być uchwalone przez:

1. specjalnie wybrany w tym celu organ-zgromadzenie parlamentarne, któremu powierza się przygotowanie i uchwalenie konstytucji(konstytuanta).Konstytuantą jest zatem zgromadzenie przedstawicielskie wybrane specjalnie w tym celu, aby określić ustrój państwa i uchwalić jego ustawę zasadniczą(wyposażone w kompetencje ustrojodawcze)

2. prawo uchwalenia konstytucji może należeć także do parlamentu zwykłego, którego nazwa ani wybór nie są poprzedzone wyraźnym wskazaniem, że będzie to organ powołany do stanowienia ustawy zasadniczej i który nie ma też prawnego obowiązku rozwiązania się po wypełnieniu swego zadania-po uchwaleniu konstytucji.

3. Tryb zmiany-jedną z cech szczególnych konstytucji jako ustawy zasadniczej jest tryb jej zmiany. Z tego punktu widzenia konstytucje dzielimy na elastyczne i sztywne

• elastyczna-(zwana niekiedy giętką)-to taka dla której zmiany nie są przewidziane szczególne wymogi. Może być ona zmieniana w tym samym trybie postępowania co ustawy zwykłe. W konsekwencji każda ustawa dotycząca materii konstytucyjnej uchyla lub zmienia ustawę zasadniczą.

• sztywna-czyli taka, których tryb zmiany jest trudniejszy od trybu uchwalenia ustaw zwykłych.

4. Systematyka(coś nam o czymś mówi)-aby konstytucja spełniała należycie swoją rolę prawnoustrojową przepisy jej muszą być odpowiednio usystematyzowane. W każdej konstytucji wyróżnić można:

• systematykę ogólną-(podział na działy, części, rozdziały)-dominującym(ale nie jedynym)jest kryterium ideologiczno-polityczne(aksjologiczne),czyli wartości i zasady przyjęte przez twórców konstytucji przy określaniu funkcji państwa relacji między jednostką a zbiorowością czy organizacji aparatu państwowego.

• systematykę szczegółową-(układ treści poszczególnych rozdziałów)-decyduje kryterium logicznego układu treści(organizacja, kompetencje ,tryb funkcjonowania),co nie wyklucza posługiwania się także kryterium ideologicznym(np.: wysunięcie jednych praw i wolności przed inne)

W dzisiejszej konstytucji prawa człowieka są na początku. Prawo i wolność jest prawem i wolnością konstytucyjną. Zasada zapewnienia praw i wolności człowieka i obywatela oraz związane z nią dalsze postanowienia wymagają dla ich urzeczywistnienia wielorakich działań prawnych, politycznych i ekonomicznych.

Rozwinięcie praw podstawowych może nadawać im postać:

• praw podmiotowych wyposażonych w wymagalne prawnie roszczenie

• łączonego z prawem podmiotowym określenia obowiązku władzy publicznej zagwarantowania tego prawa

• sformułowania w miarę szczegółowych zadań władz publicznych mających na celu zapewnienie warunków godnego bytu materialnego i kulturalnego jednostek oraz grup społecznych.

W II generacji konstytucja nie uznawała praw i wolności obywatelskich w sposób samoistny, lecz traktowała je całkowicie relatywnie, preferując prawa socjalne i lekceważąc wolności osobiste i prawa polityczne. Pomimo funkcjonowania sadownictwa i prokuratury, nie istniały skuteczne gwarancje praworządnego sprawowania władzy.

W III generacji wstrząs, jaki wywołała II wojna światowa w społeczności międzynarodowej uzmysłowił że wewnątrzpaństwowy system gwarantowania praw obywatelskich jest niewystarczający. Pierwszym krokiem było uchwalenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948),nie miała ona charakteru wiążącego prawnie, ale stała się wskazówką do prac nad modelem ochrony prawno międzynarodowej. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności została uchwalona w 1950 r. i zawiera katalog 26 praw i wolności unormowanych na tyle szczegółowo, że nadają się one do bezpośredniego stosowania.

5. Najważniejsza moc prawna- najważniejsza, istota cechy formalnej konstytucji.

Dwie podstawowe konsekwencje:

1. wynika, że wszystkie pozostałe akty prawne ustawy powinny uszczegółowiać, rozbudowywać konstytucje

2. żaden akt prawny niżej stojący a w szczególności ustawy i umowy międzynarodowe nie mogą być sprzeczne z konstytucją(Trybunał Konstytucyjny, Sąd Konstytucyjny)

Ustawa konstytucyjna-to akt o mocy prawnej równej konstytucji dotyczący jej materii i uchwalany w trybie właściwym dla zmiany(uchwalenia)konstytucji.

Akty prawne różnią się zakresem treści:

akt pełny-to konstytucja

akt niepełny-to ustawa konstytucyjna

Mała Konstytucja-najlepszy przykład ustawy konstytucyjnej. Tradycja Małej Konstytucji sięga początków II Rzeczypospolitej. Małą Konstytucją nazwana została wówczas Uchwała Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 lutego 1919r.o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa. Akt ten określał-do czasu uchwalenia Konstytucji Państwa Polskiego-zasady sprawowania władzy Naczelnika Państwa, Sejmu Ustawodawczego i Rady Ministrów oraz wzajemne stosunki między tymi organami. Kolejnym aktem nazwanym Małą Konstytucją była uchwalona przez Sejm Ustawodawczy RP 19 lutego 1947r.Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Także ta z założenia miała charakter tymczasowy i fragmentaryczny określając na czas przejściowy konstytucyjne podstawy organizacji władzy państwowej.

Uchwalona 17 października 1992r.Ustawa konstytucyjna deklaruje już na wstępie iż podejmuje na czas przejściowy fragmentaryczną regulację stosunków wzajemnych między władzą ustawodawczą i wykonawczą w celu usprawnienia działalności władz Państwa do czasu uchwalenia nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta powstała pod wpływem wielu czynników o charakterze politycznym, społecznym, psychologicznym.

1918,1947(Sejm uchwalił w dniu 17 października 1992-Małą Konstytucje)”Ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej.

Od Konstytucji nie ma wyższego aktu prawnego, zmiany można wprowadzić tylko za pomocą Konstytucji.

Sztywne wymogi-wymóg jest kwalifikowany większością głosów.

Rozdział XII Art.1.Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.— to jest jedyna sytuacja gdy Senat jest równy Sejmowi ale tylko w czasie uchwalania Konstytucji.

Trzy najważniejsze rozdziały Konstytucji:

1. Rozdział I Rzeczpospolita

2. Rozdział II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

3. Rozdział XII Zmiana Konstytucji

Są to szczególne rozdziały dotyczące zmiany Konstytucji.

W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa referendum ma prawo zarządzić:

1. Sejm-uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

2. Prezydent RP-za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Referendum-jest to instytucja demokracji bezpośredniej, polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie.

Referenda dzielą się na:

• ogólnokrajowe i lokalne(z uwagi na zasięg terytorialny głosowania)

• rozstrzygające i konsultacyjne(z uwagi na moc wiążącą wyniku referendum)

• obligatoryjne i fakultatywne(z uwagi na wymóg prawny przeprowadzenia referendum)

• konstytucyjne i ustawodawcze(z uwagi na materię głosowania)

Referendum musi się odbyć to jest zabezpieczenie szczególne, nie ma wymogu frekwencji. Jeżeli chodzi o pozostałe rozdziały Konstytucji to trafiają do Prezydenta-po podpisaniu przez głowę państwa ,mogą zostać zmienione.

Technika legislacyjna-gdy uchwalany jest jakiś akt prawny np.: Konstytucja- zakładamy, że będzie to na długo.

ZAKŁADAMY OBRAZOWO ŻE:

• -małe kółko(w środku)to ustawa konstytucyjna-wycinek konstytucji

• -większe kółko(na zewnątrz)to konstytucja

W czasie głosowań jest wiele nieprawidłowości-dwa problemy

1. Kworum(liczba osób od której liczymy wymaganą liczbę głosów),czy wystarczająca jest liczba osób na Sali-liczymy od pełnego stanu danego organu

• Senat-są głosowania od pełnego stanu(100 senatorów-liczymy 2/3 od 100),liczymy od ustawowego składu

• W przepisach najczęściej jest wymóg 1/2,jest też tak, że może być 1/3 składu i organ może obradować

Wymagana liczba głosów-wyróżniamy trzy większości

--- zwykłej(względnej)

--- bezwzględnej(większością absolutną)

--- kwalifikowana

1. zwykłej(względnej)-najniższa-głosy wstrzymujące się liczymy do kworum ale one nie wpływają na wynik wyborów. Liczba głosów na „tak” jest większa od liczby głosów na „nie”, zaś głosy wstrzymujące się nie wpływają na wynik głosowania-wpływa tylko na kworum

WNIOSKI:

Jeśli liczba głosów na tak i na nie jest równa to decyzja nie będzie podjęta bo nie ma większości. Bywają takie przypadki, że głos jest ważny przewodniczącego. Przewodniczący-to osoba w danym momencie która przewodniczy obradom i która takie głosowanie zarządziła.

Sejm(460 posłów)uchwały ustala się w zwykłym trybie ustalania głosów. Wstrzymanie się od głosu to jest coś młodego, nowego-jest pewnego rodzaju unikiem.

