„Czy tekst z księgi Koheleta 9,5 zaprzecza istnieniu duszy nieśmiertelnej?”

Autor:

Jan Lewandowski

Do druku przygotował:

SCORP1ON

J 8:44 „Wy macie diabła za ojca i chcecie spełniać pożądania waszego ojca. Od początku był on zabójcą i w prawdzie nie wytrwał, bo prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa.”

Prz 30:5-6 „Każde słowo Boga w ogniu wypróbowane, tarczą jest dla tych, co Doń się uciekają.⁽⁶⁾ Do słów Jego nic nie dodawaj, by cię nie skarał: nie uznał za kłamcę.”

Ap 22:18 „Ja świadczę każdemu, kto słucha słów proroctwa tej księgi: jeśliby ktoś do nich cokolwiek dołożył, Bóg mu dołoży plag zapisanych w tej księdze.”

Ap 22:19 „A jeśliby ktoś odjął co ze słów księgi tego proroctwa, to Bóg odejmie jego udział w drzewie życia i w Mieście Świętym - które są opisane w tej księdze.”

2Kor 4:2 „Unikamy postępowania ukrywającego sprawy hańbiące, nie uciekamy się do żadnych podstępów ani nie fałszujemy słowa Bożego, lecz okazywaniem prawdy przedstawiamy siebie samych w obliczu Boga osądowi sumienia każdego człowieka.”

Prz 19:5 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, kto kłamstwem oddycha, nie zdoła się wymknąć.”

Prz 19:9 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, zginie - kto kłamstwem oddycha.”

Prz 28:13 „Nie zazna szczęścia, kto błędy swe ukrywa; kto je wyznaje, porzuca - ten miłosierdzia dostąpi.”

Syr 34:4 „Co można oczyścić rzeczą nieczystą? Z kłamstwa jakaż może wyjść prawda?”
Ap 22:15 „Na zewnątrz są psy, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje.”

Syr 36:19 „Jak podniebienie rozróżni pokarm z dziczyzny, tak serce mądre - mowy kłamliwe.”

Ef 5:6-17 „Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników.⁽⁷⁾ Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego!⁽⁸⁾ Niegdyś bowiem byliście ciemnością, lecz teraz jesteście światłością w Panu: postępujcie jak dzieci światłości!⁽⁹⁾ Owocem bowiem światłości jest wszelka prawość i sprawiedliwość, i prawda.⁽¹⁰⁾ Badajcie, co jest miłe Panu.⁽¹¹⁾ I nie miejcie udziału w bezowocnych czynach ciemności, a raczej piętnując, nawracajcie [tamtych]!⁽¹²⁾ O tym bowiem, co u nich się dzieje po kryjomu, wstyd nawet mówić.⁽¹³⁾ Natomiast wszystkie te rzeczy piętnowane stają się jawne dzięki światłu, bo wszystko, co staje się jawne, jest światłem.⁽¹⁴⁾ Dlatego się mówi: Zbudź się, o śpiący, i powstań z martwych, a zajaśnieje ci Chrystus.⁽¹⁵⁾ Baczcie więc pilnie, jak postępujecie, nie jako niemądrzy, ale jako mądrzy.⁽¹⁶⁾ Wyzyskujcie chwilę sposobną, bo dni są złe.⁽¹⁷⁾ Nie bądźcie przeto nierozsądni, lecz usiłujcie zrozumieć, co jest wolą Pana.”

J 8:32 „i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli.”

Strona WWW:

http://brooklyn.org.pl/kohelet95.htm

Każdy, kto choć trochę zna się na Biblii, lub posiada jakiekolwiek potoczne pojęcie o zasadach odczytywania jakiegokolwiek dzieła literackiego wie, że każdy tekst posiada swój kontekst, który należy uwzględnić przy cytowaniu. Najprawdopodobniej większość z nas zalicza się do takiej grupy ludzi.

Kiedy więc spotkalibyśmy na przykład kogoś kto twierdzi, że Boga nie ma, twierdząc przy tym jednocześnie, że jest w stanie dowieść tego przy pomocy Biblii, to spotkałoby się to niewątpliwie z naszym ogromnym zdumieniem. Jakbyśmy postąpili w tej sytuacji, jeśli nie byłaby nam ona zupełnie obojętna i traktowalibyśmy kogoś takiego przynajmniej choć trochę serio? Na pewno najpierw zapytalibyśmy się tego kogoś, który tekst Biblii ma on na myśli.

