Definicja systemu penitencjarnego
Historyczne systemy penitencjarne i charakterystyka poszczególnych systemów
Cechy więzienia jako instytucji totalnej
Cele wykonywania kary pozbawienia wolności w świetle kkw.
Rodzaje zakładów karnych
Typy zakładów karnych
Systemy wykonywania kary pozbawienia wolności
Charakterystyka systemu programowego oddziaływania
Charakterystyka systemu terapeutycznego (co zawierają indywidualne programy oddziaływania)
System zwykły
Wykonywanie kary pozbawienia wolności w trybie dozoru elektronicznego
Pojęcie klasyfikacji skazanych
Cele klasyfikacji skazanych
Kryteria klasyfikacji skazanych
Badania osobo-poznawcze
Pojęcie oddziaływania penitencjarnego
Katalog środków oddziaływania penitencjarnego
Funkcje pracy jako środka oddziaływania penitencjarnego
Zasady organizowania pracy skazanych
Organizowanie nauczania skazanych (kryteria kwalifikowania do nauczania)
Cele i formy zajęć kulturowo-oświatowych i sportowych
Przykłady nagród które mogą być przyznane skazanym
Podstawy przyznawania nagród
Podstawa odpowiedzialności dyscyplinarnej skazanych
Przykłady kar dyscyplinarnych
Zasady wymiaru kar dyscyplinarnych
Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec kobiet sprawujących opiekę nad małymi dziećmi
Podmioty uprawnione do udzielania pomocy postpenitencjarnej
Formy pomocy postpenitencjarnej
Rola podmiotów uprawnionych w świetle art. 38 kkw. w resocjalizacji i readaptacji społecznej skazanych
Podstawy odroczenia obligatoryjnego i obligatoryjnej przerwy w odbywaniu kary pozbawiania wolności
Zjawisko podkultury więziennej
1. Definicja systemu penitencjarnego
System penitencjarny to całokształt określonych prawem instytucji, środków oraz zasad ich funkcjonowania i stosowania, które służą osiągnięciu celów kary pozbawienia wolności.
2. Historyczne systemy penitencjarne i charakterystyka poszczególnych systemów penitencjarnych
Wśród historycznych systemów penitencjarnych należy wymienić.
System celkowy.
Nazwa wywodzi się od słowa „cela”, ponieważ podstawową zasadą jego funkcjonowania, było umieszczenie skazanego w pojedynczej celu, system ten miał do spełnienia trzy cele: po pierwsze - pokutę, po drugie - odstraszenie, po trzecie - poprawę.
Pokutę i odstraszenie stanowiło umieszczenie skazanego w pojedynczej celi, która była wzorowana na surowej klasztornej celi. Poprawa, natomiast miała być osiągnięta poprzez kontemplację na temat wiary. Nieodzownym elementem takiego procesu była lektura Biblii.
System celkowy wykształcił się w dwóch odmianach:
System osamotnienia(pensylwański), zakładał: całkowitą izolację więźnia w dzień i w nocy, w pojedynczej celi - stąd nazwa system osamotnienia. Izolacja ta miała chronić więźnia przed demoralizacją ze strony innych więźniów oraz sprzyjać kontemplacji nad dotychczasowym życiem.
Przymusowa bezczynność, oznaczała że więzień nie wykonywał żadnych prac, a jego aktywność była ograniczona do lektury Biblii i rozmyślania nad swoim dotychczasowym życiem i postępowaniem .
Ten sposób organizowania izolacji więźniów prowadził ich do apatii, wyuczonej bezradności, zaburzenia psychiczne, jako efekt długotrwałej, jednostronnej, zorganizowanej izolacji.
System milczenia, zorganizowany był w ten sposób, że więźniowie byli izolowani w nocy w pojedynczych celach, w dzień natomiast, wykonywali różne prace z nakazem milczenia.
Rygoryzm nakazu milczenia(oznaczający dalszy ciąg psychicznej izolacji więźniów, przy częściowej rezygnacji z ich izolacji fizycznej), miał sprzyjać ochronie przed demoralizacją. Największą wadą tej odmiany były surowe kary za przekroczenie nakazu milczenia.
Pomimo wad należy wskazać na pozytywne cechy systemu celkowego tj.:
Ujednolicenie sposobu wykonywania kary pozbawienia wolności
Zwrócenie uwagi na konieczność zapewnienia więźniom odpowiednich warunków bytowych i higienicznych
System progresywny
System progresywny, od słowa „progresja” - stopniowanie, podwyższanie, postęp. Polegał na podziale czasu wykonywania kary pozbawienia wolności, na kilka etapów przy jednoczesnym łagodzeniu warunków jej odbywania, w miarę wykazywania przez skazanego poprawy.
Założenia sytemu progresywnego:
Celem systemu penitencjarnego jest uspołecznienie więźnia, a nie jego izolacja
System ma być oparty na wychowaniu skazanego
Podstawą wykonywania kary jest klasyfikacja skazanych
Organizowanie wykonywania kary było oparte na wyróżnieniu etapów, różniących się udogodnieniami i ulgami
Odmiana angielska, polegała na podziale czasu odbywania kary na trzy etapy, a przejście z jednego do drugiego etapu wiązało się z poprawą sytuacji skazanego. Etapy:
Etap I: zorganizowany na wzór więzienia celkowego
Etap II: stanowiły prace przymusowe bez nakazu milczenia, etap ten był podzielony na kilka klas, a przejście z jednej do drugiej oznaczało poprawę warunków skazanego, a uzależnione było od zebrania przez skazanego odpowiedniej liczby punktów stanowiących miarę wielkości poprawy. Punkty te były przyznawane skazanemu na podstawie oceny zachowania skazanego oraz jego pracy(stąd nazwa systemu kreskowego lub punktowego, jako nazwa stosowana zamiennie od „odmiany angielskiej”).
