konstytucyjny system organow panstwowych, Materiały -studia -Prawo i Administracja


15. Jaki może być tryb zmiany konstytucji - konstytucja elastyczna i sztywna.

Pojęcie zmiany konstytucji nie jest jednoznaczne. Może odnosić się do:

16. Jaki jest tryb zmiany obecnej konstytucji RP.

Tryb zmiany ustawy zasadniczej uregulowano w rozdziale XII, zawierającym tylko jeden artykuł. Podmiotem inicjatywy ustawodawczej są: grupy co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów (92), Senat lub prezydent.

Wprowadzono wymóg wprowadzenia ustawy o zmianie konstytucji przez Sejm i Senat w jednakowym brzmieniu. Postanowiono, że pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie konstytucji może odbyć się wcześniej niż 30 dni od złożenia projektu do laski marszałkowskiej. Uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji wymaga uzyskania w sejmie większości co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Senat uchwala tę ustawę bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Upływ czasu pomiędzy pierwszym czytaniem a uchwaleniem ustawy wynosi co najmniej 60 dni.

Jeżeli zmiana konstytucji dotyczy rozdziału I „Rzeczypospolita”, rozdziału II „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela” oraz rozdziału XII „Zmiana konstytucji” podmioty mające inicjatywę ustawodawczą mogą żądać przeprowadzenia referendum w terminie 45 dni po uchwaleniu ustawy przez Senat. W ciągu 60 dni od złożenia tego wniosku marszałek sejmu zarządza przeprowadzenie referendum. Warunkiem dokonania zmiany w konstytucji jest opowiedzenie się za tą zmianą większością głosujących.

Uchwaloną ustawę o zmianie konstytucji dokonaną w trybie art. 235, marszałek sejmu przedstawia do podpisania prezydentowi. Podpisanie ustawy następuje w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia. Następnie prezydent zarządza ogłoszenie ustawy o zmianie konstytucji w Dzienniku Ustaw.

17. Systematyka konstytucji - ogólna i szczegółowa.

Systematyka konstytucji, czyli zdaniem A. Burdy „wewnętrzny układ jej treści, odpowiednie uporządkowanie jej postanowień (podział na wyodrębnione części, układ poszczególnych artykułów w tych częściach) według z góry przyjętych założeniach klasyfikacji”, odgrywa istotną rolę w pojmowaniu i interpretowaniu postanowień konstytucji. W każdej konstytucji wyróżnić można:

18. Definicja ustawy.

Ustawa jest to akt normatywny, ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne, uchwalony przez parlament w szczególnym trybie.

Ustawa konstytucyjna - to akt o mocy prawnej równej konstytucji, dotycząca jej materii, uchwalona w trybie właściwym dla uchwalenia konstytucji.

19. Definicja rozporządzenia

Rozporządzenie - to akt organów władzy wykonawczej uznany w art. 87 za źródło powszechnie obowiązującego prawa. Wydawane są przez naczelne organy administracji państwowej:

Rozporządzenie wydawane jest na podstawie ustawy.

20. Katalog naczelnych zasad ustrojowych na gruncie konstytucji RP.

21.Scharakteryzuj zasadę suwerenności narodu

Zasada suwerenności narodu zakłada, że wszelka władza swój początek bierze od narodu. Jej źródłem jest ogół wolnych i równych obywateli (są wolni i równi wszystkim innym ze swej natury). Posiadają niezbywalne, przynależne im z godności człowieka prawa i wolności, które są im dane, przynależne człowiekowi jako jednostce. Człowiek tworzy naród, a suwerenność jest przy narodzie.

Konstytucja RP głosi, że „władza zwierzchnia w RP należy do narodu. Naród sprawuje swoją władzę przez przedstawicieli lub bezpośrednio” (art. 4).

Suwerenny naród ma trzy atrybuty:

  1. sam może sprawować władzę (referendum, plebiscyt)

  2. naród może wyznaczyć do sprawowania władzy swoich przedstawicieli

  3. naród ma stałe prawo wypowiadania się w przedmiocie rządzenia (zgromadzenia, wolność prasy, wolność słowa, krytyka, wolność TV).

22. Scharakteryzuj zasadę przedstawicielstwa.

Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji) jest wyrażona w konstytucji przy określeniu sposobu wykonywania władzy zwierzchniej narodu: „ naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli” (art. 4 ust. 2).

Jest to podstawowa zasada ustroju. System przedstawicielski jest to sposób realizacji władzy, w którym naród nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, lecz sprawuje ja za pośrednictwem wybranych przez siebie przedstawicieli.

23. Definicja mandatu przedstawicielskiego, rodzaje mandatów.

Mandat przedstawicielski jest to całokształt więzi prawno - politycznej jaki powstaje pomiędzy przedstawicielem a społecznością.

Funkcjonują dwa sposoby rozumowania mandatu:

  1. jest to pełnomocnictwo udzielone deputowanemu przez wyborców na skutek aktu wyborczego

  2. jest to całokształt praw i obowiązków przedstawicieli nabytych w wyniku wyborów.

