Rozumienie pojęcia nauka i jego synonimów.

NAUKA - działalność społeczna mająca na celu obiektywne i adekwatne poznanie rzeczywistości.
NAUKA - historycznie ukształtowane i stale rozwijające się formy świadomości społecznej.
NAUKA - wytwór działalności społeczno- historycznej, zasób wiedzy o przyrodzie, człowieku, rzeczywistości oraz sposobie jej badania.
NAUKA - dyscyplina naukowa, dziedzina wiedzy.
NAUKA - czynności uczenia się i nauczania.
Każda nauka opiera się na diagnozie.
KLASYCZNE ELEMENTY NAUKI:
-WYJAŚNIENIE
WIEDZA - zasób wiedzy, wiadomości z pewnej dziedziny, gałęzi nauki.
PRAWDA - zgodność treści z rzeczywistością, stanem rzeczy.
ROZUM CZYSTY (TEORETYCZNY) - poznanie bez doświadczenia.
ROZUM TECHNICZNY - wykorzystanie techniki dla człowieka.
PRAKTYCZNY - świadomość wolności.
BADANIA WYKORZYSTYWANE W PEDAGOGICE: HUMANISTYCZNE-Eksplokacyjne-sztuka wyrażania na piśmie spontanicznie.
Porównawcze-porównanie procesów oświatowych.
Analityczne - analiza materiałów historycznych.
PRZYRODNICZE-Obserwacja.

Metodologia badań wg URBAŃSKIEGO
Pedagogika stosuje:
- sondaż diagnostyczny i eksperyment - metoda monografii - praca naukowa poświęcona jednemu zagadnieniu, działowi, miejscu.
- indywidualnych przypadków.
Techniki badań: wywiad, analiza, obserwacja, analiza dokumentów.
Funkcje nauki:
- diagnostyczna-stwierdzenie aktualnego faktycznego stanu rzeczy.
- prognostyczna-przewidywana.

„LUKA LUDZKA” (Botkin „Uczyć się bez granic”)
„Luka ludzka” to dystans między rosnącą złożonością świata a naszą zdolnością do sprostania jej. Ma ona charakter rozłamu powstającego dlatego, iż za wzrostem tworzonych przez ludzi komplikacji nie nadąża postęp naszych umiejętności. Głównym przejawem owej złożoności są problemy globalne to problemy przede wszystkim ludzkie. Jedynie wtórnie można przypisywać im przyczyny naturalne. Jako problemy ludzkie odzwierciedlają one z natury rzeczy wszystkie nasze słabości jak też i możliwości. Zastanawiamy się nad tym czy to co zwiemy postępem nie jest zjawiskiem tak pospiesznym i rządzonym przypadkiem, że wprowadza zamieszanie wśród społeczeństw świata, które nie potrafią nadążyć za falami powodowanych przezeń przemian na lepsze lub gorsze. Niezależnie od posuniętego zaawansowania w innych dziedzinach, żyjący współcześnie ludzie nie są jeszcze w stanie w pełni zrozumieć powodowanych przez samych siebie zmian w środowisku naturalnym i we własnym położeniu, coraz bardziej oddalają się od realnego świata. Tak właśnie powstaje „luka ludzka”. Luka ta jest już dzisiaj bardzo rozległa i pełna niebezpieczeństw, a mimo to jej dalsze powiększanie się jest niemal nie do uniknięcia. Czy taką lukę uda się zawrzeć? Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba założyć iż w istocie ludzkiej tkwią niewykorzystane jeszcze zdolności twórcze oraz zasoby energii moralnej, które można zmobilizować, aby wybawić ludzkość od czekającego ją niełatwego losu. Przeciętny człowiek nawet żyjący w nędzy i zapomnieniu, obdarzony jest wrodzoną chłonnością swego mózgu, a więc tym samym i zdolnością uczenia się, którą można pobudzać i rozwijać daleko ponad obecny poziom. Sposobem na zmniejszenie luki ludzkiej jest między innymi partycypowanie (uczestnictwo) i antycypowanie. Uczenie antycypacyjne-twórcze, innowatorskie musi być podmiotowym, aktywnym, twórczym, rozumiejącym.

Jak kształtowała się naukowość jako naczelna zasada (od Bacona po czasy współczesne).
W starożytności nauka filozoficzna, nauka jako wiedza o świecie. W okresie nowożytnym wszechświat był rozumiany jako twór żywy. Pogląd zostaje obalony na przełomie XVII i XVII w. Pojawiają się nauki przyrodniczo-matematyczne. Bacon - twórca metody empirycznej. Postępowanie indukcyjne. Mówił, aby poznać zjawisko trzeba przeprowadzić doświadczenie, potem wyciągnąć wnioski i potwierdzić je. W okresie przednowożytnym filozofia była podstawą do poznania wszechświata. Kartezjusz - twórca nowożytnej filozofii. Zdaniem jest sfera duchowa, materialna ogranicza się do świata materialnego. Wszechświat, jako maszyna składa się z części, które tworzą układy, wchodzą w związki i pozostają w ruchu. Można to poznać dzięki prawom materialnym. Matematyka jest synonimem nauki. Pogląd obalony przez Newtona. Newton - atomy poruszają się dzięki sile ciężkości. Uważa, że świat jest przestrzenią, która składa się z cząsteczek, te z kolei z atomów, które są w ciągłym ruchu. Była to atomistyczna budowa świata. Metodą badawczą jest doświadczenie.
J. Locke - stworzył atomistyczną teorię społeczeństwa. Społeczeństwo składa się z jednostek ludzkich, które są atomami. Człowiek rodzi się jako czysta karta (tabula rasa). Karta ta zostaje zapisana w ciągu całego życia. Kolejnych zmian dokonał Darwin - twórca teorii ewolucji. Nowa koncepcja pojmowania wszechświata - ewolucyjny stale zmieniający się system, w którym struktury bardziej złożone wywodzą się od form prostych. Ten pogląd doprowadza do chaosu w fizyce, porządku w biologii.
Einstejn - twórca teorii względności. Fizyka jest nauką, dzięki której poznajemy wszechświat. Następna teoria poznania wszechświata to teoria holistyczna. Holizm - pogląd, według którego wszystkie procesy należy ujmować całościowo. Według tej koncepcji wszechświat, to jedna dynamiczna całość, której części są od siebie zależne i mogą być rozumiane tylko w kategoriach prawidłowości całego procesu kosmicznego. Koncepcja holistycznego poznania wszechświata obowiązuje do dnia dzisiejszego.

Rozważania nad „nauką” i „naukowością” jako ideologicznymi kategoriami filozofii.
Trzy typy filozoficznego pytania o naukę:
1. filozoficzne stanowisko scjentyzmu wobec nauki (scjentyzm = naukowość), scjentystyczne stanowisko filozofii oznacza, że ona sama za naukę się uważa, usuwa różnice między sobą a nauką. Filozofia XIX w. nie rezygnuje ze swych tradycyjnych pytań o wartości, lecz dokonuje ich projekcji na naukę (np. koncepcja utopii społecznej Saint-Simonna, religia ludzkości A. Comta, humanistyczny i liberalno-demokratyczny indywidualizm Milea - wszystkie te dyscypliny nawiązujące do nauki, odbierają walory naukowości innym naukom.
2. pozytywizm - wyrasta ze scjentyzmu i ostro eksponuje różnicę między filozofią a nauką, rodzi się na koniec XVII w. (nauki matematyczno-przyrodnicze), jest krytyczną samowiedzą scjentyzmu, ukazuje, dostrzega niespójność filozofii naukowej, broni nauki przed filozofią. Stawia 2 tezy:
I. o ogólnej, pełnej mentalności nauki wobec problemów i sporów tradycyjnie filozoficznych.
II. o pełnej zewnętrzności pytań tradycyjnie filozoficznych wobec nauki, o ich naukowej nierozstrzygalności, nieprzekładalności na język naukowych dyskusji. Pozytywizm odrzuca filozofię jako pseudowiedzę, pseudonaukę i chce zastąpić ją nauką właściwą. Pozytywizm głosi hasło „końca filozofii”. W konsekwencji pozytywistycznej filozofia traci swój „zakres”, staje się krytyczną czynnością opisu i analizy wiedzy uzyskiwanej przez rzeczywiste nauki szczegółowe. Myśl filozoficzna przestaje być poznaniem rzeczywistości, a staje się „poznawaniem poznawania”, staje się metanauką (nauką nauki), epistemal (nauką o wiedzy), opisem procedur badawczych, wyjaśniających faktycznie stosowane procedury przez nauki szczegółowe. Filozofia pozytywistyczna ma zajmować się językiem, analizować. Jest działalnością, jej rezultatem, nie jest wiedzą, ale jej analizą jest „jasność zdań”.
3. filozofia życia - stanowisko para naukowe, królestwo wiedzy o rzeczywistości ludzkich dążeń, działalność sensów, celów, ideałów, wartości. Filozofia życia operuje „inną wiedzą”, innym modelem racjonalności poznawczych, dotyczy innej przedmiotowości, rzeczywistości ludzkiej humanistycznej (te założenia są cenne dla współczesnej pedagogiki) - programem jest refleksja i wszechstronna krytyka nauki. F.ż. chce naukę przezwyciężyć i zastąpić. Naukowość typu przyrodniczo-matematycznego zostaje ogłoszona za zdegradowaną, niespójną. Tylko filozofia jest nauką prawdziwą, to ona ma dotrzeć do sedna wiedzy, chce usunąć nauki szczegółowe w cień, chce wobec nich wystąpić jako alternatywa.

