ŹRÓDŁO- „Wychowanie na rozdrożu- personalistyczna filozofia wychowania” po red. Franciszka Adamskiego (wyd. UJ)

-----------------------------------------Dylematy nauki i wychowania--------------------------------------------------------------

Książka ukazała się jako pokłosie konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Ma charakter interdyscyplinarny, napisana została przez wielu autorów, w większości pedagogów i, w pewnym stopniu, filozofów. Tematem publikacji jest wychowanie i personalizm.

Jest to książka naukowa, refleksyjna i dydaktyczna zarazem. Mogą po nią sięgnąć pracownicy naukowi, studenci i czynni nauczyciele. Teoretyczne znawstwo, prezentowane badania, przytaczane przykłady, osadzają ją w realiach polskiej rzeczywistości, ale szereg porównań z innymi państwami, sprawia, że ma ona w pewnym sensie uniwersalny charakter. M.in. dlatego, że osoba ludzka osadzona jest w prawach naturalnych, jako istota społeczna - w prawach kulturowo-społecznych, jako obywatel - w prawach jurydycznych. Dlatego też filozoficznym zapleczem wychowania personalistycznego jest określona antropologia i aksjologia. Umożliwia to sprowadzenie osoby ludzkiej nie tylko do istoty społecznej, czy wychowania rozumianego wyłącznie jako urabianie obywatelskie.

Są tu dosyć ostre określenia odnoszące się do współczesnego wychowania, jak chociażby porównanie do „soczystej schizofrenii”, czy inne: „szkoła jako zorganizowane zaprzeczenie wychowania”. Są to tezy kontrowersyjne, nie ulega wątpliwości, że wielu mogą oburzać. Jednakże dobrze się dzieje, że właśnie w naszych czasach, gdy upadło wiele wartości, a nowych powstało niewiele, stawiane są tak drastyczne pytania. Ważne jest również dlatego, że odnoszą się one do przyszłości i do ludzi młodych.

Interesujące są omawiane w książce badania, np. spostrzeżenia i uwagi odnoszące się do popularności w Polsce czasopism młodzieżowych, które, z nielicznymi wyjątkami, charakteryzują się niskim poziomem. Z badań wynika, że trafiają one głównie do specyficznych kręgów młodzieży, wyróżniającej się niskim zaawansowaniem edukacji i ograniczonym obrazem zainteresowań, chociaż pozornie stwarzane są jej duże możliwości.

Nie został pominięty problem kształcenia nauczycieli. Podstawowa teza w tym zakresie mówi nie tylko o wzbogaceniu wiedzy potrzebnej nauczycielowi, obejmującej pełną osobę ludzką, a więc i jej życie duchowe, ale również o czym więcej. Doborem i merytoryczną oceną nauczycieli nie powinni się zajmować - jak to w Polsce bywa - urzędnicy oświatowi. Ta sprawa wymaga gruntownie obmyślonych zmian: W doborze nauczycieli musiałyby być brane pod uwagę odpowiednio dokonywane diagnozy dotyczące zdrowia psychicznego i duchowego kandydatów, co w praktyce należałoby zapewne do zadań najtrudniejszych.

! Podstawowa przesłanka sprowadza się do tego, że w Polsce, podobnie jak dawniej, podejmowane analizy i prace odnoszące się do wychowania, rozwoju nauki, szkolnictwa wyższego i szeroko rozumianej reformy oświaty zawieszone są w próżni. A chodzi tu przede wszystkim o sam podmiot studiowania, nauczania i wychowania, pojmowany integralnie, jako osoba ludzka. Stąd dziś tak ważne są próby podejmowania nowych rozwiązań i szerszego sięgania po inną niż dotychczas „filozofię nauczania i wychowania”. W istocie książka, w świetle filozofii personalistycznej, stawia pytania o przedmiot wychowania, to jest o przyszłość młodego człowieka, z drugiej strony - o nauczyciela, wychowawcę i jego relacje do podmiotu, o to komu wychowanie i nauczanie na wszystkich szczeblach powinno być podporządkowane, na czym polega integralny charakter nauki i wychowania, kiedy nie jest barierą dla realizacji praw osoby ludzkiej i kiedy służy jej pełnemu rozwojowi. (oprac.Ludwik Malinowski)

Franciszek Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.

