1 Proces wychowania i sytuacje wychowawcze

PROCES WYCHOWANIA

„Proces wychowania to jeden z wielu oddziaływań międzyludzkich, składnik współtworzący cała rzeczywistość człowieka, wpływający decydująco na to, kim jesteśmy, jaki jest nasz świat ludzki”( W. Cichoń)

Wg A. Guryckiej proces wychowania to:

• „intencjonalne wywieranie wpływu na rzecz określonego celu”

• dwukierunkowo przebiegający stosunek wychowawczy

• „układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dostarczenie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskania zamierzonej, względnie trwałej zmiany w jego osobowości

Socjologiczna koncepcja :

„Komponent ogólnego rozwoju społecznego, którego podstawową funkcją jest przekazanie kultury z pokolenia na pokolenie oraz przygotowanie dorastających pokoleń do czynnego i twórczego uczestnictwa w dynamice postępu społeczno-kulturalnego”(Kowalski)

Wg R. Miller'a proces wychowania to:

• „(…) część działań polityków i działaczy decydujących o całości życia społecznego i planujących jego rozwój”

• jako ciąg działań wychowawców- specjalistów, którzy bezpośrednio oddziałują na młode pokolenie

Wg W. Janke proces wychowania to:

„ciąg zmian wychowawczych dokonujących się we współdziałających podmiotach połączonych stosunkiem interakcyjnym, wywołanych w celu uzyskania bliskich i dalekich efektów wychowawczych”

Teoretyczne podejścia procesu wychowania ;

1. Subiektywistyczne:

„Proces wychowania jest pewnym ciągiem zmian dokonujących się w osobowości człowieka, zmian, które prowadzą do jego nowego stanu psychicznego i fizycznego”( Sośnicki za: Górniewicz)

2. Obiektywistyczne:

„ Proces wychowania jest ciągiem działań podejmowanych przez wychowawców wobec wychowanka lub wychowanków; działań zaplanowanych, ukierunkowanych, których skuteczność pedagogiczną można ocenić w postaci zmian w zachowaniach wychowanków uznanych przez wychowawców za pożądane”(Wroczyński za: Górniewicz)

STRUKTURA PROCESU WYCHOWANIA

A.Gurycka wyróżnia dwie struktury procesu wychowania:

• OGÓLNĄ- tu dostrzega trzy elementy:

- wychowawcę

- wychowanka

- wpływ wychowawcy

• WŁAŚCIWĄ- tu wyróżnia:

- planowy cel wychowawczy(„całościowy projekt osobowości”)

- sytuacje wychowawcze

- doświadczenie („ślad pozostawiony po przeżyciu będący warunkiem

dalszych przeżyć i zachowań)

- efekt procesu („ kształtująca się lub ukształtowana właściwość

osobnika”)

W ujęciu socjologicznym wyróżnia się trzy elementy:

- stosunek wychowawczy (zawiera 4 elementy) :

1. dwa człony stosunków

2.obowiązki członków

3. łącznik społeczny między członami

4. powinności członków

- wpływy wychowawcze( wg Znanieckiego) „na które składają się wszystkie osoby i grupy, które mniej lub więcej trwale i skutecznie, bezpośrednio lub za pośrednictwem pomocników wychowawców , kierują w jakiejkolwiek mierze procesem rozwojowym osobnika”

- przebieg procesu wychowania- wiąże się z uspołecznieniem jednostki poprzez jej włączenie się w coraz liczniejsze i bardziej zróżnicowane pod względem wpływów wychowawczych grupy społeczne oraz wchodzenie w charakterystyczne dla tych grup role społeczne”

J.Górniewicz wyróżnia w strukturze procesu wychowania:

- warstwę aksjologiczną ( ideał i cele wychowania)

- warstwę operacyjną (formy, metody, środki wychowania)

SYTUACJA WYCHOWAWCZA

„Układ ludzi, rzeczy, treści, który występuje na tle środowiska jako jego element wyodrębniony poprzez czas i miejsce. Jedność czasu i miejsca jest w tym ujęciu podstawą wydzielenia sytuacji ze złożonego tła, którym jest środowisko człowieka” (Gurycka)

„Układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych jednością miejsca i czasu, organizowane w celu realizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę- reżysera tych sytuacji”(Gurycka)

Każdej sytuacji wychowawczej wyróżnia się dwie strony:

I OBIEKTYWNA STRONA SYTUACJI WYCHOWAWCZYCH:

- wszystko to , co jest obserwowalne i co daje się bezpośrednio modelować.

- do czynników obiektywnych sytuacji zalicza się:

- wychowawcę

- wychowanka

- grupę

- zadanie

- obiektywne sytuacje wychowawcze dzieli się na typy ze względu na bezpośredniość i pośredniość kontaktu między wychowawcą a wychowankiem.:

1. Interakcja pełna bezpośrednia:

wychowawca- wychowanek

2. Interakcja pełna -pośrednia:

1. wychowawca- grupa-wychowanek

2. wychowawca- zadanie-wychowanek

3. wychowawca- zadanie- grupa-wychowanek

3. Interakcja niepełna, zawsze pośrednia:

1. wychowawca- grupa(wychowanek jest tylko elementem grupy)

2. grupa- wychowanek( wychowawca nie uczestniczy w sytuacji- przewiduje tylko jego wpływ na grupę)

3. grupa- zadanie- wychowanek(jak wyżej)

4. zadanie- grupa( zadanie pochodzi od wychowawcy, który w sytuacji nie uczestniczy, a wychowanek jest tylko elementem grupy)

5. zadanie- wychowanek

II SUBIEKTYWNA STRONA SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ:

- funkcja sytuacji obiektywnej wyreżyserowanej przez wychowawcę oraz jej odbiór

przez wychowanka

- stanowi sytuacje psychologiczną konkretnego wychowanka

Subiektywny aspekt sytuacji należy wiązać ze znaczeniem danej sytuacji dla podmiotu oraz subiektywnym jej odzwierciedleniem w świadomości uczestników.

Wg W. Cichonia sytuację wychowawczą określa on jako:

„ Splot warunków, rzeczywistych faktów i całokształt towarzyszących im okoliczności,

na podłożu których dokonuje się proces wychowawczy.”

---