Rozumienie na tle pojęć „nauka” i „naukowość” głównych właściwości nauki.
Pojęcie „nauka” kojarzy się z wiedzą, rozumem, prawdą, zweryfikowanej przy zastosowaniu skomplikowanych metod i technik prawdy.
Cechy:
1. Kumulatywność - oznacza addytywizm, czyli nawarstwianie się, nakładanie doświadczeń. Jest to negatywna cecha nauczania. Kupisiewicz - addytywizm to wielki grzech polskiej dydaktyki. Nakładają się na siebie wiadomości, nawarstwia się wiedza, co nie równa się coraz lepszej orientacji. Aby addytywizm nie stawał się w procesie poznawczym zbyt niebezpieczny.
- pedagog musi umieć strukturalizować wiedzę (odrzucać rzeczy mniej ważne);
-musi dokonywać selekcji rozumowej;
- stosować problemowe nauczanie;
- weryfikacja przedmiotów;
Nauczyciel musi być organizatorem wiedzy, a nie jego przekaźnikiem.
2. Sterowność nauki - oznacza nadzieję i możliwość, że nauka pomoże nam w rozwiązaniu problemów w kierowaniu różnymi procesami. Sterowność oznacza możliwość zastosowania nauki do kontrolowania, sprawdzania.

Struktura nauki z jej klasycznymi elementami (opis, wyjaśnienie, stosowanie).
1. Opis pedagogiczny ma formę werbalnej (słownej) lub obrazowej prezentacji jednostkowych sytuacji dydaktyczno-wychowawczych. Podstawowym narzędziem badawczym pomagającym w opisie jest obserwacja. Rodzaje obserwacji: bezpośrednia, pośrednia, uczestnicząca. Jest to rodzaj spostrzegania danego, zamierzonego, celowego jest to obserwacja dobrze zorganizowana z użyciem środków pomocniczych. W opisie uprawiamy deskrypcję (opisanie). W realizacji celu deskrypcji stosujemy obserwację jednostkowych sytuacji pedagogicznych, dydaktyczno-wychowawczych. Obserwacja jest zamierzona a spostrzeganie jest nieświadome. Obserwowany w ramach deskrypcji fakt nie może być pozbawiony kontekstu podstaw teoretycznych.
2. Wyjaśnienie - w metodologii jest to explanacja. Jej wynikiem jest ujawnienie istoty obiektu lub zjawiska, pokazanie w jakich związkach on pozostaje z innymi istotami czy obiektami. Mogą to być związki zewnętrzne lub wewnętrzne. Wyjaśnić obiekt tzn. wykazać, że podlega on jakimś prawom. Pełne wyjaśnienie zjawiska pedagogicznego zgodnie z tymi prawami wymaga sięgania do praw sformułowanych w psychologii, socjologii i innych naukach społecznych. Wg Folkierskiej o naukowości pedagogiki nie świadczy jej obiektywność, gdyż nadmierne zapożyczanie przez pedagogikę spowoduje iż straci ona swoją tożsamość, stanie się nauką pasożytniczą. Ważnym fundamentem pedagogiki są prawa związane z fizycznością człowieka (anatomia i fizjologia).
3. Stosowanie - jako podstawa przewidywania. Podstawową funkcją współczesnej pedagogiki jest funkcja prewistyczna. Pedagogika powinna prowadzić diagnozę wszechstronną w odniesieniu do kontekstu. Diagnoza nie może być powierzchowna, musi być dogłębna. Trzeba postawić cel - nastawiony na wnikanie, głęboką analizę człowieka. Pedagogika zgadza się na diagnozę, która jest oparta na wielu technikach poznawczych, technikach zmierzających do odnalezienia odpowiedzi na pytania stawiane przez nią samą.

Czy i w jakim sensie zasadne jest określenie pedagogiki nauką lub używanie pojęcia „nauka” w pedagogice.
Zrozumienie przełomu jaki jest właściwy współczesnej myśli filozoficznej jak i naukowej - analiza interesów poznawczych J. Habermasa. Przełom antypozytywistyczny zapoczątkowany był filozoficzną myślą Kanta i kontynuowany w dziełach Hegla. Przełom ten polega między innymi na tym, iż samowiedza tak zwanych nauk przyrodniczych oraz nauk społecznych dokonuje nie przyrodnicze, ale społeczne racje obowiązywania danego paradygmatu. Paradygmat pozytywistyczny poddawany jest w wątpliwość. Świadomość metodologiczna zwrócona jest w stronę społecznego doświadczenia. Następuje destrukcja pojęcia prawdy obiektywnej (rozumianej jako wiedza o czymś, co jest zawsze takie same, jest niezależne od historycznego uwikłania podmiotu poznającego w społecznej praktyce), absolutnej na rzecz stwierdzenia, że w nauce najważniejsze jest doświadczenie. Pedagogika wychodzi poza schemat dotychczasowy, staje się transcendentalna (wychodzi poza granice poznania, normy, dotychczasowe struktury myślowe). J. Piaget - jego teoria poznania przekracza schemat pozytywistyczny w jego teorii asymilacji psychologicznej obok obiektywnego świata bardzo ważną rolę odgrywa aktywność podmiotu. Freud - wprowadza teorię podświadomości. Przekracza granicę poznania. W tym przełomie Folkierska widzi dwa podejścia:
1. Podejście antologiczno-metodologiczne, wyznaczające relacje między metodą poznania a przedmiotem poznania. Zwolennicy uprzedniości przedmiotu do metody badań, twierdzą, że to naukowość pedagogiki decyduje o sposobie naukowej metody eksperymentalnej. Przeciwnicy uprzedniości przedmiotu w stosunku do metody wychodzą z założenia przeciwnego, o naukowości pedagogiki decyduje sam przedmiot.
2. Podejście dziedzinowe - pedagogika może i powinna szukać teoretycznych i metodologicznych podstaw w innych naukach społecznych, w socjologii, psychologii, historii. Konsekwencją takiego podejścia jest myślenie o pedagogice w kategoriach „dziedzin” takich jak filozofia wychowania, socjologia wychowania, psychologia wychowania. Habermas nazywa interesami „konstytuującymi poznanie” ramy transcendentalne w jakich organizujemy nasze doświadczenia. Są one znamienne i abstrakcyjne. Decydują one w jaki sposób ujmujemy rzeczywistość dostępną doświadczeniu. Źródłem racjonalnych poczynań są trzy interesy: 1. techniczny - odpowiada mu podejście empiryczno-analityczne, sensem ważności twierdzeń jest możliwość przewidywania, możliwość ich technicznego wykorzystania, podstawowym kryterium poznania jest informacja, która poszerza naszą wiedzę w kontroli technicznej. 2. praktyczny (odpowiada mu podejście historyczno-hermeneutyczne) sens ważności twierdzeń jest odnoszony do zrozumienia znaczenia. Podstawową kategorią poznania jest interpretacja a sens ważności twierdzenia określają reguły hermeneutyczne. 3. emancypacyjny (odpowiada mu podejście krytyczne. Podstawową kategorią poznania jest analiza, sens ważności twierdzeń odniesiony jest do pojęcia autorefleksji. Habermas nazwał ten interes emancypacyjnym interesem poznawczym. A więc rzeczywista praktyka badawcza, uwarunkowana jest interesem poznawczym.

Jak należy traktować pedagogikę jako naukę?
a) Pedagogiczne badania są teoretyczno-metodologiczne, związane z istotą teorii pedagogicznej, jej dziedziną, językiem naukowym, strategiami badawczymi.
b) badanie teoretyczne - odkrywanie prawidłowości dotyczących procesu wychowania.
c) badania teoretyczno-praktyczne, praktyka musi być rozumiana jako sprawdzian prawdy, sprawdzian słuszności, weryfikator, źródło nowego poznania:
- generatywne - wytwarza nowe konstrukty myślowe;
- wykorzystywanie w pedagogice innych nauk;
- badania te mogą być przyczyną powstawania problemów.
d) badanie praktyczne - innowacja, usprawnienie. Między tymi badaniami musi być zachowana więź.
Kierunki pedagogiki jako nauki.
I nurt - zajmować się człowiekiem w ogóle, musi się zajmować środowiskiem człowieka.
II nurt - badaniami jego własności spontanicznego rozwoju.
III nurt - od refleksji nad wychowaniem jako indywidualnych kontaktów do refleksji nad wychowaniem jako procesem ogólnonarodowym, ogólnospołecznym.
- antycypacja - przewidywanie
- partycypacja - uczestnictwo.
Pedagogika teoretyczna, jej przedmiot i rozumienie pojęcia ogólności. SUBDYSCYPLINY: pedagogika teoretyczna - ogólna filozofia stosowana, filozofia wychowania.
................- celowość stanowi zasadę oraz wyjaśnienie istoty, przebiegu zjawisk.
aksjologia - nauka o wartościach, teoria wartości, które wychowanie ma zaszczepić w wychowankach.
................- teoria bytu, dział filozofii zajmujący się badaniem charakteru i struktury rzeczywistości, nauka o bycie.

