15. Jaki może być tryb zmiany konstytucji - konstytucja elastyczna i sztywna.
może być ona zmieniana w tym samym trybie postępowania co ustawy zwykłe. W konsekwencji każda ustawa dotycząca materii konstytucyjnej zmienia ustawę zasadniczą (Wielka Brytania).
To taki tryb zmiany , który jest trudniejszy od trybu uchwalenia ustawy zasadniczej.
Pojęcie zmiany konstytucji nie jest jednoznaczne. Może odnosić się do:
uchwalenia nowej konstytucji
rewizji (zmiana zasad obowiązującej konstytucji)
nowelizacji (zmiany niektórych postanowień konstytucji bez naruszania istoty ustroju).
16. Jaki jest tryb zmiany obecnej konstytucji RP.
Tryb zmiany ustawy zasadniczej uregulowano w rozdziale XII, zawierającym tylko jeden artykuł. Podmiotem inicjatywy ustawodawczej są: grupy co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów (92), Senat lub prezydent.
Wprowadzono wymóg wprowadzenia ustawy o zmianie konstytucji przez Sejm i Senat w jednakowym brzmieniu. Postanowiono, że pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie konstytucji może odbyć się wcześniej niż 30 dni od złożenia projektu do laski marszałkowskiej. Uchwalenie ustawy o zmianie konstytucji wymaga uzyskania w sejmie większości co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Senat uchwala tę ustawę bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Upływ czasu pomiędzy pierwszym czytaniem a uchwaleniem ustawy wynosi co najmniej 60 dni.
Jeżeli zmiana konstytucji dotyczy rozdziału I „Rzeczypospolita”, rozdziału II „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela” oraz rozdziału XII „Zmiana konstytucji” podmioty mające inicjatywę ustawodawczą mogą żądać przeprowadzenia referendum w terminie 45 dni po uchwaleniu ustawy przez Senat. W ciągu 60 dni od złożenia tego wniosku marszałek sejmu zarządza przeprowadzenie referendum. Warunkiem dokonania zmiany w konstytucji jest opowiedzenie się za tą zmianą większością głosujących.
Uchwaloną ustawę o zmianie konstytucji dokonaną w trybie art. 235, marszałek sejmu przedstawia do podpisania prezydentowi. Podpisanie ustawy następuje w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia. Następnie prezydent zarządza ogłoszenie ustawy o zmianie konstytucji w Dzienniku Ustaw.
17. Systematyka konstytucji - ogólna i szczegółowa.
Systematyka konstytucji, czyli zdaniem A. Burdy „wewnętrzny układ jej treści, odpowiednie uporządkowanie jej postanowień (podział na wyodrębnione części, układ poszczególnych artykułów w tych częściach) według z góry przyjętych założeniach klasyfikacji”, odgrywa istotną rolę w pojmowaniu i interpretowaniu postanowień konstytucji. W każdej konstytucji wyróżnić można:
systematykę ogólną (podział na działy, części, rozdziały). Dominującym kryterium jest tutaj kryterium ideologiczno-polityczne (aksjologiczne), czyli wartości i zasady przyjęte przez twórców konstytucji przy określaniu funkcji państwa, relacji między jednostką a zbiorowością czy organizacji aparatu państwowego.
Systematyka szczegółowa (układ treści poszczególnych rozdziałów). Decyduje tutaj kryterium logicznego układu treści (organizacja, kompetencje, tryb funkcjonowania) co nie wyklucza posługiwania się także kryterium ideologicznym, np. wysuwanie jednych praw przed drugie.
18. Definicja ustawy.
Ustawa jest to akt normatywny, ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne, uchwalony przez parlament w szczególnym trybie.
Ustawa konstytucyjna - to akt o mocy prawnej równej konstytucji, dotycząca jej materii, uchwalona w trybie właściwym dla uchwalenia konstytucji.
19. Definicja rozporządzenia
Rozporządzenie - to akt organów władzy wykonawczej uznany w art. 87 za źródło powszechnie obowiązującego prawa. Wydawane są przez naczelne organy administracji państwowej:
prezydenta RP
Radę Ministrów
Prezesa Rady Ministrów
Ministrów kierujących działami administracji rządowej
Przewodniczących określonych w ustawie komitetów powołanych w skład Rady Ministrów
Krajową Radę Radiofonii i Telewizji
Rozporządzenie wydawane jest na podstawie ustawy.
20. Katalog naczelnych zasad ustrojowych na gruncie konstytucji RP.
zasada demokratycznego państwa prawa (art.2)
zasada państwa unitarnego (art.3)
zasada zwierzchnictwa narodu (art. 4 ust. 1)
zasada reprezentacji politycznej (art. 4 ust. 2)
zasada zrównoważonego rozwoju (art. 5)
zasada legalizmu (art. 7)
zasada nadrzędności konstytucji (art. 8)
zasada trójpodziału władzy (art. 10)
zasada pluralizmu politycznego (art. 11)
zasada wolności zrzeszania się (art. 12)
zasada wolności środków społecznego przekazu (art. 14)
zasada samorządności (art. 16 i 17)
zasada wolności gospodarczej i ochrony wolności (art. 20 i 22)
zasada neutralności politycznej sił zbrojnych (art. 26)
podstawy stosunków między państwem a kościołem i związkami wyznaniowymi
zasada suwerenności narodu
zasada niezawisłości sędziowskiej
21.Scharakteryzuj zasadę suwerenności narodu
Zasada suwerenności narodu zakłada, że wszelka władza swój początek bierze od narodu. Jej źródłem jest ogół wolnych i równych obywateli (są wolni i równi wszystkim innym ze swej natury). Posiadają niezbywalne, przynależne im z godności człowieka prawa i wolności, które są im dane, przynależne człowiekowi jako jednostce. Człowiek tworzy naród, a suwerenność jest przy narodzie.
Konstytucja RP głosi, że „władza zwierzchnia w RP należy do narodu. Naród sprawuje swoją władzę przez przedstawicieli lub bezpośrednio” (art. 4).
Suwerenny naród ma trzy atrybuty:
sam może sprawować władzę (referendum, plebiscyt)
naród może wyznaczyć do sprawowania władzy swoich przedstawicieli
naród ma stałe prawo wypowiadania się w przedmiocie rządzenia (zgromadzenia, wolność prasy, wolność słowa, krytyka, wolność TV).
22. Scharakteryzuj zasadę przedstawicielstwa.
Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji) jest wyrażona w konstytucji przy określeniu sposobu wykonywania władzy zwierzchniej narodu: „ naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli” (art. 4 ust. 2).
Jest to podstawowa zasada ustroju. System przedstawicielski jest to sposób realizacji władzy, w którym naród nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, lecz sprawuje ja za pośrednictwem wybranych przez siebie przedstawicieli.
23. Definicja mandatu przedstawicielskiego, rodzaje mandatów.
Mandat przedstawicielski jest to całokształt więzi prawno - politycznej jaki powstaje pomiędzy przedstawicielem a społecznością.
Funkcjonują dwa sposoby rozumowania mandatu:
jest to pełnomocnictwo udzielone deputowanemu przez wyborców na skutek aktu wyborczego
jest to całokształt praw i obowiązków przedstawicieli nabytych w wyniku wyborów.
