Prawo karne - pojęcia i podziały, nauki z nią związane
Gałęzie prawa karnego:
Prawo karne materialne - określa czyny: będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie tych przestępstwa, środki karne i środki zapobiegawcze ( zasady odpowiedzialności karnej)
Prawo karne procesowe - określa reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym
Prawo karne wykonawcze - reguluje tryb wykonywania kary oraz uprawnienia osób skazanych
Prawo penitencjarne - przepisy dotyczące kary pozbawienia wolności
Prawo karne skarbowe porusza problematykę odpowiedzialności za wykroczenia i przestępstwa naruszające interesy Skarbu Państwa
Prawo karne wojskowe - wyodrębniona część kodeksu karnego, dotycząca przestępstw wojskowych
Prawo karne międzynarodowe - przepisy wewnętrzna prawa karnego, odnoszące się do przestępstw z elementami obcymi ( popełnione przez cudzoziemców na terenie Polski, lub przez Polaków poza granicami)
Międzynarodowe prawo karne - przepisy prawa międzynarodowego publicznego odnoszące się do zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości
Kodeksy:
Gałąź prawa |
Kodeks |
Prawo karne materialne |
Kodeks karny |
Prawo karne wykonawcze |
Kodeks karny wykonawczy |
Prawo karne procesowe |
Kodeks postępowania karnego |
Prawo karne skarbowe |
Kodeks karny skarbowy |
Prawo karne wojskowe |
Kodeks Karny Art.: 317 - 363 |
Nauka prawa karnego - wykładnia obowiązujących przepisów, tworzenie zasad prawa
Kryminologia - nauka o przestępczości i przestępcy. Zajmuje się przyczynami przestępstwa i badaniami środków i metod zwalczania i zapobiegania przestępczości
Wiktymologia - nauka o ofierze przestępstwa. Zajmuje się badaniem roli ofiary w genezie zaistnienia przestępstwa
Kryminalistyka - nauka o metodach i środkach wykrywania przestępstw oraz wykrywania i ścigania ich sprawców
Nauki penitencjarne - zajmują się różnymi aspektami wykonywania kary pozbawienia wolności
Funkcje prawa karnego
Funkcja sprawiedliwościowa ( retrybutywizm)
Polega na zaspokojeniu poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej przestępstwem, a także rodziny ofiar i jej grupy społecznej poprzez ukaranie sprawcy
Retybutywiści uważali, że kara nie może mieć zadniej innej funkcji ( np. nie może być wychowawcza)
Funkcja ta swoje uzasadnienie czerpie z przeszłości
Funkcja ochronna
Polega na ochronie dóbr, których istnienie i respektowanie składa się ba pewien porządek społeczny
Ma ona zapobiegać popełniany przestępstw poprzez:
Odstraszanie - bardzo surowe kary mające na celu odstraszanie ludzi od popełniania przestępstw. Musi się ona łączyć z wysoką wykrywalnością przestępstw, bo w innym wypadku nie ma ona sensu
Eliminację ( izolacje) - wykluczenie przestępcy z życia społecznego w celu zapobiegnięciu ponownemu przestępstwu
Wychowywanie - za pomocą środków: wychowawczych, leczniczych i opiekuńczych
Płaszczyzny funkcji ochronnej:
Prewencja ogólna, - gdy funkcja realizowana jest w stosunku do całego społeczeństwa przez stanowienie lub stosowanie prawa
Prewencja szczególna, - gdy funkcja realizowana jest w stosunku do poszczególnych osób - sprawców czynów zabronionych ( ukaranie i wykonanie kary)
Funkcja kompensyjna:
W ramach kodeksu karnego pokrzywdzony winien mieć możliwość do uzyskania rekompensaty
Kodeks karny Art. 39
Środkami karnymi są: […] 5) Obowiązek naprawienia szkody
W prawie karnym istnieje możliwość mediacji, czyli zawarcia ugody pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą
Kodeks Karny Art. 295 δ 1
Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art… Kodeksy karnego, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości, albo zwrócił pojazd lub rzecz mającą szczególne znaczenie dle kultury w stanie nieuszkodzonym, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia
Funkcja gwarancyjna;
Zagwarantowanie obywatelowi, ze nie będzie pociągany do odpowiedzialności karnej za czyn, który przez prawo nie jest uważany za przestępstwo
Zasady prawa karnego
Zasada odpowiedzialności za czyn człowieka
Odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka pewnego czynu ( działania lub zaniechania)
Karaniu nie podlegają myśli, poglądy i zamiary
Zasada winy:
Sprawdza czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy z popełnienia czynu można zrobić mu zarzut
Kodeks Karny Art. 1 δ 3
Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeśli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.
Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej
Odpowiedzialność osobista oznacza, że nie może jej przyjąć na siebie inna osoba niż sprawca przestępstwa
Odpowiedzialność indywidualna oznacza, że kodeks karny opisuje przestępstwo jako czyn własny sprawcy
W kodeksie karnym określona jest także zasada indywidualizacji kary
Kodeks karny Art. 55
Okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko, co do osoby, której dotyczą
W prawie skarbowym występuje także odpowiedzialność posiłkowa polegająca na tym, że grzywną wymierzoną sprawcy można obciążyć osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną mniemającą odpowiedzialności prawnej, której sprawy prowadził sprawca przestępstwa skarbowego
Pozostałości odpowiedzialności zbiorowej w prawie karnym widać w przestępstwach takich jak bójki i rozboje
Zasada humanitaryzmu
Prawo karne powinno być humanitarne, ludzkie, w tym znaczeniu, że wymagania przezeń stawiane powinny być w miarę możliwości ludzkie, a stosowane kary i środki nie powinny być okrutne, nie powinny poniżać karanego, ani wyrządzać mu zbędnych dolegliwości
Kodeks Karny Art. 3
Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności poszanowania godności człowieka
Zasada nullum crimen sine lege
Zasada ta oznacza, że nie ma przestępstwa bez ustawy
Konstytucja RP Art. 42 ( kodeks karny art. 1)
Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuści się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia
nullum crime sine lege scripta
prawo karne nie tylko musi być nie tylko prawem pisanym, ale musi to być prawo zapisane w specyficznym akcie normatywnym, jakim jest ustawa
nullum crime sine lege carta
ustawodawca powinien tak sformułować przepisy, by jego odbiorca mógł je zrozumieć i ich przestrzegać
zakaz analogi
nie wolno skazać nikogo za czyn podobny do czynu zabronionego
nullum crime sine lege proevia ( lex retro non agit )
ustawa karma wprowadzająca odpowiedzialność karną lub ją zaostrzająca nie może działać wstecz
nulla poena sina lege
kara musi być określona we wcześniej wydanej ustawie
Kryminalizacja
Kryminalizacja - uznawanie przez prowodawce pewnych czynów za przestępstwo lub utrzymanie przestępczości danych czynów.
Penalizacja - zagrożenie przez ustawodawcę jakiegoś czynu karą pozbawienia wolności
Dekryminalizacja - usunięcie cechy przestępczości danego czynu
Depenalizacja - usunięcie zagrożenia jakiegoś czynu karą pozbawienia wolności
Opisowa nauka o kryminalizacji:
ustawodawca podejmuje decyzje o kryminalizacji na podstawie spostrzeżeń, że jakieś dobro godne ochrony doznaje uszczerbku lub zagrożenia ze strony pewnego rodzaju zachowania się ludzi
ustawodawca kryminalizuje czyny społecznie szkodliwe lub społecznie niebezpieczne
powody kryminalizacji:
racjonalne powody kryminalizacji - nastawiona są na osiągniecie jakiegoś celu
irracjonalne powody kryminalizacji - ustawodawca kierując się emocjami uważa pewne czyny za karygodne, a więc w konsekwencji zasługujące na uznanie ich za przestępstwa
Normatywna nauka o kryminalizacji:
zajmuje się tworzeniem zasad, którymi ustawodawca powinien się posługiwać, podejmując decyzje o kryminalizacji lub Dekryminalizacja
najważniejszym postulatem kryminalizacji jest by była ona uzasadniona naukowo.
kryminalizacja jakiegoś czynu powinna być poprzedzona rachunkiem zysków i strat.
Zasada subsydiarności prawa karnego - prawo karne powinno interweniować dopiero, gdy inne rodzaje reakcji społecznych są niewystarczające
Ciężar udowodnienia potrzeby kryminalizacji danego czynu spoczywa na ustawodawcy - w razie wątpliwości nie należy czynu kryminalizaować
Należy wymagać pełnego i rzetelnego uzasadnienia decyzji o kryminalizacji.
Kryminalizacja opierać się ma na społecznej szkodliwości czynu
Źródła prawa karnego
Źródła prawa karnego:
konstytucja RP
wszelkie przepisy prawa ( w tym karnego) muszą być zgodne z ustawą zasadniczą
prawo karne musi odpowiadać ramom konstytucyjnym, a niezgodności ustawy z konstytucją może być stwierdzona tylko orzeczeniem trybunału konstytucyjnego
kodeks karny
poleskie prawo karne określone jest w Kodeksie Karnym, z 1997, który zaczął być stosowany 1 września 1997
poprzednie kodeksy karne
kodeksy państw zaborczych
kodeks karny z 1932 roku
kodeks karny z 1969 roku
prawo karne znajduje się także w ustawach, które nie wchodzą w skład kodeksu karnego
ustawy szczególne - przepisy prawa karnego
ustawy typu administracyjnego - regulacja dziedzin życia społecznego
budowa kodeksu karnego
część ogólna - ogólne przepisy określające zasady odpowiedzialności karnej, reguły obowiązywania ustawy karnej, katalog kar i zasady ich wymierzania
część szczególna - przepisy dotyczące poszczególnych typów przestępstw, zawiera dyspozycje i sankcje
część wojskowa - przepisy karne odnoszące się do żołnierzy
przepisy innych dziedzin prawa
prawo karne nie istnieje w izolacji, lecz jest częścią całego systemu prawa i cały system wpływa na jego stosowanie
prawo międzynarodowy
formułują zobowiązania pod adresem państw by w określony sposób ukształtowały swoje ustawodawstwo
wpływają bezpośrednio na polskie prawo
konstytucja RP Art. 91 ust 1
Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba, że jej stosowanie jest uzależnione od wydania stawy
Konstytucja RP Art. 91 ust 2
Umowa międzynarodowa ratyfikowana ma pierwszeństwo nad ustawą, jeśli ustawy tej nie da się pogodzić z umową
rozporządzenia prezydenta
dekrety z mocą ustawy
prawo precedensu
orzeczenia sądowe będące podstawą do wyroków w późniejszych sprawach
Wykładnia przepisów prawa karnego
Wykładnia językowa prawa karnego - Odwołuje się do słów użytych w tekście ustawy, jest rodzajem wykładni stosunkowo najbardziej dostępnym dla nie prawników
Wykładnia teologiczna ( celowościowa) prawa karnego - Odwołuje się do celu i sensu przepisów
Wykładnia systemowa prawa karnego - Odwołuje się do umiejscowienia przepisu w systemie danego gałęzi prawa
Obowiązywanie Polskiej ustawy karnej w czasie, miejscu i co do osób
Obowiązywanie ustawy karnej w czasie:
ustawa karna obowiązuje od momentu jej wejścia w życie określonego w danej ustawie
vacatio legis - okres między opublikowaniem ustawy a jej wejściem w życie. Ustalenie tego okresu jest konieczne gdyż obywatele muszą mieć czas na zapoznanie się z nowymi przepisami prawa.