Po co pedagogom głęboka refleksja nad nauką, nad filozofią i pedagogiką jako nauką.
Nauka o człowieku musi pozostać nieodmiennie wiedzą samego człowieka, jego wiedzą o sobie, o sobie samym (filozofia praktyczna Arystotelesa i jego hermeneutycznej postawy). Hermeneutyka jako filozofia praktyczna nie polega na zastosowaniu teorii praxis, ale jest doświadczeniem praxis samej, w tym pojęciu praxis - zawiera się pierwotna wspólna więź wszystkiego co razem ze sobą bytuje. Wszelkie rozumienie wiąże się z samorozumieniem, zależy od wiedzy o człowieku, musi ujmować przede wszystkim całą zewnętrzną różnorodność ludzkiego bycia i dlatego staje się etycznym i filozoficznym zadaniem dla wszystkich. Pojęcie hermeneutyki obejmuje rozumienie przez człowieka samego siebie, rozumienie dzięki tradycji ludzkiej kultury i wzbogacało się przez pokolenia (np. tradycja retoryki - jest też sztuką samorozumienia człowieka). Filozofia praktyczna oparta jest na fenomenie rozumienia i wzajemnego porozumienia, dzięki któremu człowiek uczestniczy w pewnym społecznym porządku, tworzy pewne instytucje, wybiera między pewnymi formami życia i rozwija normatywne wyobrażenia o prawym życiu, słusznym postępowaniu. NAUKA - ścisłe przestrzeganie metody, którego wymaga się w nowożytnej nauce, stosować pewne zadania moralne, kontrolowanie zaś własnych przesądów, uprzedzeń i interesów, aby móc ściśle przestrzegać metodycznych zasad jest świadectwem wysokiej samodyscypliny. W nauce - po to aby zachować ścisłe, metodyczne dochodzenia do wszelkiej prawdy a tym samym samoupewnienie jako zbliżenie do ideału poznania. W filozofii - namysł teoretyczny, potrzebny do tego aby dojść do pełniejszej wiedzy o człowieku jako „bycie w świecie”.
W pedagogice - w nowych warunkach człowieka „bytu w świecie”. Namysł nad pedagogiką jako nauką jest potrzebny, dlatego że pedagogika posiada zbyt małą wiedzę o swojej dyscyplinie.

Refleksja o pedagogicznej samowiedzy a także o kryzysie pedagogiki jako nauki rozumiejącej.
Pedagodzy mało wiedzą o swojej dyscyplinie dlatego pedagogika potrzebuje dziś samopoznania i samowiedzy. Czynnikiem stymulującym dążenia w kierunku samopoznania i samowiedzy jest sytuacja kryzysowa w wychowaniu. Stąd wynika zainteresowanie stanem dorobku i perspektywami rozwoju pedagogiki, w większym stopniu niż w przeszłości, kiedy to ilość nauk o wychowaniu była stosunkowo niewielka a jej związki z praktyką oświatowo-wychowawczą były zróżnicowane i ustabilizowane. Współczesna pedagogika musi być świadoma siebie - stosowanie problemów do osiągania przez nią stopnia rozwoju. Analizy naukoznawcze dowodzą, że w badaniu i ocenie stanu jakiejkolwiek dyscypliny naukowej możliwe jest stosowanie dwóch perspektyw intrasystemowej i intersystemowej. Perspektywa intrasystemowa odnosi się do problemów „wewnętrznego” funkcjonowania nauki jako autonomicznego funkcjonowania nauki. W podejściu tym przeprowadzono w pedagogice szereg analiz które przyczyniły się do pogłębienia samowiedzy pedagogicznej jako dyscypliny naukowej. Introsystemowość ma szczególne znaczenie dla oceny rzeczywistego stanu, w jakim znajduje się konkretna dyscyplina naukowa. Jednak intrasystemowość musi występować w korelacji z intersystemowością. Intersystemowość dotyczy aspektów zewnętrznych tj. powiązań nauki z innymi systemami społecznymi. W tym podejściu na plan pierwszy wysuwa się problematyka społecznych funkcji nauki.
Kryzys pedagogiki współczesnej powstał w wyniku olbrzymiego rozwoju systemu oświatowego oraz z nieprzewartościowania się do potrzeb społecznych. Nastąpił rozwój pod względem instytucjonalnym i kadrowym, przybyło pracowników naukowych, rośnie liczba informacji dotyczących spraw oświaty i wychowania. Współczesna pedagogika jest jednym z podstawowych instrumentów przezwyciężania obecnego kryzysu w dziedzinie oświaty i wychowania. Jest porównywana do pacjenta, który domaga się operacji oraz do roli lekarza, który stawia diagnozę i leczy. Rozwój pedagogiki w ostatnim okresie był zjawiskiem pozytywnym, powstały intencje i kadry pedagogiczne. Jednak osiągnięcia nauki o wychowaniu były dziełem nielicznej garstki osób. Oznacza to, że w ostatnich czasach pedagogika wytworzyła za mało znaczących informacji niż wynikało by to z posiadanego przez nią potencjału kadrowego oraz instytucjonalnego. Podobnie jest z kryzysem w naukach pedagogicznych. Dotyczy przede wszystkim funkcji pełnionych przez pedagogikę - rozwój instytucjonalny i kadrowy (jako złudzenie postępu) oraz rosnące nieprzystosowanie nauk pedagogicznych do potrzeb i oczekiwań systemu edukacyjnego. Pojawiła się luka między potrzebami informacyjnymi oświaty a możliwościami ich zaspokojenia przez współczesną naukę o wychowaniu. W ramach tego kryzysu możemy wyróżnić trzy warianty:
1. kryzys pedagogiki jako nauki rozumiejącej, jako dyscypliny zobowiązanej do objaśnienia ludziom świata, w którym żyją i działają. Rośnie liczba informacji ale jednocześnie są to informacje cząstkowe, fragmentaryczne, nie powiązane ze sobą. „wiemy coraz więcej, rozumiemy coraz mniej”.
2. kryzys pedagogiki odnosi się do funkcji poznawczej - nie zaspakaja potrzeb informacji współczesnego systemu oświatowego. Potrzeby te nie były zbyt zróżnicowane, złożone i zmienne.
3. kryzys pedagogiki jako nauki, praktyczna dyscyplina związana bezpośrednio z działaniem, współuczestnicząca w rozpoznawaniu i rozwiązywaniu konkretnych problemów praktycznych.

Interakcje pedagogiki z innymi naukami.
Związki i interakcje pomiędzy: pedagogiką a filozofią, ped. a psychologią, ped. a socjologią wychowania, naukami pedagogicznymi a naukami medycznymi i biologicznymi, naukami ped. a naukami ekonomicznymi (ekonomią kształcenia), ped. a prakseologią (nauką o sprawnym działaniu), ped. a antropologią. W obrębie zadań wychowawczych ped. współczesna współdziała z wieloma innymi dyscyplinami naukowymi, które w swoim zakresie uwzględniają badawczo problematykę wychowawczą lub też stają się dla ped. naukami pomocniczymi. Przydatność filozofii polega na nadawaniu jej światopoglądowego i ideowego sensu, co zostało nazwane „zamierzonym i świadomym działaniem wychowawczym”. Pod względem metodologicznym oraz w dziedzinie założeń światopoglądowych i wskazań ideowych ped. nawiązuje bezpośrednio do filozofii, znajdując w niej ogólną orientację w całościowym ujmowaniu człowieka i podstawowe wskaźniki dla wzorca kształtowanej w nim osobowości. Pedagogika a psychologia - oddziaływanie pedagogiczne musi liczyć się z prawidłowościami, które rządzą procesami przyswajania wiedzy i formułowania osobowości. Badaniem ogólnych prawidłowości tego rodzaju zajmuje się psychologia. Znajomość psychologii dla pedagoga jest więc bardzo ważna. Dla psychologa ważna jest więc działalność pedagoga, doświadczenie, które jest podstawą weryfikacji twierdzeń psychologicznych. Socjologii przypisuje się taki przedmiot badań, proces uspołeczniania aktualizujący się w uczestnictwie wychowanka w życiu społecznym. Pedagogika zajmuje się procesem wychowania zinstytucjonalizowanego. Socjologia jako nauka opisowo-wyjaśniająca bada procesy wychowawcze w aspekcie społecznym. Pedagogowie w swoich badaniach odwołują się do socjologii. Wyniki badań socjologicznych rozwinęły się stopniowo w socjologię wychowania. Nauki pedagogiczne a nuki medyczne i biologiczne. Wyniki nauczania i wychowania dziecka uzależnione są od jego stanu zdrowia. Na możliwości w zakresie dydaktyczno-wychowawczym ma wpływ poziom rozwoju oraz odchylenia od stanu prawidłowego. Także wychowanie wpływa na stan zdrowia dziecka. Wychowanie zdrowotne powinno być dziełem szkoły - może to osiągnąć nauczyciel przez codzienne działanie, łączenie wiedzy, którą wpaja z praktyczną, codzienną działalnością. Biologiczne podstawy pedagogiki - każdy pedagog powinien znać wrodzone właściwości dziecka. Wychowanie polega na ukształtowaniu osobowości dziecka, na dostarczeniu mu wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz na stworzeniu optymalnych warunków do jego rozwoju fizycznego. Dlatego pedagog musi uwzględniać biologiczne właściwości przedmiotu swego działania. nauki ekonomiczne a pedagogika - wzajemne stosunki i zależności występujące pomiędzy rozwojem społeczno-gospodarczym kraju a rozwojem szkolnictwa oraz zagadnienia racjonalnego gospodarowania w dziedzinie szkolnictwa stanowią przedmiot zainteresowań badawczych ekonomiki kształcenia. Pedagogika a prakseologia - pedagogika spożytkowuje dorobek prakseologii w dwóch kierunkach: organizując i prowadząc własne działania oraz przygotowując zmiany osób kształcących. Usprawnienie pracy pedagogicznej i realizacja prakseologicznych zadań wyznacza ogólne cele programu prakseologii pedagogicznej.