Wyróżniamy mandaty:

Mandat wolny jest:

24. Definicja i rodzaje referendum

Referendum - jest to instytucja demokracji bezpośredniej polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie. Referenda dzielą się na:

  1. ogólnokrajowe i lokalne ( z uwagi na zasięg terytorialny głosowania)

  2. rozstrzygające i konsultacyjne ( z uwagi na moc wiążącą wynik referendum)

  3. obligatoryjne i fakultatywne ( z uwagi na wymóg prawny prowadzenia referendum)

  4. konstytucyjne i ustawodawcze (z uwagi na materię głosowania).

25. Inicjatywa ludowa na gruncie konstytucji RP.

Inicjatywa w zakresie ustawodawczej przysługuje min. 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do sejmu (art. 118). Czynności związane z rozpowszechnianiem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów popierających projekt, wykonuje komitet inicjatywy ustawodawczej, utworzony przez grupę co najmniej 15 obywateli polskich, posiadających bierne prawo wyborcze do Sejmu. Wnioskodawcy przedkładając projekt ustawy sejmowi, muszą przedstawić skutki finansowe jej wykonania. Tryb postępowania w zakresie inicjatywy ludowej określa ustawa.

26. Zasada prawa wyborczego do Sejmu i Senatu.

Do sejmu mamy pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze:

Wybory do senatu odbywają się w zakresie:

Powszechne wybory są główną ideą przedstawicielstwa narodowego. Ogół wolnych i równych obywateli powyżej określonego wieku, posiada czynne prawo wyborcze. Obywatele głosują bezpośrednio na tego, kto będzie ich reprezentantem. Na podstawie przepisu art. 98 ust. 2 wybory do sejmu i senatu zarządza prezydent nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając termin wyborów na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb. Zarządzenie prezydenta podaje się do publicznej wiadomości, ogłasza w Dzienniku Ustaw najpóźniej w 5 dni od dnia zarządzenia wyborów.

27. Scharakteryzuj zasadę pluralizmu politycznego.

Pluralizm polityczny zakłada swobodę zrzeszania się w partiach politycznych, powstawania, działania i równości partii politycznych. Jest wolność i wielość partii politycznych.

Art. 11 konstytucji mówi:

„Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa”.

28. Definicja partii politycznej. Systemy partyjne.

Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

Wyróżniamy systemy:

Pluralizm polityczny determinuje system jednopartyjny.

29. Podstawy prawne, sposoby tworzenia, funkcjonowania i kontroli partii politycznych w Polsce.

W zakresie tworzenia się partii wyróżnia się trzy sposoby:

  1. administracyjny - założenie partii uzależnione jest od decyzji organu administracyjnego

  2. rejestracyjny - partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi państwowemu, z reguły sądowi, wymaganych przez prawo dokumentów. System ten uznaje pełną swobodę tworzenia partii

  3. ewidencyjny - partie powstają w sposób swobodny lecz uzyskują zdolność prawną dopiero po zgłoszeniu swego powstania do organu państwowego prowadzącego ewidencję partii

Ustawa o partiach politycznych z dnia 27 czerwca 1997 roku wprowadza procedurę rejestrowania partii prze Sąd Wojewódzki w Warszawie. Sądowi należy przedstawić zgłoszenie, które obejmuje:

Ustawa umacnia nadzór organów państwa nad partiami politycznymi. Nie może powstać partia, która nie zostanie wpisana do rejestru ( nie ma osobowości prawnej).

Ustawa z 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym określa procedury orzekania w sprawach zgodności z konstytucją celów lub działalności partii.

30. Scharakteryzuj zasadę trójpodziału władzy.

  1. wyróżnia się w państwie trzy wyodrębnione władze: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

  2. każdej z nich odpowiadają wyodrębnione organy państwowe

  3. każda z nich ma być wykonywana przez oddzielny organ państwowy, nie dopuszczalne jest łączenie między nimi stanowisk

  4. mechanizm stosunków między władzami ma zapewnić wzajemne oddziaływanie i hamowanie

31. Scharakteryzuj zasadę systemu parlamentarno-gabinetowego.

System parlamentarno-gabinetowy rządu polega na tym, że zneutralizowana politycznie głowa państwa powołuje rząd, a rząd ten nie jest odpowiedzialny przed głową państwa lecz przed parlamentem. Zneutralizowana głowa państwa nie odpowiada politycznie ( nie można go odwołać, nie ma dymisji politycznych). On panuje, a nie rządzi. Każdy akt rządzący głowy państwa wymaga kontrasygnaty. Następuje przeniesienie odpowiedzialności głowy państwa na rząd. Jedyną formą odpowiedzialności prezydenta jest odpowiedzialność konstytucyjna.

32. Scharakteryzuj zasadę demokratycznego państwa prawa.

Art. 2 konstytucji brzmi: „RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”

Zasadnicze elementy rozumienia demokratycznego państwa prawa:

    1. gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich

    2. prymat prawa stanowionego nad innymi porządkami normatywnymi - wyraża całkowitą autonomiczność systemu prawnego jako niezależność od innych systemów normatywnych nie będącym prawem stanowionym przez państwo

    3. prymat konstytucji i ustaw w systemie źródeł prawa - najważniejsze materie objęte regulacją prawa państwa prawnego, rozstrzygane są przez przedstawicieli narodu

    4. instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywateli - postanowienia prawa będą urzeczywistnione, że prawo obowiązywać będzie realnie.