Wyróżniamy mandaty:
imperatywny (czyli związany, deputowany - wyborcy)
mandat wolny, przedstawicielski mandat ogólnonarodowy zakłada, że z chwilą aktu wyborczego staje się reprezentantem całego narodu.
Mandat wolny jest:
generalny - poseł wyraża wolę całego narodu, nie zaś wolę wyborców z okręgu wyborczego czy innej grupy obywateli
niezależny - poseł nie ma żadnych obowiązków prawnych wobec konkretnych wyborców w postaci sprawozdań lub uzgodnienia z nimi postępowania w parlamencie
nieodwołalny - wyborcy nie mogą cofnąć posłowi udzielonego mu pełnomocnictwa
24. Definicja i rodzaje referendum
Referendum - jest to instytucja demokracji bezpośredniej polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie. Referenda dzielą się na:
ogólnokrajowe i lokalne ( z uwagi na zasięg terytorialny głosowania)
rozstrzygające i konsultacyjne ( z uwagi na moc wiążącą wynik referendum)
obligatoryjne i fakultatywne ( z uwagi na wymóg prawny prowadzenia referendum)
konstytucyjne i ustawodawcze (z uwagi na materię głosowania).
25. Inicjatywa ludowa na gruncie konstytucji RP.
Inicjatywa w zakresie ustawodawczej przysługuje min. 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do sejmu (art. 118). Czynności związane z rozpowszechnianiem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów popierających projekt, wykonuje komitet inicjatywy ustawodawczej, utworzony przez grupę co najmniej 15 obywateli polskich, posiadających bierne prawo wyborcze do Sejmu. Wnioskodawcy przedkładając projekt ustawy sejmowi, muszą przedstawić skutki finansowe jej wykonania. Tryb postępowania w zakresie inicjatywy ludowej określa ustawa.
26. Zasada prawa wyborczego do Sejmu i Senatu.
Do sejmu mamy pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze:
powszechne
równe
bezpośrednie
w tajnym głosowaniu
proporcjonalne
Wybory do senatu odbywają się w zakresie:
powszechności
tajności głosowania
bezpośredniości
większościowym
równości
Powszechne wybory są główną ideą przedstawicielstwa narodowego. Ogół wolnych i równych obywateli powyżej określonego wieku, posiada czynne prawo wyborcze. Obywatele głosują bezpośrednio na tego, kto będzie ich reprezentantem. Na podstawie przepisu art. 98 ust. 2 wybory do sejmu i senatu zarządza prezydent nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając termin wyborów na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb. Zarządzenie prezydenta podaje się do publicznej wiadomości, ogłasza w Dzienniku Ustaw najpóźniej w 5 dni od dnia zarządzenia wyborów.
27. Scharakteryzuj zasadę pluralizmu politycznego.
Pluralizm polityczny zakłada swobodę zrzeszania się w partiach politycznych, powstawania, działania i równości partii politycznych. Jest wolność i wielość partii politycznych.
Art. 11 konstytucji mówi:
„Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa”.
28. Definicja partii politycznej. Systemy partyjne.
Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
Wyróżniamy systemy:
system jednopartyjny
system dwupartyjny
system wielopartyjny
Pluralizm polityczny determinuje system jednopartyjny.
29. Podstawy prawne, sposoby tworzenia, funkcjonowania i kontroli partii politycznych w Polsce.
W zakresie tworzenia się partii wyróżnia się trzy sposoby:
administracyjny - założenie partii uzależnione jest od decyzji organu administracyjnego
rejestracyjny - partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi państwowemu, z reguły sądowi, wymaganych przez prawo dokumentów. System ten uznaje pełną swobodę tworzenia partii
ewidencyjny - partie powstają w sposób swobodny lecz uzyskują zdolność prawną dopiero po zgłoszeniu swego powstania do organu państwowego prowadzącego ewidencję partii
Ustawa o partiach politycznych z dnia 27 czerwca 1997 roku wprowadza procedurę rejestrowania partii prze Sąd Wojewódzki w Warszawie. Sądowi należy przedstawić zgłoszenie, które obejmuje:
nazwę
skrót nazwy
określenie siedziby partii
nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów upoważnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz i do zaciągania zobowiązań majątkowych
statut partii
wykaz co najmniej 1000 obywateli polskich popierających zgłoszenie, pełnoletnich, mających zdolność do czynności prawnych.
Ustawa umacnia nadzór organów państwa nad partiami politycznymi. Nie może powstać partia, która nie zostanie wpisana do rejestru ( nie ma osobowości prawnej).
Ustawa z 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym określa procedury orzekania w sprawach zgodności z konstytucją celów lub działalności partii.
30. Scharakteryzuj zasadę trójpodziału władzy.
wyróżnia się w państwie trzy wyodrębnione władze: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
każdej z nich odpowiadają wyodrębnione organy państwowe
każda z nich ma być wykonywana przez oddzielny organ państwowy, nie dopuszczalne jest łączenie między nimi stanowisk
mechanizm stosunków między władzami ma zapewnić wzajemne oddziaływanie i hamowanie
31. Scharakteryzuj zasadę systemu parlamentarno-gabinetowego.
System parlamentarno-gabinetowy rządu polega na tym, że zneutralizowana politycznie głowa państwa powołuje rząd, a rząd ten nie jest odpowiedzialny przed głową państwa lecz przed parlamentem. Zneutralizowana głowa państwa nie odpowiada politycznie ( nie można go odwołać, nie ma dymisji politycznych). On panuje, a nie rządzi. Każdy akt rządzący głowy państwa wymaga kontrasygnaty. Następuje przeniesienie odpowiedzialności głowy państwa na rząd. Jedyną formą odpowiedzialności prezydenta jest odpowiedzialność konstytucyjna.
32. Scharakteryzuj zasadę demokratycznego państwa prawa.
Art. 2 konstytucji brzmi: „RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”
Zasadnicze elementy rozumienia demokratycznego państwa prawa:
gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich
prymat prawa stanowionego nad innymi porządkami normatywnymi - wyraża całkowitą autonomiczność systemu prawnego jako niezależność od innych systemów normatywnych nie będącym prawem stanowionym przez państwo
prymat konstytucji i ustaw w systemie źródeł prawa - najważniejsze materie objęte regulacją prawa państwa prawnego, rozstrzygane są przez przedstawicieli narodu
instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywateli - postanowienia prawa będą urzeczywistnione, że prawo obowiązywać będzie realnie.
33. Definicja praw człowieka, praw obywatelskich, wolności osobistych.
Prawa człowieka to kwalifikowana postać praw i wolności jednostki, służących obronie jej interesów przypisanych każdej osobie ludzkiej, niezależnie od przynależności państwowej i od jakichkolwiek cech różnicujących.
Źródłem tak rozumianych praw obywatelskich nie jest państwo i tworzony przez nie określony system prawny lecz prawo naturalne, zgodnie z którym podstawa większości praw jednostki jest przyrodzona godność istoty ludzkiej, a dzięki niej prawa człowieka mają charakter ponadpaństwowy (pierwotny), niezbywalny, nienaruszalny.
Prawa obywatelskie to termin określający zespół praw przyznanych jednostce przez porządek prawny określonego państwa w oparciu o kryterium przynależności państwowej (obywatelstwo).
Wolności osobiste są najściślej związane z osoba fizyczną, przysługujące jej w stosunku do organów państwowych.