PERSONALIZM (łac. persona - osoba; personalia - osobowy)

Kierunek we współczesnej filozofii i kulturze wyrażający pełną afirmację osoby i jej dobra. Ta wspólna dla wielu doktryn filozoficznych postawa zaznacza się swoistym protestem przeciwko powtarzającym się formom monizmu filozoficznego lub  totalitaryzmu, które odczuwa się jako zagrożenie dla godności, niezależności i indywidualnej wartości osoby. Nazwę personalizm stosuje się do każdej koncepcji (w tym filozofii transcendentalnej, egzystencjalnej, tomistycznej czy też fenomenologii) opowiadającej się zdecydowanie za autonomią osób, ich godnością, zdolnością do wykraczania poza naturę i historię. Dzięki tym właśnie cechom osoba zajmuje pozycję pierwotną wobec pozostałych dóbr przygodnych, łącznie z dobrem społecznym. W centrum świata wartości personaliści umieszczają osobę, a jej rozwój wiążą ze szczególną rolą spotkań międzyosobowych (w relacjach "ja = ty" oraz "ja = my"). Charakteryzując sposób istnienia osoby, personaliści rozwijają takie zagadnienia, jak: być i mieć,  wolność i konieczność, tajemnica i powołanie, dar i miłość,  nadzieja i wierność.

Personalizm jest nie tylko ruchem filozoficznym, ale również radykalnym programem zmian i uściśleń w obrębie tradycyjnej antropologii. Personalizm postuluje taką hermeneutykę bytu ludzkiego, która by wiązała porządek aksjologiczny z metafizycznym, religijny i teologiczny z filozofią osoby. Egzystencja osoby i jej niezależność bytowa nawiązują zarówno do istoty duchowej człowieka, jak i do jego samookreślenia się przez własne dzieła (takie jak sztuka i nauka, religia i technika,  kultura i filozofia). Personaliści badają osobę w związku z: a) jej twórczym powołaniem do miłości i wolności (Mounier, Marcel, La Senne, Lavelle); b) metafizycznym i aksjologicznym doświadczeniem drugiej osoby (Levinas, ks. Tischner); c) ze światem moralnych wartości i powinności ujętym w perspektywie transcendowania osoby w czynie (Scheler, Hildebrand).

Najbardziej rozwiniętą postać współczesnego personalizmu reprezentuje filozofia chrześcijańska bliska tomistycznej teorii bytu i człowieka. W Polsce wśród czołowych chrześcijańskich personalistów znajdują się tacy badacze, hak ks. kard. K. Wojtyła, ks. T. Slipko, ks. T. Styczeń, ks. H. Juros, ks. J. Tischner i A. Rodziński.

Inne charakterystyki personalizmu

▪ personalizm kierunek filoz. oparty na metafizycznym a. relig. założeniu, że rozwój osobowości człowieka jest źródłem i celem życia jednostkowego i społ.

▪ Personalizm, koncepcja filozoficzna, której początki można odnaleźć w starożytności, m.in. u sofistów, rozwinięta przez św. Augustyna w średniowieczu. W centrum uwagi jego zwolenników znajduje się osoba (persona): byt natury duchowej, obdarzony świadomością i wolą, twórczy i odpowiedzialny moralnie.

Personalizm został rozwinięty w czasach nowszych przez J.G. Fichtego i romantyków. Personalizm Fichtego polega na tym, że za twórczy początek bytu uznaje jaźń. Jaźń bowiem nie tylko poznaje coś, co i tak bez niej istnieje, lecz tworzy, ustanawia rzeczywistość. Przedmiot wywodzi się z jaźni tak samo, jak podmiot. Nosicielem jaźni jest dla Fichtego także człowiek.