33. Definicja praw człowieka, praw obywatelskich, wolności osobistych.

Prawa człowieka to kwalifikowana postać praw i wolności jednostki, służących obronie jej interesów przypisanych każdej osobie ludzkiej, niezależnie od przynależności państwowej i od jakichkolwiek cech różnicujących.

Źródłem tak rozumianych praw obywatelskich nie jest państwo i tworzony przez nie określony system prawny lecz prawo naturalne, zgodnie z którym podstawa większości praw jednostki jest przyrodzona godność istoty ludzkiej, a dzięki niej prawa człowieka mają charakter ponadpaństwowy (pierwotny), niezbywalny, nienaruszalny.

Prawa obywatelskie to termin określający zespół praw przyznanych jednostce przez porządek prawny określonego państwa w oparciu o kryterium przynależności państwowej (obywatelstwo).

Wolności osobiste są najściślej związane z osoba fizyczną, przysługujące jej w stosunku do organów państwowych.

34. Prawa i wolności człowieka i obywatela na gruncie konstytucji RP. Grupy praw, wolności i obowiązków.

Rozdział II konstytucji obok zasad ogólnych (art. 30-37) ujmuje łącznie następującą kolejność wartości i praw:

Nowa ustawa zasadnicza wyróżnia obok praw obywateli, prawa człowieka traktując je jako pierwotne w stosunku do państwa. Chodzi o prawa przysługujące każdemu, bez względu na przynależność państwową. Fundamentalne znaczenie dla koncepcji źródeł wolności i praw ma treść postanowienia umieszczonego na czele „Zasad ogólnych”: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”. Konstytucja z 1997 roku zawiera obszerny katalog, w znacznej mierze szczegółowo uszeregowanych wolności i praw osobistych. Na czoło wysunięto zapewnienie każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Regulacja konstytucyjna zapewnia każdemu nietykalność osobistą i wolność osobistą, których pozbawienie lub ograniczenie może nastąpić wyłącznie w drodze ustawy.

35. Ogólna systematyka ustroju państwa polskiego w latach 1918-1989. Wymień pełne i małe polskie konstytucje.

    1. 1918 - polityczne zmiany ustrojowe

    2. 1919 - Mała konstytucja - powierzała sprawowanie funkcji naczelnika państwa Piłsudskiemu. W 8 zdaniach regulowała cały ustrój państwa. Na jej podstawie funkcjonował rząd tymczasowy

    3. 1919-1921 transformacja ustrojowa

    4. 1921 - konstytucja marcowa

    5. 1926 - konstytucja kwietniowa

    6. 1944 polityczne zmiany ustroju

    7. 1947 - mała konstytucja, która przywracała jak gdyby konstytucję marcową oraz dodawała nowe elementy państwa socjalistycznego jak Rada Państwa

    8. 1952 - konstytucja socjalistyczna

    9. 1989 - polityczne zmiany ustroju

    10. 1992 - mała konstytucja o zasadach i organizacji funkcjonowania najwyższych organów RP oraz o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą i samorządzie terytorialnym

    11. 1997 - konstytucja

36. Zmiany konstytucji w latach 1989 - 1997 (główne postanowienia tych zmian).

37. Sejm i Senat - pozycja polityczno-ustrojowa, wspólne cechy obu organów.

Władzę ustawodawczą w RP sprawują Sejm i Senat. Jedynie Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami konstytucji i ustaw (art.95). Są to organy przedstawicielskie, pochodzące z wyborów. Sejm liczy 460 posłów, a Senat 100 senatorów. Marszałek Sejmu i Senatu są wymieniani bezpośrednio po prezydencie. Marszałkowie przewodniczą konwentowi seniorów, który odzwierciedla polityczną reprezentacje izb. Każda z izb ma swój regulamin. Najważniejszą funkcja parlamentu jest stanowienie prawa. Obie izby uprawnione są do uchwalania ustaw i podejmowania uchwał. Istnieje ścisłe powiązanie sejmu i senatu z ideą suwerenności, które przejawia się w atrybutach:

38. Zasada dwuizbowości na gruncie konstytucji RP.

O dwuizbowości możemy mówić w znaczeniu:

Pod rządami nowej ustawy zasadniczej utrzymana została dwuizbowość nie równorzędna, wynikająca z zakresu uprawnień sejmu i senatu w dziedzinie ustawodawstwa. Utrzymano uprzywilejowanie sejmu w procesie legislacyjnym.

39. Kadencja, sesja, posiedzenie, tryb parlamentarny

Kadencja - jest to okres udzielonych parlamentowi pełnomocnictwa, a więc taki, na jaki został on wybrany i w jakim sprawować może swe funkcje w określonym składzie, pochodzącym z jednych wyborów (4 lata)

Sesja - okres w ramach kadencji parlamentu, w którym ma on prawo wykonywać swoje konstytucyjne kompetencje. Wprowadzony w 1989 r. tryb funkcjonowania Sejmu i Senatu zakłada permanencję pracy parlamentu.