Regulamin z1921r.mówi,że senator gdy nie ma jakiegoś zdania w danej sprawie to wstaje i wychodzi. Zjawiska(siedzący niegłosujący)to zjawiska nieprawidłowe i nie można ich zaliczyć.

2. bezwzględnej(większością absolutną)-{absolutna}przekroczenie połowy błędne jest, że większość bezwzględna to 50%+1-tylko z parzystą liczbą głosów, nie ma znaczenia wstrzymanie się od głosu, bo to jest tak jakby było na nie-nie ma to sensu!!!

Trybunał Konstytucyjny wydał treść ustaw ze względną. Konstytucyjnie mamy wówczas gdy liczba głosów na tak jest większa od sumy głosów na nie i wstrzymujących się-to oznacza, że 50 to jest więcej niż 49.Większość kwalifikowana(większość większa niż większość bezwzględna),ustalamy ułamkiem 2/3 , 3/5. Dzisiaj jest wymóg 3/5(jest to osłabienie veta prezydenta),wcześniej było 2/3,ale zniósł to Prezydent Aleksander Kwaśniewski

AKTY PRAWNE

Źródła prawa-źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Umowy międzynarodowe-Art.89.Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.

Tryb ratyfikacji umów międzynarodowych jest różny i czego ta umowa dotyczy. Jeden organ je zawiera i podpisuje, drugi ratyfikuje taką umowę międzynarodową. Ratyfikacja oznacza potwierdzenie umowy międzynarodowej.

Zgodnie Art.91 ust.3 w stosunku do prawa stanowionego przez organy organizacji międzynarodowych, w których członkostwo Polski wynika z ratyfikowanej przez Rzeczypospolitą umowy konstytuującej tę organizację, obowiązuje zasada bezpośredniego stosowania tego prawa i jego pierwszeństwa w razie kolizji z ustawami.

W Polsce jest tak, że umowy międzynarodowe zawiera rząd, ratyfikuje umowy międzynarodowe głowa państwa, a w czasie PRL-Rada Państwa.

S +S

R (RZĄD) ----------------> P(PREZYDENT)

DWIE PROCEDURY RATYFIKACJI UMÓW

1. prosta(mała)

2. złożona(duża)

1993r.rząd Hanny Suchockiej zawarł Konkordat z Watykanem

1997r.pierwsza z ustaw była ustawa o ratyfikowaniu przez Prezydenta Konkordatu

PIĘĆ KATEGORII SPRAW

• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych

• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

• członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej

• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym

• spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy

W świetle obowiązującej Konstytucji możemy wyróżnić dwa rodzaje umów międzynarodowych

1. Pierwsze to umowy międzynarodowe, na których ratyfikację i wypowiedzenie wymagana jest zgoda wyrażona w ustawie oraz takie, które takiej zgody nie wymagają. W tym ostatnim wypadku Prezes Rady Ministrów zawiadamia jedynie Sejm o zamiarze przedłożenia Prezydentowi umowy o ratyfikacji.

2. Drugie to umowy międzynarodowe zawierane przez kompetentne organy władzy państwowej, które nie są ratyfikowane nie stanowią części krajowego porządku prawnego. Zgoda wyrażona w formie ustawy oznacza, iż decyzje w tej mierze podejmuje Sejm i Senat, gdyż w procesie ustawodawczym w Polsce konieczny jest udział obu izb parlamentu.

Art.90 ust.1.Konstytucji”Klauzula Europejska” Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

PRAWO EUROPEJSKIE SKŁADA SIĘ Z DWÓCH GRUP

1. umowy międzynarodowe(pierwotne)-umowy zawierane przez państwo

2. prawo wtórne

Każda umowa międzynarodowa zobowiązuje a szczególnie umowa ratyfikacyjna

SEJM

/ \

USTAWA REFERENDUM(społeczeństwo głosuje)

• ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

• wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art.125

• uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

Ustawa-jest aktem uchwalanym przez parlament. Wynika z tego, że żaden inny organ w państwie nie jest uprawniony do jej wydawania.

USTAWA ZAWIERA NORMY

• generalne-czyli adresowane do pewnej klasy podmiotów wyróżnionych ze względu na jakąś ich wspólną cechę

• abstrakcyjne-czyli wskazujące pewne cechy zachowań

W polskim prawie nie może istnieć ustawa skierowana do konkretnej osoby i regulująca indywidualnie jej postępowanie czyli tzw. ustawa indywidualno-konkretna.

Zakres przedmiotowy ustawy wyznaczany jest przez dwie reguły. Jedna wskazuje jakie sprawy mogą być regulowane przez ustawę, druga jakie materie muszą być regulowane tylko przez ustawę(tzw. materie ustawowe)

Wytyczenie materii ustawowych opiera się na trzech regułach

1. nakazuje regulować ustawą każde zagadnienie i sprawę, które Konstytucja nakazuje regulować ustawą(Konstytucja zawiera wiele tego typu przykładów)

2. wskazuje na powinność regulowania ustawą każdej materii, która była w przeszłości regulowana ustawą

3. opiera się na przekonaniu, iż są sprawy zastrzeżone dla ustaw ze względu na ich wagę dla państwa i obywateli. Można do nich zaliczyć: budżet, status jednostki w państwie, w szczególności unormowania dotyczące praw, wolności i obowiązków jednostki oraz zasady funkcjonowania, organizację i kompetencje organów władzy publicznej.

Ustawa jest aktem prawnym o najwyższej po Konstytucji mocy prawnej .Jednocześnie ustawa jest aktem podporządkowanym Konstytucji co oznacza wymóg zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi. Ustawa jest aktem prawnym uchwalonym przez Sejm z udziałem Senatu(organy” władzy ustawodawczej”)w specjalnej procedurze określanej mianem trybu ustawodawczego.

Treść ustaw ma tryb jawny. Ustalenie ustaw jest procesem bardzo długim(inicjatywa, praca w sejmie…)uchwalenie ustaw jest niewygodne. Ustawy są uchwalane wówczas jeżeli sprawa dotyczy wolności, spraw i obowiązków człowieka i obywatela.

Akty prawne(dekrety, rozporządzenia z mocą ustawy),akty pochodzą od Prezydenta, od rządu.

ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY LUB DEKRETY Z MOCĄ USTAWY 14.03.2009r.

Rozporządzenie-jedyny akt organów władzy wykonawczej uznanym w art.87 za źródło powszechnie obowiązującego prawa. Konstytucja zgodnie z postulatami nauki i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, konstruuje rozporządzenie jako akt ściśle związany z ustawą, wydawany przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Parlament wydaje wszystkie akty prawne, bywa, że zwołanie parlamentu jest bardzo trudne.

Akty prawne we Francji(ordonansy)-mają moc prawną zgodną z mocą ustawy.

W Polsce akty prawne to:

• rozporządzenia z mocą ustawy

• dekret z mocą ustawy

Rozporządzenie z mocą ustawy, zwane także dekretem z mocą ustawy, to akt normatywny o mocy równej ustawie, wydawany przez organy władzy wykonawczej. Uprawnienie do ustawodawstwa delegowanego może wynikać z upoważnienia Konstytucji lub ustawy.

Wydanie rozporządzenia z mocą ustawy musi być poprzedzone wnioskiem pochodzącym od Rady Ministrów. Konstytucja wymaga więc współdziałania obu organów władzy wykonawczej w procesie tworzenia tej formy aktów prawnych. Jest to poważne ograniczenie w swobodzie wydawania tego rodzaju rozporządzeń. Tryb wyboru Prezydenta i zasady powołania Rady Ministrów powodują, iż wysoce prawdopodobne jest, że oba te organy będą reprezentować różne opcje polityczne, tym samym może to utrudniać zawarcie kompromisu koniecznego do powstania danego aktu prawnego. W Małej Konstytucji żadne rozporządzenie z mocą ustawy nie zostało zatwierdzone.

Stanowienie prawa-podstawowy sposób rządzenia.

Parlament dzieli się władzą z innymi organami:

• komu przekazać prawo stanowienia(Prezydent, Rada Ministrów)?-upoważnienie w ustawie

• czas(tryb pracy parlamentu)?-stały lub wąskie okresy-sesje

• treść a akty prawne i w jakich sprawach(nie wiemy nad czym rząd pracuje i co chce uchwalić)?-wyłącznie i zazwyczaj w sprawie wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela

• czy akty prawne mają później podlegać zatwierdzeniom czy też nie?- to musi być uchwalone, wydane i wejść w życie-akt jest ogłoszony ale trzeba go jeszcze zatwierdzić(może też nie zostać zatwierdzony-zdarza się)

W latach 50-tych było sporo wydawanych dekretów czy rozporządzeń z mocą ustawy. Dekret o stanie wojennym obowiązywał do 2001 r. Dekrety z mocą ustawy wydawała Rada Państwa, które przechodziły na Prezydenta. Dekret ten został zlikwidowany przez Prezydenta- Lecha Wałęsę.

Rozdział XI. Stany nadzwyczajne Art.234.ustęp 1-2

1.Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i granicach określonych w art.,228 ust 3-5.Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

2.Rozporządzenia,o których mowa w ust.1,mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

• stan wojenny(wojna)-Prezydent ma uprawnienia wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Prezydent może to uczynić na wniosek Rady Ministrów(musi dojść do współpracy dwóch organów),regulacja musi być proporcjonalna do stanu zagrożenia.