Końcowy moment obowiązywania ustawy karnej jest najczęściej określany w nowej ustawie regulującej tą samą problematykę, która w związku z tym uchyla ustawę obowiązującą poprzednio
Dla stosowania ustaw karnych istotne jest określanie czasu popełnienia przestępstwa
Kodeks karny Art. 6
Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany
W przypadku obliczania terminu przedawnienia przestępstw skutkowo miarodajnych stosuje się nie czas działania lub zaniechania, lecz czas nastąpienia skutku.
Ustawa kryminalizująca czyny dotąd nieprzestępcze nie może być zastosowana do czynów popełnionych przed jej wejściem w życie (zasada lex retro non agit)
Jeśli w czasie popełnienia przestępstwa i w czasie orzekania obowiązują dwie różne ustawy to zazwyczaj stosuje się ustawę nowszą, chyba, że ustawa wcześniejsza jest względniejsza dla sprawcy przestępstwa.
Kodeks karny Art. 4
1. Jeśli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeśli jest względniejsza dla sprawcy
Zasada stabilności wyroków - nowa ustawa w zasadzie nie wpływa na wyroki zapadłe przed jej wejściem w życie. Wyjątkiem jest zniesienie cech przestępczych danego czynu
Kodeks karny Art. 4
4. jeśli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźba kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa
Sytuacje, gdy łagodniejszy wymiar kary w nowej ustawie wpływa na wyroki już zapadłe:
Gdy według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa do kary orzeczonej. Wymierzona kara zmniejsza się wtedy do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie
Gdy według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, a w poprzednio zapadłym wyroku karę taką wymierzono, karę wymierzoną zamienia się na grzywnę albo na karę ograniczenia wolności.
Ustawy epizodyczne - ustawy obowiązujące jedynie przez określony czas w związku z nadzwyczajnymi sytuacjami faktycznymi (wojna, klęska żywiołowa) polskie prawo karne nie reguluje sytuacji stosowania tych ustaw po ich wygaśnięciu w stosunku do osób, do których nie zdążono wyciągnąć konsekwencji w czasie obowiązywania ustawy.
Obowiązywanie ustawy pod względem miejsca i osób
Zasada terytorialności
Polską ustawę karną stosuje się do czynów popełnionych na polskim terytorium lub na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba, że umowa międzynarodowa, której polska jest stroną stanowi inaczej
Za obszar Polski uważa się obszar lądowy wraz z wodami wewnętrznymi oraz morskie wody przybrzeżne, a także słup powietrza nad obszarami i wnętrze ziemi pod nimi
Przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu, gdzie sprawca działa lub zaniechał działania, albo w miejscu, gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub miał nastąpić. ( miejsc przestępstwa może być klika i wystarczy by jedno znajdowało się na terenie polski, by można było zastosować zasadę terytorialności)
Instytucja przekazywania - przejścia ścigania - w przypadku popełnienia pewnych przestępstw przez cudzoziemców wszczyna się wprawdzie postępowanie karne, ale następnie przekazuje się zebrane dowody i ewentualnie podejrzanego do państwa, którego jest obywatelem.
Zasada narodowości podmiotowej
Obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny popełnione za granicą, które według prawa polskiego są przestępstwami oraz według prawa obowiązującego w miejscu popełnienia (wymagania jest podwójna przestępczości czynu)
Przypadki, gdy nie musi być spełniony warunek podwójnej przestępczości czynu:
Gdy polski funkcjonariusz publiczny, pełniący służbę za granica popełni tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji
Gdy przestępstwo popełniono w miejscu niepodlegającej żadnej władzy państwowej
Zasada narodowości przedmiotowej - ochrony ograniczonej
Czyny popełnione przez cudzoziemców za granicą podlegają ustawie karnej polskiej tylko wtedy, gdy są przestępstwami skierowanymi przeciwko interesom RP, obywatela polskiego, polskiej osoby prywatnej lub polskiej jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej lub przestępstwem o charakterze terrorystycznym ( zasada odpowiedzialności ograniczonej)
Zasada narodowości przedmiotowej - nieograniczonej
Przewiduje w niektórych przypadkach zastosowanie polskiej ustawy karnej bez względu na obywatelsko sprawcy i bez ograniczenia warunkiem podwójnej przestępczości;
Przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP
Przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym
Przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym
Przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego
Przestępstwa, z którego została osiągnięta chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium RP
Zasada odpowiedzialności zastępczej
Jeśli cudzoziemiec popełnia za granicą czyn zabroniony wg, prawa miejscowego i wg prawa Polskiego, nieobjęty zasadą ochronną ograniczoną ani zasadą ochronną nieograniczoną i jest ona zagrożony w polskiej ustawie karą przekraczająca 2 lata pozbawienia wolności to wówczas stosuje się ustawę karna polską, ale pod warunkiem, że sprawca przebywa w Polsce i nie postanowiono go wydać
Zasada represji wszechświatowej
Polską ustawę karną stosuje się do cudzoziemców i obywateli polskich w razie popełnienia przez nich przestępstw ściganych na mocy zobowiązania wynikającego z umów międzynarodowych. ( zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, handel narkotykami)
Moc prawna orzeczeń zagranicznych:
W odniesieniu do wyroków zagranicznych nie obowiązuje zasada powagi rzeczy sadowej, zgodnie, z która nikogo nie można sądzić za ten sam czyn dwa razy. Sąd polski wymierzając karę powinien jednak zaliczyć na poczet wymierzonej przez siebie kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą
Powtórne osądzenie nie jest możliwe, gdy Polska w inny sposób wyczerpała swoje prawo do ukarania sprawcy tzn., gdy w danej sprawie ekstradowała sprawcę, przekazała za granicę ściganie lub przejęła wyrok zagraniczny do wykonania w Polsce
Definicja przestępstwa
Przestępstwo - czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy
Kodeks Karny Art. 1
2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma
Czyn
Przedmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna ( nie osoba prawna)
W Polsce wyjątkiem od tej zasady jest ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary
Za czyn uważa się zewnętrzne zachowanie zależne o woli człowieka i sterowane jego wolą.