 

Załóżmy, że wychodząc naprzeciw naszemu zdumieniu i pytaniu powołałby się on na tekst z Ps 53,2, prezentując go nam w takiej oto postaci: „Nie ma Boga”. Wiedzeni potrzebą dociekania prawdy na pewno zajrzelibyśmy dokładniej do Biblii i wtedy ku naszemu rozczarowaniu odkrylibyśmy, że nasz oponent chciał nas wprowadzić w błąd, ponieważ wyrwał ten tekst z kontekstu. Odkrylibyśmy bowiem, że kontekst poprzedzający powyższego zdania z Ps 53,2 wnosi pewną istotną informację, informację która wyjaśnia nam w jakim dokładnie znaczeniu padło to zdanie. Na owo znaczenie, które byśmy odkryli, naprowadziłoby nas te oto zdanie poprzedzające powyżej zacytowany fragment z Ps 53,2: „Mówi głupi w swoim sercu”. Owa informacja byłaby na tyle istotna, że wyjaśniłaby nam, iż stwierdzenie „Nie ma Boga” nie jest stanowiskiem Biblii, tylko jest ono stanowiskiem, które jest przez nią kontestowane i odrzucane. W tej sytuacji stałoby się jasne, że nasz adwersarz zrobił coś niedopuszczalnego: zacytował tekst bez odpowiedniego uwzględnienia kontekstu, to znaczy bez takiego uwzględnienia, które ujawniłoby pełną informację o przesłaniu tego tekstu. Oświadczylibyśmy wtedy w sposób całkowicie uzasadniony, że nasz oponent wyrwał tekst z Ps 53,2 z kontekstu i chciał nas w ten sposób wprowadzić w błąd.

Oczywiście powyższa sytuacja jest tylko pewną czysto teoretyczną i zarazem sztuczną ilustracją. Nigdy nie zdarzają się nam tak ekstremalne sytuacje, że ktoś wyrywa tekst z kontekstu w tak jawny i bulwersujący sposób. Może się nam jednak zdarzyć, a często pewnie wręcz już zdarzyło się nam, że padniemy ofiarą wyrywania tekstu z kontekstu dokonanego w sposób o wiele bardziej zakamuflowany i wyrafinowany, to znaczy dokonanego w taki sposób, że bezpośredni wgląd w tekst okalający cytat może nie ujawnić nam od razu, iż tekst został wyrwany z kontekstu. Często możemy to stwierdzić dopiero po bardziej wnikliwej analizie tekstu okalającego cytat, lub wręcz dopiero po całościowej analizie charakteru cytowanego dzieła, wraz z bardziej ogólną analizą całościowego przesłania tegoż dzieła. Odkrycie, że jakiś tekst został wyrwany z kontekstu, lub zacytowany niezgodnie z intencją lub wymową ogólną jakiegoś dzieła jest też często możliwe niestety dopiero po zasięgnięciu opinii eksperta na temat charakteru i przesłania danego dzieła, lub po żmudnym samodzielnym wyspecjalizowaniu się w temacie tegoż.

Przejdźmy wreszcie do meritum. Wydaje się, że do wyżej wspomnianych ludzi mających choćby potoczne pojęcie o zasadach uwzględniania kontekstu przy cytowaniu, z jakichś powodów nie chcą się zaliczać Świadkowie Jehowy (dalej: ŚJ). Jednym z najbardziej jaskrawych przykładów tego typu wyrywania przez ŚJ wersów biblijnych z kontekstu, z którym ŚJ rzadko kiedy się liczą, jest tekst z księgi Koheleta 9,5:

„[…] ponieważ żyjący wiedzą, że umrą, a zmarli niczego zgoła nie wiedzą, zapłaty też więcej już żadnej nie mają, bo pamięć o nich idzie w zapomnienie” (Koheleta 9,5, Biblia Tysiąclecia, dalej: BT).

Jeśli kiedykolwiek dyskutowałeś ze ŚJ na temat istnienia duszy nieśmiertelnej, to najprawdopodobniej zacytowano ci ten wers. Publikacje ŚJ niemal w rekordowej ilości powołują się na niego, co odzwierciedla ogólną tendencję u ŚJ i ich sympatyków ideologicznych, którzy bardzo „lubią” ten tekst. W ogóle wersety z Biblii tyczące się istnienia życia pozagrobowego i duszy należą do grupy najbardziej jaskrawych przykładów wyrywania przez ŚJ wersów Biblii z kontekstu, jednak tekst z Koheleta 9,5 jest chyba absolutnym rekordem w tej dziedzinie, stąd postanowiłem w niniejszym tekście zająć się tym właśnie fragmentem Biblii. Popatrzmy jak ŚJ wykorzystują ten tekst. Oto kilka przykładowych cytatów z ich publikacji:

„A co z pozostałymi zmarłymi? Ich stan jasno przedstawiono w Księdze Kaznodziei 9:5, 10, gdzie czytamy: >>Umarli niczego nie wiedzą (...) Nie ma dążenia ani planu, ani wiedzy lub zrozumienia w grobie<< (Moffat). Śmierć oznacza więc niebyt” (Strażnica, 15 lipca 2001, str. 5). W tej samej Strażnicy na stronie 32 znów „przytoczono” ten werset, aby zaprzeczyć nauce o duszy nieśmiertelnej.