Analizy personalistyczne mieszczą się w obrębie ogólnie pojmowanej antropologii filozoficznej. Personalistyczny charakter ma także filozofia W. Jamesa.

W XX w. personalizm uległ znacznym wpływom tomizmu i neotomizmu. Powstały też odrębne koncepcje: personalizm egzystencjalistyczny J.P. Sartre'a, psychoanalityczny Z. Freuda czy strukturalistyczny C. Lévi-Straussa. W ich rozważaniach o człowieku i osobie ludzkiej człowiek ukazany jest głównie jako istota zagubiona pośród wydarzeń i własnych wytworów. Inny charakter osobie ludzkiej nadaje personalizm katolicki.

Personalizm katolicki, kierunek w filozofii współczesnej, w którym wyróżnia się dwa nurty: 1) personalizm integralny, ukształtowany został przez J. Maritaina, 2) personalizm otwarty E. Mouniera.

Obydwa wyrosły na gruncie krytyki gospodarki kapitalistycznej, cywilizacji burżuazyjnej i wartości mieszczańskich opartych na supremacji posiadania nad osobą ludzką, jej istnieniem i rozwojem.

Zdaniem J. Maritaina najwyższą wartością jest dążenie do zjednoczenia z Bogiem. Z tak rozumianego personalizmu integralnego J. Maritain wyprowadza cechy chrześcijańskiego ustroju społeczno-politycznego, który powinien afirmować wspólnotę dóbr (kościelne dobro wspólne) oraz - jako zadanie etyczne - chrześcijańską wspólnotę braterską złożoną z osób sobie równych.

E. Mounier przedstawia program działania wykraczający poza założenia personalizmu integralnego. Uważa on, że osoba ludzka, uwikłana w świat doczesny, powinna traktować go jako rzeczywistość, w której może się aktywnie potwierdzić, gdyż człowiek "staje się" nieustannie. Głosząc prawo osoby ludzkiej do samorealizacji, a zatem do wolności, personalizm otwarty E. Mouniera przyczynił się do złagodzenia stanowiska Kościoła wobec innowierców i niewierzących w okresie soboru watykańskiego II.

Jednocześnie personalizm integralny J. Maritaina wywarł znaczący wpływ na konstytucję Gaudium et spes oraz Dekret o apostolstwie świeckich.

CHRZEŚCIJAŃSKA PEDAGOGIKA PERSONALNO - EGZYSTENCJALNA

Personalizm jest jednym z ważniejszych kierunków we współczesnej filozofii, jak również radykalnym nurtem w naukach o wychowaniu. Afirmuje on bowiem każdy podmiot, który jest zaangażowany w proces socjalizacji, kształcenia i wychowania - jako osobę.
Nazwa personalizm (grec. prosopon - osoba; łac. persona - osoba; personalis osobowy) obejmuje wszystkie prądy i nurty w teoriach pedagogicznych, które ukazują osobę jako istotę autonomiczną, jej godność i rozumność. Dla Bogusława Śliwerskiego elementem konstytutywnym dla personalizmu jest afirmowanie zdolności osoby do miłości oraz samo świadomości. Osoba ludzka posiada w sobie walor niepowtarzalny i nadrzędny wobec wszystkich wartości materialnych, struktur ekonomicznych czy społeczno politycznych . Wincenty Granat uznaje, że personalizm to każda nauka przypisująca osobom ważne miejsce w rzeczywistości . Personalizm to filozofia odwołująca się do definicji osoby podanej przez Boecjusza: "osoba jest samodzielną w istnieniu substancją natury rozumnej" .
Personalizm jest tak dawny, jak refleksje nad osobą ludzką. Po raz pierwszy terminu "personalizm" użył Fryderyk Schleiermacher, który w ten sposób określił teistyczny pogląd o podmiotowym działaniu osoby Boga . Ważną postacią personalizmu jest Emmanuel Mounier, który stwierdził, że ruch personalistyczny zrodził się z kryzysu na Wall Street w 1929 roku i wyraził się powstaniem w 1932 roku miesięcznika "Esprit". Genezą jego powstania był kryzys owych czasów: dla moralistów - kryzys człowieka, dla marksistów - kryzys ekonomiczny. Dla personalistów był to kryzys człowieka i struktur. Mounier uważał, że personalizm ma być perspektywą problemów ludzkich w odpowiedzi na powstające totalitaryzmy. Nie powinien stać się ani systemem, ani narzędziem politycznym.
W odróżnieniu od egzystencjalizmu, który podkreśla rozpacz egzystencji, personalizm oznacza jej afirmację . Człowiekiem, który w pełni rozwinął personalizm i humanizm na gruncie pedagogicznym jest Jacques Maritain. Odkrył on idee personalistyczne u św. Tomasza z Akwinu. Uważał, że "z godnością osoby wiążą się jej prawa zarówno ludzkie, jak obywatelskie i społeczno - gospodarcze" . Sformułowania Maritain`a zostały wprowadzone przez ONZ do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948 r.) i do Deklaracji Praw Dziecka (1959 r.) oraz były inspiracją dla encykliki "Pacem in terris" Jana XXIII .
Maritain uważał, że zadaniem wychowania jest prowadzić człowieka w jego dynamicznym rozwoju, kształcącym go jako osobę, wyposażoną w broń poznania, siłę sądu i cnoty moralne. Zastosowanie personalizmu w wychowaniu ma prowadzić do dynamicznego rozwoju człowieka, które kształtuje go jako osobę. Celem wychowania zaś ma być zdobywanie duchowej i wewnętrznej wolności oraz dążenie do wolności zewnętrznej w życiu społecznym przez podporządkowanie swoich celów dobru wspólnemu.
W Polsce brak jest obecnie współczesnych badań, które pozwoliłyby na właściwe przypisanie określonej teorii wychowania do personalizmu (pedagogicznego) .
Rozróżnić trzeba personalizm jako postawę interpersonalną, która przejawia się szacunkiem, uznaniem praw i godności drugiej osoby, od personalizmu filozoficznego czy zaangażowanego światopoglądowo, dla których podstawowym zagadnieniem jest pojęcie osoby ludzkiej. Wartość bowiem i godność człowieka tkwią w nim samym, w tym właśnie, że jest człowiekiem.
Wyróżnia się także personalizmy naturalistyczne, odwołujące się do ewolucjonizmu przyrodniczego i psychicznego oraz personalizmy spirytualistyczne (duchowe), które podkreślają wolność ducha ludzkiego, a w przypadku personalizmu chrześcijańskiego relacje międzyosobowe i odniesienia między człowiekiem a Bogiem.
Przedstawicielem chrześcijańskiej pedagogiki personalno - egzystencjalnej w Polsce jest ks. profesor Janusz Tarnowski. W swojej długoletniej pracy wypracował on własną pedagogię, w której stoi wyraźnie na gruncie personalizmu chrześcijańskiego wykorzystując tylko niektóre pojęcia egzystencjalizmu. Aby przedstawić swoje refleksje nad wychowaniem dzieci Tarnowski ukazuje najpierw kategorie pseudo-wychowania, do których zalicza :
1. tresurę - (nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowania się),
2. administrowanie - (złagodzona forma tresury, ciągła nad kontrola, ocenianie, weryfikacja osoby w klimacie chłodu i oficjalności),
3. trening - (stałe ćwiczenie określonych sprawności w wymiarze technicznym, nie obejmujące całej osobowości),
4. moralizowanie - (słowna perswazja lub poza słowna sugestia zobowiązująca osobę do pożądanych zachowań),
5. kształtowanie osobowości - (zewnętrzne, przedmiotowe traktowanie całego człowieka, jako biernego obiektu, materiału czy tworzywa).
J. Tarnowski nie wyróżnia tu kary cielesnej, jednak zwraca na nią krytyczną uwagę. Powołuje się on na Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie współczesnym Soboru Watykańskiego II, stanowisko papieża Jana Pawła II oraz poglądy św. Jana Bosko i stwierdza, że to "nie kara cielesna oparta na wyrwanych z kontekstu tekstach biblijnych, lecz dialog miłości - wyrażający się nawet spojrzeniem - to zasadniczy rys modelu wychowania chrześcijańskiego" . Jego zdaniem ważne jest, aby relacje jakie zachodzą między wychowawcą a wychowankiem miały charakter symetrycznej interakcji o "ludzkim obliczu".
Celem wychowania jest rozbudzanie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy .
Tarnowski zauważa potrzebę dialogu i ludzi autentycznie dialogujących, bo "wołanie o mistrza" jest jedną z charakterystycznych potrzeb współczesności . Dla niego takim mistrzem dialogu jest papież Jan Paweł II, który otworzył się na całą ludzkość.
Tarnowski w swoich rozważaniach zaznacza, że wychowanie (w tym religijne) często nie porusza głębi osoby dziecka i młodego człowieka, aby zmienić go na trwałe. Brakuje w nim osobistego spotkania z Chrystusem, które zmieniłoby wychowanka. Spotkania takiego nie da się z góry zaplanować, jest to bowiem Boży dar. Trzeba jednak do niego przygotować.
Wychowanie, jako spotkanie ma dwa wymiary:
1. wertykalny (pionowy) - odnoszący się do Boga, Chrystusa
2. horyzontalny (poziomy) - ujawniający relacje międzyludzkie

W każdym człowieku jest bowiem dobro, piękno, Bóg. Religijności człowieka nie można pomijać, ponieważ jest ona jego naturalną dyspozycją.

Wychowanie według J. Tarnowskiego ma następujące cechy :
1. człowieczeństwo - wychowanie jest bowiem spotkaniem co najmniej dwóch osób obdarzonych wielką godnością, ma pomóc każdemu w odnalezieniu i urzeczywistnieniu "najgłębszego ja",
2. permanencja - wychowanie trwa przez całe życie, a nie tylko na jego początku
3. inter - i intraakcyjność - w sytuacji wychowawczej - wychowawca oddziałuje na wychowanka, a wychowanek na wychowawcę, a także zachodzą relacje z samym sobą czyli samowychowanie
4. nieokreśloność - oddziaływania wychowawcze zachodzą w trudno określonych sytuacjach, zdarzeniach, muszą otwierać się na nowości (uczą pokory) przy równoczesnym zachowaniu równowagi, ugruntowaniu swojej wiedzy i systemu wartości
5. transgresyjność - w relacjach z innymi i z samym sobą przekraczanie swoich trudności, ograniczeń - samego siebie, "Człowiek bowiem stale powinien przekraczać samego siebie, miarą zaś jego rozwoju jest nieskończoność" .

Tak rozumiane wychowanie prowadzi do dialogu i spotkania, który może zaistnieć, jeśli obie strony są autentyczne, szczere wobec siebie. Dialog jako zetknięcie się z konkretną osobą lub transcendentną (Bóg) ma prowadzić do przemiany wewnętrznej oraz do zaangażowania się, oddanie jakiejś sprawie lub osobie. Takie podejście powoduje, że osoba nie przestaje być sobą, nie zatraca się, ale wzbogaca własną osobowość, "staje się hojnym dawcą".
To spotkanie wychowawcy z wychowankiem w atmosferze autentycznego dialogu tylko pozornie zmniejsza rolę wychowawcy, gdyż może on ją w ogóle pełnić wtedy, kiedy jest w pobliżu wychowanka i stara się go zrozumieć.
Wychowanie personalno-egzystencjalne wg J. Tarnowskiego jest nie tyle kształtowaniem czyjejś osobowości czy jej indoktrynowaniem, ile procesem inicjacyjno-mistagogicznym . Nie ma też jego zdaniem takiej książki, która dawałaby każdemu wychowawcy gotowe porady, recepty, na pytanie: Jak wychowywać?
Żadna książka nie udzieli takiej odpowiedzi.
Zdobywać się musi na nią wychowawca przez wzrastanie i pogłębianie swego człowieczeństwa, aby najlepiej służyć innym, zwłaszcza młodym i dzięki nim kształcić się ustawicznie. Alfą i Omegą wychowania chrześcijańskiego jest Bóg i Najdoskonalszy Człowiek Jezus Chrystus. Książka ta może być tylko pomocą, znakiem orientacyjnym .
Przedstawiona teoria wychowania personalno-egzystencjonalnego wg Tarnowskiego nie zniewala zasobem swoich treści, nie zobowiązuje, ale daje wychowankowi wolny wybór, dotyka głębi ludzkiej egzystencji.
Zarzuty jakie stawia się tej koncepcji wychowania:
1. ponieważ opiera się na przesłankach filozoficzno-teologicznych, pozostaje w oderwaniu od życia,
2. ujmując wychowanie jako spotkanie, podważa sens nauczania zgodnie z założonym programem, systematycznej pracy nad sobą, kształtowania osobowości wychowanka,
3. w wychowaniu podkreśla dialog i relacje symetryczności między wychowawcą a wychowankiem, osłabiając rolę samego wychowawcy,
4. ma charakter zamknięty, ograniczając się tylko do wychowania chrześcijańskiego.
Zarzuty te odpiera ks. prof. J. Tarnowski przedstawiając 5 zasad, którymi powinien kierować się wychowawca.
1. Punktem wyjścia jest zrozumienie wychowanka, wejście w jego świat z zainteresowaniem i życzliwością; postawienie się na miejscu tych, których spotykamy.
2. Wychowanek nie jest kimś gorszym lub mniej wartościowym od wychowawcy. Wady i braki trzeba dostrzegać, ale nie można ich utożsamiać z wychowankiem. Trzeba odnaleźć w nim obraz Boga, który go kocha i mu przebacza.
3. W relacjach między wychowawcą a wychowankiem trzeba dążyć ku przyjaźni nie oczekując wdzięczności i przywiązania. Dać wychowankowi odczuć miłość bez zasłaniania Chrystusa, który kocha go najbardziej.
4. Proces wychowania to wsłuchiwanie się w wychowanka. Nie narzucanie i przymuszanie, lecz delikatna pomoc do budzenia zainteresowania Wartościami i poszukiwania ich aż do spotkania z Bogiem.
Nie oczekiwanie natychmiastowych wyników, lecz nadziei na przyszłość.
Wielka cierpliwość i atmosfera radości.
5. Celem jest dopomożenie wychowankowi w odnalezieniu jego miejsca w życiu i powołania ku dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej. Dążyć równocześnie trzeba do samowychowania siebie .

Wychowanie personalistyczno-egzystencjalne może stanowić zatem fundament dla nadania ludzkiego wymiaru wszelkim orientacjom ideologicznym wychowania -chrześcijańskiego, liberalnego czy personalistycznego.

mgr Bożena Wawrzeczko
Zespół Szkół Publicznych w Górkach Wielkich

PODSUMOWANIE: pERSONALIZM

P E R S O N A L I Z M WE WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJACH PEDAGOGIKI
PERSONALIZM - (osobisty; persona - osoba) - kierunek rozważań wokół pojęć osoby, rozważań o naturze poznawczej. W centrum wartości dobro i rozwój osoby, jako nadrzędna zasada, której podporządkowane są wszystkie dobra realizowane przez człowieka.
Nazwę personalizmu można stosować do ( wg. Węzkowskiego):
• Doktryny - gdzie wstępuje szczególna wartość osoby ze względu na nią samą;
• Doktryny - dostrzegające byt w człowieku wytrącający poza naturę i historię;
• Program - postulujący rozwój osoby jako cel życia społecznego;
• Program - głoszący prymat wartości osobowych tj, rozum, wolność nad wartościami materialnymi.
W Polsce prezentowano personalizm chrześcijański na wzór Moritaina.

PREKURSORZY I ICH POGLĄDY

W. STERN (personalizm krytyczny) 1871-1938
• Osoba to samookreślająca się jednorodna całość skierowana ku celowi,
• Rzecz jest biernym przedmiotem poddanym obcym celom,
• Samookreślenie osoby może być dwojakie:
Samozachowanie
 Samorozwój
Osoba swoją postać nadaje sobie samej.
• Roślina to też osoba, a nawet naród, - bo też charakteryzuje się samosachowaniem,
• Os. Ludzka jest psycho-fiz., ale podstawą jest świadomość. Jego główną cechą jest to, że można ją określić - JEDNOZNACZNĄ REALNOŚĆ REALNOŚĆ WIELOZNACZNĄ POTENCJALNOŚĆ.
• Potencjalność wskazuje na głębię osoby,
• Druga cecha to charakter, który ma cechy biegunowe (różne), ale składa się na całość jednostki,
• Rozwój dotyczy całej osoby, jest ona wyjątkowa, indywidualna. Świat przeżywany przez człowieka oddziaływ. Na człowieka tworząc los. Stawia wymagania, a człowiek działa. Świat przeżywany = świat życia człowieka,
• Osoba posiada zdolność do działania, są potencjalnie wieloznaczne, stanowią skłonność osoby. Pod wpływem świata z zewnątrz zdolność staje się własnością człowieka.
Świat działa na osobę, zmienia jej potencjalność potencjalność w realność. W tym działaniu na (świat) granice Nie można dowolnie urabiać człowieka.
• Granice wychowania leża w nim samym. To on decyduje, jaki będzie.

E. Mounier (1905-1950) personalizm polityczny
• Próbuje godzić personalizm z marksizmem,
• Stał się przeciwnikiem drobnomieszczaństwa, bo w domu miał złe doświadczenia,
• Postulował uwolnienie chrześcijaństwa, kryzysu cywil. Mieszczańskiej, kapitalizmu, liberalizmu,
• Szukał dialogu z marksizmem,
• Twórca filozofii personalistycznej, WSP. Filozof.,
• Osoba to jedyna rzeczywistość, która poznajemy i jednocześnie tworzymy od wewnątrz. Nigdy nie jest nam dana (to rzeczywista), ale jest obecna w człowieku,
• Osoba jest niepowtarzalna, nieuchwytna, jest tym, co w głębi człowieka, co w człowieku niepowtarzalne i dla niego tylko właściwe,
• To wyjątkowość sprawia, że nie jest możliwe do końca komunikowanie komuś treści duchowych,
• Życie człowieka możliwe we wspólnocie osób. To wspólnota na relacjach miłości.
„Być tzn. kochać”
• Uważa, że poprzez miłość między osobami możliwy jest dialog. Miłość jeszcze nie przesyciła relacji ludzkich - życie osobowe staje się postulatem: Relacje międzyludzkie:
Relacja osobowa - nacechowana miłością, dostrzeganie w człowieku osoby,
Rzeczowa ( dominacja w świecie, w której ludzie traktują się instrumentalnie, jako środki),
Osoba to siedlisko duchowej wartości - wolności i godności. Uważa, że kapitalizm stanowi groźbę niszczenia stosunków międzyludzkich.
Można być jednocześnie personalistą i marksistą i katolikiem. Katolikiem wychowaniu należy zmierzać do tego by człowiek stawał się człowiekiem otwartym n innego, człowiekiem wolnym ( dokonuje wolnych wyborów w życiu), człowiek przygotowany do życia we wspólnocie osobowej.

K. Wojtyła - „Osoba i czyn”, Miłość i odpowiedzialność”.
 Wychowanie to twórczość o przedmiocie osobowym. W wychowaniu chodzi o to, aby człowiek stawał się bardziej człowiekiem, aby bardziej był a nie więcej miał
Aby umiał bardziej być nie tylko z drugim, ale dla osoby, dla innych.
Wychowanie ma pomagać w zrodzeniu się osoby, skutki wychowania są dziełem osoby.
Wychowanie powinno stworzyć warunki, w których może się rozwijać wolność osoby
W kształtowaniu osoby rola wychowania jest pomocnicza, ma on przybliżać wartości, które stanowią dorobek ludzki
 Wychowanie te pomaga pomaga odkrywaniu własnych możliwości, potencji.
 Wychowawca powinien zdawać sobie sprawę, ze osoba wych. Jest osobą
Proces wychowania ma charakter podmiotowy.
Każdy podmiot myślący jest zdolny do samostanowienia.
Osoby nigdy nie może być środkiem służącym celowi
 Wychowawca wprowadza człowieka w świat wartości (triada -wolność, odpowiedzialność, miłość) Realizując te wartości człowiek osiąga godność osobową. Wychowawca uświadamia sobie swoją wolność, wychowawca powinien pomóc zrozumieć wychowanka, ze jest istotą wolną,
W wychowaniu należy uczyć odpowiedzialności - odpowiedzialność za to jak postępuje.
Kształtowanie sumienia. Sumienie to czynnik kontrolny - ocena własnego postępowania np.: poczucie winy),
Człowiek powinien być odpowiedzialny za swoje człowieczeństwo
Miłość powinna być zasadą pedagogiczną.
Istotą wychowania jest stawanie się osobą. Człowiek samostanowi się, sam wychowuje.

„Chcesz zmieniać świat? Zacznij od siebie!”

„Zastanawiając się nad swoją kondycją , ukazywany w Biblii człowiek odkrył, że potrafi zrozumieć siebie tylko jako „byt w relacji”: w relacji z sobą, z narodem, ze światem i z Bogiem”.
Jan Paweł II, enc. „Fides et ratio”, n.21.

 „Człowiek nie znajduje prawdziwych wartości zamykając się w sobie, ale otwierając się i poszukując ich także w wymiarach transcendentnych wobec niego samego”.
Jan Paweł II, enc. „Fides et ratio”, n. 25.

 Personalizm chrześcijański, jako widzenie człowieka i droga do poznawania samego siebie, był mi zawsze bardzo bliski. Człowiek, istota duchowo-cielesna, stworzona przez Boga na jego obraz i podobieństwo, obdarowana godnością ludzką od chwili poczęcia, podmiot praw i obowiązków, obdarowywana przez Stwórcę bezwarunkową miłością, jawi się jako podmiot godzien szczególnego zainteresowania i uwagi. Jestem człowiekiem i to wystarcza bym w szczególny sposób zajął się sobą. (Ks.Marian )

Prof. K. Olbrycht.
„Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby”
Człowiek spełnia się w byciu dla osoby drugiej
 Wychowanie osoby to wychowanie dl wartości, do urzeczywistnienia siebie w poszukiwaniu prawdy, w dążeniu do dobra kontemplacji,
Żądania wychowawcze człowieka jako osoby:
o Umożliwienie wychowankowi poznania koncepcji człowieka jako osoby (wychowanie w pełni podmiotowe),, kształcenie językowe - język wartości,
o Pogłębienie w wychowanku świadomości bycia osobą - kształtuje się tożsamość osoby, zdobywanie w relacji z innym. Człowiek kształtuje swoją tożsamość kulturową, typową dla wspólnoty kulturowej.
o Kształcenie charakteru - ćwiczenie woli, kształcenie cnót męstwa, roztropności, umiaru i sprawiedliwości.
o Kształcenie uczuć wyższych podlegających woli, rozumu,
o Kształcenie wrażliwości na potrzeby, uczucia na świat - kształtujemy ją w postawie kontemplacji
o Kształtowanie sumienia
o Kształtowanie postaw innych wobec grup

8

---