Rodzaje przymusu
Przymus względny - wywieranie nacisku na wolę człowieka, nie wykluczając kierowania przez tą wolę jego zachowaniem się.
Przymus bezwzględny - wywieranie nacisku na wolę człowieka, który nie jest w stanie się jej przeciwstawić i nią kierować
Ustawowe znamiona ( przedmiot ochrony, strona przedmiotowa ze związkiem przyczynowo - skutkowym, podmiot, strona podmiotowa)
Ustawowe znamiona przestępstwa - cechy, które musze występować w czynie sprawcy, by można było przypisać mu popełnienie określonego typu przestępstwa
Znamiona opisowe:
Ich stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo wyraźny
„pieniądze”, „uderzyć”...
Znamiona oceny;
Wymagają przy ustalaniu ich występowania w czynie posługiwania się różnego rodzaju ocenami, przez co ich zakres znaczeniowy jest mniej wyraźny.
„istotne oszpecenie”, „mienie w wielkich rozmiarach”...
Wina - zachodzi wtedy, gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu
Strona podmiotowa przestępstwa - zamiar popełnienia przestępstwa albo lekkomyślność lub niedbalstwo. ( postacie strony podmiotowej nazywa się formami winy)
Okoliczności wyłączające winę:
Niepoczytalność sprawcy
Kodeks Karny Art. 31
Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem
Błąd
Kodeks Karny Art. 28
Nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie, co do okoliczności stanowiącej jej znamię
Działanie na rozkaz
Kodeks Karny Art. 318
Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu, chyba, że wykonując rozkaz umyślnie popełni przestępstwo
Stan wyższej konieczności
Kodeks Karny Art. 26
Nie popełnia przestępstwa ten, kto ratując dobro chronione prawem [...] poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej do dobra ratowanego.
Wina w prawie karnym materialnym jest personalną zarzucalnością popełnionego czynu. Granice tej zarzucalności określa ustawa, ustanawiając przesłanki winy i wskazując okoliczności wyłączające winę
Teorie winy:
Psychologiczna koncepcja winy - utożsamia winę ze stroną podmiotową ( umyślnością lub nieumyślnością) przestępstwa. Wina jest określonym w ustawie stosunkiem psychicznym sprawcy do czynu zabronionego.
Normatywna teoria winy - za istotę winy uważa się osobistą zarzucalność popełnionego czynu.
Bezprawność i środki ją wyłączające
Bezprawności - sytuacja, gdy jakiś czyn wypełnia znamiona określonego typu przestępstw, a inne przepisy prawa karnego lub przepisów innej dziedziny prawa zezwalają w pewnym zakresie na zachowanie wypełniające znamiona przestępstwa.
Przestępstwo nieumyślne - czyn wypełniający znamiona przestępstwa, który był rezultatem nieostrożnego zachowania się sprawcy.
Środki wyłączające przestępczość czynu:
Zachowanie zgodne z wymogami bezpieczeństwa
Ryzyko sportowe
Ryzyko zawodowe (Np. u lekarzy podczas operacji)
Podziały przestępstw
Podział wg wagi przestępstwa:
Zbrodnie - czyny zagrożone pozbawieniem wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą
Występki - czyny zagrożone karą przekraczająca 1 miesiąc pozbawienia wolności, jeden miesiąc ograniczenia wolności lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych
Wykroczenie - czyn zagrożony karą do 1 miesiąca pozbawienia wolności, miesiąca ograniczenia wolności lub grzywny do 30 stawek dziennych
Podział wg formy winy;
Umyślne - są nimi zawsze zbrodnie oraz w niektórych przypadkach występki i wykroczenia
Nieumyślne - mogą to być tylko występki i wykroczenia
Podział wg formy czynu;
Przestępstwa z działania - Np. pobicie, napaść
Przestępstwa z zaniechania - nie zawiadomienie o przestępstwie, nie udzielenie pomocy
Podział wg znamion skutku:
Przestępstwa formalne - przestępstwo polega na określonym sposobie zachowania się
Przestępstwa materialne - w wyniku postępowania zaistniał skutek noszący znamiona przestępstwa
Podział wg typów przestępstw:
Typ podstawowy - przestępstwo podstawowe zagrożone karą
Typ kwalifikowany - przestępstwo podstawowe, do którego dodano nowe znamiona tworząc nowy rodzaj przestępstwa zagrożony surowszą karą
Typ uprzywilejowany - przestępstwo podstawowe, do którego dodano nowe znamiona tworząc nowy rodzaj przestępstwa zagrożony łagodniejszą karą
Podział wg typów ścigania:
Ścigane z oskarżenia publicznego (publicznoskargowe) - przestępstwa, których ściganiem zajmuje się oskarżyciel publiczny, działający w imieniu państwa
Przestępstwa wnioskowe- przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego jednak tylko w przypadku złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie
Przestępstwa wnioskowe wojskowe - ścigane na wniosek dowódcy jednostki. Ściganie takie stosuje się w celu unikania procesów karnych w sprawach, w których wystarczające jest postępowanie dyscyplinarne
Ścigane z oskarżenia prywatnego (prywatnoskargowe) - w roli oskarżyciela występuje osoba prywatna ( zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej)
Podział wg przedmiotu ochrony
Polegające na naruszeniu dobra prawnego - przestępstwa, do których znamion należy uszczerbek wyrządzony określonemu dobru prawnemu
Polegające na narażeniu dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo - przestępstwa, do których znamion należy skutek w postaci stanu konkretnego niebezpieczeństwa
Polegające na abstrakcyjnym naruszeniu dobra prawnego - przestępstwa, do których znamion nie należą uszczerbek ani stan niebezpieczeństwa, ale uznawane są za niebezpieczne dla określonego dobra prawnego, ale to niebezpieczeństwo nie należy do ich znamion, jest tylko pewnym założeniem kierującym ustawodawcą przy tworzeniu przepisu, a więc niebezpieczeństwo to nie wymaga dowodzenia w procesie karnym
Struktura przestępstwa:
Podmiot przestępstwa
W Polsce może nim być tylko osoba fizyczna, która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat.