„Dziś powszechnie wierzy się, że ludzie mają nieśmiertelną duszę, która po śmierci ciała nadal żyje. Ale czy wiesz, że ta nauka kościoła także jest późniejszym dodatkiem? Jezus przypomniał biblijną prawdę o umarłych, którzy >>nie są świadomi niczego<<, a więc w pewnym sensie śpią (Kaznodziei 9:5; Jana 11:11-13)” (Strażnica, 1 czerwca 2000, str. 5).

„Stan umarłych wyraźnie przedstawiono w Księdze Kaznodziei 9:5, 10, gdzie czytamy: >>Umarli niczego nie wiedzą (...) Nie ma dążenia ani planu, ani wiedzy lub zrozumienia w grobie<< (Moffat). Śmierć oznacza więc stan niebytu” (Strażnica, 1 kwietnia 1999, str. 15-16).

„Jezus wiedział, że zmarły Łazarz był w stanie nieświadomości, jak mówi Biblia: >> Jeśli chodzi o umarłych, to nie są świadomi niczego<< (Kaznodziei 9:5)” (Będziesz mógł żyć wiecznie w raju na ziemi, Brooklyn 1988,1989, str. 80, par. 13).

Teraz, kiedy już znamy stanowisko ŚJ w kwestii Koheleta 9,5 możemy zapytać, nawiązując do powyższych rozważań, o to, czy tekst ten jest wyrwany przez nich z kontekstu? Czy ma tu zastosowanie to co powiedziano wyżej o ogólnym kontekście i gatunku literackim danego tekstu cytowanego? Tak. Zanim jednak przejdziemy do tych rozważań podam kilka uwag natury logicznej. Otóż w Koh 9,5 czytamy, że umarli nie mają świadomości. ŚJ wnioskują na tej podstawie od razu i bez wahania: to oznacza, że umarli nie egzystują. Jednak takie wnioskowanie jest co najmniej pochopne i taka konkluzja nie wynika z przedstawionych przesłanek. ŚJ popełniają tu błąd logiczny non sequitur. Aby to wykazać odwołajmy się do pewnego przykładu: jak wiemy, ktoś kto stracił przytomność, lub jest w śpiączce, też nie jest niczego świadomy. Jednak nie oznacza to przecież jeszcze, że on nie egzystuje. Jasno po tym widać, że wniosek o nie egzystowaniu, wyciągnięty przez ŚJ na podstawie wzmianki z Koh 9,5, mówiącej nam o nieświadomości umarłych, nie jest wystarczający do stwierdzenia, iż umarli przestają istnieć.

Przejdźmy teraz do uwag związanych z kontekstem Księgi Koheleta. Czy kontekst tej Księgi pozwala cytować z niej teksty, na podstawie których możemy stanowczo osądzać, jak to robią ŚJ, odnośnie do tego co się dzieje z umarłymi? Nie. Księga Koheleta jest literackim opisem ludzkiego niezdecydowania i zwątpienia, o czym przyznaje sam autor tej Księgi (Koh 2,20), więc nie na miejscu jest używanie jej jako ostatecznego argumentu w tych kwestiach bez uwzględnienia kontekstu i tego wyjątkowego w całej Biblii rodzaju literackiego. Księga Koheleta jest literackim opisem ludzkiego niezdecydowania i zwątpienia, co najlepiej widać jak się weźmie Księgę Koheleta całościowo, bez wyrywania z niej wersów z kontekstu. I tak np. w Koh 1,17 i 2,15 autor stwierdza o mądrości:

„I postanowiłem sobie poznać mądrość i wiedzę, szaleństwo i głupotę. Poznałem, że również i to jest pogonią za wiatrem, […]”.

„I po cóż więc nabyłem tyle mądrości? Rzekłem przeto w sercu, że i to jest marność” (Biblia Tysiąclecia - dalej: BT).

Zatem autor przejawia tu samo zwątpienie. Ale już dalej autor ten wyzwala się ze zwątpienia co do wartości posiadania mądrości i w Koh 7,11-12 stwierdza:

„Lepsza jest mądrość niż dziedzictwo, i z większym pożytkiem dla tych, którzy widzą słońce […] a większa jest jeszcze korzyść z poznania mądrości: darzy życiem tego, który ją posiada” (BT).

W Koh 3,21 autor pisał, ze nie wiadomo, czy duch ożywiający ciało ludzkie wraca do Boga, ale już dalej, w Koh 12,7 jest pewien, że wraca itd.

W Koh 2,1 autor stwierdza, że szczęście i radość są nic nie warte, zaś w Koh 3,12.22 oraz 5,17 (por. też Koh 8,15 i 9,7) uważa to za najwyższą wartość.

Autor Księgi Koheleta jest momentami nieprawowierny z punktu widzenia Biblii i wartości ogólno chrześcijańskich. Popatrzmy na pewne fragmenty z jego Księgi:

„Toteż znienawidziłem życie, gdyż przykre mi były wszystkie sprawy, jakie się dzieją pod słońcem; bo wszystko marność i pogoń za wiatrem” (Koh 2,17, BT).