• stan wyjątkowy(wewnętrzne zamieszki w kraju)

• stan klęski żywiołowej

Źródłem powszechnie obowiązującego prawa-ale o ograniczonym terytorialnie zasięgu-są akty prawa miejscowego. Obowiązują one wyłącznie na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

AKTY PODUSTAWOWE

• Ustawa-jest aktem prawnym o najwyższej po Konstytucji mocy prawnej. Jednocześnie ustawa jest aktem podporządkowanym Konstytucji, co oznacza wymóg zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi.

• Ustawa-jest aktem prawnym uchwalonym przez Sejm z udziałem Senatu(organy „władzy ustawodawczej”) w specjalnej procedurze określanej mianem trybu ustawodawczego.

• Ustawa-nadal pozostaje aktem najściślej związanym z funkcją tworzenia prawa, właściwym do stanowienia norm o charakterze generalnym(kierowanym do pewnej klasy adresatów wyróżnionych z uwagi na ich wspólną cechę) i abstrakcyjnym(czyli ustanawiającym pewne wzorce zachowań).

Akty wykonawcze-w ustawie musi być zawarte upoważnienie do wydawania aktów konkretnych wykonawczych(rozporządzenia, zarządzenia, uchwała)

Pięć podmiotów ,które mają prawo wydawania rozporządzeń bez mocy ustawy zgodnie z Konstytucją:

1. Prezydent

2. Premier

3. Rada Ministrów

4. Ministrowie-ale tylko ci, którzy kierują działaniami administracji

5. KRRITV

Minister właściwy do spraw takich a takich…(określamy tak, gdyż nie wiemy jaki minister będzie w danym rządzie i w danym czasie)

Art.92 ustęp 1.Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydawania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

Art.92 ustęp 2.Organ upoważniony do wydawania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji ,o których mowa w ust.1,innemu organowi.

Zakaz subdelegacji-organ który jest upoważniony do wydawania rozporządzenia nie może przekazać innemu organowi tych upoważnień.

• element podmiotowy(wskazanie organów)

• element przedmiotowy

Wytyczne dotyczące treści aktu-teoretycznie ma aprobatę i uznanie-parlament dzieli się władzą. W praktyce-jest szalenie trudne, parlament daje upoważnienie i nie wyznacza wytycznych. Rozporządzenie żyje tak długo jak żyje ustawa.

Rozporządzenia fakultatywne

Rząd a przede wszystkim ministrowie nie wydają zarządzeń do których są upoważnieni. W 1997 r. nie było uchwalonych 98 ustaw. Rząd wydaje akty wykonawcze.

Zarządzenia i uchwały-dotyczą spraw mniej istotnych i nie mają charakteru powszechnie obowiązującego.

Zarządzenia i uchwały-dotyczą spraw mniej istotnych i nie mają charakteru powszechnie obowiązującego.

Dwa elementy upoważnień(nie muszą być szczegółowe):

1. podmiotowy-nie ma ograniczonego kręgu podmiotu(system otwarty)

2. przedmiotowy-również nie musi być szczegółowy(ramowe określenie treści zarządzeń)

Rząd Hanny Suchockiej miał dwa lata na zbadanie całego prawa i określenie, które z zarządzeń należy zastąpić rozporządzeniami z mocą ustawy powszechnie upoważniającej(nie udało się)

Art.93 ustęp 1.Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

ZASADY USTROJU

Zasada ustroju-pewne rozwiązania uregulowane wolą ustrojodawcy w Konstytucji określające podstawy ustroju społeczno-politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie.

Akt prawny-Konstytucja(przepisy, zasady, zasady normy)-rozróżniamy:

• z punktu widzenia zewnętrznego-wszystkie przepisy aktu prawnego są równe

• z punktu widzenia wewnętrznego-akty prawa wewnętrznego nie stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego lecz jedynie organowi wydającemu dany akt

ZASADY USTROJU W KONSTYTUCJI

• są zawarte na początku Konstytucji w rozdziale I Rzeczpospolita(tak samo jak w marcowej i kwietniowej).W Konstytucji z 1952 r.(I ustrój polityczny, II ustrój gospodarczy-zasady ustroju)

• też w dalszych rozdziałach Konstytucji(we wszystkich)

Preambuła-wstęp do Konstytucji.

• przeciwnicy

• inni-istotne jest to aby można było zbudować normy, zasady

Wstęp nigdzie indziej nie występuje jak tylko w Konstytucji

Zasady sformułowane wprost

• zasady możemy wyprowadzić z innych zasad wyrażonych w Konstytucji

• zasady możemy wyprowadzić z całokształtu postanowień Konstytucji

W Konstytucji z 1952 r. nie było Centralizmu Demokratycznego .Dzisiaj Konstytucja nie mówi, że wybory są wolne, powszechne, tajne. Jest pewna zasada, którą można wyróżnić z ogółu Konstytucji.

ZASADY

1. zasada suwerenności(zwierzchnictwa)

2. zasada jednolitości państwa(dotyczy podziałów administracyjnych-Polska jest państwem unitarnym)

3. zasada republikańskiej reformy państwa(jesteśmy republiką a nie monarchią)

4. zasada demokratycznego państwa prawnego

5. zasada sprawiedliwości społecznej

6. zasada praworządności

7. zasada pluralizmu politycznego(zasada wskazująca na swobodę tworzenia partii politycznych i innych organizacji zawodowych-związki zawodowe-stowarzyszenia)

8. zasada przedstawicielstwa

9. zasada wieloprzymiotnikowego prawa wyborczego(każdy przymiotnik to oddzielna zasada)

10. zasada wielości form demokracji bezpośredniej

11. zasada trójpodziału władzy

12. zasada parlamentarno-gabinetowego bądź też parlamentarnego systemu rządów

13. zasada niezależności sądów w niezawisłości sędziów

14. zasada samorządu terytorialnego

15. zasada szerokiego katalogu praw i wolności człowieka i obywatela

16. zasada wzajemnej autonomii i niezależności państwa i kościołów oraz wyznań

Dwa aspekty zasady suwerenności(zewnętrzny i wewnętrzny)

• zewnętrzny-jest to niezależność państwa od innych państw bądź organizacji międzynarodowych bądź też podmiotów prawa międzynarodowego

• wewnętrzny-zasada, która odpowiada nam na pytanie do kogo należy władza najwyższa w państwie, kto jest suwerenem

Suwerenem-jest ten kto tworzy prawo. Suweren nie jest związany z własnym prawem(może swobodnie zmieniać, kształtować prawo-on jest niezależny)

Okres feudalizmu(był feudal- najwyższy władca, był wasal-wasal mojego wasala nie jest moim wasalem).Ludwik XIV-„ prawo to ja”.

Mieliśmy monarchię dziedziczną a teraz mamy monarchię elekcyjną.

Jean Jacques Rousseau-stworzył fundament suwerenności i jest on do dziś.

W państwie demokratycznym władza należy do jakiegoś ogółu(wynika z pewnej kultury ogólnej społeczeństwa-politycy nie lubią referendum wolą sami wybierać).Suweren-Konstytucja mówi, że władza należy do ludu, obywateli. Każdy z nas jest suwerenem w równej części.

W okresie PRL-lud pracujący miast i wsi-było to określenie polityczne-nieprecyzyjne.

SPRAWOWANIE WŁADZY

• demokracja pośrednia(demokracja przedstawicielska)-forma rządów polegająca na sprawowaniu władzy państwowej przez organy przedstawicielskie.

• demokracja bezpośrednia-forma ustroju politycznego państwa polegająca na bezpośrednim podejmowaniu decyzji państwowych przez ogół obywateli(wszelkie organy wybierane kolegialnie-Sejm, Senat, Rada Gminy).Prezydent Państwa, Prezydent Miasta, Wójt, Burmistrz-też (choć zdania są podzielone)

FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

Istnieje wiele form demokracji bezpośredniej:

• walne zgromadzenia

• referendum

• plebiscyt

• inicjatywa obywatelska

• veto ludowe

• konsultacje społeczne

Dwa wyrazy podobne(referendum, plebiscyt)

• plebiscyt-można posługiwać się zamiennie z referendum(tożsame)

• plebiscyt- głosowanie, w którym wyrażamy zaufanie dla określonej osoby, grupy osób czy np.: partii politycznych

• plebiscyt- głosowanie, określenie statusu na określonym terytorium

Referendum-wykształciło się w Szwajcarii w IV, V wieków temu i polega na udzieleniu odpowiedzi na pytanie bądź dokonanie wyboru spośród kilku wariantów.

KLASYFIKACJE REFERENDUM

1. ze względu na zasięg terytorialny

• ogólnokrajowym

• lokalnym

2. ze względu na jego obowiązek przeprowadzenia

• obligatoryjnie(musi być przeprowadzone)

• fakultatywne(może być przeprowadzone)

3. ze względu na moc wiążącą

• stanowiące(z mocą wiążącą)

• opiniodawcze

4. ze względu na moment stanowienia prawa

• wstępne(cząstkowe)-ono poprzedza podjęcie decyzji

• zatwierdzające(albo zatwierdzamy albo nie)

• veto-akt prawny jest uchwalony przez parlament wszedł w życie i obowiązują a my się nie zgadzamy.