34. Prawa i wolności człowieka i obywatela na gruncie konstytucji RP. Grupy praw, wolności i obowiązków.
Rozdział II konstytucji obok zasad ogólnych (art. 30-37) ujmuje łącznie następującą kolejność wartości i praw:
osobiste - art. 38-56
ekonomiczne, socjalne, polityczne - art. 57-63
kulturalne, społeczne - art. 64-76
podstawowe obowiązki - art. 82-86
Nowa ustawa zasadnicza wyróżnia obok praw obywateli, prawa człowieka traktując je jako pierwotne w stosunku do państwa. Chodzi o prawa przysługujące każdemu, bez względu na przynależność państwową. Fundamentalne znaczenie dla koncepcji źródeł wolności i praw ma treść postanowienia umieszczonego na czele „Zasad ogólnych”: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”. Konstytucja z 1997 roku zawiera obszerny katalog, w znacznej mierze szczegółowo uszeregowanych wolności i praw osobistych. Na czoło wysunięto zapewnienie każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Regulacja konstytucyjna zapewnia każdemu nietykalność osobistą i wolność osobistą, których pozbawienie lub ograniczenie może nastąpić wyłącznie w drodze ustawy.
35. Ogólna systematyka ustroju państwa polskiego w latach 1918-1989. Wymień pełne i małe polskie konstytucje.
1918 - polityczne zmiany ustrojowe
1919 - Mała konstytucja - powierzała sprawowanie funkcji naczelnika państwa Piłsudskiemu. W 8 zdaniach regulowała cały ustrój państwa. Na jej podstawie funkcjonował rząd tymczasowy
1919-1921 transformacja ustrojowa
1921 - konstytucja marcowa
1926 - konstytucja kwietniowa
1944 polityczne zmiany ustroju
1947 - mała konstytucja, która przywracała jak gdyby konstytucję marcową oraz dodawała nowe elementy państwa socjalistycznego jak Rada Państwa
1952 - konstytucja socjalistyczna
1989 - polityczne zmiany ustroju
1992 - mała konstytucja o zasadach i organizacji funkcjonowania najwyższych organów RP oraz o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą i samorządzie terytorialnym
1997 - konstytucja
36. Zmiany konstytucji w latach 1989 - 1997 (główne postanowienia tych zmian).
37. Sejm i Senat - pozycja polityczno-ustrojowa, wspólne cechy obu organów.
Władzę ustawodawczą w RP sprawują Sejm i Senat. Jedynie Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami konstytucji i ustaw (art.95). Są to organy przedstawicielskie, pochodzące z wyborów. Sejm liczy 460 posłów, a Senat 100 senatorów. Marszałek Sejmu i Senatu są wymieniani bezpośrednio po prezydencie. Marszałkowie przewodniczą konwentowi seniorów, który odzwierciedla polityczną reprezentacje izb. Każda z izb ma swój regulamin. Najważniejszą funkcja parlamentu jest stanowienie prawa. Obie izby uprawnione są do uchwalania ustaw i podejmowania uchwał. Istnieje ścisłe powiązanie sejmu i senatu z ideą suwerenności, które przejawia się w atrybutach:
referendum narodowego
naród może sam sprawować władzę
38. Zasada dwuizbowości na gruncie konstytucji RP.
O dwuizbowości możemy mówić w znaczeniu:
?? - należy uznać ciało ustawodawcze składające się z dwóch izb
?? - gdy dwa organy o charakterze przedstawicielskim uznane są w konstytucji za organy sprawujące w państwie władzę ustawodawczą (konstytucja art. 10 ust. 2 „władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat”
Pod rządami nowej ustawy zasadniczej utrzymana została dwuizbowość nie równorzędna, wynikająca z zakresu uprawnień sejmu i senatu w dziedzinie ustawodawstwa. Utrzymano uprzywilejowanie sejmu w procesie legislacyjnym.
39. Kadencja, sesja, posiedzenie, tryb parlamentarny
Kadencja - jest to okres udzielonych parlamentowi pełnomocnictwa, a więc taki, na jaki został on wybrany i w jakim sprawować może swe funkcje w określonym składzie, pochodzącym z jednych wyborów (4 lata)
Sesja - okres w ramach kadencji parlamentu, w którym ma on prawo wykonywać swoje konstytucyjne kompetencje. Wprowadzony w 1989 r. tryb funkcjonowania Sejmu i Senatu zakłada permanencję pracy parlamentu.
Posiedzenie - to czas obrad izby, objęty jednym i tym samy porządkiem.
40. Prawa i obowiązki posłów i senatorów.
Ustawa o zasadach wykonywania mandatu posła i senatora z 9 maja 1996r. Reguluje prawa i obowiązki posłów i senatorów. Posłowie i senatorzy mają prawo:
wyrażanie swojego stanowiska oraz zgłaszanie wniosków w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach izb i jej organów
wybierani i bycie wybieranym do organów izby
uczestniczenie w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych
uczestniczenie w dyskusji nad każdą sprawą rozpatrywaną przez izbę
występowanie z interpelacjami i zapytaniami do rządu
występowanie z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z konstytucją (50 posłów lub 30 senatorów)
zgłaszanie wstępnego wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu (115 posłów)
występowanie z wnioskiem w sprawie powołania Rzecznika Praw Obywatelskich (35 posłów)
Obowiązki:
w zakresie określonym ustawą poseł lub senator nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku karbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku
nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami handlowymi przedsiębiorców jak też pełnomocnikami zakładów, w których udział posiada państwo lub komunalne osoby prywatne
nie mogą posiadać także pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem państwa lub komunalnych osób prawnych
mają obowiązek składania oświadczenia o swoim stanie majątkowym
nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani też otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywanego mandatu.
41. Immunitet parlamentarny - charakter i rodzaje.
Immunitet parlamentarny jest konsekwencją tego, że w parlamencie zasiadają deputowani będący przedstawicielami narodu. Ponieważ wyrażają wolę narodu muszą być niczym nie skrępowani, wolni od wszelkich nacisków. Ich działanie musi podlegać pełnej ochronie i bezpieczeństwu osobistemu. Immunitet poselski polega na tym, że posła lub senatora nie można pociągną do odpowiedzialności karnej. Wyróżniamy dwa rodzaje immunitetów:
materialny - wyłączający odpowiedzialność za pewną kategorię czynów. Konstrukcję immunitetu materialnego określa art. 105 ust. 1 „Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed sądem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą sejmu”.
Formalny - polegający na wprowadzeniu utrudnień dotyczących pociągania parlamentarzysty do określonego rodzaju odpowiedzialności.
42. Kluby, koła i zespoły poselskie.
Posłowie mogą zrzeszać się (samo organizować) w:
kluby - to kategoria należąca do praw posłów na terenie parlamentu. W Kluby organizują się posłowie, jeżeli podstawą ich organizacji jest kryterium polityczne. Klub musi mieć minimum 15 posłów, a w senacie minimum 7 senatorów.
Koła - są tworzone nie w oparciu o przynależność polityczną. Do utworzenia koła wystarczy 3 posłów i 3 senatorów. Istnieje możliwość powołania wspólnego koła parlamentarnego.
43. Organy wewnętrzne sejmu i senatu w świetle konstytucji i regulaminu sejmu.
Organizacja wewnętrzna sejmu i senatu uregulowana jest w sposób lakoniczny w konstytucji, ograniczona do najważniejszych problemów ustrojowych.