Etap III: stanowiło warunkowe, przedterminowe zwolnienie, ważnym elementem tej odmiany było oczenie więźnia samokontroli oraz samodzielnego podejmowania decyzji, co było ważnym elementem przygotowania do zwolnienia.
Odmiana irlandzka: system progresywny w odmianie irlandzkiej polegał na podziale czasu wykonywania kary na cztery etapy:
I etap: izolacja więźnia na wzór systemu celkowego, z podziałem na dwa okresy, różniącymi się warunkami bytowymi(!)
II etap: przymusowe prace bez nakazu milczenia
III etap: pobyt w terminowym więzieniu przejściowym, miał przygotować więźnia do życia na wolności, a wiązał się z pracą na roli lub w warsztatach rzemieślniczych przy zmniejszonym dozorze.
IV etap: warunkowe, przedterminowe zwolnienie z dozorem policyjnym, stanowiącym novum tej odmiany.
Zalety systemu progresywnego:
Wprowadzenie progresji, jako cechy systemu penitencjarnego
Wprowadzenie nowych instytucji:
Więzienia przejściowe
Przedterminowe zwolnienie
Dozór policyjny
System reformatorów amerykańskich:
Reformatio - przekształcenie. System ten ukształtowała się pod wpływem modyfikacji systemu progresywnego i opierał się na deklaracji Amerykańskiego Kongresu Penitencjarnego, która głosiła, że w drodze stosowania przymusu, można stworzyć jedynie dobrych więźniów, natomiast stworzenie dobrych obywateli jest możliwe tylko przez wychowanie moralne. Celem postępowania z więźniami jest ich poprawa moralna, a nie potrzeba zemsty, w postaci kary. Postępowanie z więźniami powinno zmierzać do rozwijania w nich poczucia własnej godności i szacunku do siebie. Organizacja systemu reformatorów amerykańskich opierała się na:
Idei wychowania i poprawy skazanego
Wprowadzeniu tzw. wyroków nieoznaczonych, które określały jedynie minimalny czas trwania kary, a decyzje dotyczącą zwolnienia należała do administracji, oceniającej stopień poprawy skazanego.
Podziale skazanych na klasy, które różniły się standardem bytowym i uprawnieniami skazanych. skazany, który trafiał do więzienia rozpoczynał odbywanie kary w klasie średniej, a w zależności od postępów przechodził do klasy wyższej albo braku postępów przechodził do niższej
Za pracę i naukę więzień otrzymywał wynagrodzenie, które było gromadzone na jego rachunku, za ubranie, jedzenie i złe zachowanie potrącano róże kwoty, a warunkiem zwolnienia było wykazanie dodatniego bilansu.
Podstawową wadą tego systemu była niepewność więźnia, co do wysokości(długości) kary.
3. Cechy więzienia jako instytucji totalnej
Zakład karny jako instytucja totalna.
Pod pojęciem instytucji totalnej rozumie się instytucje „izolacyjne”, które charakteryzują się następującymi cechami:
Podział społeczności na grupę podopiecznych(skazanych), liczebnie znacząco większą. Która znajduje się w instytucji wbrew swojej woli, i grupę administracji(personel), mniej liczny, dla której zakład karny jest miejscem pracy
Skazani wstępując do instytucji zostają pozbawieni prywatności(degradacja), następuje unifikacja i standaryzacja sposobu zachowania się. Skazani występują wobec personelu w pozycji podporządkowanej
Relacje pomiędzy personelem a podopiecznymi oparte są na negatywnych stereotypach i postawie konfrontacyjnej
System nagród i kar jest specyficznym instrumentem organizowania życia w instytucji totalnej
Społeczność podopiecznych, chcąc bronić swojej tożsamości i realizując potrzebę dobrowolnej przynależności, tworzy podkulturę więzienną(tzw. drugie życie więzienia).
4. Cele wykonywania kary pozbawienia wolności w świetle kkw.
Obowiązujący kodeks karny wykonawczy uznał za podstawowy cel wykonywania kary pozbawienia wolności prewencję szczególną. Wykonywanie kary pozbawianie wolności ma służyć realizacji celów kary w zakresie jej indywidualnego oddziaływania.
Oddziaływanie resocjalizacyjne stosowane wobec skazanego ma stać się jego uprawnieniem lub ofertą ze strony organu wykonującego, z której nie musi on korzystać.
Cel wykonywania kary pozbawienia wolności został określony jako:
Umożliwienie skazanym powrotu do społeczeństwa i prawidłowe funkcjonowanie w nim
Przeciwdziałanie powrotowi do przestępstwa
Ochrona społeczeństwa przed przestępczością
Kodeks karny wykonawczy uznaje aktywność skazanych(„wzbudzanie woli współdziałania”) za podstawowy warunek skuteczności wykonywania kary pozbawienia wolności. Ustawodawca uznał bowiem, że bardziej efektywne jest takie oddziaływanie na skazanych dorosłych, które oni sami wybiorą, zaakceptują i uznają za swoją odpowiedzialność, za efekty tego oddziaływania.