Posiedzenie - to czas obrad izby, objęty jednym i tym samy porządkiem.

40. Prawa i obowiązki posłów i senatorów.

Ustawa o zasadach wykonywania mandatu posła i senatora z 9 maja 1996r. Reguluje prawa i obowiązki posłów i senatorów. Posłowie i senatorzy mają prawo:

Obowiązki:

41. Immunitet parlamentarny - charakter i rodzaje.

Immunitet parlamentarny jest konsekwencją tego, że w parlamencie zasiadają deputowani będący przedstawicielami narodu. Ponieważ wyrażają wolę narodu muszą być niczym nie skrępowani, wolni od wszelkich nacisków. Ich działanie musi podlegać pełnej ochronie i bezpieczeństwu osobistemu. Immunitet poselski polega na tym, że posła lub senatora nie można pociągną do odpowiedzialności karnej. Wyróżniamy dwa rodzaje immunitetów:

  1. materialny - wyłączający odpowiedzialność za pewną kategorię czynów. Konstrukcję immunitetu materialnego określa art. 105 ust. 1 „Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed sądem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą sejmu”.

  2. Formalny - polegający na wprowadzeniu utrudnień dotyczących pociągania parlamentarzysty do określonego rodzaju odpowiedzialności.

42. Kluby, koła i zespoły poselskie.

Posłowie mogą zrzeszać się (samo organizować) w:

43. Organy wewnętrzne sejmu i senatu w świetle konstytucji i regulaminu sejmu.

Organizacja wewnętrzna sejmu i senatu uregulowana jest w sposób lakoniczny w konstytucji, ograniczona do najważniejszych problemów ustrojowych.

Organami wewnętrznymi są:

Marszałek Sejmu i Senatu oraz vice marszałkowie oraz właściwie prezydium obu izb.

Organy pomocnicze:

Komisje (stałe, nadzwyczajne i śledcze), sekretarze, konwent seniorów.

44. Tryb wyboru Marszałka Sejmu.

Marszałek wybierany jest na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego parlamentu. Prezydent wyznacza na tym posiedzeniu Marszałka Seniora dla kierowania pierwszym posiedzeniem. Celem marszałka Seniora jest przeprowadzenie ślubowania i wyboru Marszałka Sejmu. Prawo zgłaszania kandydatury maja posłowie. Nad prawidłowo zgłoszonym kandydatem przeprowadza się tajne głosowanie, przy czym za wybranego uważa się kandydata, który uzyskał bezwzględną większość głosów przy ogólnej liczbie posłów (połowy), która jest ustawowo określona na 230 (50% + 1 głos).

45. Konstytucyjne uprawnienia Marszałka Sejmu.

46. Regulaminowe uprawnienia Marszałka Sejmu

47. Skład i uprawnienia prezydium sejmu.

Prezydium sejmu tworzy Marszałek Sejmu i jego zastępcy. W Sejmie liczba wicemarszałków jest ustalana każdorazowo uchwałą izby (Senat - 3). Nie jest instytucją konstytucyjną.

Prezydium Sejmu:

  1. ustala plan prac Sejmu, po zaciągnięciu opinii Konwentu Seniorów

  2. ustala tzw. tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem co najmniej trzy miesięcznym

  3. dokonuj wykładni Regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich

  4. opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu

  5. organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania

  6. ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz

  7. podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu.

48. Skład i uprawnienia Konwentu Seniorów.

Konwent Seniorów należy do organizacji pomocniczych w Sejmie. Jest organem zapewniającym współdziałanie Klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W skład Konwentu Seniorów wchodzą:

Kompetencje:

  1. opiniuje projekty planów prac Sejmu

  2. opiniuje projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy

  3. opiniuje wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu

  4. opiniuje wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów

  5. opiniuje zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu

  6. opiniuje inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.

49. Definicja, rodzaje i kompetencje komisji sejmowych.

Komisje są organami pomocniczymi izb, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowaniu spraw stanowiących przedmiot ich prac. Z uwagi na tryb powołania komisji można je podzielić na:

  1. komisje resortowe - ich zakres kompetencji odpowiada zakresowi działania jednego naczelnego bądź centralnych organizacji administracji rządowej

  2. komisje problemowe - zakres takiej komisji obejmować może podmiot działania dwu lub więcej resortów ministerialnych

  3. komisje śledcze - mogą prowadzić śledztwo sejmowe w oparciu o przepisy kodeksu postępowania karnego. Może być pewnego rodzaju sejmowym precedensem. Muszą mieć charakter ustawowy.

50. Etapy procesu ustawodawczego.

  1. wykonanie prawa inicjatywy ustawodawczej

  2. prace nad projektem ustawy w Sejmie

  3. prace nad ustawą w Senacie

  4. podpisanie i ogłoszenie ustawy

51. Inicjatywa ustawodawcza, podmioty inicjatywy ustawodawczej

Inicjatywa ustawodawcza to uprawnienie określonych podmiotów do wnoszenia do sejmu projektu ustawy z tym skutkiem, że projekt ten izba musi uczynić przedmiotem swojej debaty (musi go rozpatrzeć). O inicjatywie można mówić wtedy, gdy ma ona charakter uprawniająco - zobowiązujący.