Wyjątki, gdy może odpowiadać 15sto latek:
Zamach na życie prezydenta RP
Zabójstwo umyślne zwykłe lub morderstwo
Umyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu
Umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego
Porwanie samolotu lub statku
Umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji
Zgwałcenie zbiorowe
Wzięcie zakładników
Rozbój
Wyjątki, gdy sprawce w wieku 17-18 lat traktuje się jak nieletniego:
w wypadku, gdy w stosunku do sprawcy można zastosować zamiast kary środki poprawcze lub wychowawcze, jeśli przemawiają za tym okoliczności sprawy, a także stopień rozwoju oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy
Formy stadialne i zjawiskowe
Formy stadialne przestępstwa:
Przygotowanie
Przygotowanie w sensie ścisłym (forma rzeczowa) - podjęcie czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego w szczególności uzyskiwanie i przysposabianie środków , zbieranie informacji, sporządzanie planu
Wejście w porozumienie - dwóch lub więcej osób polegające na uzgodnieniu zamiaru dokonania konkretnego przestępstwa
Karalność przygotowania występuje tylko wtedy, gdy stanowi tak ustawa
Usiłowanie
Zamiar popełnienia przestępstwa - bezpośredni i ewentualny, ale nie dotyczy przestępstw nieumyślnych, czy przestępstw z winy mieszanej, w których co do następstw wystarczy wina nieumyślna
Zachowanie się zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu - kontrowersyjna kwestia określenie elementu bezpośredniości, gdyż pośrednie działanie może być co najwyżej przygotowanie, które przeważnie nie jest w ogóle karane, a usiłowanie prawie zawsze spotyka się z karalnością - różne sposoby definiowania:
subiektywna - usiłowanie to zachowanie zmierzające do dokonania, które w jednoznaczny sposób ujawnia wolę popełnienia przestępstwa → wada - znaczne rozszerzenie usiłowania i zatarcie granicy między nim a przygotowaniem.
obiektywna (skrajnie) - usiłowanie to początek dokonania, czyli zachowanie się zapoczątkowujące określoną w znamionach czynność czasownikową.
Według kodeksu karane jest tak samo jak sprawstwo choć najczęściej wymierzane są kary łagodniejsze.
usiłowanie nieudolne - zachodzi, gdy sprawca nie uświadamia sobie że dokonanie przestępstwa jest niemożliwe albo ze względu na brak przedmiotu zamachu albo ze względu na użycie środka nienadającego się do popełnienia czynu zabronionego, ale nie ze względu na brak wymaganej cechy podmiotu. Czyn nieudolny poddany jest kryminalizacji ze względu na to, iż następnym razem sprawca może skutecznie podjąć usiłowanie, a więc jest to wyjątek od zasady, że podstawą odpowiedzialności może być tylko czyn sprawcy, gdyż tutaj podstawą do odpowiedzialności jest stan niebezpieczeństwa.
Dokonanie
Formy zjawiskowe przestępstwa;
Współsprawstwo - dokonanie przestępstwa wspólnie z innymi osobami
Sprawstwo kierownicze
sensu stricto - jego istotą jest pewne podporządkowanie (albo formalne podporządkowanie albo uznanie autorytetu albo faktyczna władza) i kierowanie dokonaniem czynu zabronionego, ale niekoniecznie musi wiązać się z wydaniem polecenia
w formie polecenia wykonania czynu zabronionego - wydanie polecenia wykorzystując zależność (np. urzędową, wojskową, faktyczną, jak narkomana od dealera), ale nie kieruje dokonaniem czynu.
Podżeganie - nakłanianie innej osoby do popełnienia przestępstwa
Pomocnictwo- ułatwianie innej osobie popełnienie czynu zabronionego, a w szczególności dostawczanie jej narzedzi, udzielanie rady i informacji
Pojęcie kary i jej teorie
Kara - osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.
Teorie kary:
Teorie bezwzględne - kładą nacisk na to, że kara ma być odpłatą za przestępstwo, że jest wymierzona, dlatego by stało się zadość sprawiedliwości i nie potrzebuje żadnych innych uzasadnień
Teorie względne - akcentują celowy charakter kary, która powinna zmierzać do osiągnięcia pewnych rezultatów w przyszłości, głównie powinna służyć zapobieżeniu popełnienia przestępstw przez ukaranego i inne osoby.