„Więc za szczęśliwych uznałem umarłych, którzy dawno już zeszli, od żyjących, których życie jeszcze trwa” (Koh 4,2, BT).

„Lepsze jest dobre imię niż wonne olejki, a dzień śmierci niż dzień urodzenia. Lepiej jest iść do domu żałoby, niż iść do domu wesela, bo w tamtym jest koniec każdego człowieka, i człowiek żyjący bierze to sobie do serca” (Koh 7,1-2, BT)

„I przekonałem się, że bardziej gorzką niż śmierć jest kobieta, bo ona jest siecią, serce jej sidłem, a ręce jej więzami. Kto Bogu jest miły, ten się od niej ustrzeże, lecz grzesznika ona usidli […] Znalazłem jednego prawego mężczyznę pośród tysiąca, ale kobiety prawej w tej liczbie nie znalazłem” (Koh 7,26.28, BT).

Zatem autor Księgi Koheleta jest miotany wątpliwościami raz po raz i nie może być bez uwzględnienia kontekstu cytowany jako wyrocznia w kwestiach teologicznych. Cytowanie zatem słów z Koh 9,5 (zaprzeczających egzystencji pośmiertnej) w celu dowodzenia czegokolwiek jest poronione i jest manipulacją na tekście biblijnym. Równie dobrze można by z Biblii cytować słowa przeciwników Bożych, grzeszników i diabłów, żeby dowieść czego się chce.

Jest też inny aspekt całej tej kwestii. Otóż jak wiadomo, Stary Testament nie zawierał pełni objawienia Bożego. ŚJ już zupełnie ignorują ten fakt w przypadku cytowania Koh 9,5 i zachowują się oni w tej kwestii tak, jakby Księga Koheleta była jednym wielkim zbiorem formułek wyrecytowanych przez Jahwe. Ale tak nie jest. Księga Koheleta jest oczywiście natchniona, co nie znaczy jeszcze, że jest ona zbiorem nieodwołalnych oświadczeń wypowiedzianych przez Jahwe w temacie egzystencji pośmiertnej. Aby ukazać, że wspomniane fragmenty Księgi Koheleta nie były pełną nauką Biblii o stanie umarłych, tylko raczej ilustracją ludzkiego zwątpienia, poniżej rozbijam na części niektóre fragmenty z Księgi Koheleta, obok zaś każdego fragmentu podaję na zasadzie kontrastu dla przeciwwagi inne teksty z Biblii, aby ukazać, że Biblia tak naprawdę co innego uczy na dany temat. A więc do dzieła - dla ułatwienia porównań co bardziej istotne fragmenty zaznaczam kursywą:

Kohelet:	Biblia:
„Pokolenie przychodzi i pokolenie odchodzi, a ziemia trwa po wszystkie czasy” (Koh 1,4, BT).	„Ziemia rozpadnie się w drobne kawałki, ziemia pękając wybuchnie, ziemia zadrgawszy zakołysze się, ziemia się mocno będzie zataczać jak pijany i jak budka na wietrze będzie się chwiała; grzech jej zaciąży nad nią, tak iż upadnie i już nie powstanie. (Iz 24,19-20, BT). „Niebo i ziemia przeminą, ale moje słowa nie przeminą” (Mt 24,35, BT; por. też Mk 13,31; Łk 21,33) „I ujrzałem niebo nowe i ziemię nową, bo pierwsze niebo i pierwsza ziemia przeminęły, i morza już nie ma” (Ap 21,1, BT).
„To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem” (Koh 1,9, BT). „To, co jest, już było, a to, co ma być kiedyś, już jest; Bóg przywraca to, co przeminęło” (Koh 3,15, BT)	„Pierwsze wydarzenia oto już nadeszły, nowe zaś Ja zapowiadam, zanim się rozwiną, już wam je ogłaszam” (Iz 42,9, BT). „Tyś słyszał i widział to wszystko; czy więc ty tego nie przyznasz? Od tej chwili ogłaszam ci rzeczy nowe, tajemne i tobie nieznane” (Iz 48,6, BT). „Albowiem oto Ja stwarzam nowe niebiosa i nową ziemię; nie będzie się wspominać dawniejszych dziejów ani na myśl one nie przyjdą” (Iz 65,17, BT). „[…] lecz właśnie głosimy, jak zostało napisane, to, czego ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało, ani serce człowieka nie zdołało pojąć, jak wielkie rzeczy przygotował Bóg tym, którzy Go miłują” (1 Kor 2,9, BT). „Bo jak nowe niebiosa i nowa ziemia, które Ja uczynię, trwać będą przede Mną - wyrocznia Pana - tak będzie trwało wasze potomstwo i wasze imię” (Iz 66,22, BT). „Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie - jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca” (Rz 6,4, BT) „Jeżeli więc ktoś pozostaje w Chrystusie, jest nowym stworzeniem. To, co dawne, minęło, a oto wszystko stało się nowe” (2 Kor 5,17, BT). „Bo ani obrzezanie nic nie znaczy, ani nieobrzezanie, tylko nowe stworzenie” (Ga 6,15, BT). „I ujrzałem niebo nowe i ziemię nową, bo pierwsze niebo i pierwsza ziemia przeminęły, i morza już nie ma. I Miasto Święte - Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża […]. I rzekł Zasiadający na tronie: Oto czynię wszystko nowe. I mówi: Napisz: Słowa te wiarygodne są i prawdziwe” (Ap 21,1, BT).
„Bo nie ma wiecznej pamięci po mędrcu tak samo, jak i po głupcu, gdyż już w najbliższych dniach w niepamięć idzie wszystko; czyż nie umiera mędrzec tak samo jak i głupiec?” (Koh 2,16, BT) „Nie ma pamięci o tych, co dawniej żyli, ani też o tych, co będą kiedyś żyli, nie będzie wspomnienia u tych, co będą potem” (Koh 1,11, BT). „[…] bo pamięć o nich idzie w zapomnienie” (Koh 9,5, BT).	„Na pewno się nie zachwieje; sprawiedliwy będzie w wiecznej pamięci” (Ps 112,6, BT). „Przysiągł Pan na dumę Jakuba: Nie zapomnę nigdy wszystkich ich uczynków” (Am 8,7 - BT). „Idź i głoś publicznie w Jerozolimie: To mówi Pan: Pamiętam wierność twej młodości, miłość twego narzeczeństwa, kiedy chodziłaś za Mną na pustyni, w ziemi, której nikt nie obsiewa” (Jr 2,2, BT). „Zupełnie tego nie biorą do serca, że Ja pamiętam wszystkie ich występki; osaczają ich własne uczynki, obecne przed moim obliczem” (Oz 7,2, BT).
„I postanowiłem sobie poznać mądrość i wiedzę, szaleństwo i głupotę. Poznałem, że również i to jest pogonią za wiatrem,” (Koh 1,17, BT).	„Naucz nas liczyć dni nasze, abyśmy osiągnęli mądrość serca” (Ps 90,12, BT). „Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla izraelskiego, podane po to, by mądrość osiągnąć i karność, pojąć słowa rozumne,” (Prz 1,1-2, BT). „Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska, lecz głupcy odrzucają mądrość i karność” (Prz 1,7, BT). „Szczęśliwy, kto mądrość osiągnął, mąż, który nabył rozwagi” (Prz 3,13, BT). „Słuchajcie, synowie, rad ojca, by poznać mądrość, zważajcie!” (Prz 4,1, BT). „Podstawą mądrości: zdobywaj mądrość, za wszystko, co masz, mądrości nabywaj!” (Prz 4,7, BT) „bo mądrość cenniejsza od pereł i żaden klejnot nie jest jej równy” (Prz 8,11, BT). „Raczej mądrość nabywać niż złoto, lepiej mieć rozum - niż srebro” (Prz 16,16, BT). „Kto nabywa mądrość - ten siebie kocha, kto strzeże rozwagi - ten dobro zdobędzie” (Prz 19,8, BT). „Nie sprzedawaj - nabywaj prawdę, mądrość, karność, rozwagę!” (Prz 23,23, BT). „Podobnie - wiedz - mądrość dla twej duszy, posiądziesz ją - przyszłe życie masz pewne, nie zawiedzie cię twoja nadzieja” (Prz 24,14, BT). „I zawita trwały pokój w jego czasach. Zasobem sił zbawczych - mądrość i wiedza, jego skarbem jest bojaźń Pańska” (Iz 33,6, BT). „Lecz głosimy tajemnicę mądrości Bożej, mądrość ukrytą, tę, którą Bóg przed wiekami przeznaczył ku chwale naszej,” (1 Kor 2,7, BT). „[…] mówiących głosem donośnym: Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę i bogactwo, i mądrość, i moc, i cześć, i chwałę, i błogosławieństwo” (Ap 5,12, BT).
„Powiedziałem sobie: Nuże! Doświadczę radości i zażyję szczęścia! Lecz i to jest marność” (Koh 2,1, BT).	„Ponieważ hańba ich była zdwojona, poniżenie i zniewagi były ich udziałem, przeto w swej ziemi odziedziczą wszystko w dwójnasób i zażywać będą wiecznego szczęścia” (Iz 61,7, BT).