5. ze względu na treść

• konstytucyjne

• administracyjne

• finansowe

• ustawowe

REFERENDUM 04.04.2009r.

Referendum-jest to instytucja demokracji bezpośredniej, polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie.

Referenda dzielą się na:

• ogólnokrajowe i lokalne- z uwagi na zasięg terytorialny głosowania

• rozstrzygające i konsultacyjne-z uwagi na moc wiążącą wyniku referendum

• obligatoryjne i fakultatywne-z uwagi na wymóg prawny przeprowadzenia referendum

• konstytucyjne i ustawodawcze-z uwagi na materię głosowania

Referendum podzielone jest na trzy grupy:

1. referendum, które odnosi się do wyrażenia zgody na ratyfikowanie umowy międzynarodowej

2. referendum z mocy Art.125 Konstytucji- ma znaczenie podstawowe

3. referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji

Art.125. Konstytucji-ustawa z dnia 14.03.2003r. o referendum ogólnokrajowym została uchwalona tuż przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej(dziś mamy jedną ustawę o referendum krajowym), składa się z części ogólnej, poszczególne fragmenty poświęcone konkretnym referendum. Artykuł ten jest w rozdziale poświęcony jest o Sejmie i Senacie. Przesądza o tym w jakiej sprawie może odbyć się referendum ogólnokrajowe.

Art. 125.Konstytucji.

1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.

2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.

4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art.235 ust.6. stwierdza Sąd Najwyższy.

5. Zasady i tryb przeprowadzenia referendum określa ustawa.

Referendum-mieści się w pojęciu sprawa(umowa nie może być sprawą)np.:

• referendum w sprawie istnienia Senatu.

• sprawa o znaczeniu dla państwa(nie może dotyczyć części terytorium czy jakiegoś środowiska)

• o szczególnym znaczeniu dla państwa(coś ponad przeciętność, ma to być szczególne znaczenie)

np.:

1. zlikwidować Senat, immunitet parlamentarny-czy jest to szczególne znaczenie aby poddać to pod referendum ogólnokrajowe?- Zdania są podzielone.

2. awantura o Rospudę

Kto ma prawo zarządzić referendum:

• Sejm-uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Sejm, postanawiając o poddaniu określonej sprawy pod referendum, może działać z własnej inicjatywy, a także na wniosek Senatu, Rady Ministrów lub obywateli. W tym ostatnim przypadku, obywatele muszą dla swojego wniosku uzyskać poparcie co najmniej 500 tys. osób mających prawo udziału w referendum.

• Prezydent-inicjatywa wychodzi od niego, ale sam nie może wydać takiej decyzji, musi na to jeszcze wyrazić zgodę Senat wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Pod rządem Małej Konstytucji Lech Wałęsa wydał sam decyzję w sprawie referendum(pyt. czy jesteś za powszechnym uwłaszczeniem)Senat zgodził się dopiero za drugim razem. W połowie lutego 1996 r. odbyły się dwa referenda:

• pierwsze-wydane przez Prezydenta

• drugie-było to referendum sejmowe(były cztery pytania)

Referendum ogólnokrajowe jest ważne wtedy gdy jest na nim frekwencja.

• poniżej 50 % frekwencji- nie ma akceptacji społeczeństwa

• powyżej 50 % frekwencji-czynnik jest wiążący

REFERENDUM LOKALNE

Referendum lokalne-pojawiło się w Polsce w latach 80-tych i kiedy został ustanowiony Samorząd Parlamentarny. Referendum lokalne ma swoje podstawy w art. 170 Konstytucji RP, zasady i tryb jego przeprowadzenia określa ustawa o referendum lokalnym z 15 września 2000 r. i obowiązuje do dziś. Sprawa o charakterze lokalnym-jest sprawą, która należy do kompetencji samorządu określonego szczebla.

Referendum jest zarządzane przez organ stanowiący samorząd(Rada Gminy, Sejmik Województwa), organy te czynią to z własnej inicjatywy

• w gminie-z inicjatywy organu wykonawczego(wójt, burmistrz, prezydent miasta)

• w powiecie i województwie-są to zarządy

• z inicjatywy obywateli-organ stanowiący jednostki samorządu(organ stanowiący jest związany treścią wniosku mieszkańców)

Referendum przeprowadza się:

• z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego

• na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu

• na wniosek co najmniej 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa

Referendum lokalne różni się od referendum ogólnokrajowego tym, że referendum lokalne jest ważne gdy brało udział w nim 30% uprawnionych do głosowania. Zasada frekwencji 30% nie ma zastosowania sprawie odwołania organów samorządu terytorialnego, jest ważne 3/5 liczby osób uczestniczących w wyborze danego organu. Referendum musi się odbyć gdy chcemy odwołać organy samorządu.

Dzisiejszą dominującą formą władzy jest władza przedstawicielska

Art.4ust.2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

POJĘCIA „PRAWAWYBORCZEGO” I „SYSTEMU WTBORCZEGO”

Prawo wyborcze-całokształt przepisów prawnych dotyczących zasad i trybu przeprowadzania wyborów do organów przedstawicielskich. W Polsce prawo wyborcze określa Konstytucja RP i ordynacje wyborcze(do sejmu, senatu, rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i prezydenta)

Prawo wyborcze w znaczeniu:

• są to wszystkie przepisy regulujące prawo wyborcze

• są to wszystkie prawa człowieka, prawo głosowania tzw. czynne prawo wyborcze, inaczej prawo aktywne i prawo bycia wybranym(prawo kandydowania- inaczej pasywne prawo wyborcze)

System wyborczy(sensu largo)-oznacza ogół zasad dotyczących trybu przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz zasad podziałów mandatów, a jako zasady ustalania wyników wyborów funkcjonuje w znaczeniu sensu stricto.

• rozumiany ogół norm prawnych, politycznych i praktycznych, które odnoszą się do wyborów przedstawicielskich

• sposób przeliczenia głosów na mandaty(tzw. wąsko rozumiane pojęcie systemu wyborczego)

Źródła prawa wyborczego-przepisy te są porozrzucane po całej Konstytucji

Państwowa komisja wyborcza-nie jest zawarta w Konstytucji

W innych krajach są Kodeksy wyborcze

ORDYNACJE WYBORCZE

Uchwalane ordynacje wyborcze(89', 91', 93', 2003)

• 27.09.1990 r. -o wyborze Prezydenta RP

• z 1998 r. -o wyborze rad gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich

• 12.04.2001 r. -ordynacje wyborcze do Sejmu RP i do Senatu RP

• z 2002 r. -o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta

• 23.01.2004 r. -ordynacje wyborcze do parlamentu europejskiego

Te wszystkie ustawy można by było zastąpić jednym kodeksem.

ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

Wybory są:

1. powszechne

2. bezpośrednie

3. równe

4. tajne

5. większościowe bądź proporcjonalne

6. wolności wyborów

Zasada powszechności- określa krąg obywateli, którzy spełniając określone ustawą warunki, mają prawo wybierania i bycia wybieranymi do organów przedstawicielskich(czynne i bierne prawo wyborcze).Zasada powszechności wyborów dotyczy więc reguł, na podstawie których funkcjonować będzie w praktyce pojęcie prawa wyborczego w znaczeniu podmiotowym. Wybory odbywają się w całym państwie.

W procesie politycznym, wybory trwają stale.

Powszechność-to jak najstarszy krąg osób uprawnionych do głosowania i kandydowania.

Cenzus wyborczy-każdy wymóg do spełnienia, od którego uzależnione jest posiadanie czynnego prawa wyborczego

Cenzus(inny)-na oznaczenie wymogów, które obowiązywały w przeszłości, i które powszechność ograniczały

Wcześniejsze cenzusy wyborcze:

• cenzus płci-rolą kobiet jest rodzenie dzieci, praca, gotowanie a nie polityka(Sufrerzystki- kobiety walczyły o prawo głosu)

• cenzus finansowy-osoby, które mogły wykazać się majątkiem

• cenzus wykształcenia-umiejętność czytania i pisania

• cenzus wiary

Dzisiejsze cenzusy wyborcze:

Art.62.1.Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.

1. cenzus obywatelstwa-wybierać i kandydować może jedynie osoba legitymująca się obywatelstwem polskim oraz określonym wiekiem

Od 1992 r. nie obywatele danego państwa w szczególności obywatele Unii Europejskiej mogą głosować i kandydować w głosowaniach lokalnych.

2. cenzus wieku-18 lat(prawo wybierania Prezydenta), 21 lat(prawo wybierania w wyborach do Sejmu), 30 lat(prawo wybierania w wyborach do Senatu)

3. cenzus pełnej zdolności do czynności prawnych-art.62.2.Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.

4. cenzus pełni praw publicznych

5. cenzus tzw. zamieszkania albo domicylu-osoby stale zamieszkałe na obszarze gminy

Prawo wyborcze-należy pamiętać, że każde prawo nic nie znaczy, jeśli nie mamy gwarancji.