Teorie mieszane - próbuje pogodzić ideę kary jako sprawiedliwej odpłaty z ideą kary celowej
System kar
Katalog kar:
grzywna
grzywna kwartowa - sad wskazuje w wyroku wysokość kwoty pieniężnej, którą skazany ma obowiązek uiścić na rzecz skarbu państwa.
grzywna orzekana w stawkach dziennych - orzekana w dwóch etapach;
I etap - sąd orzeka ilość stawek dziennych, na jaką skazuje oskarżonego
II etap - sąd określa w stawkach pieniężnych wysokość stawki dziennej
ograniczenie wolności
trwa od miesiąca do 12 miesięcy
Skazany na tą karę:
Nie może bez zgody sadu zmieniać miejsca pobytu stałego
Jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd
Wykonywanie nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Wykonywana w określonym zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji
W przypadku skazanych, którzy są zatrudnieni sąd może orzec zabierania od 10-25% wynagrodzenia na rzecz Skarby Państwa. W tym przypadku skazany bez zgody sadu nie może rozwiązać stosunku pracy
Ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu dobywania kary
Dodatkowo sąd może nakazać dozór nad skazanym, przeprosiny pokrzywdzonego...
W przypadku żołnierzy w okresie wykonywania kary nie może on być mianowany na wyższe stopnie wojskowe ani mianowany na wyższe stanowisko, a także nie może brać udziału w uroczystościach i paradach. Dodatkowo u żołnierzy zawodowych stosuje się potrącenie 5—15 % miesięcznego uposażenia. Żołnierze służby zasadniczej podczas odbywania kary musze pozostawiać w wyznaczonej przez sad jednostce wojskowej
pozbawienie wolności
trwa od 1 miesiąca do 15 lat
25 lat pozbawiania wolności
dożywotnie pozbawienie wolności
skazany może ubiegać się o zwolnienie warunkowe po upływie 25 lat wyroku.
Nie jest stosowana wobec sprawcy, który w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat.
Środki karne
pozbawienie praw publicznych
kara ta zwiera bardzo mocno zaakcentowany element potępienia sprawcy
skazany może stać pozbawiany praw w sferze publicznej:
czynne i bierne prawo wyborcze do organów publicznych, organów samorządu zawodowego lub gospodarczego
prawo do udziału w wymiarze sprawiedliwości (prawo do wykonywania funkcji sędziego, ławnika, prokuratora lub obrońcy)
prawo do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego
Kodeks Karny Art. 327
Sąd może orzec degradację w razie skazania za przestępstwo umyślne, jeśli rodzaj czynu, sposób i okoliczności jego popełnienia pozawalają przyjąć, że sprawca utracił właściwości wymagane do posiadania stopnia wojskowego, a zwłaszcza w wypadku działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
Druga grupa praw publicznych, których można pozbawić skazanego
Utarta orderów, odznaczeń i tytułów honorowych
Utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw
zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej
Sąd może orzec taką karę w przypadku, gdy:
Sprawca przy popełnia przestępstwa nadużywał stanowiska lub zawodu
Sprawca okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotny dobrom chronionym prawnie
Orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej możliwe jest w przypadku skazani za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeśli dalsze prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem
zakaz prowadzenia określonej działalności w stosunku do małoletnich
sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub pokreślonych stanowisk związanych z wychowaniem, edukacja, leczeniem małoletnich lub opieką na nimi - w przypadku przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajowości na rzecz małoletniego
obowiązek powstrzymania się od określonych działań
zakaz ten odnosić się może do:
przebywania w określonych miejscach
kontaktowania się z określonymi osobami
opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu
w niektórych przypadkach sąd może orzec także obowiązek zgłaszania się na policja w ustalonych odstępach czasu
zakaz wstępu na imprezy masowe
zakaz taki sąd wydaje, jeśli udział oskarżonego w tego typu imprezach może zagrażać bezpieczeństwu.
Może być połączony on z obowiązkiem osobistego stawienia się na komisariacie policji w czasie trwania imprezy masowej.
zakaz prowadzenia pojazdów
zakaz taki może być orzeczony w przypadku skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, a w szczególności, jeśli prowadzenie pojazdu przez osobą skazaną zagraża bezpieczeństwu w komunikacji
zakaz ten może dotyczyć określonego rodzaju pojazdów lub wszystkich rodzajów pojazdów - np., jeśli skazany prowadził pojazd w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających.
Zakaz obowiązuje przez czas określony przez sąd. W niektórych wypadkach może on być nawet dożywotni
przepadek przedmiotów lub korzyści majątkowych
środek ten dotyczy:
przedmiotów, które służyły do lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa
przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa
przedmiotów, których posiadanie, wytwarzanie, obrót, przenoszenie, przesyłanie lub przewóz jest zakazane
przepadku korzyści majątkowych pochodzących chociażby pośrednio z popełnienia przestępstwa
obowiązek naprawienia szkody
obowiązek naprawienia szkody stanowi odrębny środek karny orzekany w wyroku skazującym.
Obowiązek ten może obejmować naprawienie szkody w całości lub w części na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej
Orzeka się do za:
Spowodowanie śmierci
Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Naruszenie czynności narządu ciała
Spowodowanie rozstroju zdrowia
Przestępstwo zagrażające bezpieczeństwu w komunikacji
Przestępstwo przeciwko środowisku
Przestępstwo przeciwko mieniu
Przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu
Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową
zwrot korzyści
w przypadku skazania na przestępstwo przynoszące korzyść majątkową osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej bez osobowości prawnej, sąd zobowiązuje podmiot, który uzyskał korzyść majątkową do jej zwrotu w całości w części na rzecz Skarbu Państwa.
nawiązka
jest to środek pośredni pomiędzy grzywna a odszkodowaniem. Orzekana jest ona jako obowiązek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w stosunku do wyrządzonej szkody.
Wysokość nawiązki nie może przekraczać 100 tysięcy zł.
Nawiązka może być orzeczona w przypadku:
Skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, albo za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia.
Przestępstwa przeciwko środowisku
Nawiązka może być orzeczona na rzecz;
Pokrzywdzonego
Polskiego Czerwonego Krzyża
Innego celu społecznego skazanego przez pokrzywdzonego
świadczenie pieniężne
polega na wpłaceniu kwoty nie wyższej niż 20 tysięcy zł, na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej wpisanej w wykaz Ministerstwa Sprawiedliwości
sąd zarządza świadczenie pieniężne głównie w przypadkach, gdy odstępuje on od wymierzenia kary.
