55. Tarczyca, jej budowa, hormony i funkcje.

56 Gruczoły tarczyczne hormony ifunkcja.

57. Nadnercza, ich budowa, hormony i funkcje.

58. Trzustka jako gruczoł dokrewny, H hormony i funkcję.

59. Gonady jako gruczoły dokrewne, ich hormony i funkcje.

60. Ogólna charakterystyka i podziej narządów

61. Budowa oka, jego czynności i drogi wzrokowe z uwzględnieniem aparatu ochronnego oraz okoruchowego i jego unerwienia.

62.Budowa i czynności narządów smaku i powonienia, z uwzględnieniem dróg i odcinków nerwowych tych narządów.

63. Budowa i czynności narządu słuchu oraz dróg i ośrodków słuchowych w mózgu.

64.Bud owa i czynności narządu równowagi, budowa i czynności tego narządu.

65 Ogólna charakterystyka układu trawiennego, jepo pod™' i funkcJg poszczególnych odcinków.

66. Jama ustna i narządy jamy ustnej, ich budowa i funkcje.

67. Gardło, przełyk i żołądek, ich budowa i funkcje.

68. Jelito cienkie i gruczoły trawienne (wątroba i trzustka), ich budowa i funkcje.

69. Trzustka

70, Wątroba

71. Jelito grube, jego budowa i funkcje.

72. Ogólna charakterystyka układu oddechowego z uwzględnieniem opłucnej i jej roli w mechanizmie oddychania.

73. Budowa i funkcje górnych dróg oddechowych ze szczególnym uwzględnieniem budowy krtani.

74. . Budowa i funkcje dolnych dróg oddechowych, ze szczególnym uwzględnieniem budowy pęcherzyków płucnych.

75. Budowa i funkcje serca, z uwzględnieniem naczyń wieńcowych oraz układu przewodzącego serca.

76. Ogólna charakterystyka układu krążenia, jego podział i rola poszczególnych elementów.

77. Główne tętnice i żyły krążenia wielkiego, ich budowa i topografia.

78. Główne tętnice i żyły krążenia małego, budowa i topografia.

79. Naczynia i węzły chłonne, ich budowa, topografia i funkcje.

79. Budowa i topografia układu wydalniczego ze szczególnym uwzględnieniem budowy i funkcji nerki.

80. Ogólna charakterystyka i funkcje powłok ciała.

81. Naskórek, jego budowa i wytwory (gruczoły, włosy, paznokcie) i ich funkcje.

82. Budowa i funkcje skóry właściwej i tkanki podskórnej.

83. Zmysły czucia skórnego, ich budowa i funkcje.

55. Tarczyca, jej budowa, hormony i funkcje.

Tarczyca leży z przodu szyi, przylega do tchawicy. Składa się z dwóch płatów prawego i lewego oraz łączącej je węziny. Z węziny częst wyrasta ku górze wyrostek gruczołu zwany płatem piramidowym. Miąższ gruczołu składa się z pęcherzyków wypełnionych koloidem. Tarczyca wydziela:

Tyroksynę trójjodotyroninę kalcytoninę

Niedoczynność tarczycy i dzieci prowadzi do kretynizmu, a u dorosłych powstają wple oraz obrzęk śluzowaty

Nadczynność prowadzi do choroby Basedowa: wychudzenie, podwyższona temperatura, nadmierna ruchliwość, nerwowość, wytrzeszcz oczu.

Tarczyca reguluje metabolizm białek, warunkuje rozwój fizyczny i psychiczny, przyspiesza dojrzewanie płciowe oraz pobudza układ nerwowy i proces wzrostu.

56 Gruczoły tarczyczne hormony ifunkcja.

Leżą za tylną powierzchnią piatów tarczycy. To cztery żókobrunatne twory wielkości

ziarna pieprzu Składają sicz dwóch rodzajów komórek - głównych.

Wydzielają one paralhormon (PTH), który reguluje zawartość jonow wapma w płynach

Niedtcz^nnośó przytarczyc powoduje niedostatek wapnia we krwi i nadmierną

CczynTStl^odtpnienie kości, nadmiar wapnia we krwi oraz utrat, wapnia

wraz z moczem.

57. Nadnercza, ich budowa, hormony i funkcje.

Umieszczony w postaci czapeczek na górnych końcach obu nerek. Składają się z: kory - stanowiącą 80-90% masy całego narządu i dzielącą się na warstwę kłębkowatą, pasmowatą i siatkowatą, oraz otoczonego przez korę rdzenia. Kora wytwarza:

mineralokortykoidy - w kanalikach nerkowych wzmagają resorpcję wody, a w komórkach mięśniowych i nerwowych zwiększają zawartość potasu i zmniejszają zawartość sodu.

Glikokortykoidy - zależna od nich jest przemiana węglowodanów, białek i tłuszczów. Powodują prawidłową pobudliwość wszystkich rodzajów tkanki nerwowej, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, wpływają na skład krwi.

Niedoczynność kory nadnerczy powoduje chorobę Addisona (cisawicę) - ogólne osłabienie nerwowe, obniżenie ciśnienia krwi, spadek w niej poziomu cukru.

Rdzeń wytwarza:

- adrenalinę i noradrenalinę - działają one na obwodowe naczynia krwionośne,
podnosząc ciśnienie krwi. Różnica między nimi polega na tym że adrenalina
silniej pobudza akcję serca a noradrenalina pobudza do skurczu mięśniówkę
gładką naczyń oporowych.

58. Trzustka jako gruczoł dokrewny, H hormony i funkcję.

Trzustka leży za żołądkiem na tylnej ścianie jamy brzusznej Ma kształt obry. Część I k la toyroZsianeąw trzustce wyspy Langerhansa. Wysepk, te ^ «£g£ rodzajów komórek: alfa, beta i delta. Trzustka odgrywa ważną rolę w metabol.znue węglowodanów, białek i thiszczów. W gSg!^ hormon ten zwiększa poziom cukru we krwi. Wydzielają go komórki

Lulinę - obniża poziom cukru we krwi. Wydzielająja komórki beta. I Somatostatynę i 'gastrynę - to hormony wydzie.ane przez komork, de.ta. Gastryna wywołuje wydzielanie soku żołądkowego.

Niedoczynność trzustki prowadzi do cukrzycy natomiast nadczynność do niedoboru cukru we krwi (omdlenia, drgawki, śmierć).

59. Gonady jako gruczoły dokrewne, ich hormony i funkcje.

JĄDRA Leżą w worku mosznowym, mają kształt owalny, przypominający kurz jajko.

Jądra wytwarzają: testosteron - pobudzą wzrost kości i mięśni w kierunku kształtów męskich. • Wpływa także na powstawanie drugo i trzeciorzędowych cech płciowych

męskich. Androsteron. Niedoczynność jąder powoduje wysoki głos, brak owłosienia twarzy, wąskie barki, zaburzenia popędu płciowego i płodności.

JAJNIKI Leżą po obu stronach macicy, za jajowodami. Maja kształt migdała a każdy z nich

otoczony jest błoną łącznotkankową.

Jajniki wytwarzają: estradiol progesteron powodują one wzrost i rozpulchnienie błony śluzowej macicy. Niedoczynność jajników prowadzi do niekobiecej budowy ciała: zbyt wąskie biodra, zaburzenia popędu płciowego i płodności.

60. Ogólna charakterystyka i podziej narządów

Narządy zmysłów są przystosowane do odbierania bodźców ze środowiska SLego" wnętrz" ustroju. Pobudzone komórki nerwowe danego narządu prS impułsy bezpośrednio na swoje neuryty. Impulsy *^£^ przez nerwy zmysłowe do mózgowia, trafiając do określonych okolic kory mózgu. Do narządów zmysłów należą: narząd wzroku

- narząd przedsionkowo - ślimakowy (statyczno - słuchowy)

narząd powonienia narząd smaku narządy czucia powierzchownego i głębokiego.

61. Budowa oka, jego czynności i drogi wzrokowe z uwzględnieniem aparatu ochronnego oraz okoruchowego i jego unerwienia.

WZROK Gałka oczna - leży w oczodole na ciele tłuszczowym. Wyróżnia się na niej biegun przedni i tylny, oś zewnętrzna gałki ocznej i równik. Zawartość gałki ocznej otaczają trzy warstwy: zewnętrzna - błona włóknista, środkowa - błona naczyniowa i wewnętrzna - błona nerwowa..

Błona włóknista - jej przedni odcinek stanowi przezroczysta rogówka. Jej kształt jest zbliżony do szkiełka z zegarka. Nie ma ona naczyń krwionośnych ani chłonnych. Jej zadanie to przepuszczanie i załamywanie promieni świetlnych.

Twardówka - to większa, nie przezroczysta część błony włóknistej oka. Jej powierzchnia wewnętrzna jest przeważnie biała i jej przedni odcinek jest widoczny jako białko oka. Przy tylnym biegunie w twardówce znajduje się otwór sitowy przez który wchodzi nerw wzrokowy.

Błona naczyniowa - zaliczamy do niej naczyniówkę, ciało rzęskowe i tęczówkę. Naczyniówka - to tylny, największy odcinek błony naczyniowej. Wyściela wewnętrzną powierzchnię twardówki od nerwu wzrokowego, przechodząc w ciało rzęskowe. Służy do odżywiania zewnętrznych warstw siatkówki.

Ciało rzęskowe - to część środkowa błony naczyniowej. Zawiera mięśnie gładkie o przebiegu rzęskowym i promienistym. Mięśnie te wpływają na stopień wypukłości soczewki w procesie akomodacji.

Tęczówka - leży między rogówką a soczewką i dzieli przestrzeń między nimi na przednią i tylną komorę oka. Komory są wypełnione cieczą wodnistą. Obie komory łączy źrenica - otwór znajdujący się pośrodku tęczówki.

Błona nerwowa - tworzy ją siatkówka. Pokrywa ona od wewnątrz naczyniówkę, ciałko rzęskowe i tęczówkę. Zewnętrzna powierzchnię siatkówki tworzy warstwa barwnikowa. Część przednia siatkówki jest niewrażliwa na światło i nosi miano ślepej. Od strony naczyniówki leży światłoczuła warstwa komórek zmysłowych zwanych pręcikami i czopikami, które sa receptorami bodźców świetlnych. Na całej siatkówce jest ok. 120 min pręcików zawierających światłoczuły barwnik rodopsynę. Miejscem na siatkówce gdzie jest najwięcej czopków jest plamka żółta. Jest ich prawie 20 razy mniej niż pręcików. Zawierają jodopsyne, która wywołuje wrażenie różnych barw. Wypustki pręcików i czopków połączone są z komórkami nerwowymi dwubiegunowymi. Przed komórkami dwubiegunowymi leży warstwa komórek nerwowych zwojowych, których neuryty skupiają się w jedna wiązkę, tzw tarczę nerwu wzrokowego (plamka ślepa). Nerw wzrokowy - przez kanał wzrokowy wchodzi do czaszki gdzie następuje skrzyżowanie włókien donosowych. W zawzgórzu włókna pasma wzrokowego tworzą synapsy z następnymi neuronami drogi wzrokowej. Wypustki tych neuronów biegną do korowych ośrodków wzrokowych. Część wypustek dochodzi do wzgórków górnych pokrywy śródmózgowia.

Aparat ruchowy oka - ruchy gałki ocznej wykonuje sześć mięśni: Proste: górny, dolny, przyśrodkowy, boczny i skośne: górny i dolny Mięśnie proste podnoszą i obniżają przedni biegun gałki ocznej oraz maja udział w przywodzeniu i odwodzeniu.

Mięśnie skośne wprowadzają nieznaczne ruchy obrotowe.

Aparat ochronny oka - gałka oczna przykryta jest z przodu powiekami. Powieka górna jest odgraniczona od ciała przez brew. Powieka dolna jest odgraniczona od policzka przez bruzdę powieko^ - policzkową. Z wolnych brzegów powiek wyrastają rzęsy. Powieki chronią gałkę oczna przed czynnikami szkodliwymi (ciała obce).

ruganie odruchowe powiek" (10-20 razy na minutę) powoduje oczyszczanie i zwilżanie wydzielina łzowa powierzchni gałki ocznej.

Spojówka - to przezroczysta blaszka łącznotkankowa, pokryta nabłonkiem wielowarstwowym. To narząd ochronny i wydzielniczy. Dzięki jej gładkiej i śliskiej powierzchni możliwe są ruch gałek. Oczyszcza rogówkę, i pokrywa ja warstwa płynu łzowego, która chroni ją przed wysychaniem, zwiększa jej właściwości optyczne i pełni funkcję bakteriobójcza i odżywczą.

Narząd kawy - składa się z gruczołu łzowego i dróg odprowadzających. Gruczoł łzowy leży w górnobocznym kącie oczodołu. Łzy wpływają do worka spojówkowego, stąd dostają się do punktów łzowych, na przyśrodkowych krawędziach powiek. Punkty łzowe to początek, kanalików łzowych uchodzących do woreczka łzowego. Woreczek łączy się z przewodem nosowo - łzowym.

62.Budowa i czynności narządów smaku i powonienia, z uwzględnieniem dróg i odcinków nerwowych tych narządów.

WBCH - jest to zdolność reagowania na cząsteczki substancji wonnych unoszących się w powietrzu lub w wodzie z dala od silnego źródła. W ten sposób kontrolowane są substancje wchodzące do układu pokarmowego i oddechowego.

Narząd powonienia zlokalizowany jest w błonie śluzowej jamy nosowej, w jej części górnej pokrywającej przegrodę nosa i małżowinę nosową górną. Nabłonek węchowy zbudowany jest z trzech rodzajów komórek: podstawnych, podporowych i zmysłowych. Komórki węchowe mają kształt wydłużony i zaopatrzone są w proste włókienka zwane rzęskami węchowymi, które wystają nad powierzchnię nabłonka. Włókienka te reagują na zetknięcie się z cząsteczkami substancji wonnej. Wypustki dośrodkowe komórek przechodzą we włókna nerwu węchowego, wnikające przez otwory blaszki sitowej, do jamy czaszki do opuszki węchowej mózgu. Gruczoły węchowe wydzielają śluz zawierający pewną ilość substancji tłuszczowych, w śluzie tym rozpuszczają się cząsteczki substancji wonnych. Roztwór podrażnia chemicznie włoski komórek węchowych. Przez ciało komórki podrażnienie przenosi się wzdłuż gałązki nerwu węchowego do mózgu, gdzie powstaje wrażenie węchowe. Lepsze warunki do pobudzania komórek węchowych stwarza ruch powietrza, przy którym więcej cząsteczek substancji wonnej osadza się na powierzchni nabłonka zmysłowego.

SMAK- narząd smaku: kubki smakowe (chemoreceptory).

Receptorami saku są ogólnie mówiąc kubki smakowe występujące głównie na błonie

śluzowej języka, a w mniejszej liczbie na podniebieniu miękkim, migdałkach na głośni i

na tylnej ścianie gardła. Kubki smakowe zbudowane są z komórek smakowych i

zrębowych. Najwięcej kubków smakowych jest na języku. Skupione są na koniuszku,

po bokach i jego podstawie. Kubki smakowe osadzone są w brodawkach smakowych,

małych uwypukleniach błony śluzowej.

Odpowiednio do kształtów noszą one nazwy:

*brodawki okolone - są umiejscowione na górnych powierzchni języka w pobliżu jego

nasady w formie litery V.

*brodawki grzybowate - znajdują się w przedniej części języka i na jego brzegach

między brodawkami nitkowatymi.

*brodawki liściaste - rozmieszczone są na brzegach bocznych tylnej ściany języka.

*brodawki nitkowate - które pełnią funkcję mechaniczną i są rozmieszczone

równomiernie na całej powierzchni grzbietowej języka.

Kubki smakowe są złożone z grup smukłych komórek smakowych, ograniczających mały otworek smakowy. Każda komórka zaopatrzona jest we włókienko przewodzące bodźce do włókien smakowych nerwów czaszkowych: twarzowego, językowo gardłowego i bębenkowego, a od strony otworka kończy się pręcikiem smakowym. Bodźcem podrażniającym chemicznie komórki smakowe są roztwory spożywanych substancji w płynach pokarmu lub ślinie. Podrażnienie przebiegające drogą włókien nerwu językowo gardłowego oraz wzdłu^tzw. struny bębenkowej nerwu twarzowego przenosi się do ośrodków korowych , gdzie powstaje wrażenie smakowe. Substancje suche lub nie rozpuszczalne wrażeń smakowych nie wywołują

Człowiek rozróżnia cztery podstawowe smaki: słodki, słony, kwaśny . gorzki. Smak słodki i słony odbierany jest przez brodawki leżące na końcu języka, kwaśny przez części boczne języka, a gorzki przez brodawki usadowione na nasadzie języka.

Biologicznie rola smaku polega na kontroli świeżości i przydatności pokarmu. Wrażenia smakowe pobudzają też na drodze odruchowej funkcję wydzielniczą gruczołów trawiennych, wzmagających proces trawienia.

63. Budowa i czynności narządu słuchu oraz dróg i ośrodków słuchowych w mózgu.

JSŁUCH-jest to wrażliwość na fale dźwiękowe, które stanowią bodziec pobudzający narząd słuchu. Źródłem fal dźwiękowych są drgające ciała sprężyste: stałe, ciekłe i gazowe.

UCHO-narząd słuchu i równowagi-zmienia drgania fal dźwiękowych na określone wrażenia, które uświadamiamy sobie jako dźwięki. Słuch jest obok wzroku drugim zmysłem umożliwiającym orientację w otoczeniu i przystosowanie się do niego. Słuchem rozpoznajemy zjawiska i obiekty na podstawie wydawanych przez nie dźwięków, możemy określić ich położenie i stan. U człowieka słuch wiąże się ze zdolnością mówienia i słyszenia mowy innych, co ułatwia wymianę myśli, nabywanie wiadomości i ogólny rozwój władz umysłowych. Czynności ucha związane z jego budową. Pod względem anatomicznym dzielimy ucho na:

-ucho zewnętrzne-które umieszczone jest na bocznej powierzchni głowy i składa się z

małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego

* małżowi na -stanowi fałd skórny pokrywający pofałdowaną płytkę chrząstki

sprężystej. Dolna część małżowiny tzw. płatek, zamiast chrząstki zawiera pod skórą

podściółkę tłuszczową. Rolą małżowiny jest chwytanie fal dźwiękowych i

przekazywanie ich przez przewód słuchowy zewnętrzny na błonę bębenkową.

*przewód słuchowy zewnętrzny-ma długość od 2,5 do 3 cm i prowadzi w głąb kości

skroniowej. Wyściela go skóra bogata w gruczoły łojowe, które produkują tzw.

woszczek- substancję lepką i tłustawą, który namaszcza błonę bębenkową, a wraz z

porastającymi przewód włoskami chroni wnętrze ucha przed ciałami obcymi. Przewód

ten zamyka ustawiona skośnie błona bębenkowa, stanowiąca granice z uchem

środkowym.

-ucho środkowe-umieszczone jest w piramidzie kości skroniowej. Wypełnione jest ono

powietrzem i wysłane błoną śluzową. Składa się z jamy bębenkowej , kosteczek

słuchowych, trąbki słuchowej i komórek sutkowych.

*jama bębenkowa-to niewielka przestrzeń, która od strony ucha zewnętrznego

zamknięta jest błoną bębenkową, a od strony ucha wewnętrznego- ścianą błędnika. W

ścianie tej znajdują się dwa okienka: większe owalne- okienko przedsionka,, które

zamyka podstawa strzemiączka , oraz mniejsze okrągłe- okienko ślimaka. Ze światłem

zewnętrznym jamę bębenkową łączy tzw. trąbka słuchu.

*trąbka słuchu-(przewód Eustachiusza) jest to kanał długości 3,5 do 4 cm, otwierający

się w nosowej części gardła. Dzięki niemu przez jamę ustną wyrównuje się ciśnienie po

obu stronach błony bębenkowej.

*kosteczki słuchowe-są to trzy miniaturowe kosteczki: młoteczek, kowadełko i

strzemiączko które znajdują się wewnątrz jamy bębenkowej. Połączone są ze sobą

stawami na kształt mostu wiszącego. Tworzą one układ mechaniczny (system dźwigni)

przenoszący drgania z błony bębenkowej, z którą zrośnięta jest rękojeść młoteczka, na

błonę okienka owalnego błędnika w którą uderza podstawa strzemiączki. Przekazując

drgania, układ kosteczek zwiększa ich siłę około 50 razy.

*komórki sutkowate- są uzupełnieniem jamy bębenkowej. Są to przestrzenie zawarte w

obrębie wyrostka sutkowatego kości skroniowej. Ich wielkość i liczba jest różna. Łączą

się one ze sobą, tworząc wspólny układ komunikujący się z jamą bębenkową i wysłane

są błoną śluzową. -ucho wewnętrzne- podobnie jak środkowe znajduje się w wydrążeniu kości skroniowej w postaci jam i kanałów, tworzących błędnik kostny, wewnątrz którego znajduje się błędnik błoniasty, przymocowany pasemkami łącznotkankowymi do ścian kostnych. Z zewnątrz błędnik błoniasty otoczony jest płynem- przychłonką, a wewnątrz wypełnia go śródchłonka. W błędniku wyróżnia się : ślimak, przedsionek, trzy kanały półkoliste i przewód słuchowy.

*ślimak - jest najbardziej ku przodowi wysuniętą częścią błędnika. Ma podstawę i szczyt. Kanał spiralny ślimaka jest ułożony wokół wrzecionka. W ślimaku znajdują się zakończenia nerwu ślimakowego, które są drażnione w następstwie drgań przenoszonych z błony bębenkowej, drogą kosteczek słuchowych na błędnik błoniasty. *przedsionek - leży po między ślimakiem od przodu, a kanałami półkolistymi od tyłu. Znajdują się w nim dwie części błędnika błoniastego :kulisty woreczek i wydłużona łagiewka. W obu częściach znajdują się zakończenia nerwowe, które drażnione informują o położeniu ciała.

*kanały półkoliste - ułożone są w trzech płaszczyznach. Kanał przedni leży skośnie w stosunku do płaszczyzny strzałkowej, kanał tylny w stosunku do płaszczyzny czołowej, a boczny w płaszczyźnie poziomej. Kanały półkoliste kończą się rozszerzeniem zwanym bańką. We wnętrzu kanałów znajdują się przewody błoniaste wysłane nabłonkiem zmysłowym. Przedsionek i kanały półkoliste są narządami równowagi i zmysłu przestrzennego.

Narząd Cortiego (narząd spiralny)

To właściwy narząd słuchu, zbudowany z orzęsionych komórek zmysłowych (receptorów słuchowych) zatopionych w endolimfie kanału środkowego ślimaka. Narząd Cortiego leży na błonie blaszki spiralnej czyli dolnej ścianie ślimaka błoniastego, Jest to listewka nabłonka zmysłowego złożonego z komórek słuchowych czyli z komórek rzęsatych wewnętrznych i zewnętrznych oraz komórek zrębowych (podporowych). Nad komórkami słuchowymi rozciąga się błona pokrywowa. Właściwymi receptorami słuchowymi są komórki rzęsate, do których dochodzą zakończenia nerwu słuchowego. W budowie tego narządu można wyróżnić jeszcze jądro, rzęski i błonę podstawną. Komórki słuchowe w narządzie Cortiego unerwione są przez nerw ślimakowy. Działanie narządu Cortiego:

Drgania młoteczka, kowadełka i strzemiączka wprawiają w ruch płyn (endolimfe) w przewodzie przedsionkowym, drgania te przenoszone są do błony podstawnej, co przez zmianę położenia włosków wobec błony pokrywowej wywołuje pobudzenie narządu Cortiego.

64.Bud owa i czynności narządu równowagi, budowa i czynności tego narządu.

Komórki zmysłowe narządu równowagi znajdują się w uchu wewnętrznym. Mieszczą

się one w przedsionku i w kanałach półkolistych.

♦przedsionek - leży po między ślimakiem od przodu, a kanałami półkolistymi od tyłu

Znajdują się w mm dwie części błędnika błoniastego .kulisty woreczek i wydłużona

łagiewka. W obu częściach znajdują się zakończenia nerwowe, które drażnione

informują o położeniu ciała.

♦kanały półkoliste - ułożone są w trzech płaszczyznach. Kanał przedni leży skośnie w

stosunku do płaszczyzny strzałkowej, kanał tylny w stosunku do płaszczyzny czołowej,

a boczny w płaszczyźnie poziomej. Kanały półkoliste kończą się rozszerzeniem

zwanym bańką. We wnętrzu kanałów znajdują się przewody błoniaste wysłane

nabłonkiem zmysłowym.

Przedsionek i kanały półkoliste są narządami równowagi i zmysłu przestrzennego.

65 Ogólna charakterystyka układu trawiennego, jepo pod™' i funkcJg poszczególnych odcinków.

1 nO.An TRAWIENNY (Bokąrmoyą) Zadaniem układu pokarmowego jest pobieranie pokarmu, przerwanie go (rozkład, trawienie,

wchłanianie) oraz wydalanie nie strawionych resztek pokarmu.

SX^o^ład. się z przewodu pokarmowego rozpoczynającego s,e ustam, a

kończącego się odbytem oraz dwóch gruczołów: wątroby t trzustki.

Przewód pokarmowy składa się z:

1. część nadprzeponowa: jama ustna gardło przełyk

2. część przeponowa żołądek jelito cienkie jelito grube

66. Jama ustna i narządy jamy ustnej, ich budowa i funkcje.

Jama ustna .

Jama ustna Jest początkowym odcinjdejiLpi^e^odu^karmowej^Dzieli się na^

■^___p£zgdsionek jamy ustnej (przestrzeń zawarta między łukami zębowymi a wargami i

policzkami) jamę ustną właściwą (stanowi przestrzeń między łukami zębów a cieśnią gardzieli;

jej strop stanowi podniebienie [twarde i miękkie], a dno - mięśnie żuchwowo -gnykowe i język)

X ciesń gardzieli (kanał łączący jamę ustną z gardłem) & Cąjejyn^rzejam^jj^toeLwysłane Jest bjoną śluzową bogato ukrwioną, zawiera liczne gruczoły ślinowe. W jamie ustnej pokarm podlega pierwszym procesom przeróbloT" zwłaszcza mechanicznym, polegającym na rozdrobnieniu, przeżuciu, ogrzaniu i uformowaniu kęsa nasyconego śliną i pokryciu go śluzem, ułatwiającym jego przełknięcie.

Zęby U człowieka występują dwa pokolenia zębów: mleczne i stałe. Zęby mleczne wyrzynają się począwszy od 6 miesiąca życia W skład uzębienia mlecznego wchodzą (w każdej połowie szczęki i żuchwy): 2 siekacze, 1 kieł, 2 trzonowce (wszystkich zębów mlecznych jest 20). Począwszy od 7 roku życia zęby mleczne są zastępowane przez zęby stale. W skład zębów stałych wchodzą dodatkowo 2 przedtrzonowce i trzeci trzonowy, ząb mądrości - wszystkich jest ich 32.

JCażdYząbskłada się z korony (wystaje ponad dziąsło i jest pokryta najtwardszą substancją w organizmie! szkljwem - zawiera 95 % soli mineralnych)wszyjki i korzenią, (schowanego w zębodole)~z!ąb zbudowany jest z zębiny. Korona zawiera jamę, zwaną komorą zęba, która przechodzi w kanał korzenia^ Komora~z^DTT_kanały korzeniowe" w7pełnTohTsą luźnąTkanką łączną tw^rz^c^miazgę zęba, w której przebiegają naczynia

jji£Qy_y zęba. Ządaiiiemuzębienia lesjjcjr&ytanie, ro2dra^niarue"jjpiażdżenie pokarmu.

Fooimia zębowa^

Zęby mleczne (20) |[J; zęby stałe (32) =~

Język

Język jest to mięśniowy narząd pokryty błoną śluzową, położony na dnie jamyusti^

jjrzymouffwany swą nas!Bą~Qło~1a3Ścrgnykowej i chrząstek krtani. Jest nąfważniejszym

JnareąHei^

umożliwia też formowanie i przesuwanie ku garclłu kęsów pokarmu. W języku wyróżnia się nasadę, trzon i koniec. Na grzbiecie i brzegach języka znajdują się liczne'

"bjddiwiS^oWoiie, nitkowaTe^zybowaTenTsciaste^yrtcłł błonre-śraz^weTźnajdują się kubki smakowe. Język unerwiony jest ruchowo przez nerw podjęzykowy (XII), a czuciowo przez nerw trójdzielny (V), językowo-gardłowy (IX) i błędny (X).

Gruczoły ślinowe

^U^ODie^Śluzow^LJamy ustnej znajdują się liczne drobnej*ruczoły ślinowe. Pozajym

do jamy ustnej otwierają się ujścia 3 par duży^gruczolowślinowych. Są to:'

±z ślinianką przyuszną „

.ślinianka pjc^dżuchwowa JUL ^ślinianka pod językowa

Ilinianki wydzielają do jamy ustnej około 1,5 litra śliny na dobę lślina jest pierwszym ^QkT&m-4caAiqennym, jaki pokarm napotyka na, swej drodze). Jest to ciecz bezbarwna,

wodnista, o odczynie prawie obojętnym, składa się z około 98 % wody, białka -mucyny soli mineralnych oraz enzymu - amylazy ślinowej, zwanej ptialiną. Rola simy

polega na^miskczeni^ składników pokaimawych.

•Wydzjelanieśliny jest czynnością odruchową^-Pśrodki nerwowe kierujące pracą
IfimSnek znajdują się w Ta5emTpii53łużo^m, w jądrach podkorowych i w korze
mózgowej

67. Gardło, przełyk i żołądek, ich budowa i funkcje.

Gardło jest narządem wspólnym układu oddechowego i pokarmowego. 3 części gardła

losowa!(nozdrza tylne połączone z jamą nosową, krzyżowanie drogi oddechowej i

pokarmowej); połączenie z ucherrijrodkowym zą pomocą trąbki słuchów^

• Ustna (łączy gardło z jamą ustną) ?<^ ^oywPo^ c^eŁui

'•^Krtaniowa^(półącz"eniej^wejściejT> do krtani zamkniętenagłośnią).

Wjamie garHliznajdują sięskupienia tkanki fimfatycznei - fzw. migdałki. Produkuje
ne~limfocyty, które za~pomocą wytwarzanych przeciwciał niszczą drobnoustrój g-W
'ślańach zapalnych migdałki moga^znacznie się powiększać. lQj?teTTH^r%ąjiię przerost
^w.trzetiegi^^ oddycKanie nosem- \}^m * V* Gv £ OOMdk)

Przełyk (długość od 25-30 cm)jest przewodem pośrednjczącym w przekazywaniu
*M yg^^ryJfgrP—arm^w z &£££&* ^° żołądka JDziefi się na czę^szyinzL piersiową i bTzusznap^e
\. zachodzą w nim procesy wchlarnarnaTlfawienia. , i . i . **^v^s^5eż^^-Żołądek

Żołądek je^L-ULJYprkowaty, mięsisty odcinek przewodu pokarmowego ptlniący rolę
zbiornika pokarmu ^pojemności około l-t,Jnura./^okafTńj[ńi£chamc£nie rozdmhnion^
wffirm£ustnei~zmieszany ze śliną i/^brmg^ri^yKęs)^o^taie przesunięty do-żoładkaJ.
•tu zamrefliony w pł\Hłna_rmaz^ęCŻoładekrp^>łQ^ny i&sl skośnie tuż pod przeponą w
okolicvnadbrzuszne£ i w podżebrzu lewym. Żołądek jest najbardziej_elastyczną c^ejcja.
j^ewodu pokarmowego i dlatego jego kszTałToraz położenie u człowieka się zmieniają
T^ajj*^ft£jagATw^ę^^ pnkarrnową^.Żołądek łączy się z przełykiejLCześcią

<ZWjri3_wpustem żołądka^_gzgść dochodząca do dwunastnicy nazywa się odźwiernikiem.
Żołądek składa się z nastgpuianyrh części- wpustu, dna _żoiadka, trzonu i części
odźwierni ko wej Ściana żołądka składa się z 4 warstw: iUcv\c io ir^cM** jcmUią.

c£A^~- błona surowicza t oWumaT) pcAu^yto. i. \ 10>A & K/vUfKivw*j (^ \

^ . - mięśniówka (ułożona w warstwy podłużną, okrężną i skośną) - wykonuje ruchy perystaltyczne (robaczkowe) - "--ikałłłra^edśkrzTrpTa-^ y^\ - błona śluzowa (zawiera liczne gruczoły żołądkowe wytwarzające sok żołądkowy; komórki okładzinowe wydzielają kwas solny - 1,5-2 litrów na dobę)

Trawienie w żołądku W żołądku pokarm zostaje zatrzymany na pewien czas i poddany szeregowi zmian

fizycznych i chemicznych, które nazywamy trawieniem.

Fale skurczów perystaltycznych rozpoczynają w połowie trzonu żołądka i przesuwają

się ku odźwiernikowi. W miarę wzrostu kwasoty żołądka skurcze jego stają się coraz

silniejsze. Dzięki tym mchom pokarm zostaje wymieszany z sokiem, żołądkowym,

zmiękczony i rozdrobniony, uzyskując konsystencję płynną. Ruchy żołądka pozostają

pod kontrolą układu nerwowego autonomicznego. Procesy chemiczne w żołądku

odbywają się pod wpływem soku żołądkowego (zawiera on kwas solny, sole mineralne,

wodę oraz enzymy trawienne: pepsynę, podpuszczkę, lipazę).

68. Jelito cienkie i gruczoły trawienne (wątroba i trzustka), ich budowa i funkcje.

Jelito cienkie

Jelito cienkie stanowi środkową i najdłuższą część przewodu pokarmowego (u "człowieka dorosłego długość jego wynosi ok. 4 - 5 m). Dzielimy go na 3 części. Są to:

- dwunastnica^ ~^~

^oelito czcze

^Jelłl9_kr£te_ KctU.\łJtólt (>oclUvtvj jŁ/oU^^n/jn Dwunastnica łączy się z odźwiernikiem żołądka. Uchodzą do niej przewody wyprowadzające dwóch największych gruczołów trawiennych - wątroby i trzustki. Yk-co^c

Pętle jelita cienkiego_ zajmują w jamie brzusznej jDkdise^ródhrjais^^ biodrowe. Jelito cienkie przytwierdzone iesLdQ_tylnej_ściany jamy brzusznej za pomocą TZW. krezkir Punkcie "feltta pólg51g_ na daJ^ZAorutrawienkLi przekazywaniu do krwi, '^śtrawioń^cnsubstancji pokarmowych Soki trawienne są produkowane przez liczne gruczoły rozmieszczone w siuz"owce^W zwłĘzku z funlććją wchłaniania wewnętrzna p^owierzchnia iejjLcjęnkich jest bardzo duża. Składa się na to znaczna długosc~jenXsilne pofałdowanie błony śluzowej i obecnośćjią jej powierzchni kosmków jelitowych, które nadają jej wygląd aksamitu. Kosmki jelitowe to palczaste uwypuklenia błony śluzowej, które zwigkszaia powierzchnię wewnętrzną jelita o 600%. Do każdego z kosmków jelitowych wnikają liczne naczynia krwionośne włosowate i naczynia limfatyczne.

Trawienie w jelicie cienkim

Miazga pokarmowa z żołądka przesuwana jest porcjami do dwunastnicy, gdzie zostaje poddana działaniu soku trzustkowego, żółci i soku jelitowego (funkcja ich podana jest niżej). Dalszy rozkład masy pokarmowej zachodzi w jelicie czczym i krętym.-Ostatecznie strawiony pokarm przyjmuje w jelicie cienkim postąp białego, lepkiego płynu (papki), zawierającego substancje odżywcze w postaci prostych, łatwo przyswajalnych produktów trawienia, jak cukry proste, aminokwasy, sole mineralne, woda. Związki te zostają wchłonięte dzięki kosmkom jelitowym do krwi i limfy. Bardzo szybko zostaje wchłaniany alkohol i dlatego prawie natychmiast po spożyciu odczuwamy jego obecność we krwi.

Wielkie gruczoły trawienne

69. Trzustka

Trzustka jest^Jo__gmczoł w^łużfmyr-^ilatowaty, o. budowie zrazikowej, leżący

poprzecznie na tylne ścianie jamy brzusznej a żołądkiem, głównie po stronie lewej (częściowo po. prawej). Dzieli się na głowę, trzon i ogon. Głowa trzustki, leży najbardziej wjprjAyjD^.Jj^o^^ ""przećliodzi wogon, który dochodzi aż do wnęki śledziony. Pod względem czynnościowym można podzielić trzustkę na czesc zewnątrz^ i wewnątrzwydzielniczą. Część zewnątrzwydzielnkz^uJLwjłj^ma^jest^j; płacików trzustkjj^rych^wydzieliiię, zwaną"^oTae7rrlrzustkowym odprowadza przewód "trzustkowy do dwunastnicy. Sok trzustkowy zawiera enzymy (^trypsyna, chymotrypsyna, lipaza, amylaza) trawiące białka, cukry i tłuszcze.

Czej^L^wewj^trz^^zidnjczą (dokrgwil&L. trzustki tworzą komórki, tzw, wysepki Langerhansa, produkujące hormony - insulinejglukagon^"

70, Wątroba

Wątroba jest największym gruczołem ustroju, leży tuż pod przeponą, głównie po stronie

prawej. W wątrobie dorosłego człowieka ^wyróżniamy 4 płaty: "duży płat prawy, "mniejszy płat lewy, płat czworoboczny i płat ogoniasly. Między piatami ciągnie się ^ruz^a_jop£Zfigzna7 zwarm wrotami wątroby, przez kl^ra^Sciiodga-de-w^trnby' żyj^ wrotna, tętnica wątrobowa i nerwy, wyćEoHzą zaś: żyła wątrobowa, naczynia

iTrnjffiyczTie i przewód wątrobowyr_WY£rowa3zający żółć z wątroby do~pęcherzyFa Sjłcjowego i dwunastnicy. Unaczynienie wątroby jest specyficzne, odmienne niż w innych narządach, gdyż otrzymuje ona krew z

dwu źródeł: około70% z żyły wrotncj i około 30 % z tętnicy wątrobowej. Żyłą wrotną^prowadzi krew żylną z żołądka, jelita cienkiego, grubego, trzustki, śledziony, Krew ta zawierająca wchłonięte produkty przemiany i substancje toksyczne "musi przejść przez filtr wątroby, po czym kilkoma żyłami wątrobowymi doprowadzana jest do żyły głównej dolnej.

Komórki wątroby produkują żółć bez przerwy, jednak tylko w czasie trawienia
^-większych posiłków odpływa onadojelita.W przerwach między okresami trawienia*
doprowadzana jest do pęcnerzykTjółciowego, w którym jest magazynowana i ulega
zageszczeniu.^^Zgg^ojgrywa waźn^ol^jy^^wiejiiiL. i yycMajii^ Jest ona

płynem o żółtej barwie (obecność barwnika bilirubiny). Zasad ni czyrn składnikiem żółci są kwasy żółciowe, cholesterol, kwasy tłuszczowe. Nadmierne nagromadzenie się we krwi barwnika bilirubiny powoduje zabarwienie skóry, błon śluzowych i białkówki oka na kolor żółty. Stan taki nazywamy żółtaczką.

Fu nkcj e wątroby:

wytwarza żółć niezbędną w trawieniu tłuszczów

magazynuje glikogen (z chwilą zapotrzebowania rozpada się na glukozę-podstawowy materiał energetyczny ustroju),tłuszcze, białka i witaminy

reguluje poziom poszczególnych aminokwasów we krwi

wytwarza białka osocza krwi (albuminy, globuliny, fibrynogen

wydziela do krwi enzymy i czynniki krzepnięcia krwi (protrombinę oraz heparynę)

bierze udział w tworzeniu i rozkładaniu krwinek czerwonych

pełni rolę odtruwającą przez wychwytywanie z krwi substancji trujących

jest centralnym narządem przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów

71. Jelito grube, jego budowa i funkcje.

Jelito grube jest końcowa_częścią przewodu pokarmowego, zaczyna się w prawym oj

biodrowym. Dzieli się na:

"• jelito ślepe (kątnicajwraz z wyrostkiem robaczkowym

okrężnicę ^odbytnicę

sTó"między jelitem cjenjginL-^3 gn|hyqi znajduje się zastawka krętniczo - kątnicza

^zapgbieRaiąca cofaniu się treści pokarmowej. , " rr~

Kątnica jest najszerszą częścią jelita. ^Od kątnicy odchodzi cienki uchyłek, tak zwany wyroJteŁlobaszkowy, Ićtóry nie bierze udziału w' trawieniu, często światło jego ulega zarośnięciu.

-X^teżnice_ze względu na jej przebieg dzielimy na okrężnicę wstęrjującą, poprzeczną,
zstępującą i esowatą^ x

Odbytnica jest końcowym odcinkiem jelita grubego, zakończona otworem leżącym na

~wysokosci kości guzicznej - zwanym odbytem^ (sg_ tam dwa mięśnie okrężne -wewnętrzny zwieracz odbytu zbudowany z mięśniówJkLgładkiej i zewnętrzny zbieracz^

^^Hbytuzbudowany z mięśniówki poprzecznie prążkowanej^

Udział jelita grubego w procesach trawiennych jest niewielki. Do jelita grubego dociera
treść zawierająca pewne ilości nie przetrawionego pokarmu (na które działają dalej
enzymy jelita cienkiego oraz pokarm nie dający się strawić). W jelicie grubym żyje
bogata flora bakteryjna (bakterie fermentacyjne i gnilne). Główna jiirjkcjaj.elita grubego
polega na odciągnięciu wody od treści jelitowej, toteż ściany jelita mają zdolność
Intensywnego jej wchłaniania. Niektóre bakterii tworzących florę bakteryjną jelita
grubego produkują witaminy z grupy B. ^^ ^ ;^D(; ^«kj> fcWor^ W^

Wydalanie kału, czyli defekacja jest to czynność odruchowa. Kał gromadzący się w odbytnicy podrażnia zakończenia nerwów śluzówki. Podrażnienie biegnie przez włókna nerwów dośrodkowych komórek nerwowych istoty szarej rdzenia kręgowego w okolicy lędźwiowo - krzyżowej. Z komórek tych włókna ośrodkowe przesyłają podnietę do mięśniówki jelita grubego i zwieraczy odbytu.

72. Ogólna charakterystyka układu oddechowego z uwzględnieniem opłucnej i jej roli w mechanizmie oddychania.

Zadaniem nkładii oddechnwpco jest dotfarczenie powietrza rin pęcherTykftw płucnych ^w celujnożliwości wymiany dwutlenku we«la zawartego we krwiT na tleniawarty _vv powietrzu.

W skład układu oddechowego wchodzą drog[_oddechowe, narządy wymiany gazowej oraz worki surowicze obejmiijące te narządy. Drogi od^chowejjzkliipy na górneHP "^^n^Qą^pnv^\ zalicza" sie lamę nosową i gardłoyffirro dolnych -Jat&m, tchawice, i oskrzela.'Narządem wymiany gazowej są płuca objęte przez opłucną - worki surowicze "ułatwiające ruchy płuc w klatce piersiowej. Płuca są niemal całkowicie pokryte opłucną. Składa się ona z dwóch blaszek: opłucnej ściennej ^płucnej płucne) .Między tymi bla^zkająLznajduje się jama opłucnej. Opłucna ścienna przylega do wewnętrznej powierzchni klatki piersiowej, ćJo narządów sródpiersia i przepony. Opłucna płucna otacza całą powierzchnię "płuca (z jyyj^Jjjem wnęki płucj^wnikaiąc' do "szczelin międzypłatowych i z ich szczelin 'przechodzi z jeHnego j)łata w drugi. ^^jąj3Ti£_-Q£tucnej znajduje się kilka mililitrow płynu surowiczego, który zmniejsza tarcie przy oddychaniu.

73. Budowa i funkcje górnych dróg oddechowych ze szczególnym uwzględnieniem budowy krtani.

Początekjlrogi oddechowej stanowi jama nosowa. Przednią ścianę i odcinki przednie ściany bocznej jamy nosowej stanowi .nos zewnętrzny. Mieści się on między wargą górną a czołem i z boków graniczy z policzkami. Miejsce w którym nos zewnętrzny łączy się z czołem nazywa się^nąsadą nosa. Powierzchnia dolna nosa zawiera dwa otwory noszące nazwę nozdrzy^przednich, które stanowią wejście do jamy nosowej. Jama nosowa stanowi dwudzielną przestrzeń przedzielona w płaszczyźnie strzałkowej

^przegroda nosjL Na ścianie bocznej przegrody nosowej osadzone sa trzy małżowiny: dolna, środkowa i górna^Yamy* "nb*sowe oraz łączące sie z nimi zatoki przy nosowe ' wyściela błona śluzowa/Czynnościowo błonę śluzową można podzielić na dwie części:

"okolicę węchową i okolicę oddechową.

Gardło stanowi wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych. Znajduje się do **< przodu od kręgosłupa i do tyłu od jam nosowych, rozciąga się od podstawy czaszki do IV kręgu szyjnego. Przestrzeń gardła dzieli się na trzy części: nosową, ustną i krtaniową. Przewód gardła wysłany jest błoną śluzową. Nad nią występuje błona włóknista gardła.

Błona mięśniowa gardła składa się z mięśni poprzecznie prążkowanych. Czynność tych mięśni pozostaje w związku z połykaniem pokarmy.

część nosowa gardła - ściany jej są nieruchomo przymocowane do kości czaszki i dlatego jest ona zawsze otwarta. Na sklepieniu gardła znajduje się migdałek gardłowy, który u osób dorosłych niemal całkowicie zanika. W bocznych ścianach znajdują się ujścia trąbek słuchowych. W trakcie połykania ściany trąbki słuchowej rozchylają się i wyrównują ciśnienie w uchu środkowym, część ustna gardła - łączy się za pomocą cieśni gardzieli z jamą ustną. W tej część i zachodzi proces zapobiegania przedostawania się treści pokarmowej do części nosowej gardła przy połykaniu.

część krtaniowa gardła - w przeważającej części zalicza się do przewodu pokarmowego. Leży w tyle, za krtanią, fj^ ^^ < V .C .C> f*&boc(u M IpĄojU

KRTAŃ - omieszczona jest do przodu od części krtaniowej gardła. Zawieszona jest za^
pomocą więzadeł i mięśni na_kości gnykowej. Tylna powierzchnia krtani sąsiaduje z
gardłem. Krtań ma szkielet składający się z chrząstek połączonych ze sobastawami lub
i wiezadłami. Tworzy go 9 chrząstek: trzy nieparzyste - tarczowata, pierscTeniowata i ,

*JTO^ ^£jagłośniowa i trzy parzyste^nalewKowata, różkowatTi klinowlOir^ * EfCfleK p3 fofeui \p luftom ^W^gtJTfr krtani 7rwąne~]ama składa sie. 7 trzf.r.fućzęści: górnei-iprzedsionka krtani), środkowej (głośni) i dolnej (jamy podgłośniowej).

przedsionek krtanf) rozpoczyna się wejściem krtani, odgraniczonym od przodu
w przez nagłośnię, z boku przez parzyste fałdy nalewkowo - nagłośniowe a od tyłu

vl\^7ftWV> 6vuAp*^ kieszonki krtaniowej. łośnia^to najwięks

wcięciem międzynalewkowym. Granicę dolną przedsionka stanową fałdy

sza część jamy krtani. Znajduje się poniżej fałdów kieszonki
krtaniowej. Szparę głośni odgraniczona fałdami głosowymi nazywa się częścią

mij^ybłojiiast^a część tylną szpary, częścią międzychrząstkową.

<jama--pad2osn]owa)- znajduje się poniżej fałdów głosowych i przechodzi w +***"& tchawicę.

W błonie śluzowej krtani znajdują się liczne.gruczoły które swoja wydzielina zwilżają fałdy głosowe i całe wnętrze krtani. Krtań spełnia dwa zadania.

ochrona dróg oddechowych przed wtargnięciem ciał obcych^- aparat ochronny zaczyna funkcjonować dopiero kiedy ciała obce dotkną wejścia do krtani. Nagłośnia może pochylając się do tyłu, zamknąć wejście do krtani. Drugim czynnikiem zamykającym wejście do krtani jest przesunięcie się jej pod język i ucisk nasady języka na nagłośnię.

wytwarzanie dźwięków_- jest z tym związana przede wszystkim głośnia. Wytwarzanie głosu jest związanezdrganiem warg głosowych w kierunku mniej więcej poprzecznym w stosunku do siebieTPrzerywaia one okreso^vo~w^eclTo^y prąd_ powietrza, wywołując dźwięk._Silniejszy napór powietrza na wargi

*głosowe" powoduje zwiększenie siły głosie Przy szeptani u aparat głosowy kdaaL jesPBezczynny. t-owsfawahie dźwięków" w krtani jest możliwe dzięki jej jTiięśniom poprzecznie - prążkowanym

74. . Budowa i funkcje dolnych dróg oddechowych, ze szczególnym uwzględnieniem budowy pęcherzyków płucnych.

TCHAWICA - część podglośniowajotani pjgej^ipjizJLw tchawicę Stanowi ona kanał długości 10 - lz"*cfrT średnica może się wahać od kilkunastu do przeszło 20 mm. Część górna tchnvj\c^^\&7y^j[)^n(\ii-p^.p\y\^ natomiast cześć dolna schodzi do_śródpiersiai kończy sigjHŁdziałeo] nąjj^ pgkrypla^jńwnp. - prawejlewj^SzJaei^^

się z 16 -^21Lpodkowiastych chrząstej^ otwartych od strony grzbietowej. V££wnętE£na_ warstgag ściany tfihawiry tworzy błona śluzowa, podobna w swej budowie do błony śluzowej krtani. Krtań z tchawica podczas połykania przesuwa siej3^_górv. Tchawica może się również^czymit^zwężać^co następuje podczas kaszlu.

OSKRZELA - tchawica-w mieiscu rozdwojenia dzieli sie na dwa_oskrzela główne.
Oskrzele prawe ma przebieg bardziej stromy i światło nieco większe od lewego. Te
warunki sprawiają że ciałaobcg łatwiej dostają sie do oskrzela prawego niż lewego. We
wnecejjłucnej oskrzela ęłówne^Mchg_dzą do miaższu_pjiicnego, dzieląc się na oskrzela , ^
jjjatĆąwe^jrz^ lewym Osja^ajplatowe z kolei dzielą się na/ / '

_oskrzela segmentowe. Prawe płuco składa się najczęściej z 10 segmentów, a lewe z 8.oskrzela segmentowe przechodzja»xt£tatscznie w oskrzęlkaJDskrzelko może sie dzielić jeszcze kilkakrotnie, przechodząc ostatecznie w oskrzelko końcowa Na oskrzelkach końcowych kończą się drogi oddechowe.

PŁUCA - zachodzi w nich proces oddychania zewnętrznego,. Płuca są Jg^naizady parzyste (prawe i Iew~eVi "teżaw^ jamie klatki piersiowej. Są Ojjdzieiarjejad^siejiie narządarnjiióglpiersia, a ojdJJzeAaaa lamy brzusznej oddziała ie przepona. Oba płuca na sźtartochronnego płaszcza obejmują serce, pra***Z-^.c{ ^ Wklęsła podstawa płuca odpowiada wypukłości przepony i określana jest jako 1 t Diiaaeigchnia przeponowa. Boczna powierzchnia. płuca_ nosi nazwę żebrowej, a przeciwległa jej powierzchnia to powierzchni a przyśradkoj&a. ..Górny koniec płuca nosi jazwę-szczytu płuca. Na powierzchni przyśrodkowej znajduje się wycisk sercowy w którym leży serce objęte osierdziem.

^Płuca dzielą się na płaty, obdzielone o^siehie-nzczolinaim-Jiiiedzj!^towvmiy Płuco lewe ma jednataka szczelinęTzwaną skośną. Dzieli ona płuco na płat górny i dolny. Płuco prawe natomiast ma oprócz szczeliny skośnej, jeszcze szczelinę poziomą. Dzielą one prawe płuco na płat górny, środkowy i dolny.

W płucach odróżnia się składnik oskrzelowy i składnik^pęcherzyknwy^ Składnik oskrzelowy służy do przewodzenia powietrza i twoizy__on w płucach silnie rozgałęzione jdrzewQjasJo^fik>we,l Składnik pęcherzykowy utworzony jest z pęcherzyków płucnych, co pozwala na wymianę gazową między powietrzem oddechowym a krwią. Za właściwy miąższ płucny uważa się oskrzelka*"oddechowe i ich ostatnie rozgałęzienia -przewodziki pęcherzykowe. Końcowe odcinki prze wodzików pęcherzykowych są często rozszerzone i określa się je mianem woreczków pęcherzykowych. Ściany przewodzików pęcherzykowych utworzone sa najczęściej z pęcherzyków płucnych.

PĘCHERZYKI PŁUCNE - to twory kuliste, otwarte do światła oskrzejej^oddechowych

lub przewodzików pęcherzykowych. Ich ściany tworzy nabłonek jednowarstwowa

^ptnr.7,ony siftr.ią pączyń włosowatycjk-ątrzymujących kr^w_Ł-krażenia małegg.JBrgeg

łcjenki nabłonek pęcherzyków i śródblonek naczyń włosowatych odjz^wj się wymiana.

75. Budowa i funkcje serca, z uwzględnieniem naczyń wieńcowych oraz układu przewodzącego serca.

SĘRCĘ_- to mięśniowy, stożkowatego kształtu narząd układu krwionośnego. Znajduje ^sje_w śródpiersiu przednim. W sercu opróczpodstawy i koniuszka wyróźnfasię trzy pojsasfachilig.;. jąizgcfnią ^ mostkowo - żefjrową, tylno - dolną - przeponową i powierzchnię płucną, łącząca obie poprzednie powierzchnie tworząc brzeg lewy. Po stronie prawej między powierzchnia mostkowo żebrową a przeponą zaznacza się brzeg prawy.

Na powierzchni zewnętrznej serca znajduje się bruzda wieńcowa. Powyżej bruzdy występują wypustki przedsionków tworząc uszka serca. (Jiajiu^ między komorami serca tworzą bruzdy mi^ii^ylinmcirnyiT' przednia i tylna. Łączą się one we wcięciu koniuszka serca. W bruzdach biedna otoczone tkanka tłuszczowa naczynia wieńcowe i ich gałęzie odżywiające mięsień sercowy. Na podstawie serca znajdują się wszystkie naczynia wychodzące z serca i wchodzące do niego.

Serce człowieka jest przeciętnie wielkości jego pięści. Przeciętny wymiar serca na długość wynosi 12-14 cm, a w poprzek 9-10 cm. ciężar to około 300 g. Jednak wielkość serca zależy od wieku, płci, od intensywności wysiłku fizycznego. Serce położone jest w worku surowiczym zwanym osierdziem. Zbudowane jest ono z dwóch blaszek: trzewnej i ściennej. Worek osierdziowy dzięki swej gładkiej i wilgotnej wewnętrznej powierzchni, zmniejsza do minimum tarcie powierzchni poruszającego się serca.

Budowa ścian serca:

Ściany serca składają się z trzech warstw: zewnętrzna - nasierdzie, środkowa -

srodsierdzie, składające się z mięśnia sercowe^oi szkieletu serca, oraz wewnętrzna -

nasierdzie - to błona surowicza bezpośrednio pokrywająca mięsień sercowy, srodsierdzie:

mięsień sercowy - to najgrubsza warstwa serca, wykonująca jego pracę. To mięsień poprzecznie prążkowany, jednak zwiera poprzeczne połączenia łączące włókna między sobą. W wyniku tego komórki mięśniowe wytwarzają przestrzenną sieć. Mięsień sercowy składa się z właściwej mięśniówki wykonującej pracę serca oraz mięśnia przewodnictwa który ma za zadanie wytwarzanie i przewodzenie bodźców z przedsionków do komór.

szkielet serca - składa się z dwóch pierścieni włóknistych przedsionkowo-komorowych i dwóch pierścieni komorowych pnia płucnego i aorty. Mięsień przewodnictwa odpowiedzialny jest za wytwarzanie bodźców i za przewodzenie stanu pobudzenia w sercu. W skład układu przewodzącego wchodzą: węzeł zatokowo - przedsionkowy, węzeł przedsionkowo - komorowy, pęczek przedsionkowo - komorowy. Pęczek przedsionkowo - komorowy dzieli się na dwie odnogi. Wiązki obu odnóg przechodzą w sieć włókien mięśniowych, wsierdzie - to cienka, gładka i rozciągliwa wyściółka pokrywająca jamy serca oraz płatki zastawek

Budowa wewnętrzna serca Zastawki.

Serce ma budowę jamista, W jego części górnej występują dwa przedsionki prawy i lewy oddzielone od siebie przegrodą międzyprzedsionkową. W części dolnej występują dwie komory: prawa i lewa, oddzielone przegrodą międzykomorową. Przedsionki od komór oddzielone są przegroda przedsionkowo - komorową, gdzie znajdują się otwory zwane ujściami przedsionkowo - komorowymi. W nich pomiędzy przedsionkami a komorami znajdują się zastawki przedsionkowo - komorowe, lewa - dwudzielna i prawa - trójdzielna. W początkowych odcinkach naczyń tętniczych wychodzących z komór znajduje się druga para zastawek: zastawka aorty i zastawka pnia płucnego.

76. Ogólna charakterystyka układu krążenia, jego podział i rola poszczególnych elementów.

Zasadniczą czynnością układu naczyniowego jest przenoszenie tlenu i substancji
odżywczych do wszystkich tkanek, oraz usuwanie z nich produktów przemiany materii i
odprowadzenie ich do narządów wydalających. Bierze on również udział w regulacji
temperatury ciała. Układ naczyniowy ma również powiązanie z tkankami i narządami
które maja zdolność regeneracji krwi i chłonki. Ukjajjjiafizyniowy najogólniej można
podzjelić na część krwionośną i chłonnąjjimfatyczną). Do części krwionośnej należy
^iczyć_sercĄlmgzyTjia^^ a"do~ćzcsci chłonnej - jączynia chłonne,

.węzły ch}QnjigX9y2D!S£.X!im{C)- Do narządów regenerujących krew i chłonkę należą: szpik kostny i węzły chłonne oraz grasica i śledziona.

77. Główne tętnice i żyły krążenia wielkiego, ich budowa i topografia.

^Krążeniem wielkim nazywamy te cześć krążenia krwi która zarzyna sip w Ipwpj Jcomorze, skąd krew utlenowana płynie tętnicami do sieci naczyń włosowatych narządowT^arstamtąd wraca żyłami do prawego przedsionka.

Krew utlenowana z lewego przećiśTonka w czasie skurczu zostaje przesunięta do lewej komory. W trakcie skurczu komór, z lewej komory zostaje wrzucona do tętnicy głównej (aorty). Cofnięcie się krwi z komory do przedsionka uniemożliwia zastawka dwudzielna.

Tętnice krążenia wielkiego

AORTA - rozpoczyna się w komorze lewej w rozszerzeniu zwanym opuszka aorty. Na ścianach opuszki znajdują się kieszonki zastawki poTkslęzycowatej. Opjjszka aorty przechodzi w aortę wstępującą, a ta z kolei w aortę zstępującą. Od powierzchni wynukłej łuku aorty wychodzą trzy tętnice:

pień ramienn^^^owowj

tętnica szyjjiąjyjfiólna.iew.a.,.

- tętnica podoJx)jczy_kawą lewa.

Pień ramienno - głowowy dzieli się na: tętnice wspólną szyjna prawą

- Tętnicę podobojczykową prawą

od wklęsłej strony łuku_aorty odchodzą gałęzie oskrzelowe. Każda tętnica szyjna dzieli się na tętnicę szyjną zewnętrzną i wewnętrzną.

tętnica szyjna wewnętrzna - wchodzi przez podstawę czaszki do jamy czaszki i

kieruje swój pień do koła tętniczego mózgu.

Tętnica szyjna zewnętrzna - unaczynnia powierzchownie głowę. Prowadzi swe

gałęzie do trzew szyi jamy nosowej i ustnej oraz gardła. Jej końcowe gałęzie to

tętnica szczękowa i skroniowa powierzchniowa.

tętnica podobojczykową - przechodzi na zewnętrzną powierzchnię pierwszego żebra i stąd kieruje się do jamy pachowej. Jedną z ważniejszych gałęzi tętnicy podobojczykowej jest tętnica kręgowa, która biegnie przez otwory w wyrostkach poprzecznych kręgów szyjnych oraz otwór potyliczny wielki do jamy czaszki. Tutaj parzyste tętnice kręgowe łączą się w tętnicę podstawną biegnącą do koła tętniczego mózgu.

TĘTNICA PACHOWA - jest bezpośrednim przedłużeniem tętnicy podobojczykowej. Przebiega przez jamę pachową, unaczyniając ściany klatki piersiowej i obręcz kończyny górnej. Po wyjściu z jamy pachowej przechodzi w tętnicę ramienną, biegnącą w bruździe przyśrodkowej mięśnia dwugłowego. Dzieli się ona na tętnicę łokciową i promieniową. Większą gałęzią tętnicy łokciowej jest tętnica międzykostna. Tętnica łokciowa i promieniowa oraz ich odgałęzienia dłoniowe łączą się na powierzchni dłoniowej ręki tworząc łuk dłoniowy powierzchowny i głęboki.

CZORTA ZSTĘPUJĄCA -c- aortę zstępującą na przebiegu ,w iąmiejdatkLpieEsio.węj nazywa się aortą piersiową""!*/ jamie"'brzusznej - aortą brzuszną. Gałęzie aorty zstępującej dzieli się na ^rzewne i ścjenne, unaczyniające narządy i ściany tułowia. Do jjajeziidsnnycj^ zalicza sięjglnice mjgdzyżebrowe tylne j t^njc^^r^eprTnowj^ó^ "^ Gałęzie trzewne aojty_piersjowe| biegną_do_przełyku.,osierdzia, oskrzeli i węzłów cJiłonrj^ch^Sgęrsjowych^

(^ORTA BRZUSZNA)- biegnie do przodu i w lewo^odjcrg^osłupa i w okolicach IV kręgu lędzwlowegóclzieli się na swe gałęzie końcowe: _dwie_ s^rnętry£2ne__tętriTce

^T)iollrolv<n>Sp^ ^^Gai^źTe^cjeruie^ąorty brzuszne)'to'gżfery pary tętnic lędźwiowych, parzyste tętnice

przeponowe dolne oraz tętnjg£,leiiźwlQwa niższa. ^ Gałęzie trzewne aorty brzusznej podzielić można na parzyste i nJerjarzYste. Parzyste to: fętnice zaopatrujące ni3nercza^ie£ki^jajnjki_iubjądrą. Nieparzyste toT^IerTjrzewny dzielący się na tętnice śledzionową, żołądkową lewą i wątrobową wspólną, /rętnjca krezkowa górna zaopatruje jelito czcze i kręte orazjelito grube aż po zgięcie lewe okrężnicy. Od tego miejsca oiaę^njc^^ir^ącą^^esica i górna część^odbytnięy zaopatrywane są przez tętnice krezkową dolną.

Tętnice biodrowe wspólne, powstałe z rozgałęzienia aorty brzusznej dzielą się na:

tętnice biodrowe zewnętrzne i wewnętrzne.

Tętnica biodrowa wewnętrzna schodzi do miednicy małej i zaopatruje trzewia

miednicy, narządy płciowe zewnętrzne i okolicę kroczową.

Tętnica biodrowa zewnętrzna oddaje gałęzie do ścian brzucha i przechodzi na udo,

przyjmując nazwę tętnicy udowej. Jej największą gałęzią jest tętnica głęboka uda. Obie

zaopatrują obręcz biodrowa i udo. Dalej tętnica udowa przechodzi do dołu

podkolanowego i zmienia nazwę na tętnicę podkolanową. Ta z kolei dzieli się na

tętnicę piszczelową przednią i tylną. Największą gałęzią tętnicy piszczelowej tylnej jest

tętnica strzałkowa. Dzieli się ona na tętnice podeszwową przyśrodkową i tętnicę

podeszwową boczną.

Przedłużeniem tętnicy piszczelowej przedniej jest tętnica grzbietowa stopy.

Żyły krążenia wielkiego

UKŁAD ŻYŁY GŁÓWNEJ GÓRNEJ - powstaje z połączenia dwóch żył ramienno -głowowycn. Początek każdej z żył ramienno - głowowych znajduje się w miejscu połączenia się żyły szyjnej wewnętrznej i żyły z żyłą szyjną podobojczykową. Miejsce ich łączenia to kąt żylny. Przed wejściem żyły głównej górnej do prawego przedsionka uchodzi do niej żyła nieparzysta. Wchodzi ona do klatki piersiowej. Jest przedłużeniem żyły lęźwiowej wstępującej prawej. Na wysokości V kręgu piersiowego żyła nieparzysta przechodzi do żyły głównej górnej. Jej głównym dopływem jest żyła nieparzysta krótka.

UKŁAD ŻYŁY GŁÓWNEJ DOLNEJ - powstaje z połączenja_żyły. krzyżowej ~oosrodkowej z żyłami biodrowymi wspólnymi.

Żyła biodrowa wewnętrzna prowadzi Krew że ścian i trzewi miednicy małej, biodrowa zewnętrzna ze ścian miednicy dużej i kończyn dolnych.

Dopływy żyły głównej dolnej można podzielić na ścienne i trzewne. Żyły z narządów nieparzystych jamy brzusznej nie uchodzą do żyły głównej dolnej lecz do żyły wrotnej.

UKŁAD 7v\y WROTNEJ - powstaje w okolicy głowy trzustki z połączenia trzech głównych pni źylnych: krezkowej górnej i dolnej oraz %dzjonpwej. d0 tych pni żylnych oraz bezpośrednio do żyły wrotnej uchodzą żyły żołądka, dwunastnicy i trzustki. Żyła wrojjnaswymi dopływami prowadzi krew do wątroby.. We wnęce wątroby dzieli się ona na gałąź prawą i lewą. Krew żyły wrolnej ]po przejściu przez układ żył

międzyzrazikowych i śródzrazikowych dostaje się do żył wątrobowych.

ŻYŁY KOŃCZYN - dzielimy je zwykle na głębokie i powierzchowne.

żyła odłokciowa - biegnie po przyśrodkowej stronie przedniej powierzchni przedramienia i uchodzi do jednej z żył ramiennych lub do ramiennej wspólnej, a czasem uchodzi dopiero do początkowego odcinka żyły pachowej.

- żyła odpromieniowa_ - biegnie na bocznej stronie przedniej powierzchni
przedramienia oraz ramienia i uchodzi w do żyły pachowej.

żyła pachową.- - na wysokości obojczyka przyjmuje nazwę żyły

podobojczykowej. Krew żylna z kończyny górnej uchodzi ostatecznie żyłą

podobojczykowądo żyły głównej górnej.

Żyły powierzchowne kończyny dolnej łączą się w dwa pnie żylne: żyłę

odstrzałkową i odpiszczelową.

żyła odstrzałkową - uchodzi do żyły podkolanowej

- *zyła odpiszczelawa^- to największa i najdłuższa żyła powierzchowna u
"""człowieka. Biegnie na przyśrodkowo przedniej powierzchni goleni i uda, po

czym wpada do żyły udowej, która po przejściu pod więzadłem pachwinowym przyjmuje nazwę żyły biodrowej zewnętrznej.

78. Główne tętnice i żyły krążenia małego, budowa i topografia.

Z prawej komory serca krew wypływa pniem płucnym. W jego początkowym odcinku znajduje się zastawka półksiężycowata, zapobiegająca cofaniu się krwi do prawej komory w czasie jej rozkurczu. Pień płucny dzieli się na tętnice płucne, a te z kolei dzielą się na tętnice płatowe, zaopatrujące poszczególne płaty płuc. Tętnice płatowe oddają gałęzie do segmentów płucnych, w których dzielą się na coraz drobniejsze tętnice i przechodzą ostatecznie w sieć naczyń włosowatych. Z sieci naczyń włosowatych krew płynie do żył, które łączą się w cztery żyły płucne, uchodzące do lewego przedsionka serca. Głównym zadaniem krążenia małego jest pozbawienie krwi nadmiaru CO2 i zaopatrzenie jej w nowe zapasy tlenu.

79. Naczynia i węzły chłonne, ich budowa, topografia i funkcje.

Układ naczyń chłonnych czyli układ limfatyczny rozgałęzia się w całym organizmie i zorganizowany jest według określonego systemu. Naczynia chłonne zaczynają się siecią naczyń włosowatych. Z tej sieci wychodzą naczynia o małej średnicy, uchodzące do węzłów chłonnych. Stąd wychodzą naczynia o większej średnicy w odpowiednio mniejszej liczbie. Z ostatniego skupiska węzłów naczynia uchodzą do naczyń żyinych.

NACZYNIA CHŁONNE -zaczynają się siecią naczyń włosowatych. Chłonka z tych naczyń dostaje się do węzłów chłonnych, skąd wypływa mniej licznymi, ale posiadającymi większą średnicę naczyniami wyprowadzającymi. Na drodze przepływu chłonki może być kilka stacji węzłów chłonnych. Wiekss#-aaczvnia chłonne tworzą

jDmiluli£r^wod&. Budowa: .ściany naczyń chłonnych budową przypominają żvłv. Naczynia włosowate

mają ściany zbudowane ze śródbłonka. Część naczyń limfatyczny eh włosowatych

'rozpoczyna się ślepymi woreczkami, których ściana jest przepuszczalna dla płynów i

elementów morfotycznych. )J > UA*v|<vl»Xii\>e.:

Ściana naczyń większych składa się z trzech warstw: *~ patn^ofccH/^ fe|tAr/yv*y 3^^}^

błony wewnętrznej , y^ _ . ^

błony środkowej / ^ błony zewnętrznej.

Naczynia limfatyczne posiadają 1 iczns_ zastawki typu kieszonkowego, co sprawia że Hmfaołynie tylkow jednym kierunku_

PrzewoHyj więlĆŚźe naczynia chłonne: chłonka z całego organizmu zbiera się w obu % wielkich naczyniach limfatyczny eh, zwanych przewodami. iJpvti/&-MWV. - Przewód chłonny prawy - powstaje z połączenia pnia oskrzelowo -^^•^j.^' śródpiersiowego, prawego pnia szyjnego i prawego pnia podobojczykowego.

Przewód piersiowy - dzieli się na część brzuszną, piersiową i szyjną.J^acz^na

7gCW£*c1' <W/siięj^o^ Do zbiornika lego uchodzą pnie

| . ^jelitowe i pnie lędźwiowe. Od zbiornika mlecza przewód biegnie ku górze i

Mci *tW^5Xt\f^1 przechodzi przez przeponę do tylnego śródpiersia. W części piersiowej można

c\$M wn wyróżnić odcinek dolny i górny. Jamę klatki piersiowej opuszcza przez otwór

łX*^ górny. Obydwa przewody chłonne prawy i piersiowy uchodzą ostatecznie do żył

>.. ., . ramienno - głowowych prawej i lewej. , v > - .

WĘZŁY CHŁONNE - to jiarządy zbudowane głównie z tkanki łącznej siateczkowej, .
otoczonej torebką łącznotkankową. Kształtem przypominają ziarno fasoli a ich śrermiĆa J
waha się od 2 - 30 mm. Pod torebką węzła znajduje się przestrzeń zwana zatoką .3
brzeżną węzła, od których wgłąb węzła odchodzą zatoki pośrednie kończące się w^^
zatokach końcowych. ąw^UU

Chłonka z naczyń doprowadzających do węzła wlewa się do zatoki brzeżnej skąd płynie o- w
do naczyń wyprowadzających. »&*»

Węzły chłonne występują w grupach od kilku do kilkunastu sztuk. Liczba ich wynosi ^H*'
360 - 1200. węzły chłonne są miejscem w którym powstają limfocyty, a zatem pełnia ww
funkcję ochronną. Przypisuje się im również zdolność wytwarzania przeciwciał. ^ <

CHŁONKA - to płyn który w przeciwieństwie do krwi w różnych częściach swego *
układu ma różny skład i wygląd. \

Przeważnie ma lekko żółtawą barwę i skład chemiczny podobny jak osocze krwi. M 1 Natomiast limfa naczyń chłonnych jelita, gdy transportuje tłuszcze staje się płynem W,

mętnym o zabarwieniu żółtoniiecznyni i stąd nazwa - mlecz. Chłonka ma dość dużą i zmienną zawartość limfocytów, 2 - 20000/1 mm.

79. Budowa i topografia układu wydalniczego ze szczególnym uwzględnieniem budowy i funkcji nerki.

Zadaniem układu moczowego jest wydalanie z ustroju zbędnych produktów przemiany materii oraz utrzymywanie równowagi wodnej i elektrolitycznej ustroju. Funkcje te 'spełniają głownie nerki, oraz drogi wyprowadzające mocz: kielichy nerkowe, miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. NERKI To narząd parzysty, położony w przestrzeni pozaotrzewnowej, na grzbietowej ścianie ^amT^braisZnej. Nerka ma kształt fasoli, długości 11-12 cm, szerokości 5 - 6 cm i masie ok. 150 g. Lewa nerka jest zwykle nieco większa od prawej. Na nerce odróżnia się nieco bardziej wypukłą powierzchnię przednią i spłaszczoną powierzchnie tylną, brzeg boczny wypukły, brzeg przyśrodkowy wklęsły, oraz koniec nerki górny i dojny. "Ra końcaćH górnych nerek leżą nadnercza. Na wklęsłym brzegu nerki znajduje się wnęka nerkowa -prowadząca do zatoki nerkowej. W zatoce zawieszone są początkowe odcinki odprowadzające mocz: kielichy i miedniczka oraz naczynia i nerwy.

Nerka wraz z nadnerczem otoczona jest torebką tłuszczową, a tą z kolei otacza powięź. Powierzchnię nerki obejmuje torebka włóknista zawierająca włókna mięśniowe gładkie. _W nerce_wyróżnia się dwie warstwy: korę nerki oraz rdzeń nerki,.

kora_ otacza rdzeń nerk.ii pod postacią słupów nerkowych dochodzi do zatoki nerkowej.

Rdzeń - składa się z 10 - 15 piramid oddzielonych od siebie słupami korowymi. Wierzchołki piramid, zwane brodawkami nerkowymi zwrócone są w kierunku

^zatojśi^Każda piramida wraz z otaczającym go płaszczem korowym tworzy pfat. Każdej brociawce odpowiada kielich miedniczki nerkowej!""

Jednostką moifologiczno - funkcjonalną nerki jest nefron. Nerka zawiera ich ponad
milion. Każdy nefron składa się z ciałka nerkowego i kanalika. . )

Nefron - rozpoczyna się w korze nerki ciałkiem nerkowym. Ciałko nerkowe składa się t4>
z kłęEka naczyniowego i otaczającej go torebki kłębka. Sieć naczyń włosowatych fo\
kłębka nazwano siecią dziwną tętniczą, gdyż naczyniem odprowadzającym jest w niej y^
""rteczyTITe tętnicze a nie żyła. W ścianie naczynia doprowadzającego występuje tak
zwany aparat przykłębuszkowy. Miejsce wejścia i wyjścia naczyń w ciałku nerkowym
nosi nazwę bieguna naczyniowego.

W ciałku wewnętrznym odbywa się przesączenie surowicy krwi z od światła torebki do ^
kanalika nefronu. Przez nerki przepływa około 20 - 25% krwi, stanowiącą pojemność
minutowa serca. Dzięki wysokiemu ciśnieniu krwi w naczyniach włosowatych
kłębuszków część osocza krwi jest przepływającej przez te naczynia zostaje
przefiltrowana do światła torebki kłębka, tworząc przesącz kłębuszkowy. Nazywamy go
moczem pierwotnym. \Cd**aMU cLu^

W dalszych odcinkach nefronu następuje zagęszczenie moczu pierwotnego. Dochodzi j^j,
do tego w kanaliku netronu. Można go podzielić na trzy części: kanalik kręty bliższy, .
pętlę nefronu (dzielącasię na dwa ramiona - zstępujące i wstępujące) Lkanalik krętfy iy
dalszy. KanalikJ^gty ^la^ przechodzi w kanalik zbiorczy, których kilka łączy się w ^
przeAySlJbiada^kowy, Tworzą one pole sitowe na szczycie brodawki nerkowej.

Strukturę nerki kształtuje układ naczyniowy. Do nerki wnika duża tętnica nerkowa, dzieląc się na liczne gałęzie, które wnikają do miąższu nerki jako tętnice międzypłatowe. Dzielą się one na tętnice łukowate, od których odchodzą tętnice międzyzrazikowe. Włosowate naczynia żylne odprowadzają krew poprzez żyły międzyzrazikowe, łukowate i międzypłatowe do żyły nerkowej.

Xvjz/Is yete si"^^ ****** <*° Weiu/Ui/w^ • /w^h. t wi^1**^^ ą ^'aW^''/u .

MIEDNICZKA I KIELICHY NERKOWE

kielichy nerkowe - Kielichy nerkowe mniejsze - to stożkowate błoniaste przewody długości ok. 1 cm, występują w liczbie 8 - 10.kielichy mniejsze łączą się w dwa lub trzy przewody obszerniejsze -- kielichy nerkowe większe, uchodzące do miedniczki nerkowej.

Miedniczka ma kształt lejkowatego woreczka spłaszczonego przednio tylnie. Miedniczkę cechuje duża zmienność kształtu.

Ściana kielichów i miedniczki jest trój warstwowa.

MOCZOWODY

Miedniczka we wnęce nerki przechodzi w moczowód, który krzyżuje się z naczyniami

biodrowymi wspólnymi i schodzi do miednicy małej. Tam oba moczowody uchodzą w

dnie pęcherza, w tak zwanym trójkącie pęcherza.

Długość moczowodu wynosi 27 - 34 cm a średnica ok. 8 mm. Mocz przechodzi przez

moczowody przede wszystkim dzięki perystaltycznym skurczom warstwy mięśniowej

moczowodu.

PĘCHERZ MOCZOWY

To zbiornik mięśniowy do którego bezustannie spływa mocz z moczowodów. Zostaje

on co jakiś czas opróżniony przez wydalanie, moczu na zewnątrz przez cewkę moczową.

Pęcherz leży w miednicy mniejszej za spojeniem łonowym.

W pęcherzu odróżniamy szczyt, trzon i dno. Jest on zawieszony w więzadle pępkowym

pośrodkowym, na przedniej ścianie jamy brzusznej. Do dna pęcherza z tyłu uchodzą

moczowody a z przodu odchodzi cewka moczowa.

Pojemność pęcherza wynosi przeciętnie 700 ml. Błona śluzowa jest gruba i bogato

unaczyniona. Błona mięśniowa pęcherza składa się z trzech warstw mięśni gładkich,

które tworzą siatkę mięśniową. Włókna mięśniowe trójkąta pęcherzowego przechodzą

w pętlę mięśniową tworzącą zwieracz pęcherza. Występuje jeszcze drugi mięsień -

zwieracz cewki moczowej.

CEWKA MOCZOWA

MĘSKA - ma długość ok. 17 - 20 cm i można ją podzielić na trzy części: sterczową, błoniastą i gąbczastą.

sterczową - na jej tylnej ścianie znajduje się wzniesienie, wzgórek nasienny, na

którym uchodzą parzyste przewody wytryskowe, a po środku jest ujście

łagiewki sterczowej.

Błoniasta - to krótki odcinek który przebija przeponę moczowo - płciową i

zagłębia się w ciele gąbczastym prącia. - Gąbczasta - biegnie w ciele gąbczastym przez całą długość prącia. Ściana cewki moczowej składa się z błony śluzowej i mięśniowej.

ŻEŃSKA - ma przeciętnie ok. 4 cm długości i 6 mm średnicy. Zaczyna się ujściem w dnie pęcherza moczowego, przechodzi przez przeponę moczowo - płciową i kończy się

ujściem w zewnętrznym przedsionku pochwy. Cewka moczowa żeńska spełnia tylko czynności drogi moczowej. Ściana cewki moczowej składa się z błony śluzowej i mięśniowej.

80. Ogólna charakterystyka i funkcje powłok ciała.

POWLOKĄ WSPÓLNA

Powłoka wspólna odgradza i ochrania organizm od szkodliwych czynników środowiska zewnętrznego, ale także pozwala na nawiązanie z nim kontaktu przez receptory wchodzące w jej skład. Powłoka wspólna składa się ze skóry, ora/, jej wytworów -gruczołów, paznokci i włosów

81. Naskórek, jego budowa i wytwory (gruczoły, włosy, paznokcie) i ich funkcje.

Naskórek -- wytworzony jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Powierzchnia naskórka (warstwa powierzchowna zrogowaciała) nie jest gładka ale ma zagłębienia zwane bruzdami skóry i wyniosłości - grzebienie skóry. Tworzą one listewki skórne (linie papilarne). Najbardziej regularne są one na opuszkach palców i ha powierzchniach dłoniowych rąk i podeszwowych stóp.

Najbardziej powierzchowne komórki naskórka ciągle się złuszczają. Chroni to ustrój przed wnikaniem w głąb skóry drobnoustrojów. W nowe komórki zaopatruje naskórek warstwa rozrodcza. Między nią a skórą właściwą są komórki barwnikotwórcze (melanocyty), wytwarzające pigment - melaninę.

Do wytworów naskórka zaliczamy: gruczoły skórne (łojowe, potowe i mleczne), paznokcie i włosy.

Gruczoły łojowe - znajdują się w skórze właściwej i związane sa zazwyczaj z włosami. Pozbawione ich są powierzchnie dłoniowe rąk oraz podeszwowe stóp. Łój chroni organizm przed przenikaniem wody, nadmiernym parowaniem, ma też właściwości bakteriostatyczne.

Gruczoły potowe - istnieją ich dwa rodzaje: ekrynowe - zbudowane w postaci pojedynczej cewki, oraz apokrynowe cewkowate rozgałęzione. Część wydzielnicza tych gruczołów jest w najgłębszych warstwach skóry właściwej, a na powierzchnię skóry pot wydostaje się porami. Gruczoły ekrynowe rozmieszczone są na całej powierzchni skóry, z wyjątkiem napletka, czerwieni warg i warg sromowych mniejszych. Gruczoły apokrynowe .w największej liczbie są w skórze brodawek sutkowych, w dole pachowym, w okolicy pępka, narządów płciowych i dookoła odbytu. Gruczoły mleczne - to największy gruczoł skóry. Sutki położone są w tkance podskórnej. Na szczycie sutka znajduje się brodawka sutkowa, otoczona otoczką. Wydzielina gruczołu sutkowego (mleko)to pokarm dla noworodków i niemowląt.

PAZNOKCIE - pokrywają grzbietowe powierzchnie opuszek wszystkich palców. W paznokciu wyróżnia się brzeg wolny, brzegi boczne i brzeg zakryty. Brzegi boczne i brzeg zakryty objęty jest fałdem skórnym (wałem paznokcia). Paznokieć wnika w szczelinę położoną pod wałem, która tworzy zatokę paznokcia.

Paznokieć składa się z ukrytego w zaloce korzenia, ciała paznokcia i części wolnej. Dzięki unerwieniu macierzy paznokieć jest wrażliwy na ucisk.

WŁOSY - to wytworu warstwy rozrodczej naskórka. Pierwsze włosy powstają już u płodu, pokrywając skórę delikatnym meszkiem. W okresie dojrzałości płciowej powstają włosy pacliy i łonowe. U mężczyzn pojawia się zarost na twarzy i szyi, oraz w nozdrzach przednich, otworach słuchowych i okolicy odbytu.

Włos składa się z ukrytego w skórze korzenia oraz łodygi włosa. Włosy odgrywają rolę czułych receptorów dotykowych oraz ochronną.

82. Budowa i funkcje skóry właściwej i tkanki podskórnej.

Skóra właściwa - powierzchnia skóry właściwej, przylegająca do naskórka nie jest gładka, lecz pofałdowana w tzw. Brodawki skórne. Tę część skóry określa się jako warstwa brodawkowa.

Głębsza warstwa skóry właściwej, gdzie są włókna sprężyste i klejodajne, nadające jej sprężystość i rozciągliwość, to warstwa siatkowata. Zawiera ona naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe, gruczoły wydzielnicze skóry oraz brodawki i cebulki włosowe. Skóra właściwa spełnia rolę narządu czucia oraz ma możliwość czynnej regulacji temperatury ustroju.

Tkanka podskórna - składa się z tkanki luźnej łącznej i podściólki tłuszczowej. Tkanka podskórna umożliwia skórze przesuwalność przez połączenie z powięzią lub okostną, a podściółka tłuszczowa stanowi zapas substancji odżywczych i amortyzuje nadmierne uciski zewnętrzne.

83. Zmysły czucia skórnego, ich budowa i funkcje.

Czucie skórne

Skóra zawiera różne typy zakończeń nerwowych, które tworzą tzw. Ciałka krańcowe nerwów. Niektóre z nich to wolne zakończenia nerwowe, inne składają się z zakończeń otorbionych. Receptory skóry służą do odbierania bodźców dotykowych, ucisku, bólu oraz ciepła i zimna.

Dotyk czucie dotyku odbierane jest głównie przez Ciałka Meissnera, łękotki Merkela oraz wolne zakończenia nerwowe. Ciałka Meissnera znajdują się w brodawkach skóry. Najliczniej występują w skórze rąk i stóp, sutków i warg oraz w błonie śluzowej koniuszka języka. lĄkolki Merkela położone w brodawkach, szczególnie skóry' opuszków palców, pow. Dłoniowej rąk, podeszwowej stóp, na wargach i w jamie ustnej. Wolne zakończenia nerwowe tworzą układ siatkowaty, otaczający podstawę mieszka włoskowego.

ypjsk - receptory ucisku to ciałka blaszkowaie Vater-Paciniego. Czucie ucisku nie jest prawdziwym czuciem skórnym, bo ciałka Vater-Paciniego znajdują się także w okostnej, ścięgnach, torebkach stawowych. Receptory czucia skóry to także ciałka Goldo-Mazzoniego występujące w warstwie podbrodawkowej skóry.

Ciepło i zimno - receptory czucia ciepła i zimna to ciałka RufFiniego i ciałka krańcowe Krausego. Ciałka Ruffmiego znajdują się nie tylko w skórze właściwej i tkance podskórnej ale także w okostnej, omięsnej. Ciałka krańcowe Krausego znajdują się przede wszystkim w blaszce właściwej błon śluzowych i w warstwie podbrodawkowej skóry.

Ból •■ przewodzą go przede wszystkim nagie zakończenia włókien bezrdzennych. Znajdują się one w powierzchniowych warstwach skóry, w rogówce, w warstwie podbrodawkowej i głębszych warstwach skóry.

---