Fazy rozwoju pedagogiki i jej kierunki.
a) faza rozwoju pedagogiki spekulatywnej - powstała na gruncie filozofii w praktyce wychowania i kształcenia. W tej fazie ped. nie stanowiła samodzielnej dyscypliny, była „transmisją” określonych koncepcji filozoficznych, religijnych, światopoglądowych do praktyki wychowawczej. Koncepcje te były oderwane od praktyki, zaś refleksja badawcza pedagoga była ograniczona głównie do analizy potocznych doświadczeń i obserwacji. Typowymi dla tej fazy rozwoju były: podejście dedukcyjne i dogmatyzm.
b) faza rozwoju pedagogiki jako dyscypliny uniezależniającej się od filozofii, usamodzielniającej się w zespole nauk humanistyczno-społecznych. Faza ta nie zrywała całkowicie z filozofią, gdyż Herbart budował fundamenty pedagogiki na przesłankach filozoficznego systemu krytycznego realizmu (odrzucając filozofię idealizmu spekulatywnego). Zaś amerykański filozof i pedagog J. Dewey opierał się w swoich koncepcjach na dokonaniach filozofii pragmatyzmu. Badania realnych zjawisk pedagogicznych nie były samodzielne, badacze wzorowali się częściowo na metodologii wypracowanej w psychologii eksperymentalnej. Owe orientacje metodologiczne pedagogiki nawiązywały do pozytywistycznych i neopozytywistycznych koncepcji uprawiania nauki. Neopozytywistyczna koncepcja zakłada, że do badania zjawisk humanistyczno-społecznych można zastosować metodologię (stosowaną w naukach przyrodniczych) opartą na obserwacji, pomiarze, analizie ilościowej. W opozycji do tej orientacji badawczej powstała koncepcja dyscyplin humanistycznych (W. Diltheya) - kładąca w poznaniu nacisk na „przeżywanie” i „rozumienie”, wspierająca się (wg Sprangera) na metodzie hermeneutycznej, polegającej na rozumieniu i interpretacji, bazująca na analizie jakościowej, na uprawianiu tzw. pedagogiki humanistycznej. Próby emancypacji naukowej pedagogiki nie prowadziły do klarownej sytuacji w tej nauce, tym bardziej, że równolegle z procesem budowy pedagogiki jako względnie samodzielnej dyscypliny empirycznej, usiłowano traktować pedagogikę jako dyscyplinę wykorzystującą konstrukty teoretyczne i światopoglądowe wypracowane w obrębie min. filozofii, psychologii, socjologii, kultury i religii, co miało miejsce na przełomie XIX i XX w. oraz w okresie międzywojennym.

Zadania współczesnej pedagogiki
Wszystkie procesy świata rozwijają się niezależnie od ludzkiej woli, ale człowiek współczesny musi ingerować w te procesy przez poznanie, analizowanie, opisywanie, zmienianie kierunków ich przebiegu, dostosowanie ich do naszych potrzeb.
Grupy działań:
I statyczne - zadania, które mają odpowiedzieć na pytanie, jaka jest rzeczywistość wychowawcza, więc pedagog musi gromadzić wiedzę o wychowankach i ich środowisku, kompleksie kulturycznym.
II dialektyczne - dynamiczne - wyjaśnianie przyczyn i przebiegu procesów wychowawczych, dogłębne poznanie wychowanków.
III terapeutyczno-weryfikująco-naprawcze
- dostarczanie wiedzy do przekształcania wiedzy wychowanków (zadania wartościujące, normatywne).
- dostarczanie wiedzy uczącej skuteczności kontroli realizacji celów wychowania, do rozwiązywania trudnych problemów wychowawczych.
- wielorakie sytuacje - ich rozpatrywanie.
IV prognozujące - antycypacyjne - kreatywne
- konstruowanie modeli osobowości człowieka;
- tworzenie, kreowanie modelu człowieka przystosowanego do rzeczywistości, współczesności.

Etapy rozwoju pedagogiki - od pedagogii i pedagogiki starożytnej po czasy obecne.
Starożytność - wiedza o wychowaniu, pedagogia - praktyczne dzieło wychowania, pedagogika - nauka o wychowaniu. W średniowieczu króluje teologia stąd myślenie o wychowaniu ma charakter religijny, bo o ważności wiedzy decyduje religijne kryterium wartości - metafizyczne. Renesans - o tworzeniu wiedzy, zaczyna być znacząca nie tyle krytyka metafizyki co pozytywistyczna, racjonalna. Czasy nowożytne od XVIII w. - zróżnicowanie form myślenia o człowieku i świecie, wiedzy o wychowaniu. „przełom katechizacji” sprawił, że myślenie naukowe oddzieliło się od poezji i potocznego myślenia. Zredukowano scholastyczne formy wiedzy i zrezygnowano z nienaukowych reguł interpretacji. Uznano wiedzę jako środek do opanowania i wyzyskania przyrody, co spowodowało zepchnięcie na margines innych rodzajów myślenia. Z. Mysłakowski sytuację dzielenia i redukcji wiedzy określa aberracją. Aberracja stała się zasadą myślenia o wychowaniu. Lata 30-te - w celu ocalenia myśli pedagogicznej i poszukiwania tożsamości pedagogicznej „nowego czasu” przywołano różne kierunki myślenia - ped. religijna, myślenie pragmatyczne, ped. kultury, ped. komunistyczna. Po II wojnie - rozpoczynają się czasy „wielkich zadań” polegające na pozyskiwaniu dla socjalizmu coraz szerszych kręgów społeczeństwa. Pedagogika polska związana została z filozofią. Nastąpiło odcięcie od historii, myśli edukacyjnej, od filozofii europejskiej, od prywatnych i społecznych form myślenia. Pedagogika socjalistyczna wyłączyła dyskurs, namysł krytyczny nad edukacją. Koniec XX w. - pedagogika i socjologia jednoprojektowemu uwięzieniu myślenia wychowawczego przeciwstawiają dopuszczenie do głosu różnych pedagogii, wielość form i praktyk wychowawczych. Pedagogika podejmuje próbę uchwycenia całości sensu wychowania obecnego w życiu człowieka.

Rozwiń hasło: Hermeneutyka jako metodologia nauk rozumiejących i sztuka rozumienia.
Hermeneutyka - procedura dążąca do interpretacji tekstu, jego rozumienia (tekstem dla nauczyciela jest uczeń i świat w którym funkcjonuje myśl jego, dzieła i ślady naszej sensotwórczej działalności w świecie czyli wiedza).
Zjawiska i procesy zachodzące w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym a także w nauce i technice skłaniają ludzi do zastanowienia się nad kształtującą się nową wizją jakości życia, poczynaniami mającymi wpływ na istotę przeobrażeń. Aktywność wielu grup społecznych skierowana jest na współdecydowanie i współtworzenie celów. Dotyczy to różnych dziedzin życia, także edukacji. Potrzeba nakreślania nowych celów edukacyjnych w Polsce jawi się jako konieczność. Przemiany gospodarcze w nauce i technice i towarzyszące im przemiany społeczne przyczyniły się do powstania innej propozycji eliminowania celów edukacyjnych. Zwrócono uwagę na praktyczną przydatność wiedzy i na jej użyteczność. Nastąpił awans w hierarchii celów edukacyjnych, przygotowania do sprawnego i efektywnego działania i korzystania z wiedzy i umiejętności. W praktyce edukacji opartej na werbalizmie szkolno-teoretycznym nauczania przeciwstawia się edukację związaną z praktyką służącą praktycznej działalności. W dzisiejszych czasach powinniśmy globalnie spojrzeć na sposoby edukacji i wychowania. Powinniśmy zastanowić się kogo chcemy wychować, kim ma być ten człowiek, czym powinien się charakteryzować. Winniśmy krytycznie spojrzeć na dotychczasową rzeczywistość. Teoria krytyczna zakłada, że poznanie ludzi przebiega w porządku liniowym. Hermeneutyka przyjmuje, że wszelkie poznanie przebiega w niejasnym ukierunkowaniu. Każdy akt rozumienia uwikłany jest w koło hermeneutyczne. Krytyka dla teorii krytycznej jest narzędziem ulepszania świata i własnego w nim istnienia. Krytyka wg ujęcia hermeneutycznego jest elementem interpretacji, który wzbudza, podtrzymuje ruch który ukazuje konieczność stałego tłumaczenia tekstu a są nimi wszelkie świadectwa naszej obecności w świecie np.: religia, nauka i sztuka. Kiedy zabraknie krytyki - tłumaczenie tekstu ustaje. Ulegamy iluzji, że świat i nasza obecność nie kryją żadnych tajemnic. Nie destrukcja i emancypacja jest podstawą intencji krytyki hermeneutycznej, nie wiara lecz przekonania o niemożliwości tych ustaleń czy przesądów, przekonanie o niemożliwości wyłączenia tych ustaleń poza koło hermeneutyczne. Krytyka hermeneutyczna jest również krytyką szeroko pojętej ideologii. Podaje ona w wątpliwość wszelką oczywistość. Jej przedmiotami są warunki wiedzy ujęte całościowo. Nasza wiedza jest wiedzą cząstkową. „Bądź krytyczny” to wezwanie do skromności w ocenie własnej prawdy, do gotowości rozumienia, tłumaczenia na nowo każdej skierowanej do nas wypowiedzi pochodzącej z nowego tekstu, którym dla hermeneutyki jest nasza rzeczywistość. Z drugiej strony należy zachować wytężoną czujność wobec utajonych założeń tego tłumaczenia tekstu. Hermeneutyka jako sztuka interpretacji tekstu naucza rozumienia samego siebie. Rozumiejąca istoty hermeneutyka to dziedzina filozoficzna zajmująca się badaniami, objaśnieniem i interpretacją źródeł pisanych. Hermeneutyka to refleksja nad tym co nie powiedziane. Krytyka hermeneutyczna jest krytyką szeroko pojętej ideologii. Jej zasięg jest uniwersalny lub krytyczny. Wyraża się w dążeniu do skromności w ocenie własnej prawdy i do gotowości zrozumienia prawdy cudzej. „Bądź refleksyjny„ oznacza z jednej strony tłumaczenie na nowo każdej skierowanej do nas wypowiedzi, z drugiej to czynność wobec założeń tego tłumaczenia. Hermeneutyka proponuje dialog jako sposób bycia nauczyciela i ucznia.