11. podanie wyroku do publicznej wiadomości
sąd może podąć wyrok do publicznej wiadomości, jeśli uzna to za celo ze względu na społeczne oddziaływanie skazania - biorąc jednocześnie pod uwagę czy podanie wyroku do publicznej wiadomości nie krzywdzi którejś ze stron.
Środki probacyjne ( warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonywania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie)
Środki probacyjne - środki mające na celu poddanie sprawcy przestępstwa próbie
Warunkowe umorzenie postępowania karnego
Przesłanki do warunkowego umorzenia postępowania:
popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności
sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwa umyślne
okoliczności popełnia przestępstwa nie budzą wątpliwości
wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne
istnieje pozytywna prognoza, co do tego, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa
może być ono zastosowane w przypadku przestępstwa, którego zagrożenie nie przekracza 5 lat a sprawcza pojednał się z ofiarą, naprawił szkodę lub sposób naprawienia szkody został już ustalony pomiędzy sprawcą a poszkodowanym
obowiązki nałożone na sprawce w przypadku warunkowego umorzenia:
obowiązki informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby
obowiązki przeproszenia pokrzywdzonego
wykonywanie obowiązku alimentacyjnego
powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających
powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonymi lub innymi osobami w określony sposób
dodatkowe obligatoryjne obowiązki takie jak: naprawienie szkody lub świadczenie pieniężne
Warunkowe zawieszenie wykonywania kary
polega na stwierdzeniu winy oskarżonego w wyroku skazującym z jednoczesnym poddaniem sprawcy próbie, od której zależy, jaką dolegliwość definitywnie poniesie sprawca.
Przesłankami do zastosowania warunkowego zawieszenia wykonywania kary są:
Orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności, albo grzywnę samoistną (niewymierzoną obok kary pozbawienia wolności)
Wymierzenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonywania jest wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa ( warunek pozytywnej prognozy)
Zawieszając wykonywanie kary sad bierze pod uwagę przede wszystkim:
postawę sprawcy
jego właściwości
warunki osobiste
dotychczasowy sposób życia
zachowanie się po popełnieniu przestępstwa
zawieszenia kary nie stosuje się w stosunku do sprawców wybryków chuligańskich
okres warunkowego zawieszenia wykonywania kary
od 2 do 5 lat - zawieszenie kary pozbawienia wolności
od 1 do 3 lat - zawieszenie kary grzywny lub kary ograniczenia wolności
w przypadku warunkowego zawieszenia wykonywania kary sąd może nałożyć na skazanego pewne obowiązki: (tzw. katalog obowiązków)
informowania sądu lub kuratora o przebiegu próby
przeproszenia pokrzywdzonego
wykonania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby
wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu
powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających
poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programie korekcyjno - edukacyjnym
powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób
opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym
w przypadku negatywnego wyniku okresu próby sąd wymierza skazanemu karę zawieszoną
Warunkowe przedterminowe zwolnienie:
polega ono na skróceniu pobytu skazanego w zakładzie w przypadku, gdy dalszy pobyt w nim nie jest już konieczny.
Przesłanki do orzeczenia przedterminowego zwolnienia:
Odbycie przez skazanego, co najmniej połowy wymierzonej mu kary ( jednak nie krótszej niż 6 miesięcy)
Skazany na 25 lat może być warunkowo zwolniony po 15 latach
Skazany na dożywocie może być warunkowo zwolniony po 25 latach
Pozytywna prognoza kryminologiczna w stosunku do skazanego
Warunkowe zwolnienie następuje na okres próbny trwający tylko ile pozostała cześć kary, ( ale nie krócej niż 2 lata)
Jeśli skazany przejdzie pomyślnie okres próby kara uznawana jest za odbytą
Jeśli skazany nie przejdzie pomyślnie okresy próby następuje odwołanie warunkowego zawieszenia - okresu pobytu na wolności nie zalicza się w poczet odbywanej kary.
Sądowy wymiar kary
Sądowy wymiar kary - orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej
Zasady sądowego wymiaru kary;
zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy - sąd wymierz karę według własnego uznania w granicach przewidzianych przez ustawę
zasada indywidualizacji kary - okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko, co do osoby, której dotyczą
zasada oznaczoności kary - kara wymierzona przez sąd w wyroku skazującym musi być oznaczona, co do rodzaju i wysokości
dyrektywy sądowego wymiaru kary - sprecyzowane wskazówki dotyczące sposobu wymierzania kary
ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary:
stopień winy sprawcy
dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy ( stopień winy wyznacza górny pułap kary)
humanizm kary
jest najważniejsza dyrektywa
Kodeks Karny Art. 3
Kary oraz inne środki [...] stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.
stopień szkodliwości społecznej czynu
cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (prewencja indywidualna)
potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (prewencja ogólna)
wpływanie na postawy tych, do których informacja o karze dotrze.
Ma ona na celu głównie odstraszanie od popełnienia przestępstwa, tych osób, których nie powstrzymują od tego inne czynniki (np. moralne)
Skuteczność takie odstraszania zależy głównie od surowości wymierzonej kary.
Pozostałe dyrektywy:
Dyrektywa pierwszeństwa kar wolnościowych
Wymiar kary nieletnich i młodocianych
Wymiar grzywny
Dyrektywy szczegółowe wg kodeksu karnego:
Kodeks karny Art. 53
2.Wymierzając karę sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcach obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przez popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadość uczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie pokrzywdzonego
3. wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu przez sądem lub prokuratorem.