Organami wewnętrznymi są:
Marszałek Sejmu i Senatu oraz vice marszałkowie oraz właściwie prezydium obu izb.
Organy pomocnicze:
Komisje (stałe, nadzwyczajne i śledcze), sekretarze, konwent seniorów.
44. Tryb wyboru Marszałka Sejmu.
Marszałek wybierany jest na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego parlamentu. Prezydent wyznacza na tym posiedzeniu Marszałka Seniora dla kierowania pierwszym posiedzeniem. Celem marszałka Seniora jest przeprowadzenie ślubowania i wyboru Marszałka Sejmu. Prawo zgłaszania kandydatury maja posłowie. Nad prawidłowo zgłoszonym kandydatem przeprowadza się tajne głosowanie, przy czym za wybranego uważa się kandydata, który uzyskał bezwzględną większość głosów przy ogólnej liczbie posłów (połowy), która jest ustawowo określona na 230 (50% + 1 głos).
45. Konstytucyjne uprawnienia Marszałka Sejmu.
zwołuje zgromadzenie narodowe
przewodniczy zgromadzeniu narodowemu
rozpisuje wybory prezydenckie i wskazuje termin tych wyborów
podpisuje ustawy i przekazuje do senatu
podpisuje ustawy uchwalone przez sejm i senat i przekazuje je do prezydenta RP
sprawuje funkcję głowy państwa za prezydenta w przypadku opróżnienia z urzędu.
46. Regulaminowe uprawnienia Marszałka Sejmu
kieruje pracami sejmu i reprezentuje sejm na zewnątrz
stoi na straży praw i wolności sejmu
zwołuje posiedzenia sejmu
czuwa nad tokiem prac sejmu
kieruje pracami prezydium sejmu, zwołuje i kieruje pracami prezydium sejmu
kieruje i przewodniczy konwentowi seniorów
do niego kierowane są wszystkie inicjatywy ustawodawcze
prowadzi sprawy z zakresu stosunków z senatem
udziela pomocy posłom w niezbędnej ich pracy
sprawuje pieczę nad porządkiem na sali obrad (przełożony straży marszałkowskiej), sprawuje policję sejmową
nadaje statut kancelarii sejmu i jej budżet
jest przełożonym wszystkich pracowników kancelarii
powołuje i odwołuje szefa kancelarii sejmu oraz jego zastępców.
47. Skład i uprawnienia prezydium sejmu.
Prezydium sejmu tworzy Marszałek Sejmu i jego zastępcy. W Sejmie liczba wicemarszałków jest ustalana każdorazowo uchwałą izby (Senat - 3). Nie jest instytucją konstytucyjną.
Prezydium Sejmu:
ustala plan prac Sejmu, po zaciągnięciu opinii Konwentu Seniorów
ustala tzw. tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem co najmniej trzy miesięcznym
dokonuj wykładni Regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich
opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu
organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania
ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz
podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu.
48. Skład i uprawnienia Konwentu Seniorów.
Konwent Seniorów należy do organizacji pomocniczych w Sejmie. Jest organem zapewniającym współdziałanie Klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W skład Konwentu Seniorów wchodzą:
Marszałek Sejmu
Wicemarszałkowie
Przewodniczący lub wiceprzewodniczący wszystkich klubów parlamentarnych
Kompetencje:
opiniuje projekty planów prac Sejmu
opiniuje projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy
opiniuje wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu
opiniuje wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów
opiniuje zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu
opiniuje inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.
49. Definicja, rodzaje i kompetencje komisji sejmowych.
Komisje są organami pomocniczymi izb, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowaniu spraw stanowiących przedmiot ich prac. Z uwagi na tryb powołania komisji można je podzielić na:
komisje stałe - powołane na okres całej kadencji izby. Ogółem w sejmie funkcjonuje obecnie 27 komisji stałych, w senacie zaś 14 komisji
komisje nadzwyczajne powoływane są w zależności od potrzeb dla rozpatrywania określonej sprawy. Działają tak jak komisje stałe, ale z chwilą zrealizowania celu przestają funkcjonować. Ze względu na zakres kompetencji dzielimy je na:
komisje resortowe - ich zakres kompetencji odpowiada zakresowi działania jednego naczelnego bądź centralnych organizacji administracji rządowej
komisje problemowe - zakres takiej komisji obejmować może podmiot działania dwu lub więcej resortów ministerialnych
komisje śledcze - mogą prowadzić śledztwo sejmowe w oparciu o przepisy kodeksu postępowania karnego. Może być pewnego rodzaju sejmowym precedensem. Muszą mieć charakter ustawowy.
50. Etapy procesu ustawodawczego.
wykonanie prawa inicjatywy ustawodawczej
prace nad projektem ustawy w Sejmie
prace nad ustawą w Senacie
podpisanie i ogłoszenie ustawy
51. Inicjatywa ustawodawcza, podmioty inicjatywy ustawodawczej
Inicjatywa ustawodawcza to uprawnienie określonych podmiotów do wnoszenia do sejmu projektu ustawy z tym skutkiem, że projekt ten izba musi uczynić przedmiotem swojej debaty (musi go rozpatrzeć). O inicjatywie można mówić wtedy, gdy ma ona charakter uprawniająco - zobowiązujący.
Podmiotami inicjatywy ustawodawczej są:
Prezydent
Rada Ministrów
Senat w formie uchwały całej izby
Posłowie, przy czym inicjatywa poselska może być w formie podpisania projektu ustawy przez co najmniej 15 posłów lub komisjom sejmowym
Inicjatywa obywatelska (min. 100 tys. Obywateli)
52. Pierwsze czytanie - zasady.
Może być realizowane w dwóch formach:
na plenum sejmu
w komisjach sejmowych
Na plenum Sejmu przeprowadza się pierwsze czytanie w odniesieniu do projektów ustaw:
o zmianie konstytucji
budżetowych
podatkowych
regulujących prawo wyborcze
regulujących ustrój i właściwość władz publicznych
kodeksów
W zależności od ważności projektów Marszałek decyduje o pozostałych projektach.
Pierwsze czytanie na plenum izb ma na celu zapoznanie z ogólnymi zasadami i celami projektu. Obejmuje przedstawienie przez wnioskodawcę uzasadnienia, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz debatę w sprawie ogólnych zasad projektu. Sejm podejmuje decyzje o skierowaniu do komisji. Może jednak paść wniosek o odrzucenie projektu w całości. Pierwsze czytanie w komisjach ma na celu rozpatrzenie i zasad ogólnych i rozwiązań szczegółowych. Na tym etapie mogą być zgłaszane poprawki. Efektem pracy komisji jest sprawozdanie, które może zawierać wniosek o:
przyjęcie projektu bez poprawek
odrzucenie projektu w całości
przyjęcie projektu z poprawkami zaproponowanymi przez komisje
Pierwsze czytanie kończy wyznaczenie przez komisje posła sprawozdawcy.
53. Drugie czytanie - zasady.
Drugie czytanie rozpoczyna poseł sprawozdawca. Przedstawia sprawozdanie i wnioski komisji. Później jest debata, podczas której następuje ocena projektu oraz zgłaszanie poprawek. Jeżeli podczas drugiego czytania nie zgłoszono poprawek, to Sejm przystępuje do trzeciego czytania, czyli głosowania. Jeżeli są poprawki to zazwyczaj następuje ponowne skierowanie projektu do komisji. Efektem tej pracy jest dodatkowe sprawozdanie.