Kierunki ewolucji przedmiotu pedagogiki.
1. Od zajmowania się pojedynczym wychowankiem pedagogika ewoluuje w stronę kształcenia powszechnego wszystkich. Od refleksji nad wychowaniem jako procesem indywidualnych kontaktów pedagogicznych ewolucja do zajmowania się problemami ogólnoludzkimi.
2. Od zajmowania się systemem kształcenia (np. szkolnym) do zajmowania się problemami globalnymi (np. sytuacja człowieka w świecie). Od badania wpływu wychowania na wychowanka wraz z rozwojem wiedzy o człowieku do badania nabytych i wrodzonych jego właściwości.
3. Od zajmowania się problemami systemowymi zmierza do problemów indywidualnych. Od zajmowania się wyłącznie działalnością świadomą i zorganizowaną do czynników które nie posiadają takiego charakteru.

Fazy rozwoju pedagogiki w przeszłości.
a) faza rozwoju pedagogiki spekulatywnej stanowiącej zastosowanie kostruktów teoretycznych powstałych przede wszystkim na gruncie filozofii w praktyce wychowania i kształcenia.
b) faza rozwoju pedagogiki jako dyscypliny uniezależnionej od filozofii, usamodzielniającej się w zespole nauk humanistyczno-społecznych.

Analiza aktualnego stanu rozwoju pedagogiki.
Sposoby kreowania pedagogiki:
1. ped. jako dyscyplina traktująca o wykorzystaniu w praktyce konstruktów filozoficznych, światopoglądowych, religijnych, kulturowych.
2. ped. jako dyscyplina przetwarzająca na użytek praktyki teoretyczne konstrukty stworzone w pokrewnych naukach - w psychologii i socjologii. Ped. jako nauka, której teoria jest redukowana do teorii innych nauk humanistyczno-społecznych.
3. ped. jako dyscyplina empiryczno-analityczna bazująca na indukcyjnym toku postępowania badawczego.
4. ped. jako dyscyplina praktyczna, budująca teorie praktycznego działania, teorie prakseologiczne, dyscyplina wchodząca w skład nauk o wychowaniu.

Dziedzina i przedmiot badań pedagogicznych.
1. wychowanie i kształcenie intencjonalne organizowane w instytucjach, świadome działanie.
2. wychowanie i kształcenie spontaniczne występujące w praktyce życia społecznego, w różnych sytuacjach życiowych niekiedy nieświadome działanie.
3. samokształcenie, ramowe samokształcenie człowieka, autokreacja możliwości, sił.
4. rozwój człowieka w ciągu całego życia.
Teoria pedagogiczna jest uporządkowanym zbiorem ogólnych twierdzeń (praw) odnoszących się do dziedziny pedagogiki i pełniących funkcję wyjaśniającą.
POZIOMY:
1. Teoria ped. sensustricto obejmująca całą dziedzinę ped.
2. Teoria średniego szczebla (teoria wychowania, teoria kształcenia).
3. Teoria najwyższego szczebla (teoria wychowania estetycznego, teorie kształcenia ludzi dorosłych).
4. Teorie o niskim środku ogólności np. dotyczące przyczyn określonych trudności wychowawczych.

Dział II Pedagogika ogólna jako subdyscyplina pedagogiczna, nauka o wychowaniu człowieka i pytanie o pedagogikę.
Wg Kunowskiego „Podstawy pedagogiki współczesnej”. w metodologicznym poznaniu pedagogii jako nauki podstawowym narzędziem jest terminologia oraz określenie naukowego charakteru pedagogiki. Stosowane są dwa podstawowe terminy:
pedagogia
pedagogika
Obydwa pochodzą od greckiego wyrazu paidagogos - niewolnik w Grecji Starożytnej odpowiedzialny za odprowadzanie chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń fizycznych (prowadzący chłopca). Z czasem paidagogos z opiekuna na boisku przemienił się w nauczyciela-wychowawcę, zajmował się także wykształceniem umysłowym chłopca i prowadzeniem duchowo-moralnym. Całość zabiegów wokół chłopca zaczęto nazywać pajdagogija. Stąd pedagogia, oznacza dzieło wychowania, zespół czynności i umiejętności wychowawczych. Pedagogia może być twórczym działaniem na dzieci i młodzież albo naśladowaniem wzorów postępowania. W pierwszym przypadku praktyczne wychowanie graniczy ze sztuką, a nawet staje się „sztuką sztuk”. W drugim przypadku jest techniką postępowania, techniką pedagogiczną.
Pedagogika oznacza teoretyczną wiedzę i naukę o wychowaniu. W rozumieniu grec. oznaczała refleksję nad działaniem w danym wypadku wychowawczym. W pedagogice jako nauce zachodzi ścisły związek między teorią i praktyką. Teoria rozwiązuje problemy dostarczane przez praktykę. Refleksja może być bardziej teoretyczna, gdy rozważa całość zjawisk wychowawczych związanych z rozwojem człowieka. Refleksja może być bardziej praktyczna, gdy dotyczy treści działania wychowawczego i jego metod i środków. Pedagogika to nauka, której przedmiot stanowi sprawa praktycznej pedagogii (sztuki i techniki wychowawcze). Pedagogika współczesna zatrzymuje swą historyczną nazwę; etymologicznie odnosi się do wychowania dzieci. Obok należy wymienić hebagogikę - jako dział o wych. młodzieży, andragogikę - oświata i wychowanie dorosłych; gerontagogikę - pedagogika starszego wieku. Pedagogika obecnie bardzo się rozrosła, obejmuje wszechstronny rozwój człowieka, jego życie od dzieciństwa po starość. Kunowski proponuje termin pedagologia jako nauka o całkowitym rozwoju człowieka. W dziedzictwie po kulturze greckiej pozostały inne terminy pochodne pedagog - człowiek zawodowo zajmujący się sprawami wychowania
paideia - całość czynności i skutków wych.
W jęz. polskim przed wojną „pedagog” miał znaczenie raczej ironiczne w stosunku do zwykłego nauczyciela, lub znaczenie honorowe dla podkreślenia studentów pedagogiki na uniwersytetach. Na serio „pedagog” nazwa ta odnosiła się do twórców wielkich systemów pedagogicznych. Dopiero po II wojnie światowej „pedagog” oznacza każdego praktyka nauczyciela-wychowawcę.

KAZIMIERZ SOŚNICKI teorię wychowania jako formę refleksji i myślowe rozważanie zjawiska i procesów wychowawczych określił pedagogikę, natomiast rzeczywiste wykonywanie czynności wychowawczych - pedagogią.
W latach 30-tych XX w., w czasie

Dz. II-2 Dyskusja nad konstytutowynymi pojęciami pedagogicznymi.
Przemiany dokonujące się dziś kształtują nowy sposób myślenia o edukacji i jej roli w życiu człowieka. Autonomia edukacji wyznacza wartości wyższe, prawa człowieka i jego podmiotowy rozwój w twórczych procesach uczestnictwa społ. I kult.. Raport Foure'a „Uczyć się aby być” określa zadania edukacji permanentnej Prof. Suchodolski z kolei przewodniczy interdyscyplinarnej konferencji - model wykształconego Polaka, gdzie określa sens edukacji w kategoriach „Rozumieć świat”, „Kierować sobą”. Podstawową normą zaproponowanej koncepcji edukacyjnej jest podmiotowość procesu edukacji „kierowanie sobą”, dzięki rozwijaniu sił duchowych człowieka. Po raz pierwszy w powojennej Polsce edukacja została uznana jako proces o charakterze podmiotowym spełniający indywidualne oczekiwania ludzkiej osoby. Edukacja nie ogranicza się do działania szkoły, do wieku tradycyjnie kojarzonego z okresem szkolnym, nowy porządek edukacyjny wymaga wykreowania edukacji jako procesu ciągłego i całożyciowego, zastąpienia „nauczania” przez „animację”. Edukacja permanentna miałaby odznaczać się ciągłością, twórczością i efektywnością, pomagać w osiąganiu autonomii życiowej. Los człowieka jest wyznaczony w dużym stopniu przez jego stosunek do nauki, kulturę umysłu. Ruch samokształcenia miałby obejmować szerokie obszary wiedzy, aby ułatwić człowiekowi wykonywanie pracy zawodowej i ukierunkować jego wizję świata. Nauka intensyfikuje wspólnotę ludzi, ponad istniejącymi różnicami.
Prof. Pinean podkreśla, iż źródłem samokształcenia powinien być akt osobisty. Edukację utożsamia z kierowanym samo rozwojem jednostki. W związku z tym, że zaistniała nowa sytuacja i nowe potrzeby edukacyjne zaistniała potrzeba tworzenia „cywilizacji humanistycznej”, konieczny jest wzrost podmiotowości jednostki. Samokształcenie umożliwia nam samoocenę i umysłową autonomię, uczestniczenie w rozwoju społecznym i ciągłym edukacji obywateli.. kształcenie zaś powinno stanowić zintegrowany i wielostronny proces formowania człowieka, obejmujący jego postawy, umiejętności i wiedzę, a więc nie utożsamia się z procesem nauczania. Kształcenie powinno więc zmierzać do pobudzania procesu samo wiedzy i samorealizacji każdej jednostki.