„Mędrzec ma w głowie swojej oczy, a głupiec chodzi w ciemności. Ale poznałem tak samo, że ten sam los spotyka wszystkich” (Koh 2,14, BT). „Los bowiem synów ludzkich jest ten sam, co i los zwierząt; los ich jest jeden: jaka śmierć jednego, taka śmierć drugiego, i oddech życia ten sam. W niczym więc człowiek nie przewyższa zwierząt, bo wszystko jest marnością” (Koh 3,19, BT). „Wszystko jednakie dla wszystkich: Ten sam spotyka los sprawiedliwego, jak i złoczyńcę, tak czystego, jak i nieczystego, zarówno składającego ofiary, jak i tego, który nie składa ofiar; tak samo jest z dobrym, jak i z grzesznikiem, z przysięgającym, jak i z takim, którzy przysięgi się boi” (Koh 9,2, BT). „To złem jest wśród wszystkiego, co się dzieje pod słońcem, że jeden dla wszystkich jest los” (Koh 9,3, BT).	„[…] gdyż Bóg, który nam lepszy los zgotował, nie chciał, aby oni doszli do doskonałości bez nas” (Hbr 11,40, BT). „[…] jeśli ci ludzie umrą śmiercią naturalną i jeśli spotka ich los taki jak innych ludzi, wtedy Pan mnie nie posłał” (Lb 16,29, BT). „Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: Pójdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata!” (Mt 25,34, BT). „Wtedy odezwie się i do tych po lewej stronie: Idźcie precz ode Mnie, przeklęci, w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom!” (Mt 25,41, BT). „Kto przyniesie z Syjonu zbawienie Izraela? Gdy Pan odmieni los swego narodu, Jakub się rozraduje, Izrael się ucieszy” (Ps 14,7, BT). „Toteż występni nie ostoją się na sądzie ani grzesznicy - w zgromadzeniu sprawiedliwych, bo Pan uznaje drogę sprawiedliwych, a droga występnych zaginie” (Ps 1,5-6, BT). „Zło, którego się grzesznik boi, spadnie na niego, sprawiedliwi uzyskają to, czego pragną. Gdy wicher zawieje - nie ma już grzesznika, lecz sprawiedliwego podstawy są wieczne […]. Sprawiedliwy nie runie na wieki, grzesznicy na ziemi nietrwali” (Prz 10,24-25.30, BT). „Lepsza jest odrobina, którą ma sprawiedliwy, niż wielkie bogactwo występnych, bo ramiona występnych będą połamane, a sprawiedliwych Pan podtrzymuje. Pan zna dni nienagannych, a ich dziedzictwo trwać będzie na wieki; w czasie klęski nie zaznają wstydu, a we dni głodu będą syci. Występni natomiast poginą; wrogowie Pana jak krasa łąk zwiędną, jak dym się rozwieją […]. Błogosławieni przez Pana posiądą ziemię, przeklęci przez Niego będą wyniszczeni […], bo Pan miłuje sprawiedliwość i nie opuszcza swych świętych; nikczemni wyginą, a potomstwo występnych będzie wytępione” (Ps 37,16-22.28, BT). „Występny czatuje na sprawiedliwego i usiłuje go zabić, lecz Pan nie zostawia go w jego ręku i nie pozwala skazać, gdy stanie przed sądem. Miej nadzieję w Panu i strzeż Jego drogi, a On cię wyniesie, abyś posiadł ziemię; zobaczysz zagładę występnych. Widziałem, jak występny się pysznił i rozpierał się jak cedr zielony. Przeszedłem obok, a już go nie było; szukałem go, lecz nie można było go znaleźć. Strzeż uczciwości, przypatruj się prawości, bo w końcu osiągnie [ten] człowiek pomyślność. Wszyscy zaś grzesznicy będą wyniszczeni, potomstwo występnych wyginie. Zbawienie sprawiedliwych pochodzi od Pana; On ich ucieczką w czasie utrapienia. Pan ich wspomaga, wyzwala; wyzwala ich od występnych i zachowuje, do Niego bowiem się uciekają” (Ps 37,32-40, BT). „Umrze tylko ta osoba, która grzeszy. Syn nie ponosi odpowiedzialności za winę swego ojca ani ojciec - za winę swego syna. Sprawiedliwość sprawiedliwego jemu zostanie przypisana, występek zaś występnego na niego spadnie. A jeśliby występny porzucił wszystkie swoje grzechy, które popełniał, a strzegł wszystkich moich ustaw i postępowałby według prawa i sprawiedliwości, żyć będzie, a nie umrze: nie będą mu poczytane wszystkie grzechy, jakie popełnił, lecz będzie żył dzięki sprawiedliwości, z jaką postępował. Czyż tak bardzo mi zależy na śmierci występnego - wyrocznia Pana Boga - a nie raczej na tym, by się nawrócił i żył? A gdyby sprawiedliwy odstąpił od swej sprawiedliwości i popełniał zło, naśladując wszystkie obrzydliwości, którym się oddaje występny, czy taki będzie żył? Żaden z wykonanych czynów sprawiedliwych nie będzie mu poczytany, ale umrze z powodu nieprawości, której się dopuszczał, i grzechu, który popełnił” (Ez 18,20-24, BT; por. też Ez 33,12-16). „Tam zadrżeli ze strachu, gdyż Bóg jest z pokoleniem sprawiedliwym. Chcecie udaremnić zamiar biedaka: lecz Pan jest jego ucieczką. Kto przyniesie z Syjonu zbawienie Izraela? Gdy Pan odmieni los swego narodu, Jakub się rozraduje, Izrael się ucieszy” (Ps 14,5-7, BT). „I odmienię los Judy i los Izraela, odbudowując ich jak przedtem. Oczyszczę ich ze wszystkich grzechów, jakimi wykroczyli przeciw Mnie, i odpuszczę wszystkie ich występki, którymi zgrzeszyli przeciw Mnie i wypowiedzieli Mi posłuszeństwo. Jerozolima zaś będzie radością, chwałą i dumą wśród wszystkich narodów ziemi, które usłyszą o dobrodziejstwach, jakie jej wyświadczyłem. Będą się one lękać i drżeć wobec wszelkich przejawów dobroci i pomyślności, jaką jej dałem. To mówi Pan: Na tym miejscu, o którym mówicie: «Jest to pustkowie bez ludzi i bez trzody» - w miastach judzkich i na ulicach Jerozolimy, opuszczonych, bezludnych, niezamieszkałych i bez trzody rozlegnie się jeszcze głos radości i głos wesela, głos oblubieńca i oblubienicy, głos tych, co mówią, składając ofiary dziękczynne w domu Pańskim: «Wychwalajmy Pana Zastępów, bo dobry jest Pan, bo na wieki Jego łaskawość». Odmienię bowiem los tego kraju na taki, jaki był przedtem - mówi Pan. To mówi Pan Zastępów: W miejscu tym