Przepisy prawno - wykonawcze stają na stanowisku uznania wolności człowieka w tym samym negują prawo państwa do przymusowej ingerencji w osobowość dorosłego człowieka w trakcie oddziaływania resocjalizacyjnego, której integralność należy do niezbywalnych praw.
Kodyfikacja karno - wykonawcza uznaje upodmiotowienie skazanych za istotny czynnik pobudzenia ich aktywności i poczucia odpowiedzialności.
Ważnym założeniem prawidłowego wykonywania kary pozbawienia wolności, które wychodzi naprzeciw zasadzie normalności wykonywania tej kary jest utrzymanie łączności skazanych ze światem zewnętrznym, w tym przede wszystkim z rodziną skazanego.
Prawo karne wykonawcze dąży do uspołecznienie wykonywania kar, co odbywa się przez umożliwienie łączności ze światem zewnętrznym oraz uczestnictwo społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń oraz pomoc społeczeństwa w readaptacji skazanych.
Realizacji celów kary pozbawienia wolności służą przepisy dotyczące dyscypliny i porządku w zakładzie karnym. Utrzymanie dyscypliny i porządku służy zapewnieniu bezpieczeństwa i realizacji zadań kary pozbawienia wolności, w tym ochrony społeczeństwa przed przestępczością.
Cele wykonywania pozbawienie wolności są realizowane przez prowadzone oddziaływania penitencjarne.
Realizacja wyżej wymienionych celów odbywa się przez zindywidualizowane oddziaływanie w ramach określonych w ustawie:
Systemów wykonywania kary
Różnych rodzajach zakładów karnych
Różnych typach zakładów karnych
5. Rodzaje zakładów karnych
Zakład karny dla młodocianych
Zakład dla odbywających karę po raz pierwszy
Dla recydywistów penitencjarnych
Dla odbywających karę aresztu wojskowego
6. Typy zakładów karnych
Zakłady karne zorganizowane są jako:
Zakłady typu zamkniętego
Zakłady typu półotwartego
Zakłady karne typu otwartego
Poszczególne typy zakładów karnych różnią się między sobą stopniem:
Stopniem zabezpieczenia
Stopniem izolacji skazanych
Obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem
Kodeks karno - wykonawczy preferuje odbywanie kary pozbawienia wolności w zakładzie typu otwartego i półotwartego, o ile pozwalają na to względy bezpieczeństwa zakładu oraz wymagania w zakresie ochrony społeczeństwa.
Podczas odbywania kary skazani mogą przechodzić od zakładu do zakładu typu otwartego lub półotwartego, zgodnie z zasadą progresji. Warunki od których to przejście jest uzależnione sprowadzają się do odpowiedniej postawy i zachowania skazanego.
7. Systemy wykonywania kary pozbawienia wolności
Karę pozbawienia wolności wykonuje się następujących systemach:
W systemie programowego oddziaływania
W systemie terapeutycznym
W systemie zwykłym
8. Charakterystyka systemu programowego oddziaływania
W systemie programowanego oddziaływania odbywają karę obowiązkowo skazani młodociani, a dobrowolnie skazani dorośli, którzy po przedstawieniu im projektu programu oddziaływania wyrażają zgodę na udział w jego opracowaniu i wykonaniu.
W programach oddziaływania ustala się zwłaszcza:
Rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanego
Kontakty z rodziną i osobami bliskimi
Wykorzystywanie czasu wolnego
Możliwości wywiązania się z ciążących na skazanym obowiązków
Inne niezbędne przedsięwzięcia do przygotowania skazanych do powrotu do społeczeństwa
Wykonywanie programów oddziaływania podlega okresowym ocenom i programy te mogą ulegać zmianom.
System programowanego oddziaływania jest systemem szczególnie nakierowanym na oddziaływanie resocjalizacyjne, daje największe możliwości osiągnięcia celów kary pozbawienia wolności, a jego istotą jest oddziaływanie wychowawcze, oparte na nauczaniu, zajęciach kulturalno - oświatowych i kontaktach z osobami spoza zakładu.
Opracowywanie indywidualnego programu oddziaływania odbywa się przy udziale skazanego.
9. Charakterystyka systemu terapeutycznego (co zawierają indywidualne programy
oddziaływania)
System ten przewidziany jest dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, dla skazanych uzależnionych od alkoholu lub innych środków odurzających lub psychotropowych, wskazanych dla niepełnosprawnych fizycznie.
Odbywanie kary w tym systemie ma u podstaw wymagania oddziaływania specjalistycznego, a zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.
Karę pozbawienia wolności w tym systemie wykonuje się przede wszystkim w oddziale terapeutycznym o określonej specjalizacji. W trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym uwzględnia się wobec skazanych przede wszystkim potrzebę zapobiegania pogłębiania się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowania do samodzielnego życia. Wykonywanie kary dostosowuje się do potrzeb w zakresie leczenia, zatrudnienie, nauczania i wymagań higieniczno - sanitarnych.
Praktyką systemu terapeutycznego jest również opracowanie indywidualnego programu, w którym zostaną określone rodzaje i formy oddziaływań specjalistycznych(np. lekarskich czy psychologicznych), którym skazany jest poddawany.
Po odbyciu kary w systemie terapeutycznym(co zwykle ma czasowy charakter) skazany jest kierowany do innego systemu, zazwyczaj wraz z zaleceniami terapeutycznymi do realizacji, które mają na celu podtrzymywanie etapów terapii.