Gwarancje:

• rejestr wyborców-dokument stale istniejący w gminie i na bieżąco aktualizowany, w którym umieszcza się wszystkie osoby zamieszkałe na terenie gmin. Rejestry i spisy wyborców(żeby głosować trzeba być ujętym w jakimś akcie)

• spis wyborczy-jest to spis, który określa głosowanie osoby umieszczonej w tym spisie

• głosowanie w niedzielę-jesteśmy krajem katolickim

• obwody głosowania-państwo dzielone jest na okręgi wyborcze i obwody głosowania(najmniejsza jednostka terytorialna)

Tworzy się obwody za granicą-150 głównie w naszych konsulatach

Mówi się o alternatywnych formach głosowania:

• głosowanie przez pełnomocnika-narusza się zasadę prywatności

• głosowanie korespondencyjne

• przy pomocy Internetu czy sms-ów

PROBLEMATYKA WYBORCZA 23.05.2009r.

Wybory są najważniejszym wydarzeniem politycznym w każdym demokratycznym państwie. W ten sposób zbiorowy suweren wyłania swoich przedstawicieli, którzy sprawują w jego imieniu władzę. Wybieranymi organami w Polsce są: Sejm RP I Senat RP, Prezydent RP, a wśród organów samorządu terytorialnego- rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw oraz wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. W Polsce wybiera się również część posłów do Parlamentu Europejskiego.

Wyróżniamy zasady prawa wyborczego:

• zasada bezpośredniości wyborów(2 zasady)- PIERWSZA-wyborca oddaje swój głos wprost na kandydata czy kandydatów, których nazwiska są umieszczone na karcie do głosowania. Przeciwieństwem takich wyborów są wybory pośrednie (np.: prezydenta w USA), gdy wyborca wybiera elektora, który dopiero później dokonuje ostatecznego wyboru(wybory pośrednie bywają nawet wielostopniowe). DRUGA- wyborca głosuje osobiście, przeciwieństwem jest głosowanie przez pełnomocnika.

• zasada równości wyborów(3 znaczenia)- zasada, która rozumiana jest na wiele sposobów. Przechodziła i przechodzi nadal znaczną ewolucję. Tradycyjnie wyróżnia się jej aspekt formalny i materialny. PIERWSZA(FORMALNA)- każdy wyborca ma jeden bądź jednakową większą liczbę głosów. DRUGA(MATERIALNA)- rozważana jest siła (znaczenie) każdego głosu, co mierzymy stosunkiem liczby wyborców w okręgu wyborczym do liczby przypadających na ten okręg mandatów. Większej liczbie wyborców powinna odpowiadać stosownie większa liczba mandatów. TRZECIA(RÓWNOŚĆ SZANS)- wszyscy kandydaci ubiegający się o mandat bądź urząd powinni mieć identyczne możliwości zaprezentowania wyborcom siebie i swoich programów wyborczych.

Art.96.ust.2 Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.

Art.97.ust.2 Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

• zasada tajności- odnosi się wyłącznie do aktu głosowania i oznacza stosowanie różnych rozwiązań zabezpieczających przed możliwością poznania przez osoby trzecie wiadomości o treści głosu oddanego przez wyborcę. Służą temu m. In. urny do głosowania czy wyodrębnione miejsca, w których wyborca wypełnia kartę do głosowania. Zasada tajności- tajne wybory są wyborami demokratycznymi.

• zasada proporcjonalności- odnosi się do sposobu ustalania wyników wyborów. Jest to związane z systemem wyborczym w wąskim znaczeniu tego pojęcia. W przeszłości wybory były wyłącznie większościowe. Stosowano jedno z dwóch rozwiązań. PIERWSZE - to technika większości bezwzględnej, oznaczająca, że mandat czy mandaty przypadają kandydatowi(kandydatom), który uzyska więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska takiej większości, przeprowadza się kolejną turę lub tury głosowania, w których uczestniczy mniejsza liczba kandydatów lub jedynie dwaj kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów(np.: wybory Prezydenta RP). DRUGIE- to technika większości względnej, która oznacza, że mandat(mandaty) uzyskuje kandydat(kandydaci) z największą liczbą ważnie oddanych głosów(np.: wybory do Senatu RP).

Zasada wolności wyborów- ma bardziej polityczny niż prawny charakter. Jest związana z zasadą pluralizmu politycznego oznaczającego wolność tworzenia partii politycznych i ich konkurencyjność wyrażającą się w swobodzie zgłaszania kandydatów. Z drugiej strony wolność wyborów oznacza swobodę wyborcy uczestnictwa w głosowaniu(są kraje, w których jest to obywatelski obowiązek) oraz oddaniu głosu.

ORGANY WYBORCZE

Przeprowadzenie wyborów spoczywa na komisjach i biurach wyborczych. Struktura komisji wyborczych jest trójstopniowa, tworzą je: Państwowa Komisja Wyborcza, okręgowe komisje wyborcze i obwodowe komisje wyborcze. Członkami PKW i komisji okręgowych mogą być tylko sędziowie czynni bądź pozostający w stanie spoczynku, o ile nie ukończyli 70 lat. Obwodowe komisje wyborcze składają się z wyborców.

Państwowa Komisja Wyborcza(PKW)- jest najważniejszym i najwyższym organem wyborczym. Składa się z 9 sędziów, spośród których 3 wskazanych jest przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, 3 przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i 3 przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Powoływani są na czas nieokreślony przez Prezydenta RP, ale czynność ta ma charakter wyłącznie nominacyjny. Odwołuje ich również Prezydent RP na wniosek prezesa odpowiedniego sądu. Członkostwo w PKW ustaje również w skutek śmierci, zrzeczenia się członkostwa, kandydowania w wyborach na Prezydenta, posła albo senatora oraz ukończenia 70 lat. W swej działalności wydaje wiążące wytyczne dla komisji wyborczych niższego stopnia.

Okręgowe komisje wyborcze- liczą do 11 do 15 sędziów. Są powoływane przez PKW na wniosek Ministra Sprawiedliwości. Ich podstawowym zadaniem jest nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego oraz ustalanie wyniku wyborów w okręgu wyborczym.

Obwodowe komisje wyborcze- liczą od 6 do 10 osób i są powoływane przez wójta(burmistrza, prezydenta miasta) na wniosek pełnomocników wyborczych komitetów bądź upoważnionych przez nie osób. W skład tych komisji wchodzi ponadto jedna osoba wskazana przez wójta(burmistrza, prezydenta miasta) spośród pracowników samorządowych gminy lub gminnych jednostek organizacyjnych. Ich zadaniem jest przeprowadzenie głosowania w obwodzie głosowania i obliczenie jego wyników.

Nadzór nad wyborami w Polsce sprawuje Sąd Najwyższy, nam wyborcom przysługuje składanie protestów wyborczych.

ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Zasada demokratycznego państwa prawnego- art. 2 Konstytucji stanowi, że „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Po raz pierwszy do polskiego porządku ustrojowego taka regulacja wprowadzona została na podstawie rewizji Konstytucji PRL z 29 grudnia 1989r.

Praworządność- przestrzeganie przez organy państwa obowiązującego prawa oraz spełnienie wymogu tzw. dobrego prawa- równego dla wszystkich obywateli, respektującego wolności oraz prawa człowieka i obywatela.

Państwo- oczekujemy że:

• będzie pluralizm polityczny

• zasada trójpodziału władzy(ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza)

• ochrona własności

• ochrona praw nabytych

• ochrona mniejszości wszelakich- narodowych, religijnych, seksualnych itd.

• możliwość udziału obywateli w sprawowaniu władzy

• władza wykonawcza(rząd)będzie ponosił odpowiedzialność przed społeczeństwem

Prawo- ma być:

• pisane

• zhierarchizowane

• na czele powinna stać Konstytucja

• powinno być ogłoszone

• powinno wejść w życie po odpowiednim vacatio legis

• komunikatywne, jasne, zrozumiałe

• powinno chronić prawa nabyte

• badanie zgodności tego prawa z aktami wyższego rzędu- z Konstytucją

Zasada legalizmu(praworządności)- art. 7 Konstytucji stanowi „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.

1. musi być prawo- może być każde prawo, albo praworządność formalna i materialna

• praworządność formalna- w której prawo jest przestrzegane niezależnie od tego jakie ono jest

• praworządność materialna- dokonujemy oceny tego prawa(dobre czy złe), nie działa wstecz

2. prawo musi być przestrzegane

organ	obywatele	państwo
+	+	+ praworządne
-	-	- niepraworządne
+	+	+ praworządne
-	-	- niepraworządne

O praworządności decyduje organ.

3. gwarancje- 2 grupy:

• gwarancja materialna- kultura społeczeństwa- prawna, polityczna, zależy od wykształcenia, tradycji, przyzwyczajeń, wiary.

• gwarancja formalna- dla praworządności, rozbudowane struktury administracyjne, sądowe, prawo do sądu- dwu instancyjność, instytucja TK, istnienie takich organów jak: Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Obywatelskich.

ZASADA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ 24.05.2009

Konstytucja wprost charakteryzuje nasz system gospodarczy zawarty w Art. 20 Konstytucji „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP”. Idea ta wypracowana została przez niemieckich ekonomistów(np.: Ludwika Erharda)ona uznaje liberalną doktrynę rynku i ma mieć podbudowę społeczną(wolny rynek TAK).

3 elementy(3 filary), na których oparta jest społeczna gospodarka rynkowa:

1. wolność działalności gospodarczej- istnieje swoboda podjęcia tej działalności, prowadzenie tej działalności, zamknięcie tej działalności. Art.22 Konstytucji „Ograniczenie wolności i działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”.