Klasyczne i współczesne opcje wychowania.
Pedagogika podobnie jak inne dziedziny wiedzy posiada swój język naukowy. Terminologia jaką posługuje się pedagogika powinna odznaczać się nie tylko walorami precyzji naukowej, ale również komunikatywnością społeczną. Główne pojęcia pedagogiki to wychowanie, kształcenie, nauczanie, edukacja, środowisko, osobowość kultura, czas wolny. Wychowanie jest bardzo różnie definiowane - wg Folkierskiej jest pojmowane jako szeroko rozumiana edukacja, której zadaniem jest tworzenie warunków umożliwiających kształtowanie się tożsamości przedmiotowej na średnim poziomie triady rozwojowej Kohlberga. W perspektywie hermeneutycznej wychowanie rozumiane jest jako zdobywanie tożsamości podmiotowej. Pedagogika winna włączyć się w szeroko rozumianą terapię, której celem jest uwolnienie się od stresów związanych z uczestnictwem w życiu społecznym. Wg Suchodolskiego - wychowanie - jest to przygotowanie człowieka do zadań jakie przynosi współczesna cywilizacja i kształtowanie wszechstronne rozwiniętej jego osobowości. Tradycyjne wychowanie było swoistego rodzaju pomostem ułatwiającym przejście z realizacji ważnych zadań ku realizacji zadań mniej ważnych. Wychowanie nie tylko powinno przygotować do społecznego uczestnictwa, ale powinno także rozwijać i kształcić ludzkie jednostki, służyć ich potrzebom. Wychowanie jest dziś bogatsze o świadomość przeżywanych i grożących katastrof, ale owe zagrożenia wartości humanistycznej winny określać sens działalności wychowawczej.
Wg Muszyńskiego - wychowanie -(wąski zakres) jest kształtowaniem kierunkowych i instrumentalnych cech osobowości człowieka. Kierunkowe cechy to cechy wyższego rzędu: ideały, światopogląd, wzorce. Instrumentalne cechy to - inteligencja, wiedza, nawyki, umiejętności, sprawność. Współczesny człowiek wychowany uregulowany, zharmonizowany. Wychowanie to proces, zjawisko, które towarzyszy człowiekowi przez całe życie i ma charakter permanentny - ustawiczny.
Dynamizmy wychowania
bios - natura człowieka, dziedziczność
ethos - sfera życia społecznego (kultura, korzenie)
egos - pedagogika (my jesteśmy siedliskiem siły)
logos - to splot wszystkich sił od których człowiek jest zależny

Klasyczne opcje wychowania:
1. def o charakterze prakseologicznym, które eksponują same oddziaływanie wychowawcy na wychowanka. „Urabianie wychowanka” przez grupy społeczne i wychowawcę.
2. def o charakterze sytuacyjnym - zwraca się uwagę na warunki i bodźce na sytuację, przyczyniające się do rozwoju wychowania
3. def o charakterze ewolucyjnym - eksponują swobodny rozwój człowieka. (J. Dewey) stawia na rozwój dziecka. Wychowanie wg Deweya jest to wrastanie jednostki w świadomość gatunku.
4. def o charakterze adaptacyjnym - uwagę zwraca się na wytwory i skutki działalności wychowawczej.
(Bierne przystosowanie się do środowiska biologicznego i społecznego)
Z wykładu - WYCHOWANIE - jako:
formacja intelektualna - to stan intelektualnego fenomenu wychowania, zrozumienia współczesnych dzieci i młodzieży.
zjawisko społeczne.
sposób „naprawy” świata.
jako szeroko pojęta edukacja (patrz Folkierska) jako stworzenie warunków ku temu aby mogła powstać tożsamość podmiotowa na średnim poziomie triady Kohlberga.
Wychowanie trzeba rozumieć jako uświadomienie sobie....
CECHY WYCH. JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE (patrz Materna) -
1. Pierwszą cechą wychowania są jego społeczne funkcje:
a.) adaptacyjna - twórcze przystosowanie się czegoś lub kogoś,
b.) rekonstrukcyjna - wychowanie ma być czynnikiem zmian, przekształcanie, modernizacja, usprawnianie, bo w procesie wych. dokonują się transformacje,
c.) komunikacyjna - porozumiewawcza, komunikować wartości kultury,
d.) globalna - obejmująca wszystkie poprzednie i stoi na straży rozwoju osobowości.
5. Klasowość wychowania - służy określonej klasie społecznej, zabezpiecza interesy.
6. Wielowymiarowość - indywidualne lub zbiorowe.
7. Jedność wych. - nie oznacza jednolitości lecz różnorodność.
8. Interakcyjność - wzajemne kontakty, nakazuje aby stosunek nauczyciela miał charakter podmiotowy.
9. Indukcyjność - wzbudzanie, wpływanie np. kultura lokalna, styl wychowania.

KSZTAŁCENIE - KSZTAŁCENIE USTAWICZNE.
Kształcenie - kształcenie człowieka pod wszelkimi możliwymi względami intelektualne, zawodowe, specjalne, ustawiczne to czynności kierowane, instytucjonalne samodzielne. Człowiek jest podmiotem kształcenia. Funkcje kształcenia :
1. Społeczny proces kształcenia służy potrzebom społecznym.
2. Spełnienie potrzeb indywidualnych, kształcenie ogólne ma swoje formaty:
materializm dydaktyczny - skierowany na wiedzę encyklopedyczną,
funkcjonalizm - wykształcić jak najwięcej opcji umysłowych,
pragmatyzm - oparty na praktyce, działaniu, użyteczności,
materializm funkcjonalny - obejmuje funkcje umysłowe, przygotowanie do działania,
Kształcenie ustawiczne ujmowane jest w czterech aspektach:
1. jako idea - uczenie się od kolebki do śmierci,
2. jako zasada przenikająca systemy edukacyjne - uczeń idzie ku górze szczebel po szczeblu,
3. jako potrzeba i właściwość współczesna - kształcę się bo mam motywację, kształcę się bo chcę,
4. jako coraz bardziej spójny system - szkoły są ze sobą powiązane
Kształcenie ustawiczne nauczycieli powinno być podporządkowane dwóm zasadom:
ciągłości
wszechstronności,
Kształcenie ustawiczne uczniów zawiera się w 5 płaszczyznach:
dostarczyć dobrze uporządkowaną wiedzę,
wyodrębnienie różnorodnych operacji umysłowych służących rozpoznawaniu istoty treści (analiza, synteza wnioskowanie, uogólnianie).
wyrobienie motywacji - głód wiedzy
nauczyć korzystać z pomocy dydaktycznych
integracja doświadczeń szkolnych z poza szkolnymi

ISTOTA PRZYGOTOWANIA UCZNIÓW DO KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO.
1. Wykształcenie technologii pracy umysłowej
operowanie techniką biblioteczną,
stawianie tez,
dokonywanie selekcji literatury
2. Wyrabianie umiejętności rozwijania różnorodnych dyspozycji porównawczych.
umiejętność analizy, syntezy, generalizowania, wnioskowania,
3. Wyrabianie potrzeby korzystania z najnowszych środków technicznych.
4. Ukształtowanie motywacji wewnętrznej opartej o ciekawość świata.
5. Integracja doświadczeń szkolnych i poza szkolnych

SAMOKSZTAŁCENIE los człowieka jest wyznaczony w dużym stopniu przez jego stosunek do nauki, jego kulturę umysłową. Proces samokształcenia miałby obejmować szerokie obszary wiedzy, aby ułatwić człowiekowi wykonywanie pracy zawodowej i ukierunkować jego wizję świata. Nauka intensyfikuje wspólnotę ludzi ponad istniejącymi różnicami. O samokształceniu mówi prof. Pinean - podkreśla , że źródłem samokształcenia powinien być akt osobisty. W związku z tym, że zaistniała nowa sytuacja i nowe potrzeby edukacyjne zaistniały potrzeby tworzenia „cywilizacji humanistycznej”, konieczny jest wzrost podmiotowości jednostki, kształcenia, samosterowania. Samokształcenie umożliwia nam samoocenę i umysłową autonomię. Z samokształceniem związane jest kształcenie, które stanowi zintegrowany i wielostronny proces formowania człowieka, obejmujący jego podstawy, umiejętności i wiedzę, a więc utożsamia się z procesem nauczania. Kształcenie powinno więc zmierzać do pobudzania samowiedzy i samorealizacji.

SOCJALIZACJA - wg Szczepańskiego zawiera te części całkowitego wpływu środowiska, które wprowadza jednostkę do życia społecznego, uczy ją zachowania się wg przyjętych wzorców, uczy rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonywania określonych ról społ. Wrastanie w kulturę (antropologiczne poj. -odbicie świata jak w lustrze). Świat odbija się w osobowości wychowanka. Trzeba, by nie był to świat odbity, a powstały świat w sobie.
Socjalizacja - wg Znanickiego - polega na przygotowaniu jednostki do pełnienia ról społecznych. Rolą wychowania jest doprowadzenie, by powstał świat w sobie. Wychowanie ma rolę regulacyjną, uporządkowującą procesy życiowe.