opuszczonym, bezludnym i bez trzody i we wszystkich jego miastach będzie znów schronisko dla pasterzy, pędzących trzodę do legowiska. W miastach górskich, w miastach nizinnych, w miastach Negebu, w ziemi Beniamina, w okolicach Jerozolimy i w miastach judzkich znów będą stada przechodzić przez ręce tego, który je liczy - mówi Pan. Oto nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy wypełnię pomyślną zapowiedź, jaką obwieściłem domowi izraelskiemu i domowi judzkiemu. W owych dniach i w owym czasie wzbudzę Dawidowi potomstwo sprawiedliwe; będzie wymierzać prawo i sprawiedliwość na ziemi. W owych dniach Juda dostąpi zbawienia, a Jerozolima będzie mieszkała bezpiecznie. To zaś jest imię, którym ją będą nazywać: «Pan naszą sprawiedliwością»” (Jr 33,7-16, BT). „Dlatego tak mówi Pan Bóg: Teraz odwrócę los Jakuba i zmiłuję się nad całym domem Izraela, i zatroszczę się o moje święte imię. I zapomną oni o swojej hańbie i o wszystkich swoich niewiernościach, których dopuścili się przeciwko Mnie, gdy bezpiecznie żyć będą w swoim kraju, a nikt ich nie będzie niepokoił, gdy spośród narodów sprowadzę ich i zgromadzę ich z rąk nieprzyjaciół, i okażę się w nich świętym przed oczami wielu narodów pogańskich. I poznają, że Ja, Pan, jestem ich Bogiem, gdy wyprowadziwszy ich na wygnanie pomiędzy pogan, zgromadzę ich znowu w ich kraju i nie pozostawię tam już żadnego z nich. I już nie będę na przyszłość ukrywał oblicza mojego przed nimi, kiedy Ducha mojego wyleję na Izraelitów - wyrocznia Pana Boga” (Ez 39,25-29, BT). „Ty zaś idź i zażywaj spoczynku, a powstaniesz, by otrzymać swój los przy końcu dni” (Dn 12,13, BT). „W owym czasie was przywiodę, w czasie, gdy was zgromadzę; albowiem dam wam imię i chwałę u wszystkich narodów ziemi, gdy odmienię wasz los na waszych oczach - mówi Pan” (So 3,20, BT).
„W niczym więc człowiek nie przewyższa zwierząt, bo wszystko jest marnością” (Koh 3,19, BT).	„[…] czym jest człowiek, że o nim pamiętasz, i czym - syn człowieczy, że się nim zajmujesz? Uczyniłeś go niewiele mniejszym od istot niebieskich, chwałą i czcią go uwieńczyłeś. Obdarzyłeś go władzą nad dziełami rąk Twoich; złożyłeś wszystko pod jego stopy: owce i bydło wszelakie, a nadto i polne stada, ptactwo powietrzne oraz ryby morskie, wszystko, co szlaki mórz przemierza” (Ps 8,5-9, BT). „A wreszcie rzekł Bóg: Uczyńmy człowieka a Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!” (Rdz 1,26, BT).
„Wszystko idzie na jedno miejsce: powstało wszystko z prochu i wszystko do prochu znów wraca” (Koh 3,20, BT).	„Potem my, żywi i pozostawieni, wraz z nimi będziemy porwani w powietrze, na obłoki naprzeciw Pana, i w ten sposób zawsze będziemy z Panem” (1 Tes 4,17, BT). „W domu Ojca mego jest mieszkań wiele. Gdyby tak nie było, to bym wam powiedział. Idę przecież przygotować wam miejsce. A gdy odejdę i przygotuję wam miejsce, przyjdę powtórnie i zabiorę was do siebie, abyście i wy byli tam, gdzie Ja jestem” (J 14,2-3, BT). „On rzekł do nich: Kielich mój pić będziecie. Nie do Mnie jednak należy dać miejsce po mojej stronie prawej i lewej, ale [dostanie się ono] tym, dla których mój Ojciec je przygotował” (Mt 20,23, BT). „Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: Pójdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata!” (Mt 25,34, BT) „Wtedy odezwie się i do tych po lewej stronie: Idźcie precz ode Mnie, przeklęci, w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom!” (Mt 25,41, BT).
„Bo czym góruje mędrzec nad głupcem?” (Koh 6,8, BT).	„Mądrzy dostąpią chwały, udziałem głupich jest hańba” (Prz 3,35, BT). „Mądrzy swą wiedzę gromadzą, usta głupiego grożą zniszczeniem” (Prz 10,14, BT). „Kto dom swój niepokoi - wiatr odziedziczy, a głupiec będzie sługą mądrego” (Prz 11,29, BT). „Mądrością rozumnego - poznanie swej drogi, zwodzenie siebie - głupotą niemądrych” (Prz 14,8, BT). „Kto swemu sercu ufa - ten głupi; kto żyje w mądrości - znajdzie ocalenie” (Prz 28,26, BT).
„Bo kto oznajmi człowiekowi, co potem będzie pod słońcem?” (Koh 6,12, BT). „Nie wie przecież człowiek, co będzie, bo kto mu oznajmi, co będzie potem?” (Koh 10,14, BT).	„Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej prawdy. Bo nie będzie mówił od siebie, ale powie wszystko, cokolwiek usłyszy, i oznajmi wam rzeczy przyszłe” (J 16,13, BT).
„[…] zapłaty też więcej już żadnej nie mają […]” (Koh 9,5).	„Oto co Pan obwieszcza wszystkim krańcom ziemi: «Mówcie do Córy Syjońskiej: Oto twój Zbawca przychodzi. Oto Jego nagroda z Nim idzie i zapłata Jego przed Nim. Nazywać ich będą `Ludem Świętym', `Odkupionymi przez Pana'. A tobie dadzą miano: `Poszukiwane', `Miasto nie opuszczone'»” (Iz 62,11-12, BT). „Zesłał odkupienie swojemu ludowi, ustanowił na wieki swoje przymierze; a imię Jego jest święte i lęk wzbudza. Bojaźń Pańska początkiem mądrości; wspaniała zapłata dla tych, co według niej postępują, a sprawiedliwość Jego trwać będzie zawsze” (Ps 111,9-10, BT). „Wszyscy bowiem musimy stanąć przed trybunałem Chrystusa, aby każdy otrzymał zapłatę za uczynki dokonane w ciele, złe lub dobre” (2 Kor 5,10, BT).
„i już nigdy więcej udziału nie mają żadnego” (Koh 9,6).	„Jeżeli zaś jesteśmy dziećmi, to i dziedzicami: dziedzicami Boga, a współdziedzicami Chrystusa, skoro wspólnie z Nim cierpimy po to, by też wspólnie mieć udział w chwale” (Rz 8,17, BT).

Podsumowanie

Tekst z Księgi Koheleta 9,5 został zatem przez ŚJ wyrwany z kontekstu i podciągnięty pod wcześniej przyjętą tezę. ŚJ nie biorą już zupełnie pod uwagę tego, że - jak ukazałem powyżej - sceptyczny i jawnie wątpiący charakter tej Księgi odbiera nam możliwość cytowania z niej zdań w taki sposób, jakby były one bezspornymi oświadczeniami o charakterze egzystencjalnym, podawanymi nam bezwarunkowo do wierzenia w trybie orzekającym. Niewątpliwie Księga ta niesie wraz z sobą wiele cennych rad dotyczących życia, jednakże sam fakt, że jej autor często bije się w niej z myślami, raz po raz zmieniając zdanie i wpadając z resztą Biblii w konflikt na poziomie ideowym, sprawia, że nie możemy traktować tekstu z Koh 9,5 jako czegoś bezdyskusyjnego. Nawet gdybyśmy uznali fragment z Koh 9,5 za bezdyskusyjny to nadal nie musi wynikać z tego mówiącego o braku świadomości umarłych tekstu, że człowiek po śmierci przestaje egzystować. Jak bowiem wskazałem już wyżej, utrata świadomości może być cechą ludzi nieprzytomnych, a więc już niekoniecznie umarłych.

[03 2005]

12

---