54. Trzecie czytanie - zasady.
Trzecie czytanie zaczyna się od przedstawienia sprawozdania z posiedzenia komisji. Wyrażone stanowisko komisji, czy proponowane poprawki należy przyjąć czy odrzucić. Jako pierwsze głosowane są poprawki, a następnie głosowanie nad całością.
Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
55. Uprawnienia senatu wobec uchwalonej ustawy i skutki tych uprawnień.
Senat na zajęcie stanowiska ma 30 dni. Stanowisko Senatu, wyrażone w uchwale może być następujące:
przyjęcie ustawy bez poprawek
odrzucenie ustawy w całości
wprowadzenie poprawek
Jeżeli w terminie 30 dni Senat nie zajmie stanowiska, uważa się, że ustawa jest uchwalona w brzmieniu nadanym jej przez Sejm i można ją skierować do podpisu Prezydenta. Jeżeli Senat chce odrzucić ja w całości lub proponuje do ustawy poprawki, to ustawa wraz ze stanowiskiem Senatu wraca do Sejmu. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub nanoszącą poprawki Sejm może odrzucić bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
56. Uprawnienia Prezydenta w stosunku do uchwalonej przez sejm i senat ustawy i skutki tych uprawnień.
Marszałek Sejmu przekazuje ustawę Prezydentowi do podpisu. Prezydent ma na podpisanie 21 dni.
Prezydent może:
ustawę podpisać
skierować do TK
odmówić podpisania - veto prezydenckie*
* - albo jedno albo drugie
Jeżeli TK stwierdzi nie konstytucyjność ustawy, to Prezydent jej nie podpisuje. Jeżeli jednak uzna, że jest zgodna z konstytucją, to Prezydent musi podpisać ustawę w terminie 7 dni.
Sejm może odrzucić veto Prezydenta, ale potrzebna jest kwalifikowana większość 3/5 głosów dla ponownego uchwalenia ustawy. Taka ustawę Prezydent musi podpisać w ciągu 7 dni.
57. Zasady publikacji i wejścia w życie ustawy.
Promulgacja jest niezbędnym warunkiem publikacji ustawy w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia, chyba że sama stanowi inaczej. Zarządzenie ogłoszenia ustawy należy do obowiązków prezydenta.
58. Proces uchwalania ustawy budżetowej
Odmienność od normalnego trybu:
prawo inicjatywy ma wyłącznie Rada Ministrów
projekt ustawy budżetowej na rok następny musi zostać zgłoszony najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego
jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu, to może on w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
Senat ma 20 dni na zajęcie stanowiska
Senat nie może odrzucić ustawy budżetowej
Prezydent na podpisanie ustawy ma 7 dni
Wnoszone poprawki nie mogą zwiększać zaplanowanego deficytu budżetowego.
59. Proces uchwalania projektów pilnych.
W szczególnych, postępowanie ustawodawcze może być skrócone przez
przystąpienie do czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów projektu
przeprowadzenie drugiego czytania bez odesłania projektu do komisji
przystąpienie do trzeciego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druku sprawozdania komisji
Decyzja w tych sprawach, podobnie jak w sprawie organizowania debaty należy wyłącznie do sejmu lub jego organów. Radzie Ministrów przyznano konstytucyjne prawo opatrzenia własnych projektów ustawy ( z pewnymi wyjątkami) klauzulą pilności. Klauzula pilności nie może dptyczyć projektów następujących ustaw:
podatkowych
wyboru Prezydenta, Sejmu oraz samorządu terytorialnego
regulujących ustrój i właściwości władz publicznych
kodeksów.
60. Formy realizacji funkcji kontrolnej przez Sejm.
Podstawowym dla określenia zakresu kontrolnych uprawnień Sejmu jest przepis art. 95 ust. 2 konstytucji „Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami konstytucji i ustaw”.
Sejm realizuje funkcje kontrolną na dwóch płaszczyznach:
bezpośrednio - może realizować ją sam przy pomocy własnych organów i instytucji
pośrednio - przez inne, do tego celu wyspecjalizowane organy
Kontrola bezpośrednia może być:
realizowana na plenum sejmu. Do instytucji klasycznych, które wykorzystywane są jako instytucje kontroli przez plenum sejmu zalicza się instytucja udzielania absolutorium rządowi, votum zaufania i votum nieufności
realizowana przez komisje sejmowe. Kluczową instytucją jest tutaj dezyderat. Są to postulaty komisji w określonych sprawach kierowane do Rady Ministrów, poszczególnych członków RM, prezesa NIK, Prokuratora Generalnego, Głównego Inspektora. Ingerowane podmioty muszą w ciągu 30 dni udzielić wyjaśnień.
61. Interpelacje, zapytania poselskie - istota, komu i w stosunku do kogo przysługują, procedura.
Interpelacje mają charakter problemowy, dotyczą problemów, spraw i zagadnień. Interpelacja powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem. Zgodnie z konstytucją interpelację składa się na piśmie, a odpowiedź na nią powinna być udzielona w terminie 21 dni.
Zapytania poselskie składane są w celu uzyskania informacji o aktualnych problemach polityki państwa. Prezes Rady Ministrów i poszczególni członkowie rządu zobowiązani są udzielić odpowiedzi w ciągu 21 dni.
Interpelacje i zapytania poselskie są środkiem kontroli rządu. Jest to indywidualne uprawnienie każdego posła. Zgodnie z przepisami konstytucji poseł może zgłosić interpelację lub zapytanie do Prezesa RM, albo do poszczególnych jej członków, Prezesa NIK, Prezesa NBP
62. Absolutorium dla rządu - istota i procedura udzielania.
Absolutorium jest jedną z postaci odpowiedzialności parlamentarnej rządu. W myśl postanowień małej konstytucji RM zobowiązana jest do przedstawiania sejmowi sprawozdań z wykonania ustawy budżetowej oraz sprawozdań z wykonania innych, uchwalonych przez Sejm planów finansowych państwa w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu roku budżetowego. Główną rolę w tym procesie odgrywa sejmowa komisja Polityki Gospodarczej Budżetu i Finansów. Na podstawie analizy sprawozdań poszczególnych komisji, komisja polityki gospodarczej, budżetu i finansów przedstawia na posiedzeniu sejmu własne sprawozdanie wraz z wnioskiem w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania RM z wykonania ustawy budżetowej lub innych planów finansowych państwa, a także w przedmiocie absolutorium. Następnie sejm na posiedzeniu plenarnym, po wysłuchaniu opinii NIK, dokonuje oceny wykonania ustaw finansowych w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania sprawozdań i podejmuje uchwałę w przedmiocie udzielania rządowi absolutorium. W przypadku nie udzielenia przez Sejm absolutorium RM podaje się do dymisji.
Absolutorium to akt, który dokonywany jest przez organ uprawniony, np. parlament, na podstawie państwowego sprawozdania rachunkowego, który to akt ma na celu stwierdzenie prawidłowości działań finansowego organu wykonawczego w określonym przedziale czasowym.
63. Pozycja polityczno-ustrojowa Prezydenta na gruncie konstytucji.
sprawuje władzę wykonawczą wraz z RM
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach oraz przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołuje akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw. Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadamia sejm i senat.
Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. W porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej mianuje i zwalnia Szefa Sztabu Generalnego WP, dowódców sił zbrojnych oraz dowódców okręgów wojskowych. Na okres wojny mianuje i zwalnia Naczelnego Wodza.
W razie zagrożenia zewnętrznego państwa może wprowadzić stan wojenny, a także ogłosić częściową lub powszechną mobilizację, zaś w razie zagrożenia wewnętrznego lub klęski żywiołowej może wprowadzić stan wyjątkowy.
Występuje do sejmu z wnioskiem o powołanie lub odwołanie prezesa NBP, nadaje obywatelstwo polskie i zwalnia z niego, powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, stosuje prawo łaski, nadaje ordery i odznaczenia
Art. 126 konstytucji:
prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej
prezydent RP czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i nie podzielności jego terytorium
prezydent RP wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w konstytucji i ustawach.
64. Tryb wyboru prezydenta.
Zasady i tryb wyboru prezydenta określa art. 127 konstytucji. Prezydent wybierany jest przez naród w wyborach równych, powszechnych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów. Jest on wybierany na 5 lat z prawem reelekcji tylko jeden raz. Prezydentem może zostać wybrany każdy polski obywatel, który ukończył 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych. Kadencja liczy się od dnia objęcia przez niego urzędu. Przed objęciem urzędu wybrany kandydat sklada przysięgę wobec Zgromadzenia Narodowego.
65.Uprawnienia prezydenta w stosunku do parlamentu.
W stosunku do parlamentu prezydent posiada uprawnienia, które pozwalają mu oddziaływać na tryb funkcjonowania i sposób podejmowania decyzji:
prezydent zarządza wybory do sejmu i senatu ustalając jednocześnie kalendarz wyborczy
zwołuje pierwsze posiedzenie sejmu i senatu
wyznacza Marszałka Seniora w sejmie i w senacie
otwiera pierwsze posiedzenie senatu
prezydent posiada także prawo rozwiązywania sejmu, kompetencje związane ze stanowieniem ustaw zwykłych oraz ustaw konstytucyjnych
ma prawo inicjatywy ustawodawczej, prawo zgłaszania poprawek do zgłoszonych przez siebie projektów ustaw i prawo veta ustawodawczego
przed podpisaniem ustawy może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z konstytucją
prezydent podpisuje ustawy oraz zarządza ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.
66. Uprawnienia prezydenta w stosunku do rządu.
Uprawnienia prezydenta w stosunku do władzy wykonawczej pozwalają mu oddziaływać na rząd w zakresie kształtowania składu rządu i oddziaływania na tok jego pracy i politykę. Prezydent desygnuje prezesa RM, a na jego wniosek powołuje rząd w składzie zaproponowanym przez Prezesa RM. Posiada także uprawnienia do odwołania rządu. Może odwołać rząd z inicjatywy Sejmu, w wyniku nie otrzymania absolutorium lub udzielenia votum nieufności, albo na wniosek premiera w skutek dymisji rządu. Prezydent posiada także uprawnienia do dokonywania zmian w składzie rządu, co czyni albo z inicjatywy sejmu, albo na wniosek Premiera. W sprawach szczególnej wagi dla państwa prezydent może zwoływać posiedzenia RM i im przewodniczyć. Poza tym prezes RM ma obowiązek informowania prezydenta o podstawowych problemach będących przedmiotem pracy RM.
67.Uprawnienia prezydenta jako głowy państwa.
prawo ratyfikacji oraz wypowiadania umów międzynarodowych
reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych nie tylko osobiści, ale również przy pomocy pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych. Posiada także prawo mianowania i odwołania takich przedstawicieli. Przyjmuje także listy uwierzytelniające i odwołuje akredytowanych przy prezydencie przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych (art. 133 ust. 1)
jest zwierzchnikiem sił zbrojnych
posiada prawo stanowienia w czasie wojny
może stosować prawo łaski
nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa
prawo nadawania orderów i odznaczeń (art. 138)
prawo zwracania się z orędziem do sejmu i senatu i Zgromadzenia Narodowego.
68. Prerogatywy prezydenckie - istota (podać przykłady).
Prerogatywy prezydenta to akty urzędowe podejmowane osobiści bez obowiązku ich kontrasygnaty, wskazują na osobistą, samodzielną władze prezydenta, na samodzielne atrybuty tej władzy, wyrażają jego charakter i samodzielność ustrojową. Konstytucja w art. 144 ust. 3, obejmujący 30 aktów urzędowych. Dotyczą one:
zarządzenia wyborów do Sejmu i Senatu
wniosków do Trybunału Konstytucyjnego
powołania sędziów, powoływania prezesów Sądu Najwyższego, NSA, Trybunału Konstytucyjnego.
69. Okoliczności opróżnienia urzędu prezydenta
Normalną przyczyną wygaśnięcia mandatu prezydenckiego jest upływ kadencji. Może on także wygasnąć na skutek śmierci prezydenta, zrzeczenia się przez niego urzędu, uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby członków Zgromadzenia Narodowego oraz na skutek złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu. Gdy urząd prezydenta jest opróżniony zastępuje go marszałek Sejmu lub Marszałek Senatu.
70. Skład Rady Ministrów.
Konstytucja w art. 147 wylicza następujące kategorie jej członków:
Prezesa RM pełni ważną rolę w rządzie i może łączyć swoje stanowisko z teką ministra. W toku powoływania rządu szczególna rola przypada premierowi, który jest twórcą programu politycznego, on także przedstawia wnioski dotyczące powoływania i odwoływania członków rządu. Kieruje on pracami rządu i ponosi odpowiedzialność całego gabinetu.
Wiceprezesie RM
Ministrowie, którzy spełniają podwójną rolę, członkostwo w organie kolegialnym jakim jest RM oraz kierowanie resortem lub wypełnianiem zadań powierzonych przez Prezesa RM
Przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Obecnie w skład rządu wchodzą:
przewodniczący Komitetu Badań Naukowych
szef Rządowego Centrum Studiów Strategicznych
Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej
71. Tryb powoływania RM w świetle konstytucji RP.
Proces tworzenia rządu rozpoczyna prezydent desygnując prezesa RM. Nie przesądza to sprawy, czy zostanie mu powierzone stanowisko szefa rządu. Ostatecznie decyduje o tym powodzenie w misji utworzenia rządu. W oparciu o przeprowadzone rozmowy polityczne i przyjęte uzgodnienia, desygnowany Prezes RM przedstawia prezydentowi propozycję składu rządu. Prezydent powołuje Prezesa RM i pozostałych członków rządu, a winien tego dokonać w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia sejmu lub od dnia przyjęcia dymisji poprzedniej RM. Odbiera też przysięgę od członków powołanej RM i wręcza im nominacje. RM jest powoływana zarządzeniem prezydenta ogłoszonym w Monitorze Polskim. Jeżeli działania podjęte przez prezydenta nie przynoszą rezultatu i desygnowany kandydat na premiera nie zdoła wykonać powierzonej mu misji albo gdy powołany rząd nie uzyska votum zaufania, dalsze działania podejmuje sejm. W okresie 14 dni sejm powinien dokonać wyboru Prezesa RM. Jeżeli nie uda się Sejmowi wyłonić Prezes RM, to inicjatywa wraca do Prezydenta, który w ciągu 14 dni desygnuje Premiera i rząd, który jest powoływany zwykłą większością głosów.