EDUKACJA, OSOBOWOŚĆ, ŚRODOWISKO, KULTURA.
Edukacja - utożsamiana jest z kierowanym rozwojem jednostki, ma charakter swoiście utylitarny, maksymalnie zindywidualizowany, podmiotowy. Celem tak pojmowanej edukacji jest rozwijanie coraz bardziej złożonych procesów edukacyjnych. Przyszłościowe propozycje edukacyjne konkretyzują się na osobie wychowanka, indywidualizacji kształcenia i zakładają pogłębiające się zdolności każdego człowieka. Edukacja miała by stanowić sposób życia, a nie uciążliwy obowiązek. Obejmuje kształcenie, wychowanie. Jest to ogół procesów, których celem jest zmienienie ludzi, a przede wszystkim dzieci i młodzieży.
Edukacja - wg Okonia - obejmuje kształcenie i wychowanie oraz instytucjonalne procesy edukacyjne.
Osobowość - to złożona struktura cech psychofizycznych będących we wzajemnych związkach, warunkująca stałość, odrębność jednostki. Kształtuje się ona w toku rozwoju społecznego jednostki pod wpływem emocjonalnego oddziaływania najbliższego otoczenia, później wychowanie w rodzinie, w szkole, pod wpływem środków masowego przekazu i własnej aktywności. Ukształtowanie osobowości zależy od wzajemnego oddziaływania na siebie jednostki i środowiska społecznego. Osobowość dzielimy na dwie grupy:
introgenne - cechy wewnętrzne, wrodzone mechanizmy,
ekstrogenne - eksponują czynniki środowiska zewnętrznego,

Kultura - wg Szczepańskiego- to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, który jest gromadzony utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie. Dorobek materialny to ogół istniejących na danym etapie rozwoju historycznego sił, środków i umiejętności produkcyjnych oraz dóbr materialnych. Dorobek duchowy to wartości osiągnięte w sztuce, literaturze, oświacie, w moralności i obyczajach. Elementem kultury jest, także układ wyuczonych sposobów postępowania, będący wspólną własnością danego społeczeństwa i przez nie przekazywany następnym pokoleniom.

KLASYCZNE I WSPÓŁCZESNE KLASYFIKACJE /TYPOLOGIE/ NAUK PEDAGOGICZNYCH WG RÓŻNYCH KRYTERIÓW.
(na podst. treści wykładów)
1. Wg kryterium przedmiot badań lub główny problem badawczy:
pedagogika ogólna (teoretyczna)
teoria nauczania - (teorie wychowania umysłowego) - dydaktyki ogólne, dydaktyki szczegółowe lub metody nauczania poszczególnych przedmiotów,
teoria wychowania - (moralnego, społecznego, estetycznego, fizycznego),
historia wychowania myśli pedagogicznej
(te cztery subdyscypliny stanowią rdzeń, trzon, nauk pedagogicznych - to klasyczne subdyscypliny nauk pedagogicznych)
andragogika - pedagogika ludzi dorosłych,
pedagogika społeczna - bada warunki społeczno kulturowe, przyrodnicze itp.,
pedagogika porównawcza,
pedeutologia - zajmuje się problemami zawodu nauczyciela,
2. Wg kryterium faza rozwojowa lub wiek wychowanka.
pedagogika przedszkolna,
pedagogika wczesnoszkolna - kl. 1-3,
pedagogika szkolna,
pedagogika kształcenia zawodowego
pedagogika szkoły wyższej
3. Wg kryterium: dominującego rodzaju działalności człowieka.
ped. kulturalno-oświatowa
ped. opiekuńczo-wychowawcza
ped. przemysłowo-kiliniczna
ped. wojskowa
ped. pracy
ped. rodzinna

Wg Teresy Henickiej-Bezwińskiej
1. Wg kryterium celu możemy wyodrębnić:
b) nauki teoretyczne - podstawową funkcją tych nauk jest opisanie i wyjaśnienie tego fragmentu rzeczywistości, który jest przedmiotem badań
c) nauki praktyczne - nauki techniczne, n. rolnicze, n. medyczne itp.
4. Wg kryterium przedmiotu badań możemy wyodrębnić:
e) nauki formalne - matematyczne i logiczne,
f) nauki przyrodnicze,
g) nauki humanistyczno-społeczne
8. Wg kryterium metody badań możemy wyodrębnić:
i) nauki należące do naukowego systemu dedukcyjnego - np. nauki formalne (matematyka)
j) nauki należące do naukowego systemu indukcyjnego - rozwijany w naukach prowadzących badania empiryczne.

PEDAGOGIKA OGÓLNA W POLSCE POWOJENNEJ - ROZUMIENIE „OGÓLNOŚCI” - KIERUNKI BADAŃ
W strukturze dyscyplin pedagogicznych i układzie działów pedagogiki znaczące miejsce ma pedagogika ogólna, która traktowana jest jako podstawowy składnik. Poziom osiągnięty przez pedagogikę jest miernikiem rozwoju całego systemu nauk pedagogicznych. Pedagogika ogólna zajmuje się problemami metodologicznymi czyli sztuką badania i odkrywania prawdy i problemami poznania tworzenia wiedzy (epistemologia), filozoficznymi - samowiedza, tożsamością (kim człowiek się staje), problemami aksjologicznymi (wartości). Słowo „ogólna” może funkcjonować jako syntezowanie i scalanie wyników do jakich dochodzą poszczególne dyscypliny naukowe. W tak rozumianej ogólności pedagogiki widzimy ukierunkowanie pedagogiki i jej badań prowadzonych przez nowe nauki pedagogiczne. Jako perspektywa pedagogiczna, w stałoby się możliwe zadanie pytania o samowiedzę pedagogiki, o jej tożsamość. Jednak oba rozumienia słowa nie mogą funkcjonować w takiej praktyce badawczej, która określa się jako praktykę naukową. W pierwszym rozumieniu ogólności owe wyniki badań nie dają się ująć w jeden wspólny system wiedzy, nie są same w sobie elementem czy częściami jakiejś hipotetycznej całości. Trzeba pogodzić się z niemożliwością tworzenia pedagogiki ogólnej rozumianej jako nauki o naukach pedagogicznych.

KONTROWERSJE WOKÓŁ PEDAGOGIKI OGÓLNEJ W POLSCE W LATACH 90-TYCH
Najważniejszym problemem pedagogicznym wymagającym dyskusji jest sama pedagogika - jej samowiedza, tożsamość. Kryzys tożsamości pedagogiki jest pojęty bardzo szeroko. Udowadniając, że pedagogika jest nauką należy zastanowić się nad jej związkami z filozofią. Obecnie istotne problemy dla edukacji pojawiają się w związku ze zmianami społeczno-politycznymi. Najistotniejszą problematyką jest problematyka związana z pojęciem społeczeństwa obywatelskiego. Z pojęciem tym wiąże się pojęcie etyczności, które należy odróżnić od pojęcia moralności. Z problemem etyczności wiąże się problem dotyczący relacji państwo-społeczeństwo. Z problemem społeczeństwa obywatelskiego związana jest kwestia kształtowania szeroko rozumianych kompetencji (poznawczych). Wychowanie rozumie się jako edukację, której zadaniem jest tworzenie warunków umożliwiających kształtowanie się tożsamości podmiotowej na średnim poziomie triady Kohlberga. A. Folkierska rację istnienia polskiej pedagogiki w latach 90-tych widzi je w uczestnictwie w problematyce związanej z kształtowaniem społeczeństwa demokratycznego. Istotą społeczeństwa obywatelskiego jest konfliktowe współdziałanie różnych grup społecznych o odmiennych interesach i sposobach myślenia. Stąd spory i polemiki na temat pedagogiki. Pedagogowie sami muszą uczyć się odważnego wchodzenia w polemiki i spory nie tylko we własnym środowisku, ale także z tymi tendencjami obecnymi w praktyce społeczno-politycznej, które nie sprzyjają demokratyzacji naszego życia.
PEDAGOGIKA OGÓLNA JAKO PYTANIE O PEDAGOGIKĘ.
Sprawę tę można rozpatrywać w dwóch aspektach. 1. Jako systematyzowanie, scalanie cząstkowych wyników do jakich dochodzą poszczególne dyscypliny naukowe uogólnione. Wtedy pedagogika byłaby ukoronowaniem badań prowadzonych w różnych naukach pedagogicznych.
2. Jako taka perspektywa poznawcza, w której można by uchwycić założenia wyznaczające sposób myślenia pedagogów o pedagogice. Ogólność oznaczałaby szeroką perspektywę, w której stałoby się zadanie pytania o samowiedzę pedagogiki i jej tożsamość. Jednak owe rozumienia słowa nie mogą sensownie funkcjonować w praktyce badawczej, którą określa się jako praktykę naukową w nowożytnym sensie tego słowa. Ad. 1 Owe cząstkowe wyniki badań nie dają się ująć w jeden wspólny system wiedzy, nie są same w sobie elementem czy częściami jakiejś hipotetycznej całości. Trzeba pogodzić się z niemożliwością tworzenia pedagogiki ogólnej rozumianej jako nauki o naukach pedagogicznych. Ad 2 To drugie rozumienie „ogólności” jako ujmowanie założeń, które funkcjonują w myśleniu pedagoga o pedagogice nie może stać się praktyką naukową, gdy praktyka badawcza zawsze zmierza w przód. Naukowość nie zawsze pyta o założenia z jakich wychodzi, a po prostu je przyjmuje. Pytanie o samowiedzę pedagogiki ma sens gdy zrezygnuje się z perspektywy rozumienia naukowego na rzecz krytycznego filozoficznego horyzontu myślenia, który stanowiąc całościową perspektywę pozwala na dociekanie ukrytych założeń leżących u podstaw myślenia pedagogów o pedagogice.

