CHEMIOTERAPEUTYKI

Antybiotyki:

• Leki wytwarzane przez drobnoustroje i działające w małych stężeniach niszcząco na inne drobnoustroje

• Obecnie leki wytwarzane drogą półsyntetyczną i syntetyczną

• Chemioterapeutyki - leki stosowane w leczeniu zakażeń (a to niespodzianka!)

>Bakteriostatyczne - zahamowanie wzrostu

>Bakteriobójcze - nieodwracalne uszkodzenie lub śmierć komórki (apoptoza)

-zależne od stężenia- AMINOGLIKO, CHINOLONY

-zależne od czasu - LAKTAMY

miejsce działania		grupa leków	b- bójczo/ s- statycznie
ściana komórkowa		β laktamy cykloseryna	b
rybosom	30 S	aminoglikozydy tetracykliny	s
		50 S	chloramfenikol makrolidy linkozamidy	s
nukleotydy		sulfonamidy )	s- ~ dihydropteroinowy
				trymetoprym	s- ~ tetrahydrofolian
DNA		chinolony (ham. gyrazę, topoizomerazę IV) nitromidazol nowobiocyna	b
RNA		ryfampicyna
błona(wzr. przepuszcz.)		polimyksyny	b

zjawisko pierwszej dawki- przejściowy spadek wychwytu leku przez kom. bakt.
(dlatego np. AMINOGLIKO podawać 1 x dziennie)

oporność krzyżowa (równoległa)- oporność na leki z - pokrewnej grupy chem. - o podobnym mech. działania

oporność one- step (NAWET już po pierwszej dawce) -IZONIAZYD, RYFAMPICYNA, STREPTO, MAKROLIDY

oporność - enzymatyczna (penic., aminogliko, chloramfenik, ...) - rybosomalna (makrolidy, linkozamidy, ...)

ZAKAŻENIA SZPITALNE- MRSA (gronkowiec meticylinooporny), VRE(Ent. wankomycynoop.), Pseudomonas aureginosa(pałeczka ropy błękitnej), Proteus, KES (KLebsiella, Enterococ., Serratia)

leczenie :wankomycyna lub linezolid (ostateczność)

nadkażenia Cl. difficle- rzekomobłoniaste zap. jelit- LINKOZAMIDY, CEFALOSPORYNY III gen.

p/wsk.: /najlepiej zrobione to jest w „pielęgniarach”/

CIĄŻA : aminogliko,

sulfonamidy,

tetracykliny,

karboksypenicyliny,

chloramfenikol,

nefrotoks: ! aminogliko

bacytracyna

cykloseryna

chinolony

! karbapenemy

oksytetracykliny

polimyksyny

! sulfonamidy

! tetracykliny

[w anurii podajemy : klindamycyna + cefoperazon]

CILASTATYNA- ham.dehydroksypeptydaze i transport kanalikowy- NEFROPROTEKCJA

mielotoks: chloramfenikol, nowobiocyna

działanie miejsc. : bacitracyna, mupirocyna, nitrofur., neomycyna

dobre przenikanie do OUN: cefotaksim, cefoperazon, chloramfenikol, sulfadiazyna,

(antywirusowe): gancyklowir, cydofowir, foskarnet (leczenie CMV, herpeswirusów)

***

β-laktamy : cefalosporyny / cefamycyny / karbapenemy / monobaktamy / penicyliny / inh. βlaktamaz

PENICYLINY natur., izoksazol.	BENZYLPENICYLINA -PROKAINOWA, -BENZATYLOWA DIKLOKSAcylina FLUKSOKSAcylina KLOKSAcylina OKSAcylina	wąski zakres G+ : Str.pn., pyo,vir G- : Neiss. g., men. HCl oporne laktamazooporne	penicylin nie kojarz z : -makrolidy - linkozamidy - sulfonamidy - tetracyliny - chloramfenikol przed podaniem: wywiad alergiczny--> Testerpen--> prokaina
amino-	AMOKSYcylina AMPIcylina bek- tal- piw- ampicylina HETAcylina	szeroki, G- Salm/ Shig/ Bord/ H.inf./ Prot. mirab. HCl oporne
karboksy-	KARBENI- KARINDA- KARFE- TIKAR- cylina	G- Ps. aur/ Prot. mir., rett., vulg./ Provid./Serr.	p/wsk w ciąży
ureido-	AZLO- APAL- MEZLO- PIPERA- cylina	G- Enterob. !! Pseud. !! beztl.
laktam. oporne	FERMIDA- TEMO-cylina	G- Enterobact. H.inf. Morax Neiss
inh. β-laktamaz	KLAWULONIAN (+ amoksycylina/ tikarcylina) SULBAKTAM (+ ampicylina) TAZOBAKTAM (+ piperacylina)

PROBENECID- zmniejsza wydalanie penicylin wydłużając ich działanie

!!! H. pylorii : AMOKSYCYLINA+ KLARYTROMYCYNA+ METRONIDAZOL+ omeprazol

w nawrotach : METRONIDAZOL+ TETRACYKLINA+ omeprazol (inh. pompy H+)

CEFALOSPORYNY i CEFAMYCYNY:

I	cefADROKSYL cefALEKSYNA cefAZOLINA cefRADYNA	G+ z wyboru w Str.pneum.
II	cefAMANDOL cefAKROL cefPROZIL cefUROKSYM	H.inf. zak. mieszane ukł. odd ukł. mocz.	cefamandol- reakcja disulfiramoopodobna
III	cefoTAKSIM (G+)	G+	rzekomobłoniaste zap. jelit Cl. difficle
		cefoPERAZON (Ps.)		Pseudo. aur. ZOMR !!!
		cefTAZIDIM(G- cefETAM (G-)		G-
		cefTRIAKSON		H.inf/ Neis.g/ Proteus
IV	cefEPIM cefPIROM cefTAN	Enterobact Morax Neiss Pseud Sta (oprócz MRSA)
V	cefTOBIPROL cefTAROLINA
cefamycyny	cefoKSYTYNA cefoTETAN	E.c Klebsiella Proteus B.frag.

KARBAPENEMY ↓	MONOBAKTAMY ↓
ERTApenem IMApenem MEROpenem + cilastatyna (nefroprotekcyjnie)	AZTREONAM KALUMONAM TIGEMONAM
leki ostatniego rzutu w zakażeniach głębokich, posocznicach, ZOMR (są wysoce oporne na laktamazy ale indukują oporność plazmidową)	tylko G - rzeżączka : aztreonam + oksazolilowe + metronidazol

********************************************************************

MAKROLIDY	ERYTROMYCYNA SPIROMYCYNA AZITROMYCYNA KLARITROMYCYNA ROKSYTROMYCYNA	G+ : Str.pneum, pyo, viridans Coryneb., Listeria atypowe: Chl , Mycoplasma, Leg. G- : Bordetella, Campylo, H. ducreyi	Toxoplasmoza- SPIRAMYCYNA ! wydłużenie odstępu QT duże dawki ototoks. >> głuchota żółte zęby
LINKOZAMIDY	KLINDAMYCYNA LINKOMYCYNA	G+, beztl, atypowe, Plasmodium NIE na G-	powikłania: rzekomobłoniaste zap. jelit Clostr. difficle
AMINOGLIKO.	I: KANA- NEO- PARA- STREPTO- II: AMIKA- DIBEKA- GENTA- ISEPA- NETIL- SISO- TOBRA-	E.c.- zak. mieszane Klebsiella Proteus Pseudom. (AMIKAMYCYNA) endocarditis (+ penicyl.) beztl.: aminogliko. + metronidazol gruźlica: STREPTO + KANAmycyna	p/wsk: ciąża, ch. nerek NIE łączyć : - cyklosporyna - takrolismus - diuretyki pętlowe !!! - wapń ! OTOTOKSYCZNE--> głuchota nefrotoksyczne
aminoglikozydy i β laktamy działają synergistycznie ale nie podajemy ich w jednej mieszaninie tylko osobno !!!
TETRACYKLINY	TETRACYKLINA CHLORO tetra cyklina OKSY tetra cyklina DOKSY cyklina META cyklina MINO cyklina ROZI tetracyklina	G+, G-, atypowe, inne I rzut Chl, Mycopl, Rickets Yersinia- dżuma Brucella Vibrio- cholera B. tularensis- dury H. ducreyi- wrzód miękki dżuma, cholera, dury	p/wsk: ciąża osteo- nefro- hepato- toksyczne minocylina- zab. aparatu przeds. żółte zęby mała toks, duże wchł: doksy- mino-
peptydy cykliczne	BACITRACYNA GRAMICYDYNA POLIMYKSYNA B, E	E. c., Salm, Shig Enterob. aerogenes H.infl.	bacitracyna- nefrotoks., stos. miejsc. polimyks.- neuropatie
glikopeptydy	BLEOmycyna RAMOPLANINA TEIKOplanina WANKOmycyna	G+ Enterococcus Str. Coryneb. Clostr. diff. !!!
streptograniny (depsypeptydy)	CHINUPRISTYNA DALFOPRISTINA PRISTAmycyna WIRGINIAmycyna	G+ Sta, laseczki G- Neiss. g. pneumokoki, Enter. faec.
CHLORAMFENIKOL		Salm. typhi, paratyphi Ricket. ropnie, ch, sk., spojówek	p/wsk. ciąża !!! zespół szarego dziecka- MIELOTOKSYCZNY
KW. FUSIDOWY		MRSA	szybka tolerancja leku, oporność
MUPIROCYNA		Sta, Clost E.c, H.i., Kl. Neiss, Prot.
oksazolidony	LINEZOLID	MRSA, VRE
ketolidy	TELITROmycyna	Str. pn

********************************************************************

NITROMIDAZOLE	METRONIDAZOL	H. pylori, Cl. diff., beztlen	metaliczny posmak/suchość/ zap.j.ust./zap. nn./wysypki/r. DISULFIRANOWA- bierzesz- nie chlej alko.
		TINIDAZOL	beztlenowce	przed operacją
	NITROFURANY	NITROFURANTOINA, podobna- FURAZYDYNA	Citro,E.c., Kleb. tylko dln. dr. mocz.	r.alerg. naśladuje płatowe zap. pł.(gorączka kaszel, bół w klp, )> 6 m. stosowanie- zwłóknienie pł
		FURAZOLIDON ~NIFURZYD, NIFUROKSAZYD	E.c., S,S , Proteus, Vibrio| Giardia lab.	barwienie moczu r. disulfiropodobna
		NITROFURAL		oporność wielostopniowa, (zmiany aminokw+ efflux)
	CHINOLONY *także p/gruźl. II rzutu II- G- III- G+ IV- G+, beztl., atypowe	II gen.-CIPROFLOKACYNA FENOKSACYNA LOMEFLOKSACYNA OFLOKSACYNA	G---zak. ukł. mocz, tk. miękkich, spojówek CIPRO-Ps.aur. OFLOKS- Chlamydia	tendinopatie, uszk. chrząstki NIE podawać dzieciom! jony metali ham. wchłanianie
		III- LEWOFLOKSACYNA SPARFLOKSACYNA	SPARFLO- zap.pł atopowe (II rzut), zak. odd. LEWOFL- zak. odd, mocz, sk, bakt. G+	SPARFLO-zab. rytmu, najbardziej toksyczna
		iV- GATIFLOKSACYNA MOKSYFLOKSACYNA	odd, mocz., N.gon.	MOKSYFL- pnemokoki oporne na CIPRO
	SULFONAMIDY ant. PABA,blok. synt. kw.f p/bakt, moczopędne, hipoglikemizujące	SULFASALAZYNA MESALAZYNA OLSALAZYNA	Crohn (collitis ulcerosa) RZS immunosupr.	włóknienie pł przejściowa niepłodność mielotoks. olig-protein-hemat-uria
		TRIMETOPRYM	mocz., Entero,E.c., Prot., Sta. saphr. koag - Pn. carini	łatwe przenikanie do kom. i OUN
		KO-TRIMOKSAZOL TRIMETOPRYM+ SULFAMETOKSAZOL	Pn. carini, Toxopl,Brucel, Nocardia, H. ducr, G-, + mocz,odd,pok,pł
SULFONY	DAPSON, ALDESULFON	M. leprae, gruźl, Pn.car,	bóle głowy, bezsenn, psychozy, metHb, hemoliza, Jarish- Herxh.

LEKI PRZECIWPRĄTKOWE

Trąd: DAPSON + RIFAMPICYNA/ KLOFAZYMINA + TALIDOMID

TBC: - schemat 6 mies.:
2 mies.: INH+ RMP+ PZA+ EMB/ SM
4 mies.: INH + RMP

• leki 1. rzutu —
  
  IZONIAZYD(INH), polineuritis (!!! podawać B6), hepatotoks.,SLE- toczeń, alergia,
  
  RYFAMPICYNA(RMP),martwica kan. nerkowych, ham. transf. limfocytów, z.grypopchodny, alergie skórne, hepatotoks., wydz. z żółcią, nasial metab. estrogenów- spadek skut. antykonc.,
  
  PIRAZYNAMID(PZA), hepatotoks, dna- ham. wydz.kan. kw. mocz.,
  
  ETAMBUTOL(EMB), zap. pozagałkowe n. wzrok.,NIE dla dzieci
  
  STREPTOMYCYNA(SM) domięśniowo, ototoks., zab. równowagi, drętwienie twarzy, nefrotoks.
  |
  INH, RMP, EMB- przechodzą barierę łóżysk, nie są teratogenne

SM, ETIONAMID, CHINOLONY- teratogenne !!!

• leki 2. rzutu — ETIONAMID, KLOFAZYMINA, KANAMYCYNA, KAPREOMYCYNA, AMIKACYNA, TOBRAMYCYNA, kwas p-aminosalicylowy, CYKLOSERYNA, ofloksacyna, cyprofloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna, klarytromycyna, azytromycyna, imipenem, cefoksytyna, doksycyklina, minocyklina, kotrimoksazol, tioacetazon, linezolid, ryfabutyna, ryfapentyna

LEKI P/GRZYBICZE

AMFOTERYCYNA	Blasto, Candida, Cryptoc, grzybice narządowe	i.v.,uczulenie, hipertermia, hipotensia,zap.zakrz.żył, niedokrwistość, hepatotoks
CHLORMIDAZOL	Epidermo, Microspor, Tricho	zap.paznokcii sk- chl+ kw salic.
GRIZEOFULWINA	Epi, MIcr, Trich, zewn.	leukopenia, bóle głowy, wymioty
HACHIMYCYNA	Cand, Trichoph, Trichomon
NATAMYCYNA	grz. pochwy, sk, pok, j.ust
NYSTATYNA	Cand, Crypto, Micro, Tricho
EKONAZOL,KLOTRIMAZOL	drożdżyce , rzęsistek,	miejsc, dopochw.
MIKONAZOL	miejsc.	preparaty z hydrokortyzonem, metronidazolem
KETOKONAZOL	droż, histoplazm, blastomyk.	ginekomastia, bóle brzucha
FLUKONAZOL	droż. pochwy, j.ust., sk, układowe	zabroniony w ciąży, u karmiących, u kobiet aktywnych seks. nie stos. antykonc.
ITRAKONAZOL	powierzch, ukł, Asperg.	pulsacyjnie 1x/mies przez 6 mies
FLUCYTOZYNA	Candida, Cryptoc.
WORIKONAZOL	oporne Asper, Candida	politerapia AIDS, zab. widzenia, odczyny sk
KASPOFUNGINA	oporne Asper, ostat.rzutu

LEKI P/ PIERWOTNIAKOWE

MALARIA
I rzut- CHLOROCHINA + PIRYMETAMINA/ PROGUANIL
ostre napady- HYDROCHLOROCHINA
inne- CHININA + TETRACYKLINA, HALOFATRYNA, MEFLOCHINA, PRIMACHINA

PEŁZAKOWICA (AMEBIASIS)
bezobjaw: I- DIJODOHYDROKSYCHINOLINA II-METRONIDAZOL
ch. jelit z biegunką : I- METRONIDAZOL II-PAROMOMYCYNA
ropień wątroby: I- METRONIDAZOL II- EMETYNA


GIARDIAZA
I- MEPAKRYNA II- FURAZOLIDON (NIFURAZODONIUM)

RZĘSISTKOWICA (TRICHOMONAS VAGINALIS)
CHLORCHINALDOL, NATAMYCYNA, POLIKREZULEN, TENONITROZOL

LEISZMANIOZA
ALLOPURINOL, AMFOTERYCYNA, PAROMOMYCYNA, PENTAMIDYNA

TRYPANOSOMA
SPIROGERMANIUM, NITROFURAL, PENTAMIDYNA

PRZYWRY
PRAZIKWALEN, CHLOROCHINA, BITIONOL,
STIBOFEN, EMETYNA

TASIEMCE
I- NIKLOZAMID II- PRAZIKWANTEL, PAROMOMYCYNA

wuchereria bancrofti, loa loa- DIETYLKARBAMAZYNA

OWSICA (Enterobius vermicularis)
I- PYRANTEL II- PYRWYNIUM, MEBENDAZOL, ALBENDAZOL

GLISTNICA (Ascaris lumbricoides)
PYRANTEL, MEBENDAZOL, ALBENDAZOL, LEWAMIZOL

WŁOŚNICA (Trichinella spiralis)
MEBENDAZOL,TIABENDAZOL, kortykosteroidy

ŚWIERZB (Sarcoptes scabiei)
PERMETRYNA, KROTAMITON, LINDAN

LEKI PRZECIWWIRUSOWE
* herpes wirusy- CMV, HSV, VZV

I) ham. odpłaszczanie (uncoating)
AMANTYDYNA RIMANTYDYNA RIMANTYDYNA	grypa A(g A) grypa A HSV1,2
II) ham. synt.kw. nuklein. 1) foforany reag. z wewnątrzkom. KINAZĄ TYMID. w zakażonych kom powst. związek blok.POLIMERAZĘ DNA wirusa
ACIKLOWIR, BRYWUDYNA, FAMCYKLOWIR, PENCYKLOWIR	HSV, VZV
CYDOFOWIR, GANCYKLOWIR	CMV, zomr
walgancyklowir- preparat GANCYKLO + FORMIWIRSEN
2) ham. przyłaczanie nukl. i mRNA
IDOKSYURYDYNA, RYBAWIRYNA	g A, g B, Lassa, Parainfl., RSV, HBV
WIDARABINA	HSV- 2
3) NRTI - nukleozydowe inh. odwrotnej transkryptazy ABAKAWIR, DIDANOZYNA, EMTRYCYTABINA LAMIWUDYNA, TENOFOWIR, ZALCYTABINA, ZIDOWUDYNA (AZT)	HIV 1, 2
STAWUDYNA	tylko HIV 1
4) nNRTI
DELAWIRDYNA, EFAWIRENZ, NEWIRADINA	HIV
5) analogi pirofosforanu FOSKARNET	CMV, HSV, VZV
III) inh. proteaz HIV INDINAWIR, NELFINAWIR, RITONAWIR, SACHINAWIR	duży efekt I przejścia Kaletra : ritonawir+ lopinwir
IV) ham. uwalnianie inh. neuroamidazy OSELTAWIR, ZANAWIR	grypa
INF	HBV, HCV, kłykciny, b. włochatokom., mięsak Kaposiego, EBV

wirus //////// lek z wyboru

HIV	HAART- highly active antiretroviral theraphy NRTI+ NRTI + nNRTI lub 2 x NRTI + PI (inh. proteazy) ZIDOWUDYNA+ LAMIWUDYNA +DELAWIRD / SACHINAWIR
CMV	cydofowir, gancyklowir, foskarnet,
HSV, VZV	I- acyklowir, II- pencyklowir, brywudyna III- foskarnet
grypa A	amantydyna
grypa B, A	oseltawir, zanawir
HCV, RSV	rybawiryna, paliwizumab (synagis)- przeciwciało monoklonalne

ZATRUCIA

substancja antidotum

antykoagulanty	FITOMENADION
atropina	FIZOSTIGMINA
amoniak	Glikokorty. (inhal.)
benzodiazepiny	FLUMAZENIL
beta-blokery	ORCIPRENALINA, GLUKAGON
blokery Ca	Carbo med., Glukonian Ca, ORCIPRENALINA
Cu	PENICYLAMINA
cyjanki	AZOTAN AMYLU (inhal.), AZOTAN Na (i.v.), TIOSIARCZAN Na, wersenian
digoksyna	frag. Fab- Digibind, Digitalis Antidot
eter	tlen , atropina
Fe	DEFEROKSAMINA
Hg	DMPS- dimerkaptopropanosulfonian sodu, penicyl.
hipertermia	BROMOKRYPTYNA, DANTROLEN
izoniazyd	pirydoksyna- wit. B6
jod	zawiesina mąki, tiosiarczan Na
kokaina	MgS2, antyarytmiki
kurara	neostigmina
metotreksat	kw. foliowy
Mg	10 % glukonian Ca, neostigmina
metanol	etanol, FOMEPIZOL, PIRAZOL
metHb	błękit metylenowy
opioidy	NALOKSON, na odwyku: metadon, klonidyna
paracetamol	N- acetylocysteina, metionina
Pb	EDTA-wersenian wapniowo-disodowy, penicylamin
salicylany	NaHCO3 1mmol/kg

---