2. własność prywatną(art.20 Konstytucji)- na rynku powinna dominować własność prywatna i powinno być jej więcej niż innych własności (np.: państwowych, komunalnych), jest to przepis zachęcający do prywatyzacji. Potraktowanie własności prywatnej jako podstawy ustroju gospodarczego wyraża się przede wszystkim przyznaniem jej szczególnej ochrony konstytucyjnej.

Art. 21 ustęp 1 „Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia”.

Wywłaszczenie- akt konkretno-indywidualny, odebranie lub ograniczenie przez państwo prywatnej własności lub innego prawa określonej osoby mocą aktu administracyjnego.

Art. 21 ustęp 2 „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”.

Gmina może nas wywłaszczyć na cele publiczne. Jedynie wywłaszczenie może zabrać naszą własność prywatną.

Słuszne odszkodowanie- to takie odszkodowanie, które sprawi, że się na nim nie wzbogacimy ale i nie stracimy.

Nacjonalizacja- akt przejęcia przez państwo prywatnego mienia. W rzadkich przypadkach może to być również przejęcie mienia należącego do samorządu.

3. solidarność, dialogi współpraca partnerów społecznych- pojęcia te zakładają oparcie decyzji społeczno- gospodarczych na zasadach kompromisu i dialogu, a zarazem nakazują stworzenie negocjacyjnego sposobu rozstrzygania spraw spornych(art.59 ust. 2-3 Konstytucji). Ma to szczególne znaczenie w prawie pracy, czego przykładem są Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno- Gospodarczych (w składzie której znajdują się przedstawiciele rządu, związków zawodowych oraz organizacji pracodawców), a także wojewódzkie komisje dialogu społecznego.

ORGANY PAŃSTWA

Odpowiedzialność konstytucyjna (prawna)-za swoją pełnioną funkcję ponoszą odpowiedzialność najwyżsi funkcjonariusze w państwie. Odpowiedzialność konstytucyjną ponosi się przed Trybunałem Stanu. W prawie karnym jest zasada- nie ma odpowiedzialności zbiorowych. W przypadku odpowiedzialności konstytucyjnej jest to odpowiedzialność indywidualna.

Odpowiedzialność polityczna (parlamentarna)- nie ma odpowiedzialności za naruszenie prawa ale za prowadzoną politykę(złą, niedobrą). Odpowiedzialność indywidualna, może być zbiorowa.

Wotum zaufania- odpowiedzialność rządu i członków rządu- parlament uchwala dla rządu wotum zaufania ale także wotum nieufności(osoba podaje się do dymisji i odchodzi ze stanowiska).

Wotum nieufności- można postawić do konkretnej osoby, ale też do całego składu rządu, gdy wotum nieufności postawi się premierowi oznacza to, że nieufność jest dla całego rządu.

Wotum nieufności destruktywne- zrzucenie kogoś ze stołka- wotum nieufności indywidualne

Wotum nieufności konstruktywne- polega na tym, że zgłaszając wotum dla premiera, należy zgłosić nazwisko na nowego kandydata. Odbywa się jedno głosowanie w parlamencie o odwołanie premiera i wyboru kolejnego premiera. Państwo nie może być bez premiera, jeżeli nie zostanie wybrany nowy premier to obowiązki pełni stary premier do czasu wybrania nowego.

Kontrasygnata- dodatkowe podpisanie aktu prawnego(ustawy bądź rozporządzenia) przez drugą osobę, potwierdzające jego ważność i przenoszące pełną odpowiedzialność polityczną i prawną na podpisującego.

Prerogatywa- termin ten najczęściej odnosi się do wydawanych przez Prezydenta aktów urzędowych, niewymagających dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów(kontrasygnaty), w związku z czym nikt nie ponosi za nie politycznej odpowiedzialności. Obecnie Konstytucja RP wylicz w art. 144 ustęp 3- 30 prerogatyw Prezydenta.

05.06.2009

SYSTEMY RZĄDÓW-RELACJE, KTÓRE ZACHODZĄ MIĘDZY WŁADZĄ USTAWODAWCZĄ I WYKONAWCZĄ W PAŃSTWIE.

System rządów:

1. System parlamentarno- gabinetowy- charakteryzuje szczególny układ stosunków wzajemnych między parlamentem, głową państwa i rządem, polegającym na tym, że głowa państwa powołuje rząd, ale ten dla swojego funkcjonowania potrzebuje wotum zaufania ze strony parlamentu.

System rządów parlamentarno- gabinetowych(system rządów parlamentarnych- zracjonalizowanych), wywodzi się z Anglii i został ukształtowany za czasów Jerzego I ,II (rządzący byli Niemcami, nie znali języka angielskiego)- Anglia jest kolebką parlamentaryzmu.

Gabinet- pierwowzór czegoś, co dzisiaj nazywamy rządem.

Głowa państwa

↗ ↘

Parlament ↔ Rząd

↑

------------------------------------------------

WYBORCY

Rząd- ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem

Głowa państwa- nie ponosi odpowiedzialności politycznej

Głowa państwa i rząd(członkowie rządu)- ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną jak i polityczną

Minister bez teki- jest ministrem i wchodzi w skład rządu- pełnoprawny członek rządu, wypełnia zadania określone przez Prezesa Rady Ministrów, nie kieruje żadnym resortem administracyjnym.

Rząd mniejszościowy- gabinet w systemie parlamentarnym lub parlamentarno- gabinetowym, który nie ma poparcia większości deputowanych w parlamencie.

Zazwyczaj taki gabinet powstaje w wyniku niepowodzenia rozmów koalicyjnych pomiędzy partiami, wynikającymi z rozbieżnych poglądów politycznych lub w wyniku rozpadu istniejącej koalicji. Rząd mniejszościowy często działa nieskutecznie, wynika to z możliwości blokowania jego decyzji przez większość parlamentarną. Rząd mniejszościowy powoduje niestabilność polityczną w kraju, często jedynie będąc tylko administratorem polityki państwa do następnych wyborów(np.: gabinet premiera Marka Belki(2004-2005), Kazimierza Marcinkiewicza(2005-2006), Jarosława Kaczyńskiego- od kryzysu w lipcu 2007 do końca kadencji).

2. System rządów kanclerskich(Niemcy, Austria)- system ten charakteryzują następujące cechy:

• szefem rządu jest kanclerz wyposażony w rozbudowane kompetencje, któremu podporządkowani są członkowie rządu. Zaufaniem parlamentu cieszy się nie cały gabinet, a tylko jego szef- kanclerz

• decydujący udział w powołaniu kanclerza ma Bundestag

• konstytucja ogranicza odpowiedzialność parlamentarną kanclerza, który może być odwołany tylko w drodze konstruktywnego wotum nieufności. Polega to na odwołaniu kanclerza z równoczesnym wyborem jego następcy

• system ten wprowadza także ograniczoną możliwość rozwiązania parlamentu przez władzę wykonawczą

Prezydent

↗ ↓

Parlament ↔ Kanclerz

↑ ↓

Minister

------------------------------------------------------

WYBORCY

Konstruktywna wotum nieufności- głosuje się jednocześnie w jednym głosowaniu.

3. System rządów prezydenckich- wykształcił się na kontynencie amerykańskim i charakteryzuje się następującymi cechami:

• egzekutywa jest jednoczłonowa, cała władza spoczywa w rękach prezydenta. Nie istnieje więc stanowisko premiera. Odpowiednicy ministrów, zwani sekretarzami, są jedynie pomocnikami prezydenta. Głównym ośrodkiem decyzji politycznych jest prezydent, który jest zarazem naczelnym dowódcą armii

• istnieje wyraźna separacja władzy ustawodawczej i wykonawczej. Prezydent jest wybierany przez naród, podobnie jak obydwie izby parlamentu, a więc w wyborach powszechnych. Parlament może w swej większości reprezentować inną opcję polityczną niż prezydent. Parlament nie może zdymisjonować ani prezydenta, ani sekretarzy, prezydent zaś nie dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej. Nie istnieje możliwość łączenia mandatu parlamentarnego ze stanowiskiem prezydenta czy sekretarza.

• wzajemną równowagę władz zapewnia prawo prezydenta do wetowania ustaw. Niektóre nominacje prezydenckie wymagają zgody Senatu, podobnie jak ratyfikacja umów międzynarodowych. Prezydent wpływa na kierunek ustawodawstwa poprzez orędzia kierowane do Kongresu. Prezydent i sekretarze ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Senatem z oskarżenia Izby Reprezentantów za naruszenie konstytucji lub zdradę stanu czy popełnienie przestępstwa. Prezydent jest politycznie nieodpowiedzialny.

Parlament Prezydent

↑ ↑

---------------------------------------------------

WYBORCY

Weto zawieszające- wstrzymanie jakiegoś aktu prawnego

Weto suspensywne(zazwyczaj głowy państwa)- uchwała parlamentu ulega zawieszeniu do czasu jej ponownego rozważenia, a następnie, jeżeli przechodzi zwykłą większością głosów, staje się już prawomocna.

Nasz system jest nielogiczny

Parlament- w państwach o demokratycznych systemach władzy, jest to najwyższy organ przedstawicielski, a jednocześnie zasadniczy organ władzy ustawodawczej.