Podmiotami inicjatywy ustawodawczej są:

52. Pierwsze czytanie - zasady.

Może być realizowane w dwóch formach:

Na plenum Sejmu przeprowadza się pierwsze czytanie w odniesieniu do projektów ustaw:

    1. o zmianie konstytucji

    2. budżetowych

    3. podatkowych

    4. regulujących prawo wyborcze

    5. regulujących ustrój i właściwość władz publicznych

    6. kodeksów

W zależności od ważności projektów Marszałek decyduje o pozostałych projektach.

Pierwsze czytanie na plenum izb ma na celu zapoznanie z ogólnymi zasadami i celami projektu. Obejmuje przedstawienie przez wnioskodawcę uzasadnienia, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz debatę w sprawie ogólnych zasad projektu. Sejm podejmuje decyzje o skierowaniu do komisji. Może jednak paść wniosek o odrzucenie projektu w całości. Pierwsze czytanie w komisjach ma na celu rozpatrzenie i zasad ogólnych i rozwiązań szczegółowych. Na tym etapie mogą być zgłaszane poprawki. Efektem pracy komisji jest sprawozdanie, które może zawierać wniosek o:

Pierwsze czytanie kończy wyznaczenie przez komisje posła sprawozdawcy.

53. Drugie czytanie - zasady.

Drugie czytanie rozpoczyna poseł sprawozdawca. Przedstawia sprawozdanie i wnioski komisji. Później jest debata, podczas której następuje ocena projektu oraz zgłaszanie poprawek. Jeżeli podczas drugiego czytania nie zgłoszono poprawek, to Sejm przystępuje do trzeciego czytania, czyli głosowania. Jeżeli są poprawki to zazwyczaj następuje ponowne skierowanie projektu do komisji. Efektem tej pracy jest dodatkowe sprawozdanie.

54. Trzecie czytanie - zasady.

Trzecie czytanie zaczyna się od przedstawienia sprawozdania z posiedzenia komisji. Wyrażone stanowisko komisji, czy proponowane poprawki należy przyjąć czy odrzucić. Jako pierwsze głosowane są poprawki, a następnie głosowanie nad całością.

Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

55. Uprawnienia senatu wobec uchwalonej ustawy i skutki tych uprawnień.

Senat na zajęcie stanowiska ma 30 dni. Stanowisko Senatu, wyrażone w uchwale może być następujące:

Jeżeli w terminie 30 dni Senat nie zajmie stanowiska, uważa się, że ustawa jest uchwalona w brzmieniu nadanym jej przez Sejm i można ją skierować do podpisu Prezydenta. Jeżeli Senat chce odrzucić ja w całości lub proponuje do ustawy poprawki, to ustawa wraz ze stanowiskiem Senatu wraca do Sejmu. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub nanoszącą poprawki Sejm może odrzucić bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

56. Uprawnienia Prezydenta w stosunku do uchwalonej przez sejm i senat ustawy i skutki tych uprawnień.

Marszałek Sejmu przekazuje ustawę Prezydentowi do podpisu. Prezydent ma na podpisanie 21 dni.

Prezydent może:

  1. ustawę podpisać

  2. skierować do TK

  3. odmówić podpisania - veto prezydenckie*

* - albo jedno albo drugie

Jeżeli TK stwierdzi nie konstytucyjność ustawy, to Prezydent jej nie podpisuje. Jeżeli jednak uzna, że jest zgodna z konstytucją, to Prezydent musi podpisać ustawę w terminie 7 dni.

Sejm może odrzucić veto Prezydenta, ale potrzebna jest kwalifikowana większość 3/5 głosów dla ponownego uchwalenia ustawy. Taka ustawę Prezydent musi podpisać w ciągu 7 dni.

57. Zasady publikacji i wejścia w życie ustawy.

Promulgacja jest niezbędnym warunkiem publikacji ustawy w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia, chyba że sama stanowi inaczej. Zarządzenie ogłoszenia ustawy należy do obowiązków prezydenta.

58. Proces uchwalania ustawy budżetowej

Odmienność od normalnego trybu:

59. Proces uchwalania projektów pilnych.

W szczególnych, postępowanie ustawodawcze może być skrócone przez

Decyzja w tych sprawach, podobnie jak w sprawie organizowania debaty należy wyłącznie do sejmu lub jego organów. Radzie Ministrów przyznano konstytucyjne prawo opatrzenia własnych projektów ustawy ( z pewnymi wyjątkami) klauzulą pilności. Klauzula pilności nie może dptyczyć projektów następujących ustaw:

60. Formy realizacji funkcji kontrolnej przez Sejm.

Podstawowym dla określenia zakresu kontrolnych uprawnień Sejmu jest przepis art. 95 ust. 2 konstytucji „Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami konstytucji i ustaw”.

