PRAWO KARNE I PENITENCJARNE

Literatura:

- Gardocki L. „Prawo karne materialne”

- Zall „Prawo karne”

- Marek A. „ Podręcznik prawa karnego”

- Siuda W. „Podstawy prawa dla ekonomistów” (1 rozdz.)

Normy prawa są stanowione lub sankcjonowane przez państwo. Prawo jest czymś, co nas ogranicza; to nie tylko normy. Egzekucja zabezpieczona przymusem państwowym. Przepis prawny – jednostka redakcyjna zawierająca lub obejmująca normy prawne, np. artykuł, paragraf, wstęp, punkt, podpunkt. Normy etyczne a normy prawne (nie zawsze się łączą). Stosunek prawny regulowany jest określonymi normami (stosunek prawny – normy prawne).

Zdarzenie prawne – źródło powstania stosunku prawnego.

ZDARZENIE PRAWNE

DZIAŁANIA (zdarzenia wywołane przez człowieka

ZDARZENIE SENSU STRICTO

(naturalne np. śmierć, narodziny, pożar)

Czyny Akty

dozwolone niedozwolone

administracyjne czynności prawne konstytutywne orzeczenia sądu

(umowa)

Systematyka prawa – uporządkowany zbiór norm prawnych, które dzielą się na dziedziny, gałęzie prawa, opierają się na idei fix. Podział na publiczne i prywatne.

SEMANTYKA PRAWA
PRAWO PUBLICZNE
Prawo administracyjne (pozwolenia, zgody)
Prawo karne
Prawo finansowe
Prawo konstytucyjne
Prawo pracy

Prawo karne jest niejednolite, dzieli się na trzy subdyscypliny, które są ze sobą połączone i od siebie zależne:

• Materialne – definiuje podstawowe pojęcia prawa karnego (co jest przestępstwem?), zasady odpowiedzialności, konsekwencje – orzekanie środków (KK – kodeks karny)

• Procesowe – tryb postępowania organów państwowych w procesie karnym; prawa i obowiązki uczestników postępowania (KPK – kodeks postępowania karnego)

• Wykonawcze – reguły wykonywania kar i innych środków orzekających w procesie karnym; prawa i obowiązki skazanego (KKW – kodeks karny wykonawczy)

Wyróżniamy również:

• Prawo skarbowe – regulowane kodeksem karnym skarbowym (nie odprowadzanie podatków itd.) – przestępstwa przeciwko skarbowi państwa

• Prawo karne wojskowe – kodeks karny materialny (np. dezercja, niewykonanie rozkazu)

• Prawo karne gospodarcze

• Prawo nieletnich → nieletni na ogół nie podlega prawu karnemu (wyjątek)

Dziedziny pokrewne prawa karnego:

→ kryminologia – nauka o przestępstwie jako zjawisku społecznym i geneza przestępstwa, przyczyny przestępstwa, statystyka przestępstwa, jak zapobiegać?

→ wiktymologia – nauka o ofierze (potencjalnej i faktycznej)

→ kryminalistyka – metody, środki wykrywania przestępstwa, metody i strony wykrywania sprawców oraz ujawnienia i zabezpieczanie śladów

- technika – czerpie z wielu dziedzin nauki

- taktyka – przesłuchania: ofiary, sprawcy, świadków; taktyka pościgu

- osmologia

- balistyka

Polityka kryminalna – proces wymierzania sprawiedliwości (polityka ścigania przestępców, polityka penitencjarna) ???

Funkcje prawa karnego:

• Sprawiedliwościowa (ukaranie)

• Ochronna (profilaktyka, prewencja)

• Gwarancyjna (zabezpieczenie przed odpowiedzialnością)

• Kompensacyjna (zadośćuczynienie)

• Wychowawcza (resocjalizacja)

Zasady prawa karnego:

• Odpowiedzialności karnej za czyn

• Odpowiedzialności indywidualnej i osobistej

• Humanitaryzmu

• Winy (zarzucanie czynu)

Zasad ciąg dalszy, czyli trochę łacinki:

• Nullum crimen sine lege → nie ma przestępstwa bez ustawy

• Lege certa → prawa, przepisy nie budzące wątpliwości

• Lege scripta → prawa pisane

• Lex retro non agit → prawo nie działa wstecz

• Nulla pena sine lege praevie → nie ma kary bez prawa wcześniejszego

• Zakaz stosowania analogii na niekorzyść sprawcy

WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI w Polsce

1. Sąd Najwyższy

2. Sądy Powszechne

Sąd Najwyższy

Sądy apelacyjne II^o (najbardziej kameralne)

Sądy okręgowe II^o lub I^o (ponowne rozpatrzenie, → w zależności od wagi sprawy; przynależą do nich minimum dwa sądy rejonowe)

Sądy rejonowe I^o na poziomie gminnym (pierwsze zapoznanie się)

Wydziały sądu rejonowego: 1. cywilny i karny 2. rodzinny i nieletnich, 3. wieczystoksięgowy, 4. pracy i ubezpieczeń społecznych, 5. gospodarczy. Wydziały sądu okręgowego: 1. karny, 2. cywilny.

1. Sądy Administracyjne

2. Sądy Wojskowe

Jan K. nadał przesyłkę drogą pocztową, zawierają materiał wybuchowy w Warszawie, przesyłka eksplodowała w Tczewie. Ranny Józef W. przewieziony został z Tczewa do szpitala w Gdańsku, gdzie zmarł. Ustal miejsce popełnienia przestępstwa i właściwość organów ścigania.

Dynamika procesowa:

wniesienie aktu oskarżenia/oskarżony/organy ścigania (sąd)

zarzut/podejrzany skazany/sąd uniewinnienie

skazanie

X etap przygotowawczy, etap sądowy, wyrok, etap wykonawczy odwołanie

• Czyn zabroniony

• Organy ścigania: policja, prokurator, służba celna, ABW, CBA

• Sąd karny

in rem → co do czynu

in person → postępowanie do osoby

etap przygotowawczy → etap dochodzeniowo-śledczy; dochodzenie prowadzi policja lub inne organy ścigania; okres trwania do 2 miesięcy; nie prowadzi się go wobec nieletnich i osób z upośledzeniami (występki); śledztwo – wymiar społeczny czynu jest większy – zbrodnia; trwa do 3 miesięcy

etap sądowy → wniesienie aktu oskarżenia, oskarżony, organy ścigania (sąd), policja i prokuratura nie ma kontroli nad sprawą, 1 sędzia profesjonalny i 2 ławników; ława przysięgłych orzeka o winie, sędzia profesjonalny sprawuje nad nimi pieczę

ławnicy → ławnikiem może być: osoba o pełni praw obywatelskich, tzw. nieskazitelnego charakteru, ukończenie 30 roku życia (max 70), niekaralność, wykształcenie średnie, posiadanie polskiego obywatelstwa; policja, adwokaci, prawnicy, radcy, pracownicy sądu , SW, duchowni, wojskowi → oni nie mogą być ławnikami

Wybory Rady Gmin - zgłoszenie kandydatów, kadencja ławników trwa 4 lata; sądy cywilne, karne, pracy, rekompensata kosztów 60zł/dzień; asystent sędziego pisze za sędziego; 2+3 → 2 sędziów zawodowych + ławnicy; prokurator jest oskarżycielem publicznym; kontradyktoryjność – sędzia może dopytywać, wskazać nowe dowody.

Wyrok → domniemanie niewinności; wyrok uniewinniający; wyrok skazujący – prawomocny

Krajowy Rejestr Karny – wymazanie skazania następuje po 3-10 latach od odbycia kary

Przestępstwo:

1. Czyn

2. Czyn zabroniony (znamiona czynu: opisowe i ocenne)

3. Czyn bezprawny

4. Czyn zawiniony

5. Społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy

Zachowanie:

CZYN (zachowanie ludzkie kierowane wolą)

DZIAŁANIE ZANIECHANIE

(czynne) (bierne)

Czyn zabroniony – jego znamiona opisane są w Kodeksie Karnym

opisowe ocenne (np. okrucieństwo)

Czyn zawiniony (ZAMIAR/NARUSZANIE REGUŁ OSTROŻNOŚCI)

WINA UMYŚLNA (art. 9 § 1)	WINA NIEUMYŚLNA (art. 9 § 2)
Zamiar popełnienia: bezpośredni (chce, wie, że to przestępstwo)	Naruszenie reguł ostrożności: lekkomyślność (przewiduje)
Ewentualny (przewiduje i godzi się)	Niedbalstwo (nie przewiduje)

Klasyfikacja przestępstwa:

• Waga czynu → art. 7 i 8

  • Zbrodnia (od 3-15 lat, ew. 25 lat lub dożywotnie pozbawienie wolności)

  • Występek (grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności od 1 miesiąca)

• Forma winy → art. 8 i 9

  • Umyślna

  • Nieumyślna

• Forma czynu

  • Z działania (rozbój)

  • Z zaniechania (nieudzielenie pomocy, niezawiadomienie o przestępstwie)

  • Mieszane (działanie z zaniechaniem)

• Typ przestępstw

  • Kwalifikowany (zabójstwo, np. ze szczególnym okrucieństwem)

  • Podstawowy (morderstwo)

  • Uprzywilejowany (zabójstwo w afekcie)

• Tryb ścigania

  • Z oskarżenia publicznego

  • Z oskarżenia prywatnego

STRUKTURA PRZESTĘPSTWA

1. Podmiot przestępstwa (art. 10 § 1 i 2) → przestępstwa indywidualne, przestępstwa powszechne (w momencie przestępstwa osoba musi mieć ukończone 17 lat)

   1. Ukończony 15 r.ż.

   2. Zamknięty katalog czynu (tylko to, co zapisane jest w kodeksie)

   3. Okoliczności sprawy

   4. Stopień rozwoju

   5. Stopień dojrzałości

   6. Właściwości i warunki osobiste/osobowości

   7. Bezskuteczność wcześniejszych środków wychowawczych i poprawczych

2. Strona podmiotowa →wina - przestępstwa umyślne/nieumyślne

3. Strona przedmiotowa → czyn (działania, zaniechania, mieszany), czas, miejsce, sposób

4. Przedmiot przestępstwa → dobro chronione/naruszone/abstrakcyjne