Parlament (w myśl Monteskiuszowskiej teorii podziału władzy)- jest jednym z trzech pionów władzy państwowej i w żaden sposób nie jest ważniejszy od dwóch pozostałych. W systemach parlamentarno-gabinetowych (np. Polska), parlament jest najwyższym organem władzy państwowej. Z kolei w państwach realnego socjalizmu, parlamenty w mniejszym lub większym zakresie były kontrolowane przez partie komunistyczne.

W skład Parlamentu wchodzą:

• posłowie

• senatorowie

W Polsce słowo Sejm, oznaczało cały Parlament.

Parlamenty na świecie mają strukturę:

• jednoizbową

• dwuizbową

• wieloizbową

Izba Lordów- izba wyższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, który oprócz tego składa się się też z Izby Gmin i Suwerena(panującej rodziny królewskiej). Nie jest to ciało wybieralne, lecz jego skład i struktura jest uwarunkowana wielowiekową tradycją.

Pozycja parlamentu na przestrzeni dziejów zmieniała się. Wraz z przechodzeniem z monarchii przez monarchię konstytucyjną do parlamentarnej zauważany był wzrost roli parlamentu. Jednak w pierwszej połowie XX wieku dostrzegane jest osłabianie organu przedstawicielskiego na rzecz władzy wykonawczej.

W większości rozwiniętych krajów zachodnich funkcjonują parlamenty dwuizbowe (bikameralizm). Parlamenty jednoizbowe (unikameralizm) występują np.: w Danii, Finlandii, Grecji, Portugalii czy Szwecji.

W dwuizbowym parlamencie- występuje izba pierwsza (bardziej popularna nazwa to izba niższa) oraz izba druga (wyższa);, np.: w Polsce odpowiednio Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w Wielkiej Brytanii Izba Gmin i Izba Lordów, w Stanach Zjednoczonych to Izba Reprezentantów i Senat. Kompetencje obu izb w różnych krajach są odmienne. Na ogół jednak, izby drugie mają mniejsze kompetencje (wśród współczesnych państw demokratycznych tylko we Włoszech obie izby mają takie same kompetencje).

Izby pierwsze- pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich. Najczęściej ordynacja wyborcza do izby drugiej odznacza się podwyższonym cenzusem wyborczym.

Izby drugie (choć często z mniejszymi uprawnieniami) nazywa się wyższymi. Określenie te zawdzięczają tradycji historycznej. Odnoszą się one bowiem do istniejących jeszcze w Średniowieczu rad królewskich. Zasiadali w niej mianowani hierarchowie kościelni i wyżsi urzędnicy państwowi, a więc osoby pochodzące z arystokratycznych rodzin.

Bikameralizm- powstał jako jeden z przejawów rozwoju monarchicznej formy państwa. Od monarchii parlamentarnej zaczyna się bowiem wzrost niezależności organu przedstawicielskiego. Obydwa ośrodki władzy, monarcha i arystokracja, szukały instytucjonalnej formy aparatu państwowego, które zabezpieczały ich interesy. Wynikiem ich zbieżnych dążeń staje się dwuizbowy parlament.

WSPÓŁCZESNY BIKAMERALIZM

W dwu postaciach:

• Bikameralizm formalny (dwuizbowość jednoizbowa-Norwegia)- wybierany w jednorodnych wyborach skład parlamentu dzieli się wewnętrznie i procesowanie w nim odbywa się tak jak w parlamencie dwuizbowym.

• Bikameralizm rzeczywisty:

• Zachowawczy (Senat Belgii)- odmienne zasady kształtowania składu drugiej izby, która w skrajnym przypadku może być powoływana automatycznie (np. przez głowę państwa) i posiada uprawnienia większe niż izba pochodząca z wyborów powszechnych

• Klasyczny bikameralizm równoprawny- (Włochy, Hiszpania, Polska pod rządami Konstytucji Kwietniowej)- izba wyższa ma kompetencje zbliżone do izby niższej, odmiennie kształtowany jest sam skład izby wyższej.

Federacja- państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych(np.: stanów, krajów, prowincji), ale posiadających wspólny9federalny) rząd.

Państwa federacyjne na świecie

Do państw federalnych należą między innymi:

• na kontynencie amerykańskim- Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia i Meksyk

• w Europie- Niemcy, Austria, Szwajcaria, Belgia i Rosja

• w Azji- Indie, Pakistan i Malezja

• w Afryce- Nigeria i Etiopia czy Związek Australijski.

Polska- Konstytucja Marcowa

Po II wojnie światowej, dwuizbowość(powstała w ściśle określonym celu) została odnowiona i w 1989r. powróciła. Sejm reprezentowany był w 65% przez PZPR, a w 35% wybierany był w wolnych wyborach. Senat był wybierany w wolnych wyborach(powstał w konkretnych warunkach historycznych).

MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI

Mandat przedstawicielski- upoważnienie do sprawowania funkcji w organach przedstawicielskich(np.: posła, senatora, radnego). Mandat upoważnia do reprezentowania wyborców, przedstawianie opinii i poglądów oraz podejmowanie decyzji w drodze głosowania.

Wyróżniamy dwa typy mandatów przedstawicielskich:

• wolny mandat przedstawicielski- przedstawiciel jako reprezentant całego narodu ma prawo podejmować działania zgodne z własnymi przekonaniami, nie może też być przez wyborców odwołany przed upływem kadencji. W praktyce jednak musi się on liczyć z wolą wyborców, by zostać wybranym w następnych wyborach.

• imperatywny(związany)mandat przedstawicielski- nakłada na przedstawiciela obowiązek uwzględnienia opinii i woli elektoratu, wyborcy mogą go odwołać przed upływem kadencji.

W Polsce obowiązuje typ mandatu przedstawicielskiego wolnego. Zgodnie z Konstytucją poseł(senator)jest przedstawicielem narodu, nie jest związany instrukcjami wyborców i nie może być przez nich odwołany. Złożenie mandatu przedstawicielskiego następuje wyłącznie w przypadku odmowy ślubowania.

Konstytucja art.104 ust.1, art.102, 103 i art.103 ust.2

IMMUNITET PARLAMENTARNY

Immunitet parlamentarny- jest to przywilej przysługujący parlamentarzystom (posłom i senatorom), który ma na celu zapewnienie im niezależności oraz swobodnej działalności na forum parlamentarnym.

Wyróżnia się 3 immunitety parlamentarne:

• materialny (nieodpowiedzialności, niekaralności)

• formalny (procesowy)

• przywilej nietykalności

Immunitet parlamentarny materialny- który uniemożliwia pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub cywilnej parlamentarzysty za czyny, które pozostają w ścisłym związku z wykonywaniem mandatu, czyli za działalność parlamentarną, ale nie chroni przed wszczęciem postępowania procesowego przed sądem (dopuszczalne jest ściganie karne, cywilne lub inne deputowanego, jeżeli postępowanie nie dotyczy czynu objętego immunitetem parlamentarnym). Postępowanie wobec czynu wchodzącego w zakres immunitetu parlamentarnego materialnego musi zostać umorzone jako bezprzedmiotowe. Immunitet parlamentarny materialny nie podlega ograniczeniom czasowym - przysługuje również po zakończeniu kadencji i wygaśnięciu mandatu. Jeden wyjątek, chyba że naruszone zostało prawo osób trzecich.

Immunitet parlamentarny formalny- który uniemożliwia pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności przed sądem bez zgody odpowiedniej izby parlamentu (lub organu zastępczego) i bez względu na to, czy popełniony czyn ma związek z wykonywaniem mandatu i gdzie został popełniony; immunitet parlamentarny formalny obejmuje wszelkie czyny popełnione przez parlamentarzystę. Immunitet parlamentarny formalny ma charakter czasowy - przestaje obowiązywać wraz z wygaśnięciem mandatu. Ponadto parlamentarzysta może być ścigany w trakcie wypełniania mandatu po uchyleniu immunitetu parlamentarnego formalnego przez odpowiednią izbę (lub organ zastępczy).

Przywilej nietykalności- uniemożliwia dokonania wobec parlamentarzysty wszelkich działań prowadzących do ograniczenia jego wolności bez zgody parlamentu, obowiązuje w każdej sytuacji w parlamencie i poza nim do wygaśnięcia mandatu lub jego uchylenia (zazwyczaj uchylenie jest równoznaczne z uchyleniem nietykalności osobistej).

Posła i Senatora nie można zatrzymać, chyba że zostanie zatrzymany na gorącym uczynku.

ORGANY SEJMU I SENATU

Organami Sejmu i Senatu są:

• Marszałek Sejmu i Senatu

• Prezydium Izby

• Konwent Seniorów

• Komisje

Marszałek Sejmu w Polsce jest posłem i najwyższym przedstawicielem izby niższej (Sejmu) polskiego parlamentu, stoi na straży praw i godności Sejmu RP i kieruje jego pracami. Wybierany jest spośród posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu. Po złożeniu przez posłów ślubowania Marszałek Senior przeprowadza wybór Marszałka Sejmu. Kandydaturę zgłosić może grupa 15 posłów, a wyboru dokonuje się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, wówczas przeprowadza się kolejną turę głosowania, skreślając z listy kandydatów tego, który otrzymał najmniejszą liczbę głosów. Po wyborze Marszałka dokonuje się wyboru jego zastępców - wicemarszałków.