Sejm realizuje funkcje kontrolną na dwóch płaszczyznach:

Kontrola bezpośrednia może być:

  1. realizowana na plenum sejmu. Do instytucji klasycznych, które wykorzystywane są jako instytucje kontroli przez plenum sejmu zalicza się instytucja udzielania absolutorium rządowi, votum zaufania i votum nieufności

  2. realizowana przez komisje sejmowe. Kluczową instytucją jest tutaj dezyderat. Są to postulaty komisji w określonych sprawach kierowane do Rady Ministrów, poszczególnych członków RM, prezesa NIK, Prokuratora Generalnego, Głównego Inspektora. Ingerowane podmioty muszą w ciągu 30 dni udzielić wyjaśnień.

61. Interpelacje, zapytania poselskie - istota, komu i w stosunku do kogo przysługują, procedura.

Interpelacje mają charakter problemowy, dotyczą problemów, spraw i zagadnień. Interpelacja powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem. Zgodnie z konstytucją interpelację składa się na piśmie, a odpowiedź na nią powinna być udzielona w terminie 21 dni.

Zapytania poselskie składane są w celu uzyskania informacji o aktualnych problemach polityki państwa. Prezes Rady Ministrów i poszczególni członkowie rządu zobowiązani są udzielić odpowiedzi w ciągu 21 dni.

Interpelacje i zapytania poselskie są środkiem kontroli rządu. Jest to indywidualne uprawnienie każdego posła. Zgodnie z przepisami konstytucji poseł może zgłosić interpelację lub zapytanie do Prezesa RM, albo do poszczególnych jej członków, Prezesa NIK, Prezesa NBP

62. Absolutorium dla rządu - istota i procedura udzielania.

Absolutorium jest jedną z postaci odpowiedzialności parlamentarnej rządu. W myśl postanowień małej konstytucji RM zobowiązana jest do przedstawiania sejmowi sprawozdań z wykonania ustawy budżetowej oraz sprawozdań z wykonania innych, uchwalonych przez Sejm planów finansowych państwa w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu roku budżetowego. Główną rolę w tym procesie odgrywa sejmowa komisja Polityki Gospodarczej Budżetu i Finansów. Na podstawie analizy sprawozdań poszczególnych komisji, komisja polityki gospodarczej, budżetu i finansów przedstawia na posiedzeniu sejmu własne sprawozdanie wraz z wnioskiem w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania RM z wykonania ustawy budżetowej lub innych planów finansowych państwa, a także w przedmiocie absolutorium. Następnie sejm na posiedzeniu plenarnym, po wysłuchaniu opinii NIK, dokonuje oceny wykonania ustaw finansowych w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania sprawozdań i podejmuje uchwałę w przedmiocie udzielania rządowi absolutorium. W przypadku nie udzielenia przez Sejm absolutorium RM podaje się do dymisji.

Absolutorium to akt, który dokonywany jest przez organ uprawniony, np. parlament, na podstawie państwowego sprawozdania rachunkowego, który to akt ma na celu stwierdzenie prawidłowości działań finansowego organu wykonawczego w określonym przedziale czasowym.

63. Pozycja polityczno-ustrojowa Prezydenta na gruncie konstytucji.

  1. sprawuje władzę wykonawczą wraz z RM

  2. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach oraz przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołuje akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw. Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadamia sejm i senat.

  3. Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. W porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej mianuje i zwalnia Szefa Sztabu Generalnego WP, dowódców sił zbrojnych oraz dowódców okręgów wojskowych. Na okres wojny mianuje i zwalnia Naczelnego Wodza.

  4. W razie zagrożenia zewnętrznego państwa może wprowadzić stan wojenny, a także ogłosić częściową lub powszechną mobilizację, zaś w razie zagrożenia wewnętrznego lub klęski żywiołowej może wprowadzić stan wyjątkowy.

  5. Występuje do sejmu z wnioskiem o powołanie lub odwołanie prezesa NBP, nadaje obywatelstwo polskie i zwalnia z niego, powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, stosuje prawo łaski, nadaje ordery i odznaczenia

  6. Art. 126 konstytucji:

64. Tryb wyboru prezydenta.

Zasady i tryb wyboru prezydenta określa art. 127 konstytucji. Prezydent wybierany jest przez naród w wyborach równych, powszechnych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów. Jest on wybierany na 5 lat z prawem reelekcji tylko jeden raz. Prezydentem może zostać wybrany każdy polski obywatel, który ukończył 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych. Kadencja liczy się od dnia objęcia przez niego urzędu. Przed objęciem urzędu wybrany kandydat sklada przysięgę wobec Zgromadzenia Narodowego.

65.Uprawnienia prezydenta w stosunku do parlamentu.