10 . System zwykły
W systemie zwykłym odbywają karę pozostali skazani, którzy nie zostali zakwalifikowaniu do odbywania kary w innych systemach.
11. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w trybie dozoru elektronicznego
Ważne znaczenie w zakresie poszukiwania nowych rozwiązań, w zakresie skuteczności kary pozbawienia wolności jest ustawa z dnia 7. 09. 2007 roku o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w trybie dozoru elektronicznego. Przewidziany ustawą system wychodzi naprzeciw potrzebie zmniejszania populacji skazanych osadzonych w zakładach karnych i ma być alternatywą izolacji więziennej wykonywania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności oraz wysokich kosztów funkcjonowania systemu penitencjarnego.
Wykonywanie kary w tym systemie polega na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym, przy użyciu aparatury monitorującej. Kontrolowanie zachowania skazanego dotyczy przestrzegania przez skazanego nałożonego na niego przez sąd obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu, jak również obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych miejscach lub zakazu zbliżania się do określonej osoby.
12. Pojęcie klasyfikacji skazanych
Klasyfikacja skazanych polega na podziale ich na grupy przy wykorzystaniu podstawowych kryteriów klasyfikacyjnych(kodeksowych i nie kodeksowych) i dokonywana jest przez komisję penitencjarną.
13. Cele klasyfikacji skazanych
Stwarzanie warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu ze skazanymi,.
Zapobieganie szkodliwym wpływom skazanych zdemoralizowanych.
Zapewnienie skazanym bezpieczeństwa osobistego
Wybór właściwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakładu karnego.
Rozmieszczenie skazanych wewnątrz zakładu karnego
Klasyfikacja służy też względom sanitarno - leczniczym, tj. umożliwia oddzielenie skazanych chorych od zdrowych.
14. Kryteria klasyfikacji skazanych
Ustawowe kryteria klasyfikacji skazanych:
Płeć
Wiek
Uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności
Umyślność lub nieumyślność czynu
Czas pozostały do odbycia kary pozbawienia wolności
Stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych
Stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego
Rodzaj popełnionego przestępstwa
Klasyfikacji dokonuje się niezwłocznie po otrzymaniu orzeczenia do wykonania kary, a decyzję klasyfikacyjną weryfikuje się niezwłocznie po ujawnieniu się nowych okoliczności mających wpływ na klasyfikację, a w szczególności po uzyskaniu badań osobo poznawczych, psychologicznych i psychiatrycznych.
Nadrzędnym zadaniem klasyfikacji jest realizacja celów wykonywania kary pozbawienia wolności i odbywani się drogą tzw. selekcji negatywnej(negatywna funkcja klasyfikacji), która polega na zapobieganiu szkodliwym wpływom skazanych wobec siebie, oraz na tzw. selekcji pozytywnej(pozytywnej funkcji klasyfikacji), która polega na stworzeniu warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu(chodzi o ułatwienie procesu resocjalizacji przez łączenie skazanych w grupy o podobnych potrzebach oddziaływania penitencjarnego).
Można wyróżnić również tzw. klasyfikację zewnętrzną, która polega na kierowaniu skazanych do odpowiednich zakładów karnych, oraz klasyfikację wewnętrzną, która polega na rozmieszczeniu wewnątrz zakładu karnego.
15. Badania osobo-poznawcze
Podstawą klasyfikacji skazanych są w szczególności badania osobopoznawcze. Polegają one w szczególności na analizie:
Danych osobowych skazanego
Informacji dotyczących życia rodzinnego skazanego
Kontaktów społecznych skazanego
Przyczyn i okoliczności popełnionego przez skazanego przestępstwa
Uprzedniej karalności
Stopnia podatności skazanego na wpływ podkultury przestępczej
Zachowań wskazujących na możliwość występowania zaburzeń psychicznych albo uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych
Umiejętności przystosowania się skazanego do warunków i wymagań zakładu
Analiza wyników badań psychologicznych i psychiatrycznych
Badanie psychologiczne polega w szczególności na poznawaniu osobowości skazanego, jego psychospołecznym mechanizmów zachowań oraz określeniu wskazanych i zaleceń dotyczących sposobów oddziaływania.
Badania osobopoznawcze realizowane są w szczególności poprzez:
Wywiad ze skazanym
Rozmowy prowadzone ze skazanym
Obserwacje zachowań skazanego
Wykorzystywanie wyników badań psychologicznych
Analizę dokumentów dotyczących skazanego(w tym zwłaszcza wywiadu środowiskowego), czy informacji przesłanych przez sąd
Rozmowy i korespondencję z rodziną skazanego i innymi bliskimi osobami
Korespondencję skazanego
Badania osobopoznawcze realizują ważny cel diagnostyczny, stanowiąc podstawę do realizacji celów ogólno - penitencjarnych, w tym zwłaszcza celu resocjalizacyjnego, opartego o zasadę indywidualizacji.
16. Pojęcie oddziaływania penitencjarnego
Oddziaływanie penitencjarne.
Oddziaływanie penitencjarne jest to zespół stosowanych w zakładzie karnym środków i metod, zmierzających do wzbudzenia w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw.
Oddziaływanie penitencjarne prowadzi się uwzględniając w szczególności:
Warunki socjalno - bytowe i edukacyjne istniejące w społeczeństwie
Wzajemne oddziaływanie skazanego i społeczeństwa
Odpowiedzialność skazanego i skutki własnego postępowania.
W celu oddziaływania penitencjarnego kształtuje się w zakładzie właściwe relacje pomiędzy skazanymi oraz pomiędzy skazanymi a osobami prowadzącymi oddziaływanie penitencjarne, w sposób zapewniający bezpieczeństwo oraz efektywność prowadzonych oddziaływań.
Prowadzenie oddziaływań penitencjarnych w szczególności ma zapobiegać:
Wzajemnej demoralizacji skazanych
Negatywnych przejawom podkultury więziennej
Występowaniu zachowań agresywnych wśród skazanych
Samo agresji skazanych
Różnym rodzajom uzależnień
Oddziaływanie penitencjarne polega w szczególności na:
Kierowaniu skazanych do właściwego systemu odbywania kary
Kierowaniu skazanych do właściwych zakładów i odmiałów tych zakładach
Odpowiednim rozmieszczeniu skazanych w miejscu zakwaterowania, pracy i nauki
Organizowanie grup wychowawczych i ich właściwym doborze z punktu widzenia organizowanych zajęć
Wyznaczaniu „starszych cel”
Umożliwienie stworzenia zespołów skazanych
Wizytacji cel mieszkalnych, miejsc pracy i nauki skazanych
Egzekwowaniu realizacji przez skazanych obowiązków wynikających z kodeksu karnego wykonawczego
Utrzymywaniu ze skazanymi stałych kontaktów wychowawczych i motywowanie ich do realizacji zadań, wynikających z indywidualnych oddziałów programowania
Poddaniu w uzasadnionych przypadkach do wiadomości innych skazanych decyzji dyrektora, gdy są wynikiem szczególnych osiągnięć i społecznie pożądanych postaw skazanego lub rażąco negatywnych zachowań
Stwarzanie warunków sprzyjających zwracaniu się skazanych do przedstawicieli administracji zakładu z indywidualnymi prośbami i problemami
Wskazywaniu społecznie akceptowanych sposobów rozwiązywania sytuacji konfliktowych
Udzielanie pomocy skazanym w sytuacjach konfliktowych
Łagodzenie antagonizmów i zapobieganiu występowania wzajemnych szykan w środowisku skazanych
Ważne znaczenie w realizacji oddziaływań penitencjarnych ma ustalenie występowania u skazanego w przyszłości aktów samoagresji. Ustalenie bowiem skłonności do aktów samoagresywnych powoduje konieczność objęcia skazanego oddziaływaniem profilaktycznym, polega ono przede wszystkim na:
Umieszczeniu skazanego wśród skazanych nie wykazujących się skłonnościami do samoagresji
Określeniu przez psychologa indywidualnych mechanizmów samoagresji i opracowywaniu odpowiednich zaleceń do prowadzonego wobec skazanego oddziaływania
Wyjaśnieniu szkodliwości oraz uświadamianiu nieracjonalności zachowań samoagresywnych , a także pokazywaniu społecznie akceptowanych sposobów osiągania określonych celów(chodzi zwłaszcza o wytłumaczenie przypadków samoagresji instrumentalnej)
Informowanie skazanych o skutkach samoagresji, które wiążą się z odpowiedzialnością dyscyplinarną i obciążeniem kosztami leczenia skazanego.
17. Katalog środków oddziaływania penitencjarnego
Katalog środków oddziaływania penitencjarnego:
Praca(zwłaszcza sprzyjająca zdobywaniu kwalifikacji zawodowych)
Nauczanie
Zajęcia kulturalnooświatowe i sportowe
Podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym
Środki terapeutyczne
Nagradzanie i karanie dyscyplinarne
18. Funkcje pracy jako środka oddziaływania penitencjarnego
Praca jest traktowana jako podstawowy środek oddziaływania penitencjarnego z uwagi na to, że realizuje szereg funkcji:
Ekonomiczną
Wychowawczą
Terapeutyczną
Porządkową
Szczególne jej znaczenie wynika z roli jaką pełni w resocjalizacji skazanych, sprzyja jej poprzez:
Kształtowanie postaw i zachowań prospołecznych(zwłaszcza w przypadku wykonywania pracy w zespole)
Kształtowanie nawyku pracy
Wykształcenie poczucia odpowiedzialności
Racjonalne wykorzystanie czasu, które ogranicza występowanie negatywnych zjawisk związanych z izolacją i bezczynnością.
19. Zasady organizowania pracy skazanych
Aby praca skazanych prawidłowo realizowała stawiane jej cele, powinna być organizowana w oparciu o pewnie katalog zasad, tj. ma być to praca:
Produktywna(aby przy wdrażaniu skazanego do pracy czuł on i rozumiał potrzebę i użyteczność wykonywanej pracy)
Organizowana z myślą o przyszłości skazanych oraz powinna wykorzystywać takie formy i metody pracy, które będą maksymalnie zbliżone do tych obowiązujących na wolności
Odpowiednia w miarę możliwości, ze względu na zawód i przydatność do pracy na wolności
Połączona z wyuczeniem zawodu
Zespołowa
Wynagradzana tak samo jak praca wykonywana na wolności, należy się jej także sama ochrona, jak pracy wykonywanej w warunkach wolnościowych
Nie powinna być dodatkową dolegliwością dla wykonującego ją skazanego.
Zatrudnienie osób pozbawionych wolności powinno mieć na celu przede wszystkim pozytywne oddziaływanie na ich postawy, a osiągnięcie zysku powinno być podporządkowane resocjalizacji.
Zatrudnienie skazanego następuje za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora zakładu karnego, co ma zapewnić prawidłowy przebieg odbywania kary pozbawienia wolności.
Nie przestrzeganie przez skazanego i pracodawcę tych warunków zatrudnienia, stanowi podstawę do cofnięcia zgody na to zatrudnienie.
Możliwość cofnięcia zgody na zatrudnienie występuje również w przypadku, wystąpienia przyczyn związanych z funkcjonowaniem zakładu, a zwłaszcza z jego bezpieczeństwem,
W świetle przepisów kodeksu karnego wykonawczego skazany jest zobowiązany pracować sumiennie i wydajnie, przestrzegać dyscypliny i regulaminu pracy, przepisów porządkowych, przeciwpożarowych, bezpieczeństwa i higieny pracy, a także dbać o porządek w miejscu pracy, oraz o stan obsługiwanych maszyn i urządzeń.
W świetle regulacji ustawowej w ramach kryteriów kierowania do pracy są:
Zawód
Wykształcenie
Zainteresowania
Potrzeby osobiste
Pracę zapewnia się przede wszystkim skazanym zobowiązanym do świadczeń alimentacyjnych, a także tym, którzy mają szczególnie trudną sytuację materialną, osobistą lub rodzinną.
Ponadto w zakresie kryterium kierowania do pracy znajdując się:
Wiek
Płeć
Cześć kary pozostałej do odbycia
Względy porządku i bezpieczeństwa
20. Organizowanie nauczania skazanych (kryteria kwalifikowania do nauczania)
Zgodnie z regulacją kodeksową w zakładach karnych prowadzi się nauczanie obowiązkowe w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum, a także umożliwia się nauczanie w zakresie ponadpodstawowym i ponadgimnazjalnym, i na kursach zawodowych.
Zakład karny ma obowiązek prowadzenia nauczania stosowanie do możliwości i uzdolnień skazanych młodocianych.
Pierwszeństwo w uzyskaniu możliwości podjęcia nauczania mają skazani, którzy nie mają wyuczonego zawodu albo po odbyciu kary nie będą go mogli wykonywać, a także skazani, którzy nie ukończyli 21.roku życia.
Nauczanie prowadzone w zakładzie karnym powinno być zintegrowane od strony programowej i dydaktycznej z systemem oświaty publicznej.
Skazanemu, który ukończył szkołę lub kurs wydaje się świadectwo lub zaświadczenie według wzorców ogólnie obowiązujących bez wskazania, że uzyskał je w zakładzie karnym.
21. Cele i formy zajęć kulturowo-oświatowych i sportowych
W świetle uregulowań kodeksowych w zakładach karnych stwarza się skazanym warunki odpowiedniego spędzania czasu wolnego, organizując w tym celu zajęcia kulturalnooświatowe, wychowania fizycznego i sportowe oraz pobudzające aktywności społeczną skazanych. Służy temu:
Prowadzenie wypożyczalni książek i prasy dla skazanych
Stworzenie możliwości korzystania z urządzeń audiowizualnych w świetlicach i celach mieszkalnych.
Skazanym można zezwolić na tworzenie zespołów w celu prowadzenia działalności kulturalnooświatowej, i w tym zakresie, można im zezwolić na nawiązanie kontaktów i współdziałania z odpowiednimi stowarzyszeniami, instytucjami, czy organizacjami. W tym zakresie również dyrektor zakładu może powoływać rzeczników skazanych.
W ramach organizowania czasu wolnego skazani mogą podejmować tzw. twórczość własną, która polega na wykonywaniu różnych podmiotów o charakterze ozdobnym czy użytkowym.
22. Przykłady nagród które mogą być przyznane skazanym
Katalog nagród:
Zezwolenie na dodatkowe lub dłuższe widzenia
Zezwolenie na dodatkowe lub dłuższe widzenie bez osoby dozorującej
Zezwolenie na dodatkowe lub dłuższe widzenie w oddzielnym pomieszczeniu bez osoby dozorującej
Zatracie wszystkich lub niektórych kar dyscyplinarnych
Nagroda rzeczowa lub pieniężna
Nagrody wolnościowe: zezwolenie na widzenie bez nadzoru poza obrębem zakładu karnego z osobą najbliższą lub osobą godną zaufania na okres nie przekraczający jednorazowo 30 godzin
Zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru na okres nieprzekraczający jednorazowo 14 dni
Pochwała
Zezwolenie na częste branie udziału w zajęciach kulturalnooświatowych i sportowych
Zezwolenie na przekazanie osobie wskazanej przez skazanego upominku
Zezwolenie na odbywanie widzeń we własnej odzieży
Zezwolenie na otrzymanie dodatkowej paczki żywnościowej
Zezwolenie na dokonywanie dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych, wyrobów tytoniowych oraz przedmiotów dopuszczonych do sprzedaży w zakładzie karnym
Zezwolenie na telefoniczne porozumienie się skazanego ze wskazaną przez niego osobą na koszt zakładu karnego.
23. Podstawy przyznawania nagród
Skazanym wyróżniającym się dobrym zachowaniem w czasie odbywania kary mogą być przyznawane nagrody.
Nagroda może być również przyznawana skazanemu w celu zachęcenia go do poprawy zachowania. W pierwszym i drugim przypadku nagroda jest ważnym instrumentem oddziaływania wychowawczego.