Marszałek Sejmu reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia Sejmu, przewodniczy obradom, ustala porządek dnia, udziela głosu, poddaje pod głosowanie, ma możliwość nieprzedkładania spraw całej izbie, ustala projekt budżetu, wyznacza termin wyborów prezydenckich, zastępuje Prezydenta RP w przypadku tymczasowej niezdolności, postawienia go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, śmierci.

Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta RP, wykonuje obowiązki Głowy Państwa(w razie braku możliwości podjęcia przez niego obowiązków, przechodzą one w ręce Marszałka Senatu).

Marszałek Senatu- stoi na straży praw i godności Senatu RP

Marszałek Senatu- to jednoosobowy organ Senatu RP wybierany spośród senatorów w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów (większość głosów) na pierwszym posiedzeniu Senatu.

Marszałek Senatu m.in.

• reprezentuje Senat, stoi na straży jego praw i godności;

• przewodniczy obradom Senatu

• zwołuje posiedzenia, przewodniczy i kieruje pracami Prezydium Senatu;

• zwołuje i przewodniczy obradom Konwentu Seniorów

• powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Senatu;

• sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Senatu.

Ponadto:

• zastępuje Marszałka Sejmu w przewodniczeniu obradom Zgromadzenia Narodowego, jeśli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta RP (w sytuacjach przewidzianych Konstytucją).

PREZYDIUM IZBY

Prezydium Sejmu

Organem o węższych uprawnieniach jest Prezydium. Tryb jego wyboru jest różny dla każdej z izb. W Sejmie funkcje Marszałka i wicemarszałków powierza się osobom, które w głosowaniu(imiennym) osiągną większość bezwzględną ważnych głosów(w Senacie dodatkowym wymogiem jest dokonanie wyboru w głosowaniu tajnym).

Prezydium Sejmu - naczelny organ kierowniczy Sejmu. W skład Prezydium Sejmu wchodzi Marszałek Sejmu wraz z wicemarszałkami.

Do funkcji Prezydium Sejmu należą:

• ustalanie planu pracy Sejmu

• przygotowywanie wykładni Regulaminu Izby

• ustalanie zasad doradztwa naukowego i ekspertyz

• zajmowanie się kwestiami prawnymi posłów

• przekazywanie poszczególnym komisjom sejmowym odpowiednich spraw do rozpatrzenia

Liczba wicemarszałków nie jest z góry określona.

Prezydium Senatu

Prezydium Senatu- do jego obowiązków należy:

• dokonywanie interpretacji regulaminu Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej

• Etyki i Spraw Senatorskich

• zlecanie komisjom senackim rozpatrzenie spraw w danym zakresie

• ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organów

• powołuje doradców oraz korzystania z ich opinii i ekspertyz

• czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków wynikających z regulaminu

• opiniuje sprawy wniesione przez marszałka senatu

• podejmuje inne czynności wynikające z regulaminu Senatu

Skład Prezydium Senatu jest określony i wynosi nie więcej niż 5 osób(Marszałek i maksymalnie 4 wicemarszałków).

KONWENT SENIORÓW

Konwent Seniorów w Sejmie

Konwent Seniorów- Jest to organ Sejmu oraz Senatu RP, zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu, a także sprawuje funkcję doradczą wobec Marszałka Sejmu i Prezydium Sejmu.

Skład:

• Marszałek Sejmu,

• wicemarszałkowie Sejmu,

• przedstawiciele klubów parlamentarnych, klubów poselskich oraz porozumień poselskich reprezentujących co najmniej 15 posłów oraz kół poselskich reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą (art. 15 ust. 1 Regulaminu Sejmu).

W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym także Szef Kancelarii Sejmu, a z inicjatywy Marszałka bądź na wniosek członków Konwentu na posiedzenie mogą zostać zaproszone również inne osoby.

Zadania:

Konwent Seniorów- jest zwoływany przez Marszałka Sejmu, by zaopiniować m.in. projekty planów prac Sejmu, projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy, wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu, wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów, zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu lub inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.

Konwent Seniorów w Senacie

Konwent Seniorów- jest regulaminowym organem zapewniającym współdziałanie klubów senackich i kół senackich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu.

Konwent Seniorów tworzą:

• Marszałek, wicemarszałkowie oraz senatorowie - przedstawiciele klubów senackich oraz przedstawiciele porozumień ustanawianych dla wspólnej reprezentacji w Konwencie, a także klubów parlamentarnych, jeżeli skupiają co najmniej 7 senatorów.

Konwent Seniorów:

• opiniuje projekty porządku obrad Senatu,

• opiniuje plan pracy oraz wypowiada się w sprawie terminów posiedzeń Senatu,

• wskazuje potrzebne inicjatywy ustawodawcze,

• rozpatruje oraz przedstawia wnioski w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu,

• rozpatruje inne sprawy przedstawione przez Marszałka Senatu, Prezydium Senatu lub przedstawicieli klubów i porozumień.

Konwent Seniorów- zwołuje Marszałek Senatu z inicjatywy własnej, Prezydium Senatu lub na wniosek klubu albo jednego z porozumień.

KOMISJE

Komisje- są organami pomocniczymi izb, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowaniu spraw stanowiących przedmiot ich prac.

Z uwagi na tryb powołania komisji można je podzielić na

1. stałe

2. nadzwyczajne

Ad. I) Komisje stałe- powoływane na okres całej kadencji izby. Wymienienie ich nazw w regulaminie izby powoduje, że decyzja o zmianie liczby, lub choćby nazwy komisji, wymaga zmiany regulaminu. Zakres działania poszczególnych komisji stałych wyraża się pośrednio w ich nazwach. Szczegółowy zakres działania komisji określają załączniki do regulaminów Sejmu i Senatu.

Komisje stałe dzielimy na:

• resortowe (Komisja Budżetu i Finansów, Komisja Gospodarki Komunalnej i Inwestycji, Komisja Promocji i Przedsiębiorczości, Komisja Edukacji, Komisja Kultury i Sportu, Komisja Zdrowia, Opieki Społecznej i Bezpieczeństwa Publicznego, Komisja Rewizyjna)

• problemowe (Komisja ds. Samorządu i Dialogu Społecznego, Komisja ds. Ruchu Branżowego i Spółdzielczości Rzemieślniczej, Komisja ds. Ekonomiki i Polityki Społecznej, Komisja Organizacji Oświaty Zawodowej i Nadzoru, Komisja ds. Projektów Unijnych i Programów Operacyjnych, Komisja ds. Domów Wypoczynkowych ZRP)

Ad. II) Komisje nadzwyczajne- powoływane z konieczności rozpatrzenia przez parlament sprawy, która nie leży w zakresie działania żadnej z komisji stałych. Zdarza się też, że uzasadnieniem dla jej powołania jest chęć przyśpieszenia pracy nad ustawą, a szczególnie, gdy problematyka ustawy leży w zakresie zainteresowań kilku komisji.

Odmianą komisji nadzwyczajnych są:

• komisje śledcze- została ustanowiona ustawą z 21 stycznia 1999, stała się nową, nieznaną wcześniej w polskiej praktyce parlamentarnej instytucją. Sejm nadał komisji śledczej uprawnienia prokuratorskie, a członkowie komisji uzyskali w ten sposób prawo do przesłuchiwania świadków zgodnie z zasadami kodeksu postępowania karnego. Zakończeniem pracy komisji sejmowej jest sprawozdanie, które może skutkować pociągnięciem wskazanych w nim osób do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Politycznymi przesłankami uchwalenia ustawy było m.in. wyjaśnienie afery Rywina.

Komisja śledcza- powoływana jest do zbadania określonej sprawy. Powoływana jest ona przez Sejm w drodze uchwały bezwzględną większością głosów. Projekt uchwały, który powinien wskazywać potrzebę i cel powołania komisji, może być wniesiony przez Prezydium Sejmu, komisję sejmową lub co najmniej 46 posłów.

W skład komisji śledczej- może wchodzić 11 członków, którzy powinni odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów parlamentarnych i kół poselskich, mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności.

TRYB PRACY PARLAMENTU

Tryb pracy parlamentu- wybierany na okres kadencji(od 3 lat do kilku 5-6). Kadencja Polskiego Sejmu trwa 4 lata, zaczyna się z dniem kadencji pracy Sejmu. Pierwsze posiedzenie zwołuje Prezydent, musi to wykonać w ciągu 30 dni po wyborach. Kadencja trwa 4 lata, ale może krócej, to wszystko zależy od następnych wyborów.

Kadencja może zostać skrócona:

• przez samorozwiązanie się Sejmu

• przez samorozwiązanie Senatu

• przez Prezydenta, który rozwiązuje Sejm I Senat

Ustawa zasadnicza przyznaje głowie państwa prawo zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu w dwóch sytuacjach:

1. obligatoryjne- gdy Sejm po niepowodzeniach dotyczących wyłonienia rządu nie jest w stanie udzielić rządowi powołanemu przez Prezydenta wotum zaufania większością głosów.

2. fakultatywne- jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu. Prezydent może wówczas zarządzić skrócenie kadencji Sejmu w ciągu 14 dni od zaistnienia tej przesłanki. Obowiązująca Konstytucja, wzorem poprzednich regulacji, dopuszcza także podjęcie przez Sejm uchwały o skróceniu swojej kadencji podjętej większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.

Parlament może funkcjonować w systemie

• sesyjnym- w ciągu roku trzeba było zwołać parlament

• parlamenckim

26

---