W stosunku do parlamentu prezydent posiada uprawnienia, które pozwalają mu oddziaływać na tryb funkcjonowania i sposób podejmowania decyzji:

66. Uprawnienia prezydenta w stosunku do rządu.

Uprawnienia prezydenta w stosunku do władzy wykonawczej pozwalają mu oddziaływać na rząd w zakresie kształtowania składu rządu i oddziaływania na tok jego pracy i politykę. Prezydent desygnuje prezesa RM, a na jego wniosek powołuje rząd w składzie zaproponowanym przez Prezesa RM. Posiada także uprawnienia do odwołania rządu. Może odwołać rząd z inicjatywy Sejmu, w wyniku nie otrzymania absolutorium lub udzielenia votum nieufności, albo na wniosek premiera w skutek dymisji rządu. Prezydent posiada także uprawnienia do dokonywania zmian w składzie rządu, co czyni albo z inicjatywy sejmu, albo na wniosek Premiera. W sprawach szczególnej wagi dla państwa prezydent może zwoływać posiedzenia RM i im przewodniczyć. Poza tym prezes RM ma obowiązek informowania prezydenta o podstawowych problemach będących przedmiotem pracy RM.

67.Uprawnienia prezydenta jako głowy państwa.

68. Prerogatywy prezydenckie - istota (podać przykłady).

Prerogatywy prezydenta to akty urzędowe podejmowane osobiści bez obowiązku ich kontrasygnaty, wskazują na osobistą, samodzielną władze prezydenta, na samodzielne atrybuty tej władzy, wyrażają jego charakter i samodzielność ustrojową. Konstytucja w art. 144 ust. 3, obejmujący 30 aktów urzędowych. Dotyczą one:

69. Okoliczności opróżnienia urzędu prezydenta

Normalną przyczyną wygaśnięcia mandatu prezydenckiego jest upływ kadencji. Może on także wygasnąć na skutek śmierci prezydenta, zrzeczenia się przez niego urzędu, uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby członków Zgromadzenia Narodowego oraz na skutek złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu. Gdy urząd prezydenta jest opróżniony zastępuje go marszałek Sejmu lub Marszałek Senatu.

70. Skład Rady Ministrów.

Konstytucja w art. 147 wylicza następujące kategorie jej członków:

  1. Prezesa RM pełni ważną rolę w rządzie i może łączyć swoje stanowisko z teką ministra. W toku powoływania rządu szczególna rola przypada premierowi, który jest twórcą programu politycznego, on także przedstawia wnioski dotyczące powoływania i odwoływania członków rządu. Kieruje on pracami rządu i ponosi odpowiedzialność całego gabinetu.

  2. Wiceprezesie RM

  3. Ministrowie, którzy spełniają podwójną rolę, członkostwo w organie kolegialnym jakim jest RM oraz kierowanie resortem lub wypełnianiem zadań powierzonych przez Prezesa RM

  4. Przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Obecnie w skład rządu wchodzą:

71. Tryb powoływania RM w świetle konstytucji RP.

Proces tworzenia rządu rozpoczyna prezydent desygnując prezesa RM. Nie przesądza to sprawy, czy zostanie mu powierzone stanowisko szefa rządu. Ostatecznie decyduje o tym powodzenie w misji utworzenia rządu. W oparciu o przeprowadzone rozmowy polityczne i przyjęte uzgodnienia, desygnowany Prezes RM przedstawia prezydentowi propozycję składu rządu. Prezydent powołuje Prezesa RM i pozostałych członków rządu, a winien tego dokonać w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia sejmu lub od dnia przyjęcia dymisji poprzedniej RM. Odbiera też przysięgę od członków powołanej RM i wręcza im nominacje. RM jest powoływana zarządzeniem prezydenta ogłoszonym w Monitorze Polskim. Jeżeli działania podjęte przez prezydenta nie przynoszą rezultatu i desygnowany kandydat na premiera nie zdoła wykonać powierzonej mu misji albo gdy powołany rząd nie uzyska votum zaufania, dalsze działania podejmuje sejm. W okresie 14 dni sejm powinien dokonać wyboru Prezesa RM. Jeżeli nie uda się Sejmowi wyłonić Prezes RM, to inicjatywa wraca do Prezydenta, który w ciągu 14 dni desygnuje Premiera i rząd, który jest powoływany zwykłą większością głosów.

72. Kompetencje RM (art. 146 konstytucji)

73. Pozycja Prezesa RM i jego kompetencje.

W art. 148 konstytucja podkreśla pozycje prawną i rolę premiera. Prezes RM reprezentuje RM. Kieruje pracami RM, a także koordynuje i kontroluje pracę jej członków. Kierowanie pracami RM obejmuje zwoływanie jej posiedzeń, a także przewodniczenie jej obradom, co daje premierowi możliwość skutecznego oddziaływania na tok prac i na treść podejmowanych uchwał. Konstytucja przyznaje premierowi prawo wydawania aktów prawnych w postaci rozporządzeń.

Premier jest:

74.Tryb uchwalania votum nieufności dla rządu.

Instytucja votum nieufności jest uzależniona od wielu czynników:

Votum nieufności jest stosowane zarówno w przypadkach odpowiedzialności solidarnej wobec całej RM jak też w odniesieniu do poszczególnych jej członków. Ponoszą oni odpowiedzialność za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa RM. Z wnioskiem o wyrażenie członkowi rządu votum nieufności może wystąpić grupa co najmniej 69 posłów (15% ustawowego składu).