Ulgi.
W przypadkach szczególnie uzasadnionych względami rodzinnymi i osobistymi skazanemu mogą być przyznawane nagrody jako ulgi, za wyjątkiem nagród wolnościowych.
24. Podstawa odpowiedzialności dyscyplinarnej skazanych
Skazany podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione naruszenie nakazów lub zakazów wymienionych w ustawie, regulaminu lub innych przepisów wydawanych na jej podstawie, albo ustalonego w zakładzie karnym lub miejscu pracy porządku, zachowanie to określa się mianem przekroczenia.
25. Przykłady kar dyscyplinarnych
Nagana
Pozbawienie wszystkich lub niektórych niewykorzystanych przez skazanego nagród lub ulg, lub zawieszenie ich na okres 3 miesięcy
Pozbawienie korzystania z udziału w niektórych zajęciach kulturalnooświatowych lub sportowych(z wyjątkiem korzystania z książek i prasy) na okres 3 miesięcy
Pozbawienie możliwości otrzymywania paczek żywnościowych na okres 3 miesięcy
Pozbawienie lub ograniczenie możliwości dokonywania zakupów artykułów żywnościowych lub wyrobów tytoniowych na okres do 3 miesięcy
Udzielenie widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobą odwiedzającą na okres 3 miesięcy
Obniżenie przypadającego skazanemu wynagrodzenia za wykonywaną pracę na okres do 3 miesięcy
Umieszczenie w celi izolacyjnej na okres 28 dni
26. Zasady wymiaru kar dyscyplinarnych
Zasady i dyrektywy wymiaru kar dyscyplinarnych:
Kary wymierza się z urzędu lub na pisemny wniosek przełożonego skazanego
Decyzja o ukaraniu powinna zawierać dokładnie określenie przekroczenia popełnionego przez skazanego.
Kary dyscyplinarne: pozbawienie możliwości otrzymywania paczek żywnościowych na okres 3 miesięcy, pozbawienie lub ograniczenie możliwości dokonywania zakupów artykułów żywnościowych lub wyrobów tytoniowych na okres do 3 miesięcy, udzielenie widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobą odwiedzającą na okres 3 miesięcy, obniżenie przypadającego skazanemu wynagrodzenia za wykonywaną pracę na okres do 3 miesięcy, umieszczenie w celi izolacyjnej na okres 28 dni, wymierza dyrektor zakładu karnego, a pozostałe również osoby przez niego upoważnione.
Decyzję o ukaraniu sporządza się na piśmie i podaje się do wiadomości skazanemu, a także innym skazanym osobom, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze.
Wymierzając karę dyscyplinarną uwzględnia się stopnień zagrożenia i zasady indywidualizacji, mając na uwadze w szczególności:
Rodzaj okoliczności
Stosunek do popełnionego przekroczenia
Dotychczasową postawę
Cechy osobowości
Stan zdrowia skazanego
Cele wychowawcze
Przed wymierzeniem kary wysłuchuje się obwinionego i zapoznaje się z opinią wychowawcy
Za jedno przekroczenie wymierza się tylko jedną karę dyscyplinarną
Nie można wymierzyć kary dyscyplinarnej, jeżeli od dnia powzięcia przez przełożonego wiadomości o popełnieniu przekroczenia upłynęło 14 dni, lub od dnia popełnienia przekroczenia 30 dni. Nie można rozpocząć wykonywania kary dyscyplinarnej po upływie 14 dni od jej wymierzenia.
27. Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec kobiet sprawujących opiekę nad małymi dziećmi
Prawodawca przewidział możliwość sprawowania opieki na dzieckiem przez matkę pozbawioną wolności. Jest to możliwe z uwagi na organizację domów dla matki dziecka przy wskazanych zakładach karnych, zgodnie z przepisami na temat organizacji tych placówek. Specyfiką ich funkcjonowania jest takie ich zorganizowanie, aby było możliwie zbliżone do warunków domowych(wyposażenie czy sposób kontaktu z dziećmi). Charakterystyczne jest programowanie takich zajęć(dydaktycznych, wychowawczych, resocjalizacyjnych), aby było możliwie zintegrowane celów ogólno penitencjarnych z kształtowaniem postaw macierzyńskich oraz sprawowaniem opieki nad dziećmi(dokonuje się oceny postaw macierzyńskich).
28. Podmioty uprawnione do udzielania pomocy postpenitencjarnej
Readaptacja skazanych - pomoc społeczna skazanym po zwolnieniu z zakładów karnych.
Szczególne znaczenie problematyki udzielania pomocy skazanym po zwolnieniu z zakładów karnych, związane jest z charakterystyką kary pozbawienia wolności, której celem jest przygotowanie sprawcy przestępstwa do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie wolnościowym w izolacji od tego społeczeństwa.
Celem pomocy postpenitencjarnej jest ułatwianie społecznej readaptacji skazanym, a w szczególności przeciwdziałanie powrotowi do przestępstwa(pomoc postpenitencjarna obejmuje również rodziny skazanych).
Podmiotami, które udzielają pomocy są:
Właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego
Kuratorzy sądowi
Podmioty uprawnione w świetle art. 38 kkw.
W udzielaniu pomocy skazanym szczególna rola przypada administracji zakładu karnego. jest to między innymi:
Zebranie w trakcie badań osobopoznawczych informacji dotyczących potrzeb skazanego po zwolnieniu. Informacje te muszą być uaktualniane przed zwolnieniem skazanego z zakładu
Udzielanie skazanemu informacji o zakresie pomocy postpenitencjarnej i podmiotach udzielających tej pomocy
Nawiązanie kontaktu z rodziną lub osobami bliskimi w szczególności w przypadku, gdy skazany ze względów zdrowotnych nie jest w stanie samodzielnie dotrzeć do miejsca zamieszkania
Wyznaczenie okresy przygotowania skazanego do zwolnienia w trybie art. 164 kodeksu karnego wykonawczego
29. Formy pomocy postpenitencjarnej
Ustawodawca określił także zakres pomocy postpenitencjarnej wskazując, że ma być to pomoc:
Materialna
Medyczna
Pomoc w znalezieniu pracy i zakwaterowania
Pomoc prawna
Wszystkie rodzaje pomocy mają być udzielone w niezbędnym zakresie.
30. Rola podmiotów uprawnionych w świetle art. 38 kkw. w resocjalizacji i readaptacji
społecznej skazanych
Ważny zakres regulacji przewiduje art. 166 kkw, który mówi o udzielaniu pomocy doraźnej skazanym.
Szczególna rola w udzielaniu pomocy skazanym przypada uprawnionym podmiotom(stowarzyszeniom, fundacjom, organizacjom oraz instytucjom), z uwagi na to, ze ich działania mają zwiększyć efektywność działania organów państwowych w zakresie zapobiegania przestępczości oraz readaptacji społecznej skazanych, a także wzmocnić praworządne działanie organów państwowych.
Szczególne wskazanie readaptacyjne zawiera przepis, który mówi, że w okresie przygotowania do zwolnienia skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym najbardziej przyszłego miejsca zamieszkania skazanego.
Podmioty uprawnione w świetle art. 38 kkw:
Stowarzyszenia
Fundacje
Instytucje,
których celem działania jest realizacja zadań resocjalizacyjnych i readaptacyjnych skazanych
Kościoły i inne związki wyznaniowe
Osoby godne zaufania
31. Podstawy odroczenia obligatoryjnego i obligatoryjnej przerwy w odbywaniu kary
pozbawiania wolności
Odroczenie wykonywania kary pozbawienia wolności może mieć miejsce wtedy, kiedy skazany jeszcze nie rozpoczął odbywania tej kary, kodeks przewiduje odroczenie obligatoryjne i fakultatywne.
Podstawą obligatoryjnego odroczenia jest choroba psychiczna lub inna ciężka choroba psychiczna lub inna ciężka choroba uniemożliwiająca wykonywanie tej kary. W takich przypadkach sąd odracza wykonanie tej kary do czasu ustania przeszkody.
Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym mogłoby zagrażać jego życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Przerwa w odbywaniu kary pozbawienia wolności ma również postać obligatoryjną i fakultatywną.
Podstawą przerwy obligatoryjnej są te same przyczyny, jak w przypadku odroczenia kary. Sąd udziela przerwy do czasu ustanie przeszkody.
Natomiast przerwa fakultatywna jest udzielona jeżeli przemawiają za tym względy zdrowotne, rodzinne lub osobiste.
32. Zjawisko podkultury więziennej
W zakresie wyjaśnienia obecności kultury w zakładzie karnym występują dwie zasadnicze koncepcje:
Koncepcja transmisyjna, zgodnie z którą podkultura więzienna stanowi przeniesienie wzorców podkultury przestępczej ze środowiska wolnościowego
Koncepcja derywacyjna, zgodnie z którą podkultura więzienna jest odpowiedzią na specyficzne warunki funkcjonowania izolacji(zwłaszcza ograniczenia w zaspokajaniu niektórych potrzeb)
W przepisach karno wykonawczych pojęcie podkultury, zostało wyjaśnione z wykorzystaniem koncepcji transmisyjnej, w świetle propozycji definicyjnej jest to podkultura przestępcza, tj. występujące w środowisku przestępczym negatywne wzorce, normy i sposoby postępowania.
Obecność podkultury w więzieniu stanowi jeden z najistotniejszych czynników utrudniających realizację celu wykonywania kary pozbawienia wolności.
Przepisy karno - wykonawcze zawierają wskazanie dotyczące obowiązku identyfikacji przez personel więzienny przejawów podkultury i nakazują jej zwalczanie(np. przepis dotyczący celów oddziaływania penitencjarnego nakazuje podejmować działania zapobiegające negatywnym przejawom podkultury przestępczej.
W zakresie charakterystyki podkultury więziennej należy wskazać:
Tajność jej struktur
Hierarchiczność
Specyfikę normatywną(nakaz postawy antagonistycznej wobec administracji i więźniów nienależących do podkultury, w też nakaz solidarności grupowej czy wyzysku więźniów słabszych)
Porozumiewanie się członków podkultury(grypsera, tatuaż)
Podkultura przestępcza w warunkach penitencjarnych stanowi element typowej charakterystyki instytucji. W zakresie jednak przemian systemów penitencjarnych można wskazać pewne jej różnice.
Współcześnie podkultura więzienna odbiega od tzw. klasycznej podkultury recydywistów(dla której typowe było eksponowanie stanu więziennego czy skłonności do agresji, a także siły fizycznej).
Współcześnie natomiast podkultura więzienna kieruje się wartością pieniądza, a ponad to występują przemiany w zakresie populacji członków podkultury(częściej przynależność ta dotyczy młodocianych niż recydywistów).