Zaniechanie ukarania sprawcy
Sytuacje niepodlegające karze:
czynny żal
ukrywanie sprawcy przestępstwa, będącego osobą najbliższą
złożenie fałszywego zeznania w obawie przez odpowiedzialnością karną przez osobę niewiedzącą o swoim prawie do odmowy zeznań
Abolicja - ustawodawcze darowanie pewnych przestępstw określonych przez wskazanie ich typów lub zagrożeń karnych oraz daty, przed którą zostały popełnione
w praktyce abolicja oznacza, że nie można wszcząć postępowania karnego o takie przestępstwo, a postępowanie już wszczęte należy umorzyć
abolicja łączona jest najczęściej z postanowienie amnestii.
Odstąpienie od wymierzenia kary - sytuacja, gdy sąd nie zmieniając negatywnej oceny popełnionego czynu, uważa za bezcelowe ukaranie sprawcy
Nadzwyczajne złagodzenie kary
Zasady wymierzania złagodzonego wymiaru kary:
jeśli czyn stanowi
zbrodnie, sąd wymierza karę pozbawiania wolności nie niższa niż od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagrożenia
jeśli czyn stanowi występek, przy czym dolaną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
jeśli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sad wymierza grzywnę lub karę ograniczenia wolności
jeśli czyn zagrożony jest alternatywnie grzywną, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności, nadzwyczajnie złagodzenie kary polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego - z wykluczeniem pozbawienia praw publicznych
Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary:
Może być ono zastosowanie
w wypadkach przewidzianych w ustawie (obrona konieczna, niepoczytalność...)
w stosunku do młodocianego, jeśli przemawiają za tym względy wychowawczego oddziaływania kary
w szczególnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za dane przestępstwo była by niewspółmiernie surowa, w szczególności:
jeśli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony ustalili sposób naprawienia szkody
ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza, gdy czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie
jeśli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionych przestępstwem.
Szczególne przypadku złagodzenia kary:
sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonania w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeśli ujawni on wobec organu ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia
na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w sprawie, ujawni przed organem ścigania i przedstawi istotne okoliczności, nieznane dotąd temu organowi, przestępstwa zagrożonego powyżej 5 lat pozbawienia wolności
zabieg podstaw - jeśli zachodzi kilka niezależnych od siebie podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia kary, albo obostrzenia kary, sąd może tylko rak karę nadzwyczajnie załagodzić lub zaostrzyć, biorąc pod uwagę zbiegające się podstawy
Ułaskawienie, amnestia
Ułaskawienie - konstytucyjne praco łaski prezydenta RP
Możliwości uniewinnienia:
zmniejszenie kary
darowanie kary w całości
uchylenie wszystkich skutków skazania o charakterze politycznym
Amnestia - akt generalny przewidujący złagodzenie lub darowanie kary za popełnione przestępstwa w określonych kategoriach spraw.
Amnestia wymaga formy ustawowej, - czyli musi być ona wydana przez władze ustawodawczą
Polega na złagodzeniu lub darowaniu kary (nie zaciera czynu przestępczego)
Środki zabezpieczające
Ich celem jest zabezpieczenie bezpieczeństwa społeczeństwa przed niebezpieczeństwem ze strony osób naruszających prawo karne
Dwutorowość kodeksu karnego oznacza ze są w nim zawarte zarówno środki karne, jaki i środki zabezpieczające
Środki zabezpieczające w polskim kodeksie karnym
Środki izolacyjno -lecznicze
Umieszczenie w zakładzie karnym
Umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym
Umieszczenie w zakładzie karnym sprawcy o ograniczonej poczytalności
Umieszczenie w zakładzie zamkniętym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne sprawcy z zakłóceniem czynności psychicznych o podłożu seksualnym
Zamknięcie w zakładzie leczenia odwykowego
Leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacyjne
Środki administracyjne
Orzeczenie obowiązku, zakazu lub przepadku wobec niepoczytalnego
Przesłanki do zastosowania środków zabezpieczających:
Zapobieżenie ponownemu popełnieniu przez sprawce czynu zabronionego
Zabezpieczenie bezpieczeństwa społecznego przez niebezpieczeństwem ze strony osoby oskarżonej
Przedawnienie
Polega na ty, że po ustalonym okresie czasy nie można zrealizować odpowiedzialności za czyn podlegający odpowiedzialności karnej
Rodzaje przedawnienia:
Przedawnienie ścigania
zabójstwo - 30 lat
zbrodnia - 20 lat
występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczająca 5 lar - 15 lat
występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata - 10 lat
pozostałe występki - 5 lat
Przedawnienie wyrokowania
Zbrodnie oraz występki zagrożone karą powyżej 5 lat - 10 lat
Pozostałe występki - 5 lat
Przedawnienie wykonania kary
Kara pozbawienia wolności powyżej 5 lat - 30 lat
Kara pozbawienia wolności do 5 lat - 15 lat
Inne kary - 10 lat
Spoczywanie biegu przedawnienia - przedawnienie nie biegnie, jeśli z powodów prawnych niemożliwe jest wszczęcie lub dalsze sprawdzenie procesu karnego ( np. na czas trwania immunitetu poselskiego)
Zbrodnie z wyłączeniem przedawniania:
Zbrodnie przeciwko pokojowi
Zbrodnie przeciwko ludzkości
Zbrodnie wojenne
Umyślne przestępstwa:
Zabójstwa
Ciężkiego uszkodzenia ciała
Ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Pozbawienia wolności ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych
Zatarcie skazania
Polega ono na tym, że po spełnieniu określonych przesłanek uważa się osobę skazaną za niekaraną i usuwa się wpis o karaniu z Krajowego Rejestru Karnego.
Prawo karne wykłady + ćwiczenia
19