PARADYGMAT /CZY PARADYGMATY/ W PEDAGOGICE.
Osobliwość pedagogiki ogólnej przejawia się miedzy innymi w swoistym funkcjonowaniu w literaturze pedagogicznej. Termin paradygmat wg A. Folkierskiej pedagogowie przyjmują bardzo często własną interpretację tego terminu. Termin ten pojawił się od czasu ukazania się polskiego przekładu książki Kuhna Struktura rewolucji naukowych. Kuhn wprowadzając ten termin do współczesnej samowiedzy nauki odwołał się do greckiego słowa paradeigma oznaczającego przykład czy też wzorzec. Folkierska stwierdza, iż własna interpretacja pozwala zachować naukowość pedagogiki, a także uwiarygodnić własne poczynania badawcze. Twierdzi, że przywołanie terminu paradygmat jest równoznaczne z opowiedzeniem się po stronie współczesnej samowiedzy nauki. W samowiedzy tej rozwój nauki jest rozumiany jako zastępowanie jednego paradygmatu innym, wyklucza ich równoległe uboczne istnienie. Paradygmaty nie mogą istnieć obok siebie, one wzajemnie się wykluczają. Są przykładowymi rozwiązaniami takich czy innych problemów. Nie można więc w badaniu akceptować zarazem dwóch czy więcej sposobów rozwiązań tych samych problemów. Tylko jeden z nich spełnia w określonym momencie rozwoju dyscypliny naukowej wymagania poprawności naukowego dowodzenia.
Inny sens używanego w pedagogice pojęcia paradygmat. Zgodnie z interpretacją Kuhna termin paradygmat rozumie się jako naukową praktykę badawczą. Tymczasem w przeświadczeniu wielu pedagogów zmiana jaka dokonała się we współczesnej samowiedzy nauki sprowadza się do pluralizmu metodologicznego w którym termin paradygmat sankcjonuje każde przedsięwzięcie jako naukowe. A więc, termin ten ma sens tylko w nowej roli samowiedzy nauki, utożsamia się niekiedy z tradycyjną samowiedzą nauki nie dostrzegając tego, że nie możne on tam sensownie funkcjonować, gdyż jest z nią sprzeczny. Jeśli się stoi na gruncie współczesnej samowiedzy nauki to musi się przyjąć jako perspektywę, która wywiera możliwość rozumienia praktyki naukowej jako przedsięwzięcia polegającego na zbieraniu danych, które miałyby być wynikiem stosowania jakiejś metody. Rzeczywista praktyka naukowa nie polega i nigdy nie polegała na zbieraniu danych, każda rzeczywiście naukowa praktyka badawcza wychodzi zawsze od teorii do której dopiero dociera metoda. Dlatego też neopozytywistyczny sposób rozumienia praktyki badawczej nie jest i nigdy nie był żadnym paradygmatem. Był jedynie pewną ideologią nauki.

OŚRODKI ROZWOJU POSZCZEGÓLNYCH SUBDYSCYPLIN PEDAGOGICZNYCH I WYBITNI TEORETYCY PEDAGOGIKI W POLSCE.
Pedagogikę ogólną uprawia się w:
WSP w Bydgoszczy,
WSPS w Warszawie,
Uniwersytet Warszawski,
Uniwersytet Śląski,
Uniwersytet Opolski,
Uniwersytet Wrocławski,
Uniwersytet Jagielloński,
WSP w Olsztynie,
UAM w Poznaniu,
UMK w Toruniu,
UMCS w Lublinie,
WSP w Krakowie,
WSP w Słupsku,

Przedstawiciele: prof. H. Muszyński - pedagog i psycholog; prof. S. Wołoszyn UW - pedagogika ogól., historia wych.; prof. St. Palka UJ - dydaktyka ogól. , pedagogika ogól.; prof. W. Okoń UW - dydaktyka ogól.; prof. Joanna Rutkowiak U Gdański dydaktyka ogólna; prof. Z. Kwieciński UAM - pedagogika krytyczna, badania dotyczące szkoły w środowisku wiejskim.


DZIAŁ III - PEDAGOGIKA TEORETYCZNA JAKO ALTERNATYWA PEDAGOGIKI OGÓLNEJ.
ISTOTA PEDAGOGIKI TEORETYCZNEJ.
1. Pedagogika teoretyczna powinna być teorią sensu stricto o najwyższym stopniu ogólności.
2. Powinna być metodą wychowania, kształcenia, samokształtownia człowiek.
3. Pedagogika teoretyczna powinna poszukiwać tzw. niezmienników tzn. takich zjawisk i prawidłowości, które są względnie nieograniczone czasowo czy przestrzennie, względnie dlatego, że prawidłowości pedagogiczne nie zawsze są uniwersalne. Ponadto powinna porządkować te niezmienniki.
4. Teoria pedagogiczna powinna być niezależna od zróżnicowanych sytuacji kulturowych, społecznych, politycznych, religijnych.
5. Pedagogika teoretyczna powinna zajmować się teorią teorii i teorią metodologii.
6. Powinna też być dyscypliną, która analizuje pedagogiki zorientowane na praktykę, różne rodzaje wychowania
7. Pedagogika teoretyczna jest niezależna od zróżnicowanych sytuacji kulturowych, politycznych, społecznych, cywilizacyjnych, ale od w/w sytuacji zależne są różne odmiany pedagogiki praktycznie zorientowanej np. teoria wychowania.
Pedagogika teoretyczna jest związana z innymi naukami pedagogicznymi oraz dyscyplinami humanistyczno-społecznymi a najbardziej z pedagogiką ogólną, porównawczą, historią wychowania. Pomiędzy tymi dyscyplinami również zachodzą lub nie zachodzą pewne reakcje co przedstawia schemat.








Związek z pedagogika ogólną polega na wspólnym choć innym opisywaniu kierunków prawidłowości prądów pedagogicznych. Pedagogika teoretyczna ustala niezmienniki nieograniczone ani czasowo ani przestrzennie. Tymczasem historia wychowania zajmuje się procesami minionymi, a pedagogika porównawcza (komparatystyka) opisuje i porównuje systemy oświatowe w różnych krajach. Ponadto pedagogika teoretyczna powinna nawiązywać do takich pedagogik jak: pedagogika wczesnoszkolna, pedagogika dorosłych, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza. Jest też związana z dyscyplinami humanistyczno-społecznymi, przyrodniczymi np. socjologia, psychologia. Pedagogika korzysta z tych dziedzin nauki , a jednocześnie wnosi do nich własne konstrukty badawcze. Pedagogika teoretyczna nawiązywać powinna (analizować) do dorobku innych działów pedagogiki, teorii wychowania i dydaktyki, które opisują i wyjaśniają aktualne stany procesów wychowania i kształcenia oraz służą praktyce ogólnymi wskazaniami metodycznymi.

DZIEDZINA PEDAGOGIKI A KONSTRUKTY TEORETYCZNE W PEDAGOGICE.
Teoria pedagogiczna to:
uporządkowany zbiór praw, ogólnych twierdzeń,
odnoszących się do dziedziny pedagogicz.,
pełniących funkcję wyjaśniającą.
W skład elementów dziedziny tak pojmowanej teorii pedagogicznej wchodzą:
1. (A) Wychowanie i kształcenie intencjonalne organizowane w instytucjach (działania doświadczalne - skierowane z zewnątrz na jednostkę)
2. (B) Wychowanie i kształcenie spontaniczne występujące w praktyce życia społecznego, w różnych sytuacjach życiowych (np. ulica sklep).
3. (C) Samokształcenie, samowychowanie samodoskonalenie człowieka (działania odśrodkowe, własna aktywność jednostki).
4. (D) Rozwój człowieka w ciągu całego życia (wychowanie, kształcenie, samodoskonalenie przez całe życie). Krąg rozwoju człowieka w ciągu całego życia jest ściśle związany z pozostałymi kręgami, a zwłaszcza z samokształceniem.

Teoria pedagogiczna jako uporządkowany zbiór ogólnych twierdzeń (praw) odnoszących się do dziedziny pedagogiki i pełniących funkcję wyjaśniającą.
Dziedzina Pedagogiki

Konstrukty teoretyczne w pedagogice tworzą kontinuum od poziomu I - o najwyższym stopniu ogólności do poziomu IV - o najniższym stopniu ogólności.
Poziom I - teoria pedagogiczna sensu stricto obejmująca całą dziedzinę AB CD - 1, 2.
Poziom II - teoria średniego szczebla obejmująca kombinacje elementów np.: [A-1 (lub 2)], [B - 1(lub 2)], [C-1(lub-2)] itd.
Poziom III - teorie najniższego szczebla np. A1, B1, 11, 21 itp.
Poziom IV - uogólnienia, wyjaśnienia najprostszych zagadnień o wąskim stopniu ogólności.

SPOSOBY KREOWANIA PEDAGOGIKI.
Stanisław Palka twierdzi że współcześnie można wyróżnić 4 sposoby kreowania pedagogiki:
1. Pedagogika jako dyscyplina traktująca o wykorzystaniu w praktyce konstruktów filozoficznych, światopoglądowych, religijnych, kulturowych (pedagogika transmisyjna, służebna)
w praktyce życia społecznego występują różne rodzaje wychowania, uzależnione od realizowanych w nich systemów wartości, orientacji światopoglądowych i filozoficznych
w pedagogice zachodniej orientacje pedagogiczne nawiązują do koncepcji filozoficzno-społecznych
2. Pedagogika jako dyscyplina przetwarzająca na użytek praktyki teoretyczne konstrukty innych nauk - głównie w psychologii i socjologii. Pedagogika jako nauka, której teoria jest redukowana do teorii innych nauk społeczno-humanistycznych.
3. Pedagogika jako dyscyplina empiryczno-analityczna bazująca na indukcyjnym toku postępowania badawczego . Sposób „od szczegółu do ogółu jest szczególnie stosowany w dydaktyce, teorii wychowania, pedagogice wczesnoszkolnej, opiekuńczej, dydaktyce szkoły wyższej. - droga dochodzenia do uogólnień nie jest wyłącznie indukcyjna, ale także dedukcyjna

---