72. Kompetencje RM (art. 146 konstytucji)
prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną
należą sprawy polityki państwa
kieruje administracją rządową
zapewnia wykonanie ustaw
wydaje rozporządzenia
koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej
chroni interesu Skarbu Państwa
uchwala projekt budżetu państwa
kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu
zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i porządek publiczny
zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej
określa organizację i tryb swojej pracy
73. Pozycja Prezesa RM i jego kompetencje.
W art. 148 konstytucja podkreśla pozycje prawną i rolę premiera. Prezes RM reprezentuje RM. Kieruje pracami RM, a także koordynuje i kontroluje pracę jej członków. Kierowanie pracami RM obejmuje zwoływanie jej posiedzeń, a także przewodniczenie jej obradom, co daje premierowi możliwość skutecznego oddziaływania na tok prac i na treść podejmowanych uchwał. Konstytucja przyznaje premierowi prawo wydawania aktów prawnych w postaci rozporządzeń.
Premier jest:
służbowym zwierzchnikiem wszystkich pracowników administracji rządowej
zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej
powołuje sekretarza stanu i podsekretarzy stanu
traktuje się go jako samodzielny, centralny organ administracji rządowej.
74.Tryb uchwalania votum nieufności dla rządu.
Instytucja votum nieufności jest uzależniona od wielu czynników:
może go złożyć co najmniej 46 posłów (nie mniej niż 10% ustawowego składu sejmu)
wniosek musi zawierać wskazanie imienne kandydata na nowego Prezesa RM
wniosek taki może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od daty jego zgłoszenia
dla jego przyjęcia wymagana jest większość ustawowej liczby posłów
w przypadku odrzucenia tego rodzaju wniosku przez Sejm, ponowna inicjatywa w tej sprawie może być podejmowana dopiero po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku.
Votum nieufności jest stosowane zarówno w przypadkach odpowiedzialności solidarnej wobec całej RM jak też w odniesieniu do poszczególnych jej członków. Ponoszą oni odpowiedzialność za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa RM. Z wnioskiem o wyrażenie członkowi rządu votum nieufności może wystąpić grupa co najmniej 69 posłów (15% ustawowego składu).
75. Okoliczności dymisji rządu.
Rząd jako całość ustępuje składając dymisję w przypadku:
ukonstytuowania się nowo obranego Sejmu
rezygnacji przez RM lub premiera z dalszego pełnienia funkcji
nie udzielenia przez sejm votum zaufania rządowi
76. System sądów w świetle konstytucji RP.
System polskiego sądownictwa tworzą:
Sąd Najwyższy - skład: Pierwszy Prezes, prezesi oraz sędziowie. Jest to organ złożony i dzieli się na cztery izby: Administracyjną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Cywilną, Karną i Wojskową. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany spośród sędziów Sądu Najwyższego i odwołany przez Sejm na wniosek Prezydenta.
Sądy Powszechne - sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy okręgowe, sądy apelacyjne. W skład sądów powszechnych wchodzą: prezes, wiceprezesi i sędziowie.
Sądy szczególne, do których należą:
NSA
Sądy wojskowe
77. Konstytucyjne zasady organizacji i postępowania sądów.
Zasady ustrojowe:
zasada niezawisłości sądu. Łączy w sobie dwa pojęcia: niezawisłość (niezależność) sądów i niezawisłość sędziowską
zasada instancyjności - najważniejszą cechą instancyjnego postępowania jest wstrzymanie uprawomocnienia się rozstrzygnięć i przeniesienie rozpoznania spraw do sądu najwyższej instancji
zasad udziału obywateli w sprawowaniu sprawiedliwości
zasada jednomyślności sądów. Zgodnie z art. 147 konstytucji, zasada ta polega na tym, że wszystkie wyroki wydawane są w imieniu RP. Struktura sądów jest jednolita.
Zasady o charakterze praw człowieka:
prawo do sądów (art.45) - w świetle tego przepisu każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki prze właściwy, niezawisły, bezstronny i niezależny sąd
zasada jawności
zasada, że każde przestępstwo i każda kara powinny być przewidziane w ustawie, która weszła w życie przed popełnieniem danego przestępstwa
zasada prawa do obrony
zasada domniemania niewinności. Każdego uważa się za niewinnego dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.
78. Pozycja i ustrój Trybunału Konstytucyjnego.
Ustawa jednoznacznie określa pozycję trybunału jako organ władzy sądowniczej powołanego do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych oraz wykonywania innych zadań określonych w konstytucji. W świetle art. 194 konstytucji TK składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Sejm dokonuje wyboru spośród kandydatów przedstawionych przez co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów. Zarówno konstytucja jak i ustawa, ustanawiają dwa organy TK: Prezesa i Zgromadzenie Ogólne Sędziów. Na podstawie art. 194 ust. 2 prezesa i vice prezesa TK powołuje prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Prezes TK reprezentuje TK na zewnątrz oraz wykonuje inne czynności określone w ustawie i regulaminie TK. Vice prezes TK zastępuje prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków. Zgromadzenie Ogólne tworzą wszyscy sędziowie TK. Do jego kompetencji należą sprawy dotyczące organizacji, trybu działania oraz budżetu trybunału.
79. Właściwości i zakres kontroli realizowanej przez TK (funkcje TK).
orzeka o konstytucyjności i legalności aktów prawnych
orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją (art. 188, ust 1)
orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
orzeka o zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami
stwierdza, na wniosek prezydenta, zgodność z konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją
orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych (art. 79 ust.1, art.188 pkt. 5)
orzekanie w sprawach zgodności z konstytucją celów i działalności partii politycznych
rozpatrywanie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwowymi.
80. Podmioty uprawnione do wnioskowania o stwierdzenie zgodności prawa z konstytucją.
Bez żadnych ograniczeń są:
prezydent
Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu
Prezes RM
50 posłów lub 30 senatorów
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
Prezes NSA
Prokurator Generalny
Prezes NIK
Rzecznik Praw Obywatelskich (art.191 ust. 1)
Podmiotami uprawnionymi szczegółowo są:
organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego
ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych
kościoły i inne związki wyznaniowe
Uprawnienia indywidualne posiadają: Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie aktów dotyczących niezależności sędziów i niezawisłości sądów (art. 186 ust. 2)
81. Rodzaje i skutki orzeczeń TK.
Zgodnie z treścią art.190 ust. 1 konstytucji orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenia TK można podzielić zasadniczo na pozytywne, stwierdzające konstytucyjność (legalność) aktu oraz negatywne, stwierdzające nie konstytucyjność (nielegalność) aktu normatywnego.
Orzeczenia negatywne dzielą się na:
odnoszące się do aktów ustawodawczych
odnoszące się do innych aktów normatywnych
W stosunku do aktów ustawodawczych konstytucja oraz ustawa wyraźnie stwierdzają, ze orzeczenia TK o niezgodności aktów ustawodawczych z konstytucją podlegają rozpatrzeniu przez Sejm. W przypadku uchwały o zasadności orzeczenia Sejm dokonuje odpowiednich zmian w akcie objętym tym orzeczeniem bądź uchyla go w części lub całości.
W przypadku uznania przez Sejm zgodności aktu z konstytucją, co do którego zapadło orzeczenie negatywne TK, Sejm oddala orzeczenie uchwałą zapadającą większością 2/3 głosów w obecności co najmniej polowy ogólnej liczby posłów, a więc większością kwalifikowana, jaka potrzebna jest do zmiany konstytucji. Orzeczenia TK stwierdzające nie konstytucyjność aktów normatywnych innych niż akty ustawodawcze są wiążące. Organ, który wydał akt objęty przeczeniem dokonuje niezwłocznie odpowiednich zmian w tym akcie bądź uchyla go w części lub całości, nie później niż w terminie 3 miesięcy od przedłożenia mu przeczenia TK.
82. Skład Trybunału stanu i tryb jego wyboru.
W świetle art. 199 konstytucji w skład TS wchodzą przewodniczący, którym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, dwóch zastępców przewodniczącego oraz 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów w trybie określonym Regulaminem Sejmu, na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji. Wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów. Wybór odbywa się łącznie, chyba że Sejm postanowi inaczej i dokonuje się na okres kadencji Sejmu. Osoby wchodzące w skład TS zachowują jednak swoje mandaty do czasu wyboru nowego składu TS. Skład TS ma charakter mieszany: prawno-społeczny. W skład TS wybrani mogą być tylko obywatele polscy, posiadający pełnię praw obywatelskich, nie karani sądownie i nie zatrudnieni w organach administracji państwowej.
83. Osoby podlegające odpowiedzialności przed TS.
za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą:
prezydent
prezes RM oraz członkowie RM
prezes NBP
prezes NIK
członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
osoby, którym prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem
Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych
Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107 (… poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku).
84.Istota odpowiedzialności konstytucyjnej.
Odpowiedzialność konstytucyjna jest jedną z podstawowych gwarancji praworządności w demokratycznym państwie prawa, przyjmującym zasadę trójpodziału władzy do odpowiedzialności praworządnej osób piastujących najwyższe stanowiska państwowe za naruszenie przez te osoby konstytucji bądź ustaw. Współcześnie rolę organu orzekającego o odpowiedzialności konstytucyjnej mogą spełniać:
Wyższa Izba Parlamentu (Izba Lordów w Wielkiej Brytanii i Senat w USA)
Sąd Najwyższy (Belgia)
Specjalnie powołany w tym celu sąd (Trybunał Stanu w Polsce)
Trybunał Konstytucyjny ( Włochy)
Konstytucja reguluje kwestię odpowiedzialności konstytucyjnej oraz instytucji Trybunału Stanu w rozdziale dotyczącym sądów i trybunałów, w art. 198 do 201. Ponad to zasady pociągania do odpowiedzialności konstytucyjnej zostały zawarte w art. 145 w stosunku do prezydenta, w art. 156 w stosunku do członków RM oraz w art. 107 ust. 2 w stosunku do posłów i senatorów.
85. Tryb postępowania w przedmiocie odpowiedzialności konstytucyjnej
przygotowanie przygotowawcze (wstępne), które odbywa się w Sejmie ( w przypadku Prezydenta - Zgromadzenie Narodowe)
postępowanie przed TS, mające charakter dwuinstancyjny
postępowanie wykonawcze
Postępowanie przygotowawcze (wstępne):
złożenie wniosku wstępnego do Marszałka Sejmu
skierowanie tego wniosku przez Marszałka Sejmu do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej
śledztwo prowadzone przez te komisję
podjęcie przez komisję uchwały zawierającej wniosek bądź o umorzenie postępowania i przedstawienie jej w sejmie ( prezydent - Zgromadzenie Narodowe)
podjęcie przez Sejm (ZN) uchwały o postawienie w stan oskarżenia, wybranie dwóch oskarżycieli i skierowanie uchwały do TS, bądź podjęcie uchwały o umorzeniu postępowania
Wniosek wstępny o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony do Marszałka Sejmu przez 140 członków Zgromadzenia Narodowego. Uchwała o postawienie w stan oskarżenia Prezydenta musi być podjęte przez ZN większością 2/3 głosów ogólnej liczby członków ZN. W stosunku do pozostałych osób objętych właściwością TS, uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności podejmuje Sejm większością 3/3 ustawowej liczby posłów. Postępowanie prze TS ma charakter dwuinstancyjny i obejmuje okres od wpłynięcia do TS uchwały o pociągnięciu do odpowiedzialności aż do wydania prawomocnego orzeczenia.
86. Kary orzekane przez TS.
Za czyny będące delikatami konstytucyjnymi TS może orzec następujące kary:
utraty czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu i Senatu i rad gminy na okres od 2 do 10 lat
zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych, organizacjach społecznych na okres 2-10 lat lub dożywotnio
utraty orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz zdolności do ich uzyskania na okres 2-10 lat
87. Pozycja i zadania NIK w świetle konstytucji
Art. 202 wyznacza pozycję ustrojowa NIK:
NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej
NIK podlega Sejmowi
NIK działa na zasadach kolegialności
Art. 203 i 204 wyznaczają zakres zadań NIK
NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności
NIK może kontrolować działalność samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności
NIK może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalności innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa
NIK przedstawia Sejmowi:
analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej
opinię o przedmiocie absolutorium dla RM
informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia określone w ustawie
Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdania ze swojej działalności.
88. Tryb wyboru prezesa NIK.
Jest on powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, a jego kadencja trwa 6 lat. Może sprawować te funkcje tylko dwa razy z rzędu. Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej ani pełnić innych funkcji publicznych, nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej. Prezes NIK nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani aresztowany i zatrzymany bez zgody Sejmu z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
89. Pozycja i zadania Rzecznika Praw Obywatelskich.
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku uregulowała pozycję RPO w art. 208. Stoi on na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz innych aktach normatywnych.
Zadaniem rzecznika jest zbadanie, czy w skutek działania lub zaniechania działania organów, organizacji i instytucji zobowiązanych do przestrzegania oraz realizacji tych praw i wolności nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasada współżycia i sprawiedliwości społecznej. Pozycję prawną RPO w systemie organów wyznacza przede wszystkim niezawisły i niezależny charakter tej instytucji w stosunku do innych niż Sejm organów. Najważniejszą gwarancją niezawisłości i niezależności RPO jest nieodwołalność przed upływem kadencji, z wyjątkiem ściśle określonych przypadków w ustawie:
zrzeknie się on wykonywania obowiązków
stanie się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby
sprzeniewierzy się ślubowaniu.
90.Tryb wyboru RPO
Zgodnie z art. 209 ust. 1 konstytucji rzecznik powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu. Kandydatów na urząd rzecznika zgłaszać może Marszałek Sejmu oraz grupa posłów w liczbie co najmniej 35. Uchwała Sejmu w sprawie powołania RPO zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Przyjęta przez Sejm uchwała trafia następnie do Senatu, który ma miesiąc na to, by odnieść się do propozycji Sejmu. Termin ten biegnie od dnia przekazania uchwały Marszałkowi Senatu. Milczenie drugiej izby w tej sprawie oznacza akceptację wyboru dokonanego przez Sejm. Uchwała Senatu, zgoda zwykła większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby senatorów. Kadencja RPO wynosi 5 lat z możliwością jednokrotnej reelekcji . Początek kadencji wyznacza dzień złożenia przez Rzecznika ślubowania na forum Sejmu.
91. Pozycja, skład i zadania KRRiT.