75. Okoliczności dymisji rządu.

Rząd jako całość ustępuje składając dymisję w przypadku:

  1. ukonstytuowania się nowo obranego Sejmu

  2. rezygnacji przez RM lub premiera z dalszego pełnienia funkcji

  3. nie udzielenia przez sejm votum zaufania rządowi

76. System sądów w świetle konstytucji RP.

System polskiego sądownictwa tworzą:

  1. Sąd Najwyższy - skład: Pierwszy Prezes, prezesi oraz sędziowie. Jest to organ złożony i dzieli się na cztery izby: Administracyjną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Cywilną, Karną i Wojskową. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany spośród sędziów Sądu Najwyższego i odwołany przez Sejm na wniosek Prezydenta.

  2. Sądy Powszechne - sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy okręgowe, sądy apelacyjne. W skład sądów powszechnych wchodzą: prezes, wiceprezesi i sędziowie.

  3. Sądy szczególne, do których należą:

77. Konstytucyjne zasady organizacji i postępowania sądów.

Zasady ustrojowe:

Zasady o charakterze praw człowieka:

78. Pozycja i ustrój Trybunału Konstytucyjnego.

Ustawa jednoznacznie określa pozycję trybunału jako organ władzy sądowniczej powołanego do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych oraz wykonywania innych zadań określonych w konstytucji. W świetle art. 194 konstytucji TK składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Sejm dokonuje wyboru spośród kandydatów przedstawionych przez co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów. Zarówno konstytucja jak i ustawa, ustanawiają dwa organy TK: Prezesa i Zgromadzenie Ogólne Sędziów. Na podstawie art. 194 ust. 2 prezesa i vice prezesa TK powołuje prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Prezes TK reprezentuje TK na zewnątrz oraz wykonuje inne czynności określone w ustawie i regulaminie TK. Vice prezes TK zastępuje prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków. Zgromadzenie Ogólne tworzą wszyscy sędziowie TK. Do jego kompetencji należą sprawy dotyczące organizacji, trybu działania oraz budżetu trybunału.

79. Właściwości i zakres kontroli realizowanej przez TK (funkcje TK).

  1. orzeka o konstytucyjności i legalności aktów prawnych

  1. orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych (art. 79 ust.1, art.188 pkt. 5)

  2. orzekanie w sprawach zgodności z konstytucją celów i działalności partii politycznych

  3. rozpatrywanie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwowymi.

80. Podmioty uprawnione do wnioskowania o stwierdzenie zgodności prawa z konstytucją.

Bez żadnych ograniczeń są:

Podmiotami uprawnionymi szczegółowo są:

Uprawnienia indywidualne posiadają: Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie aktów dotyczących niezależności sędziów i niezawisłości sądów (art. 186 ust. 2)

81. Rodzaje i skutki orzeczeń TK.

Zgodnie z treścią art.190 ust. 1 konstytucji orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenia TK można podzielić zasadniczo na pozytywne, stwierdzające konstytucyjność (legalność) aktu oraz negatywne, stwierdzające nie konstytucyjność (nielegalność) aktu normatywnego.

Orzeczenia negatywne dzielą się na:

  1. odnoszące się do aktów ustawodawczych

  2. odnoszące się do innych aktów normatywnych

W stosunku do aktów ustawodawczych konstytucja oraz ustawa wyraźnie stwierdzają, ze orzeczenia TK o niezgodności aktów ustawodawczych z konstytucją podlegają rozpatrzeniu przez Sejm. W przypadku uchwały o zasadności orzeczenia Sejm dokonuje odpowiednich zmian w akcie objętym tym orzeczeniem bądź uchyla go w części lub całości.

W przypadku uznania przez Sejm zgodności aktu z konstytucją, co do którego zapadło orzeczenie negatywne TK, Sejm oddala orzeczenie uchwałą zapadającą większością 2/3 głosów w obecności co najmniej polowy ogólnej liczby posłów, a więc większością kwalifikowana, jaka potrzebna jest do zmiany konstytucji. Orzeczenia TK stwierdzające nie konstytucyjność aktów normatywnych innych niż akty ustawodawcze są wiążące. Organ, który wydał akt objęty przeczeniem dokonuje niezwłocznie odpowiednich zmian w tym akcie bądź uchyla go w części lub całości, nie później niż w terminie 3 miesięcy od przedłożenia mu przeczenia TK.

82. Skład Trybunału stanu i tryb jego wyboru.

W świetle art. 199 konstytucji w skład TS wchodzą przewodniczący, którym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, dwóch zastępców przewodniczącego oraz 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów w trybie określonym Regulaminem Sejmu, na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji. Wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów. Wybór odbywa się łącznie, chyba że Sejm postanowi inaczej i dokonuje się na okres kadencji Sejmu. Osoby wchodzące w skład TS zachowują jednak swoje mandaty do czasu wyboru nowego składu TS. Skład TS ma charakter mieszany: prawno-społeczny. W skład TS wybrani mogą być tylko obywatele polscy, posiadający pełnię praw obywatelskich, nie karani sądownie i nie zatrudnieni w organach administracji państwowej.

83. Osoby podlegające odpowiedzialności przed TS.

    1. za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą: