Rozdział 1.
Dlaczego Linux?
Rozdział ten opisuje dokładnie zastosowanie Linuksa, co pozwoli czytelnikowi stwierdzić, czy jest to odpowiedni dla niego system operacyjny, spełniający wszystkie wymagania i oczekiwania. Ukazuje jego najważniejsze właściwości takie jak np. stabilność i wydajność, które stanowią główne argumenty przy wyborze systemu operacyjnego. Przedstawia także historię powstania i rozwoju Linuksa. Na końcu tego rozdziału umieściłem adresy stron WWW, na których znajdziesz wsparcie techniczne, najświeższe wiadomości i informacje oraz będziesz mógł porozmawiać z innymi użytkownikami tego systemu.
Linux w pracy i w domu
Być może dowiedziałeś się o Linuksie od dobrego znajomego, którego entuzjazm i szybkość odpowiedzi przekonały cię do dalszych poszukiwań lub może dowiedziałeś się o nim z jakiegoś artykułu, czasopisma komputerowego czy też przeczytałeś w Internecie. W każdym przypadku, uznasz z pewnością za interesujące, czego dokonali za pomocą Linuksa inni użytkownicy, począwszy od hobbistów, a na komputerowych guru skończywszy:
Zirytowany powolnym transferem danych poprzez linię telefoniczną, pewien użytkownik wydzierżawia łącze stałe, o dużej przepustowości. Po zainstalowaniu nowego modemu
w systemie Linux, użytkownik rozdziela sygnał tak, że dostęp do sieci Internet ma teraz reszta jego rodziny. Tym sposobem wszyscy mają szybki dostęp do zasobów tej sieci.
Student, który pisał pracę magisterską na komputerze, stwierdził, że większość jego problemów wynikała z błędów oraz nieodpowiednich właściwości procesora tekstu, którego używał. Porzucił więc system MS Windows oraz program Microsoft Word i zainstalował na swoim komputerze Linuksa.
W porównaniu z często wieszającym się systemem MS Windows, Linux działa stabilnie i wydajnie; poza tym nie trzeba go wcale restartować po instalacji dodatkowych programów czy też sterowników.
Uważany za jednego z najlepszych na świecie, doświadczony grafik komputerowy z firmy Digital Domain, stworzył masę efektów specjalnych, między innymi do takich filmów jak Apollo 13, Góra Dantego, Piąty element, Wywiad z wampirem oraz Prawdziwe kłamstwa. Jednak gdy James Cameron zatrudnił firmę Digital Domain do współpracy nad filmem Titanic, artysta ten stanął przed zadaniem przekraczającym jego możliwości. Aby uzyskać odpowiednią moc obliczeniową po w miarę niskich cenach, firma Digital Domain zakupiła 160 komputerów Alpha DEC. Większość użytkowników tych komputerów ma zainstalowany MS Windows NT lub Digital Unix jako system operacyjny. Jednakże
w Digital Domain postawiono na Linuksa; 105 ze 160 komputerów pracowało pod jego opieką. Jeśli oglądałeś Titanica i widziałeś także zapierające dech w piersi efekty, zrozumiesz, jaką słuszną decyzję podjęła firma Digital Domain.
Naukowcy z laboratorium Los Alamos stworzyli Avalon, system złożony z 70 komputerów pracujących pod kontrolą Linuksa, ponieważ potrzebowali superkomputera. Zamiast wydawać miliony dolarów, naukowcy wydali tylko 152 tysiące — tylko na sam sprzęt, bo przecież Linux jest darmowy. Ich system potrafi wykonać 10 bilionów operacji zmiennoprzecinkowych w jedną sekundę tyle samo, co system Origin2000 firmy Silicon Graphics, który kosztował 1,8 miliona dolarów! Oparty na Linuksie Avalon zajmuje obecnie trzysta piętnaste miejsce w rankingu najszybszych komputerów świata.
Początkowo Linuksa używali głównie hakerzy, ale ze względu na coraz łatwiejszą obsługę, Linux staje się popularny także wśród zwykłych użytkowników; obecnie prawie 7,5 miliona użytkowników ma zainstalowany ten system. Wielu z nich to wcale nie jest hakerami czy nawet programistami, tylko przeciętnymi użytkownikami komputerów. Linux stał się systemem operacyjnym o niezwykłych właściwościach i potencjale:
W 1996 roku magazyn przemysłu komputerowego Infoworld nazwał Linuksa „Najlepszym systemem operacyjnym typu desktop”, a rok później ten sam magazyn ogłosił, że społeczność Linuksa jest „Najlepszą organizacją wsparcia technicznego”
Artykuł z 10 sierpnia 1998 roku, który ukazał się w znanym magazynie biznesowym Forbes, przedstawia sylwetkę superprogramisty Linusa Torvaldsa, autora jądra systemu Linux. Artykuł ten opisuje również, jak Intel, IBM, Netscape, Oracle i inni giganci przemysłu komputerowego zauważyli w Linuksie i oprogramowaniu Open Source kolejne źródło interesów.
Firma zajmująca się badaniem rynku International Data Corporation podała, że w 1998 roku Linux zajmował 17,2% rynku serwerów (skok o 212%!). W porównaniu z flagowym produktem Microsoftu Windows NT (36%), wypadł całkiem nieźle jak na „nowicjusza”.
Prawnicy broniący firmy Microsoft przeciwko zarzutom rządu Stanów Zjednoczonych, argumentowali postawę firmy tym, że Linux stanowi prawdziwe zagrożenie dla dominacji firmy Microsoft na rynku komputerowym.
Czym jest Linux?
Linux jest systemem operacyjnym; oprogramowaniem, które steruje i nadzoruje pracę komputera. Większość sprzedawców i producentów instaluje system operacyjny na dysku twardym komputera PC przed dostawą do klienta, więc dopóki dysk twardy się nie zepsuje, nie będziesz rozumiał funkcji i zadań, jakie on spełnia.
System operacyjny rozwiązuje kilka problemów, wynikających z różnorodności sprzętu komputerowego. Zapewne zdajesz sobie sprawę, że żadne dwa komputery (niezależnie jakiego rodzaju) nie posiadają takich samych urządzeń. Na przykład niektóre modele posiadają jeden dysk twardy, a inne dwa lub więcej. Są komputery wyposażone w napęd CD-ROM, ale niektóre ich w ogóle nie posiadają. Podobnie jest z procesorami; pewne stacje pracują na procesorach firmy Intel (np. Pentium) inne wykorzystują CPU firmy AMD (np. K6-2). Załóżmy, że żyjemy w świecie, w którym oprogramowanie takie jak system operacyjny nie istnieje i ktoś właśnie piszę nową aplikację — niech to będzie multimedialny edytor tekstu. Aplikacja taka musi działać z każdym rodzajem sprzętu. W rezultacie staje się skomplikowanym i obszernym programem. Użytkownicy na pewno jej nie polubią, ponieważ zajmuje dużo miejsca na dysku twardym, uruchamia się
w żółwim tempie oraz — ze względu na rozmiar i skomplikowanie — posiada więcej błędów niż powinna.
Systemy operacyjne rozwiązują ten problem poprzez dostarczenie jednolitego standardu, który umożliwia wszystkim aplikacjom dostęp do urządzeń komputera. Istnienie systemu operacyjnego sprawia, że aplikacje są bardziej kompaktowe, ponieważ współdzielą one kod, który umożliwia im dostęp do urządzeń. Mogą one również być bardziej niezawodne, ponieważ współdzielony kod jest pisany tylko raz przez doświadczonego programistę.
Systemy operacyjne umożliwiają wykonywanie wielu innych czynności, na przykład dostarczają systemu plików, który pozwala na przechowywanie i odzyskiwanie danych, oraz interfejsu użytkownika, który pomaga porozumiewać się z komputerem i kierować jego pracą. System operacyjny można porównać do podświadomości komputera; aplikacje takie jak procesory tekstu i arkusze kalkulacyjne potrafią wykonywać wiele użytecznych zadań, ale bez świadomości — czyli systemu operacyjnego — programy te w ogóle nie potrafiłyby funkcjonować.
Systemy operacyjne komputerów PC
Prawdopodobnie w swoim komputerze masz zainstalowany któryś z systemów Windows. Tabela 1.1 przedstawia sprzedaż kilku popularnych systemów operacyjnych w 1997 roku oraz prognozy sprzedaży na rok 2001. Ze względu na fakt, że Linux jest systemem darmowym, jego sprzedaż jest nieporównywalna z ilością instalacji. Co więcej, w przeciwieństwie do większości komercyjnych systemów operacyjnych Linux nie jest sprzedawany z licencją na ilość stanowisk — więc dowolna firma może zakupić jeden dysk CD-ROM z systemem Linux i zainstalować go na tylu stacjach roboczych, na ilu zechce.
Wymowa słowa Linux
Uczestnicy internetowych grup dyskusyjnych długo debatowali na temat poprawnej wymowy słowa Linux. Ponieważ nazwa ta odnosi się do autora jądra systemu, który nazywa się Linus Torvalds, jego wymowa tego słowa powinna stać się powszechnie obowiązującą. Linus jest imieniem fińskim, a wymowa tego imienia sprawia bardzo dużo kłopotów wielu anglojęzycznym narodom. W konsekwencji powstało wiele wariacji dźwiękowych słowa Linux. Najpopularniejszą jest wyraz wymawiany jak słowo [linuks], z akcentem na pierwszą sylabę. Jeśli posiadasz kartę dźwiękową w komputerze, możesz posłuchać, jak Linus Torvalds wymawia słowo Linux na stronie http://www.ssc.com/lj/linuxsay.html.
Tabela 1.1. Sprzedaż popularnych systemów operacyjnych
System operacyjny |
1997a |
2001 (szacunkowo)b |
Windows 95/98 |
69,4% |
65,0% |
Windows NT Workstation |
9,2% |
26,2% |
DOS wraz z Windows 3.x |
7,7 % |
0,3% |
MacOS |
4,6% |
1,9% |
Linux |
2,4% |
4,2% |
DOS bez Windows |
2,3% |
0,3% |
Unix |
1,0% |
0,5% |
OS/2 Warp |
0,8% |
1,2% |
Inne |
2,7% |
0,5% |
a Sprzedaż systemów operacyjnych jako procent udziału na rynku amerykańskim.
b Włączając wersje DOS takich firm jak IBM, Digital Research (DR) i Microsoft.
Jak można wnioskować z danych w tabeli, prawdopodobnie na komputerze masz zainstalowany system Windows 95 lub 98, które razem zdobyły 69% rynku sprzedaży systemów operacyjnych w 1997 roku. W porównaniu do nich sprzedaż systemu Linux (2,4%) jest znikoma. Jak już wcześniej wspominałem, wcale to nie odzwierciedla prawdy o jego popularności. Zauważ też, że spodziewane jest dwukrotne zwiększenie sprzedaży Linuksa w 2001 roku, podczas gdy sprzedaż systemów Windows 95 i 98 nieznacznie, ale spadnie.
W dalszej części tego rozdziału dowiesz się, jak Linux jest rozpowszechniany, teraz przypomnę tylko, że jest to darmowy system operacyjny. Jeśli posiadasz szybkie łącze internetowe, możesz pobrać, zainstalować i używać Linuksa bez jakichkolwiek opłat (no może zapłacisz usługodawcy internetowemu za połączenie). Nikt tak naprawdę nie wie, ile osób korzysta z Linuksa, szacuje się, że około 7 - 10 milionów komputerów działa pod jego kontrolą.
Co więcej, wielu użytkowników pracuje z Linuksem nie na stacji roboczej, ale na serwerze, który pracuje 24 godziny na dobę i zazwyczaj jest podłączony do Internetu oraz udostępnia klientom swoje usługi. Na przykład, najczęściej instalowanym serwerem jest serwer WWW, który udostępnia strony WWW wielu użytkownikom na całym świecie. Rośnie również liczba użytkowników wykorzystujących Linuksa do codziennej pracy, a także do rozrywki, są oni potocznie nazywani użytkownikami domowymi.
Książka ta jest właśnie poświęcona użytkownikom domowym. Jeśli jednak nie znasz ani Linuksa ani żadnego systemu podobnego do Uniksa, a zamierzasz postawić serwer na jednym z tych systemów, możesz śmiało zacząć swoją przygodę z Linuksem od tej książki. Przedstawia ona bowiem podstawy konfiguracji i użytkowania systemu Linux. Po lekturze tej książki możesz przeczytać także: --> „Linux w praktyce — wydanie trzecie” autorstwa Matta Welsha, Mattthiasa Kalle Dalheimera oraz Lara Kaufmana (Wydawnictwo O' Reilly, 1999 r.), która opisuje bardziej zaawansowane właściwości sieciowe (i nie tylko) Linuksa[Author:JAZ] .
Odmienność systemu Linux
Linux różni się od pozostałych systemów operacyjnych na trzy sposoby:
Jest systemem wieloplatformowym, co oznacza, że działa na wielu różnych modelach komputerów. Tylko Unix — przodek Linuksa posiada taką właściwość. Dla porównania — Windows 95 i Windows 98 działają tylko na komputerach z procesorem Intela lub kompatybilnej architekturze (AMD, Cyrix). Windows NT pracuje na komputerach o architekturze Intela i Alpha.
Linux jest darmowy — w podwójnym sensie. Po pierwsze, nic nie musisz płacić, aby go otrzymać i używać. Z drugiej strony możesz zakupić system sprzedawcy, który dostarcza go wraz z dokumentacją oraz dodatkowymi aplikacjami lub prowadzi pomoc techniczną dla tego systemu; nawet w tym przypadku koszty, jakie ponosisz są niewielkie, kiedy porównujesz je z kosztami innych systemów operacyjnych. Z tego względu Linux jest darmowy, albo prawie darmowy w rozumieniu ekonomicznym.
Po drugie i najważniejsze: sam system Linux i wiele jego aplikacji jest rozpowszechnianych wraz z kodem źródłowym. Umożliwia to modyfikowanie i poprawianie systemu oraz aplikacji. W przypadku innych systemów, nie możesz tak robić, ponieważ są one sprzedawane w formie binarnej. Na przykład nie możesz wprowadzać żadnych zmian w Microsoft Windows czy Microsoft Word — tylko firma Microsoft może tego dokonać. Z powodu takiej „wolności” Linux jest często udoskonalany i aktualizowany, co daje mu ogromną przewagę nad innymi systemami. Linux prawdopodobnie będzie pierwszym systemem współpracującym z zapowiadanym 64-bitowym procesorem Intela znanym pod nazwą --> Merced[Author:JAZ] .
Linux posiada doskonałe właściwości i jeszcze lepszą wydajność. Wolny dostęp do kodu źródłowego pozwala programistom z całego świata na implementację coraz to nowszych funkcji oraz na udoskonalanie i poprawianie wydajności Linuksa. Najlepsze właściwości i funkcje są wbudowywane
w jądro systemu lub udostępniane jako łaty lub poprawki. Nawet Microsoft nie posiada tak ogromnej liczby osób wspierających rozwój systemu jak Linux, który w większości składa się z ochotników programistów, testerów i kontrolerów kodu.
Pochodzenie Linuksa
Linux wywodzi się z czasów, kiedy panowały systemy operacyjne dla komputerów mainframe typu Multics (Multiplexed Information and Computing Service --> )[Author:JAZ] . Już w 1965 roku Multics był jednym z pierwszych wieloużytkownikowych systemów operacyjnych, a warto wspomnieć, że jest używany do dzisiaj. W tworzeniu tego systemu brały udział takie firmy jak Bell Telephone Lab, General Electric oraz Instytut Technologii z Massachusetts (MIT).
Dwóch inżynierów z laboratoriów firmy Bell — Ken Thompson i Dennis Richie — pracowało przy projekcie Multics do czasu wycofania się przez Bell z przedsięwzięcia. Jedną z ich ulubionych rozrywek była wieloużytkownikowa gra zwana Space Travel (podróż kosmiczna). Pozbawieni dostępu do komputera Multics, nie mogli już więcej latać w przestrzeni kosmicznej. Postanowili przenieść tę grę na stary i nieużywany komputer PDP-7. Ostatecznie, stworzyli podstawy nowego systemu operacyjnego, który nazwali UNICS, przekształcając odrobinę nazwę Multics. Po pewnym czasie nazwa ta zmieniła się na Unix (prawdopodobnie najpierw werbalnie, a potem przyjęto inną pisownię).
Wymyślony przez nich system operacyjny był nowoczesny pod kilkoma względami; przede wszystkim jeśli chodzi o przenośność. Większość poprzednich systemów była tworzona z myślą o dedykowanym komputerze (architekturze). Tak jak garnitur szyty na miarę i pasujący tylko na właściciela, tak pozostałe systemy operacyjne „nie chciały” pracować na innych komputerach niż tylko na tych, dla których zostały napisane. W celu stworzenia przenośnego systemu operacyjnego Ritchie i Thompson stworzyli najpierw język programowania zwany C. Podobnie jak asembler, język C pozwala programistom na niskopoziomowy dostęp do urządzeń,
w przeciwieństwie do języków wyższych poziomów takich jak COBOL czy FORTRAN. Jednak podobnie jak oba języki, C nie był związany z konkretną maszyną (komputerem). Tak samo jak gotowy garnitur, który można skrócić, aby dopasować go na właściciela, pisanie w języku C pozwalało łatwo adaptować Uniksa na komputerach innych niż PDP-7.
Kiedy ich wynalazek stał się popularny, Ritchie i Thompson wykonali kopie systemu Unix i udostępnili innym programistom na całym świecie. Programiści z całego świata przetestowali i poprawili Uniksa. Swoje prace
odsyłali z powrotem do Ritchiego i Thompsona, którzy najlepsze poprawki i funkcje zaimplementowali w nowo powstającej wersji systemu. W międzyczasie powstało kilka nowych odmian tego systemu. Jednym z najlepszych był BSD (Berkeley Systems Division) Unix, napisany na Uniwersytecie Kalifornijskim w 1978 roku. Bill Joy — jeden z głównych twórców BSD Unix —został później założycielem firmy Sun Microsystems, gdzie stworzono kolejną odmianę systemu zwaną SunOS, służącą do obsługi stacji roboczych tejże firmy. W 1984 roku AT&T, właściciel Bell Labs rozpoczął sprzedaż własnej wersji, znanej pod nazwą System V.
Darmowe oprogramowanie
To, co zaczęli dwaj pracownicy Bell Labs w czysty i niekomercyjny sposób przerodziło się w kilka poważnych sporów zakończonych orzeczeniami sądowymi. Kiedy AT&T zauważyła komercyjny potencjał systemu Unix, ogłosiła go swoją własnością intelektualną i rozpoczęła pobieranie wysokich opłat licencyjnych od osób
i organizacji, które chciały używać tego systemu. Z czasem pozostali, którzy zaprojektowali własne odmiany Uniksa zaczęli również pobierać opłaty. Najbardziej pokrzywdzeni byli ci, którzy tworzyli poprawki dla Uniksa, ponieważ nikt im nie zapłacił za ich wysiłek. Takie właśnie były początki Uniksa.
Niektórzy ludzie, w tym naukowiec z MIT Richard Stallman, bardzo mocno tęsknili za powrotem szczęśliwych czasów współpracy wielu programistów z całego świata (ale przecież nie chodziło tylko o współpracę). Tak więc w 1983 roku Stallman zapoczątkował projekt GNU (GNU is not Unix), którego celem było stworzenie darmowego systemu podobnego do Uniksa. Podobnie jak we wczesnych wersjach systemu Unix, system operacyjny GNU był rozpowszechniany w formie kodu źródłowego po to, aby wszyscy zainteresowani programiści mogli go dowolnie testować, modyfikować i dystrybuować. Praca w MIT nauczyła Stallmana, że przy użyciu Internetu jako środka komunikacji, programiści z całego świata mogą poprawiać
i adaptować oprogramowanie z niespotykaną dotąd szybkością. Organizując pracę nad projektem GNU, Stallman wraz ze znajomymi założył FSF (Free Software Foundation
-->
[Author:JAZ]
), organizację, która promuje darmowe oprogramowanie oraz stara się eliminować restrykcje nałożone na kopiowanie, rozpowszechnianie oraz modyfikowanie oprogramowania. FSF akceptuje wolne od podatku darowizny, a także dystrybuuje kopie programów wraz z pełną dokumentacją za niewielkimi opłatami, w celu utrzymania i wspierania projektu GNU.
Jeśli uważasz za niestosowne pobieranie małych opłat przez FSF za „darmowe” oprogramowanie, musisz zrozumieć, że ta organizacja stosuje słowo free w nawiązaniu do freedom (wolność). Pod pojęciem wolności FSF rozumie trzy prawa do oprogramowania:
Możesz kopiować programy GNU i rozdawać komukolwiek zechcesz bez pobierania za to opłaty.
Jeśli jesteś programistą, możesz modyfikować aplikacje GNU, ponieważ masz dostęp do kodu źródłowego.
Możesz rozpowszechniać poprawione przez siebie wersje oprogramowania GNU. Jednakże nie możesz pobierać za to żadnej opłaty (chociaż możesz pobierać opłatę za dostarczenie kopii udoskonalonego programu GNU na nośniku fizycznym).
COPYLEFT
Producenci i sprzedawcy oprogramowania komercyjnego chronią swoje prawa własności do tego oprogramowania poprzez copyright (prawo własności). Dlatego organizacja FSF również postanowiła chronić wolność programów za pomocą copyleft. Jeśli FSF udostępni program do użytku publicznego, inni mogą go dowolnie zmieniać i tworzyć programy, które będą komercyjne, co nie było zamierzeniem autora oryginalnej aplikacji. Na przykład firma komputerowa może dołączyć program do stworzonego przez nią produktu i rozprowadzać go w formie binarnej, a nie źródłowej oraz żądać opłat licencyjnych za kolejne kopie.
Aby chronić darmowe oprogramowanie, organizacja Stallmana używa takiego samego instrumentu prawnego jak sprzedawcy i producenci programów komercyjnych — copyright — ale dodaje także specjalne warunki, które gwarantują użytkownikom wolność kopiowania, modyfikowania i rozpowszechniania programów. Warunki te — zwane GNU Public License — dają wszystkim prawo używania, modyfikowania i rozpowszechniania aplikacji (lub ich części), ale tylko w przypadku, gdy warunki rozpowszechniania nie zostaną zmienione. Dlatego ktoś, kto chciałby zamienić oprogramowanie FSF na własny produkt, nie ma prawa używać, modyfikować i rozprowadzać tego produktu! Jak twierdzi organizacja: „Ludzie opracowujący --> programy własnościowe [Author:JAZ] używają praw autorskich, aby pozbawić użytkowników tych programów wolności; my używamy prawa, aby zagwarantować im tę wolność. Dlatego zmieniliśmy nazwę copyright na copyleft”.
Jądro systemu Linux
Na początku lat dziewięćdziesiątych FSF przygotowała już wszystkie główne komponenty systemu operacyjnego GNU z wyjątkiem jednego — jądra. W tym samym czasie Linus Torvalds, fiński student informatyki, pracował nad jądrem dla systemów uniksowych. Linus pracował z systemem Minix; bardzo podobnym do Uniksa i napisanym przez Andrew Tannenbauma dla celów pedagogicznych. Linus był niezadowolony z wydajności jądra Miniksa i wierzył, że potrafi je poprawić. Wczesną wersję poprawionego jądra udostępnił w Internecie. Wkrótce programiści z całego świata pracowali razem nad zwiększeniem wydajności i funkcjonalności jądra, które nazwał Linux (od Linus Minix). Jak pokazuje tabela 1.2, Linux rósł w szybkim tempie. W ciągu trzech lat od pierwszej publikacji (5 października 1991 r.), Linux był wydawany jako oprogramowanie testowe; wersja 1.0 pojawiła się w marcu 1994 roku. Jednakże już na początku 1992 roku Linux został zintegrowany z oprogramowaniem GNU, co dało w pełni funkcjonalny system operacyjny, którego nazwa wzięła się od nazwy jądra.
Tabela 1.2. Historia rozwoju Linuksa
Rok |
Wersja |
Użytkowników |
Rozmiar jądra (w bajtach) |
Wydarzenie |
1991 |
0.01 |
100 |
63 362 |
Linus Torvalds napisał pierwszą wersję jądra. |
1992 |
0.99 |
1 000 |
431 591 |
Integracja jądra Linuksa i oprogramowania GNU, która dała początek nowemu systemowi operacyjnemu. |
1993 |
0.99 |
20 000 |
937 917 |
Usprawniony kod sprawił, że Linus wziął odpowiedzialność za jego poprawność i zgodność dystrybucji. |
1994 |
1.0 |
100 000 |
1 016 601 |
Pierwsze oficjalne jądro. |
1995 |
1.2 |
500 000 |
1 850 182 |
Linux zaadaptował procesory innych firm niż Intel. |
1996 |
2.0 |
1 500 000 |
4 718 270 |
Linux pracuje na wieloprocesorowych płytach głównych, obsługuje IP masquerading oraz Javę. |
1999 |
2.2 |
7 500 000 |
10 600 000 |
Tempo przyrostu użytkowników Linuksa jest większe niż użytkowników Windows NT. |
Jednakże prace na jądrem trwają nadal. Od czasu premiery oficjalnego jądra szybkość jego rozwoju ciągle wzrasta i Linux jest obecnie zaprojektowany tak, by współpracował z wieloma architekturami (nie tylko Intela), wieloprocesorowymi płytami głównymi o wyszukanych właściwości sieciowych takich jak IP masquerading i wiele innych. Wersje jądra są teraz dostępne dla takich platform jak Apple PowerPC, DEC Alpha, Motorola 68k, Sun SPARC oraz Mips. Co więcej, Linux nie posiada wbudowanego obskurnego wariantu Uniksa: generalnie jest kompatybilny ze standardem POSIX (Portable Operating System Interface), który formułuje podstawy specyfikacji X/Open stworzonych przez The Open Group.
System X Window
Innym bardzo ważnym komponentem systemu Linux jest graficzny interfejs użytkownika, tak zwany system X Window. Pierwotnie Unix nie obsługiwał myszki; był systemem tekstowym, który korzystał z raczej z dalekopisów niż z nowoczesnych monitorów CRT. Interfejs wiersza poleceń jest do tej pory przykładem dla innych systemów; niektórzy doświadczeni użytkownicy nadal wolą ten interfejs niż środowisko graficzne wykorzystujące monitory CRT, myszki, tablety i inne osiągnięcia dzisiejszej techniki. Są to ci, którzy są świadomi faktu, że czasy Uniksa i interfejsu tekstowego już minęły, a teraz sami projektują środowisko graficzne, aby dać innym użytkownikom możliwość wyboru odpowiedniego interfejsu.
System X Windows lub po prostu X został stworzony jako część projektu Alpha, nad którym prace rozpoczęły się w 1984 roku w Instytucie Technologii (MIT). W 1988 r. MIT zaprezentował światu system X. Następnie przekazał dalsze prace nad tym środowiskiem Konsorcjum X, które opublikowało wersję 6. tego systemu we wrześniu 1995 roku.
X jest graficznym interfejsem użytkownika, unikatowym pod kilkoma względami. Po pierwsze — jest w pełni zintegrowany z sieciami komputerowymi, co ułatwia użytkownikom dostęp do aplikacji lokalnych i zdalnych. Na przykład system X umożliwia otwarcie okna, które reprezentuje aplikację działającą na zdalnym serwerze; serwer prowadzi skomplikowane obliczenia, komputer-klient musi jedynie wysłać swoje wejście do zdalnego serwera i wyświetlić jego wyjście.
Po drugie, dość łatwo dostosować wygląd systemu. Aby tego dokonać, musisz uruchomić specjalną aplikację zwaną menedżerem okien jako nakładkę na X-y. Różnorodność menedżerów okien jest zadziwiająca, niektóre przypominają nawet wygląd i zachowanie Microsoft Windows.
Dystrybucje Linuksa
Ponieważ Linux jest rozpowszechniany za darmo, możesz go otrzymać na kilka sposobów. Niektóre osoby
i organizacje dostarczają go w pakietach, często połączonych z darmowymi lub
-->
własnościowymi[Author:JAZ]
aplikacjami dodatkowymi. Zestaw pakietów, które zawierają całe oprogramowanie potrzebne do zainstalowania i uruchomienia Linuksa, jest nazywany dystrybucją. Tabela 1.3 przedstawia kilka najpopularniejszych dystrybucji Linuksa.
Tabela 1.3. Popularne dystrybucje systemu Linux i strony internetowe
Dystrybucja |
Strona WWW |
Caldera OpenLinux |
http://www.caldera.com/ |
Debian Linux |
http://www.debian.org/ |
Slackware Linux |
http://www.cdrom.com/titles/os/slackware.html/ |
Red Hat Linux |
http://www.redhat.com/ |
SuSE Linux |
http://www.suse.com/ |
Caldera, Red Hat, Slackware oraz SuSE są pakietami stworzonymi przez firmy komercyjne, które szukają korzyści, sprzedając produkty i usługi bezpośrednio związane z Linuksem. Ze względu na fakt, że Linux jest rozpowszechniany na licencji GNU GPL, możesz pobrać dystrybucje z odpowiednich stron firm lub zrobić dodatkowe kopie tych dystrybucji i udostępniać je samemu. (Zauważ, że nie możesz robić kopii dodatkowego oprogramowania własnościowego, które jest dostarczane wraz z tymi dystrybucjami). Natomiast Debian GNU/Linux jest produktem ochotników z całego świata, tworzonym pod skrzydłami organizacji Software In The Public Interest, Inc. Książka ta jest sprzedawana wraz z kopią właśnie tego systemu, który możesz zainstalować i którego możesz używać bez żadnych ograniczeń.
Właściwości i wydajność systemu Linux
Pochodzenie Linuksa oraz fakt, że jest rozpowszechniany wraz z kodem źródłowym dają mu dużą przewagę nad innymi systemami operacyjnymi. Ale większość użytkowników wybiera system operacyjny komputera na podstawie funkcjonalności i wydajności, a Linux spełnia oba kryteria. Tabela 1.4 porównuje pewne cechy oraz wydajność Linuksa, Microsoft Windows NT oraz Sun Microsystems Solaris 2.6. Każdy z tych trzech systemów może pracować na komputerze z procesorami Intela.
Tabela 1.4. Porównanie cech i wydajności systemu Linux z innymi systemami operacyjnymi
Charakterystyka |
Linux |
Windows NT |
Solaris |
Zakres kompatybilnego sprzętu |
Szeroki |
Skromny |
Wąski |
Minimum sprzętowe |
386 PC |
486 PC |
Pentium |
Przeciętny koszt sprzętu ($) |
200 |
1 300 |
1 600 |
Przeciętny czas przerwy w działaniu |
Bardzo krótki |
Co najmniej 30 minut tygodniowo |
Bardzo krótki |
Wydajność |
Wysoka |
Porównywalna z Linuksem |
Nieco gorsza od Linuksa, a czasami porównywalna (zależy od sprzętu) |
Właściwości przetwarzania wieloprocesowego |
Doskonałe |
Skromne |
Doskonałe |
IP Security (IPSec) |
Tak |
--> Planowana[Author:JAZ] |
Od 1999 roku |
IPv6 |
Dostępny |
Demonstrowany prywatnie |
Wersja beta |
Zadowolenie użytkownika (dane według Datapro) |
Największe |
Najniższe |
Średnie |
Dostępność kodu źródłowego |
Tak |
Nie |
Nie |
Ilość aktualnych instalacji |
Miliony |
Miliony |
Setki tysięcy |
Jak widzisz, Linux nie wypadł źle w tym porównaniu. Umożliwia on instalację na różnych platformach sprzętowych oraz działa adekwatnie do ceny i mocy komputera. Co więcej, typowy czas przestoju systemu jest niższy niż w przypadku systemu Windows NT, a wydajnością przewyższa nawet system Solaris. Jego właściwości przetwarzania wieloprocesowego są większe niż w przypadku systemu Microsoft Windows NT,
a współpraca z protokołem TCP/IP jest lepsza niż w Windows NT i systemie Solaris. Jako grupa użytkownicy Linuksa są bardziej zadowoleni od swoich kolegów używających Windows NT czy też Solarisa. Linux to także kod źródłowy, a ilością zainstalowanych stanowisk przewyższa zdecydowanie system Solaris i zbliża się do Windows NT.
Ta imponująca statystyka to wcale jeszcze nie koniec zalet tego systemu. Rozważmy bowiem inne techniczne aspekty Linuksa. Przede wszystkim — wszyscy zwracają uwagę na fakt, że jest on darmowy. Porównywalne systemy operacyjne, a zwłaszcza serwery, mogą osiągnąć niebotyczne ceny: 100 000 $! Niskie ceny dystrybucji Linuksa powodują, że sięgają po niego zwykli użytkownicy oraz profesjonaliści.
W tym przypadku wygrywa on z konkurencją bez większych problemów. Wiele stacji roboczych jest od czasu do czasu wykorzystywanych jako serwery sieciowe. Ponieważ Linux został zaprojektowany również jako sieciowy system operacyjny, jego właściwości i wydajność zdecydowanie przewyższają inne systemy operacyjne stacji roboczych używanych jako tymczasowe serwery sieciowe. Na przykład licencja dla stacji Micorosft Windows NT Workstation ogranicza liczbę połączeń przychodzących do 10, a jeśli stacja z tym systemem obsługuje więcej niż 10 połączeń przychodzących jednocześnie, to mówi się o łamaniu umowy licencyjnej! Jednakże system Linux nie podlega takim restrykcjom, komputer może przyjąć tyle połączeń naraz, na ile mu pozwolisz (jeśli podasz za dużo, to przestanie działać).
Ponieważ Linux został zaprojektowany jako serwer sieciowy, posiada mechanizmy pozwalające na rzetelne (w porównaniu z resztą systemów operacyjnych) przechowywanie danych. Większość użytkowników Linuksa przechowuje dane na partycji o systemie plików ext2, która jest bardzo wydajna i bezpieczna w porównaniu na przykład z partycjami (systemami plików) FAT, FAT32 i NTFS stworzonymi przez Microsoft. Oczywiście firma ta twierdzi, że jej najlepszy system plików NTFS jest tak rzetelny, iż prawdopodobnie nigdy nie będziesz musiał używać specjalnych narzędzi do odzyskiwania danych — prawda jest taka, że takich narzędzi po prostu nie ma, a w tym systemie plików dość często zdarzają się niespodziewane wypadki. Przytoczę tylko jeden z nich:
Kiedy rok temu „powiesił” mi się system Windows NT, doszedłem do wniosku, że mam uszkodzony system plików NTFS. Wyszukałem wobec tego stronę internetową Microsoftu w celu pobrania oprogramowania odzyskującego dane z tego typu partycji, ale niestety nic nie znalazłem. Poszedłem więc do lokalnego sklepu z oprogramowaniem komputerowym i zakupiłem narzędzia innych producentów do odzyskiwania danych w systemie Windows NT. Kiedy w domu otworzyłem pudełko, okazało się, że są tam tylko programy dla systemów plików FAT i FAT32, a nie dla NTFS. Dzięki darmowemu programowi dostarczonemu wraz z Linuksem odzyskałem 95% danych, ponieważ był to jedyny program, jaki znalazłem, który umożliwiał odczyt danych z uszkodzonej partycji NTFS. Bez Linuksa straciłbym wszystko.
Podobnie jak inne sieciowe systemy operacyjne, Linux umożliwia zaawansowane zarządzanie dyskami (RAID — pozwala automatycznie duplikować dane przechowywane na kilku dyskach twardych), przez co wzrasta bezpieczeństwo danych, ponieważ jeśli jeden z dysków zostanie uszkodzony lub po prostu popsuje się, istnieje w systemie drugi dysk będący dokładną jego kopią. Systemy Microsoft Windows 95 i 98 nie posiadają takiej funkcji (poza kilkoma programami i sterownikami innych firm, które pozwalają dodać tę właściwość).
Jeśli jesteś doświadczonym użytkownikiem komputerów, który pamięta jeszcze system MS-DOS, kojarzysz zapewne pojęcie zwane oknem trybu MS-DOS. Jeżeli jednak pracowałeś tylko z systemem Microsoft Windows, możesz w pełni nie rozumieć tego zagadnienia. Okno trybu MS-DOS jest interfejsem wiersza poleceń. Wpisując polecenia wybrane z listy rozumianych przez system, możesz bezpośrednio nakazywać systemowi wykonywanie różnorodnych zadań.
Dla większości użytkowników interfejs wiersza poleceń nie jest tak wygodny i zrozumiały, jak interfejs graficzny oferowany przez Microsoft Windows. A to dlatego, że musisz znać polecenia, które rozumie system MS-DOS oraz musisz wpisywać je poprawnie, jeśli chcesz, aby system poprawnie je wykonywał.
Jednakże system MS-DOS umożliwia wykonanie niektórych zadań, pracochłonnych i zajmujących dużo czasu, znacznie szybciej niż za pomocą myszki. Linux posiada podobny wiersz poleceń zwany powłoką. Jednakże słowo „podobny” jest tutaj nie na miejscu, ponieważ powłoka systemu Linux jest na tyle rozbudowana oraz posiada tyle właściwości, że wiersz poleceń MS-DOS mógłby być zaledwie małą jej cząstką (jeśliby kiedykolwiek doszło do połączenia tych interfejsów).
W szczególności wierszowi poleceń MS-DOS brak wielu użytecznych właściwości i funkcji znajdujących się
w powłoce Linuksa. Jeżeli używałeś trybu MS-DOS i stwierdziłeś, że jest niewygodny w użyciu oraz nieporęczny, zostaniesz prawdopodobnie mile zaskoczony, kiedy zobaczysz, jak działa powłoka Linuksa. Jest ona bardzo prosta, a zarazem bardzo potężna i wydajna. Więcej na jej temat dowiesz się w rozdziale 4.
Jeśli jesteś programistą (nieważne, czy zaawansowanym czy też początkującym), docenisz zapewne możliwość rozwijania przenośnego, kompatybilnego z systemem Unix oprogramowania za pomocą narzędzi oferowanych przez Linuksa. Zawiera on bowiem kompletny zestaw narzędzi programistycznych, włączając asembler, kompilator języka C i C++, aplikację make oraz oczywiście kod źródłowy wszystkich bibliotek. Wszystkie te narzędzia są darmowymi programami dostępnymi na licencji GNU GPL.
Powody, dla których warto wybrać system Linux
Oto kilka przyczyn, dla których warto używać Linuksa. Im więcej powodów będzie odpowiadało twojej sytuacji, tym bardziej będziesz zadowolony, że go zainstalowałeś.
Pragniesz rzetelnej i stabilnej platformy.
Żaden inny popularny system operacyjny nie jest bardziej stabilny i wydajny niż Linux. Jeśli jesteś zmęczony ciągłym resetowaniem komputera spowodowanym wieszaniem się systemu, wypróbuj chociaż raz Linuksa. Na pewno się nie zawiedziesz.
Chcesz mieć wysoko wydajny system.
Linux wyciąga ze sprzętu możliwie najwyższe osiągi, przy tym nie stawia takich wymagań, jak inne systemy operacyjne. Przy niewielkiej ilości pamięci oraz wolniejszym CPU, Linux nie odstaje
od Microsoft Windows oraz innych systemów. Jeśli zależy ci na szybkości i wydajności przy minimalnych nakładach sprzętowych, to pozostaje tylko Linux.
Nie masz pieniędzy lub szukasz niedrogiego systemu.
Jeśli akurat nie masz zbyt dużo gotówki lub musisz zainstalować wiele systemów, niska cena systemu Linux pozwoli sporo zaoszczędzić na zakup nowego sprzętu i oprogramowania. Pod tym względem Linux jest najbardziej opłacalnym systemem operacyjnym na świecie.
Często używasz sieci lokalnych oraz Internetu.
Jeśli korzystasz z zasobów sieci, zwłaszcza Internetu, Linux oferuje zaawansowaną obsługę protokołu TCP/IP. Pozwala on w łatwy i szybki sposób tworzyć zapory sieciowe, które zabezpieczają dostęp do komputera lub nawet całej sieci przed niepowołanymi osobami, oraz trasy, które umożliwiają kilku komputerom dzielenie pojedynczego połączenia sieciowego.
Chcesz się nauczyć Uniksa i obsługi sieci TCP/IP.
Najlepszą metodą — prawdopodobnie jedyną — nauczenia się systemu Unix i działania sieci opartych na protokole TCP/IP jest zainstalowanie Linuksa i zdobywanie doświadczenia samemu. Nieważne, czy chcesz posiąść takie doświadczenie z czystej tylko ciekawości czy dla kariery (administratorzy sieci są zazwyczaj dobrze opłacani); Linux daje możliwość zdobycia doświadczenia po niskich kosztach bez potrzeby rezygnacji z komfortu dotychczasowego życia.
Szukasz innej wizji komputerowej przyszłości niż ta propagowana przez Microsoft.
Jeśli dość masz już narzucanych przez firmę z Redmond standardów technologii komputerowych, Linux daje ci wszystkie narzędzia potrzebne do stworzenia nowych rozwiązań i technologii.
Chciałbyś cieszyć się szacunkiem wśród kolegów po fachu.
Jeśli jesteś pracownikiem technicznym, np. programistą lub inżynierem, możesz zyskać większe uznanie wśród swoich znajomych z pracy. Możesz także otrzymać gadżety promocyjne jak naklejki, koszulki itp. (zajrzyj na stronę sklepiku Linuksa http://www.all-linux.com/index.html/).
Chcesz się dobrze bawić.
Na szczęście odkryłeś już, że jednym z najlepszych powodów robienia czegokolwiek jest robienie tego dla zabawy. Wielu użytkowników Linuksa twierdzi, że jeszcze nigdy nie bawili się tak dobrze przy komputerze. Nie ma chyba lepszej przyczyny uruchomienia Linuksa.
Jeśli mam być całkowicie szczery, są osoby, które nie powinny używać Linuksa. Jeśli zgadzasz się z poniższymi twierdzeniami, możesz zainstalować Linuksa, ale pod warunkiem, że znasz kogoś, kto pomoże ci opanować system:
Boisz się komputerów.
Jeśli taka jest prawda, powinieneś więcej czasu spędzać na pracy z Microsoft Windows 95 lub 98, zanim w ogóle zabierzesz się za Linuksa. Po prostu daj sobie trochę więcej czasu na poznanie pewnych programów i oswojenie się z samym komputerem.
Nie lubisz się uczyć.
Instalacja i konfiguracja systemu Linux wymaga zdobywania wiedzy na temat nowych pomysłów
i rozwiązań. Nie są one specjalnie skomplikowane, ale jeśli nie lubisz się uczyć nowych rzeczy, po prostu odpuść sobie. Trzymaj się tego, co już wiesz i czego się do tej pory nauczyłeś.
Jesteś uzależniony od pewnych aplikacji systemu Windows.
Możesz uruchamiać niektóre aplikacje systemu Windows za pomocą programu WINE (ponad 100 aplikacji w czasie pisania tej książki, między innymi Saper i FreeCell). Jednakże nie dotyczy to wszystkich aplikacji. Zanim więc uruchomisz Linuksa, zdobądź najświeższe informacje na temat programu WINE i jego obecnych możliwości (http://www.winehq.com/).
Zamiast instalować Linuksa i usuwać istniejący system operacyjny, możesz go tak zainstalować i skonfigurować, abyś miał przy starcie komputera wybór: między Linuksem i na przykład Windows 98. Nazywa się to fachowo dual-boot. Wtedy możesz wybierać: albo uruchamiasz Linuksa, albo ulubioną aplikację Windows.
Zasoby linuksowe w Internecie
Istnieją miejsca w sieci Internet, gdzie możesz szukać aktualnych informacji oraz pomocy. W ten sposób rozwiążesz najszybciej każdy problem, który pojawi się podczas instalacji, konfiguracji czy też użytkowania Linuksa.
Strony WWW
Tabel 1.5 przedstawia listę adresów WWW niektórych popularnych witryn internetowych poświęconych Linuksowi. Najciekawszą jest najprawdopodobniej strona projektu dokumentacji Linuksa (Linux Documentation Project). Tam znajdziesz wszystkie informacje, których będziesz szukał. Jest tam również wyszukiwarka, która ułatwia znajdowanie potrzebnych informacji.
Tabela 1.5. Rekomendowane strony WWW poświęcone Linuksowi
Witryna WWW |
Adres URL |
Strona Projektu Debian |
http://www.pl.debian.org/ |
Lista dyskusyjna HOWTO założona przez Erica S. Raymonda |
http://metalab.unc.edu/LDP/HOWTO/Reading-List-HOWTO.html |
Nowości, triki i porady na temat Linuksa (strona założona przez Gary'ego Singletona) |
http://gary.singleton.net/ |
Przewodnik Linuksa — autor Joshua Go |
http://jgo.local.net/LinuxGuide/ |
Linux Documentation Project |
http://metalab.unc.edu/linux/ |
Strona magazynu Linux Journal |
http://www.linuxjournal.com/ |
Linux Gazette wydawana przez Linux Journal |
http://www.linuxgazette.com/ |
Linux Resources |
http://www.linuxresources.com/ |
Linux Web Ring |
http://linuxwebring.org/ |
Linux Weekly News |
http://lwn.net/ |
Centrum Linux Wydawnictwa O'Reilly & Associates |
http://linux.oreilly.com/ |
Renaissoft's Linux Resources |
http://wwwrenaissoft/com/linux.html |
Często Zadawane Pytania (FAQ) z odpowiedziami — strona założona przez Roberta Kieslinga |
http://metalab.unc.edu/LDP/FAQ/Linux-FAQ.html |
Slashdot |
http://slashdot.org/ |
Grupa Użytkowników Linuksa z British Columbia, Victoria |
http://vlug.org/vlug/ |
Linux Webring oferuje ciekawy, aczkolwiek nieco sposób odmienny eksploracji zasobów sieciowych związanych z Linuksem. Strony członkowskie Webring zawierają odnośniki do kolejnych stron; podążając za nimi zataczamy koło (ring — pierścień); ze strony głównej natomiast możemy bezpośrednio dostać się na interesującą nas stronę.
Linux Journal jest popularnym magazynem użytkowników Linuksa. Można subskrybować to czasopismo (zamówić do domu) lub przeglądać je online (czyli na stronach WWW).
FAQ (Frequently Asked Questions — często zadawane pytania) są to listy podsumowujące najczęściej pojawiające się na grupach dyskusyjnych pytania wraz z odpowiedziami. FAQ należą do najbardziej wartościowych źródeł informacji w Internecie (na każdy temat). Powinieneś często je przeglądać.
Motto serwisu Slashdot brzmi „Wiadomości dla hobbistów komputerowych. Informacje, które się liczą.” Znajdziesz tam mnóstwo interesujących wiadomości i informacji nie tylko na temat Linuksa, ale również
o społeczności Open Source oraz o komputerach.
Grupy dyskusyjne
Grupy dyskusyjne są popularnym miejscem spotkań (wirtualnych) użytkowników Linuksa. Tutaj bowiem można otrzymać pomoc lub samemu jej udzielić, można również wymieniać się doświadczeniami, poglądami, opiniami i tak dalej. Tabela 1.6 podaje kilka adresów grup dyskusyjnych związanych z Linuksem. Jeśli usługodawca internetowy pozwala na łączenie się z grupami dyskusyjnymi, możesz je przeglądać za pomocą programów Microsoft Internet Explorer, Netscape Communicator lub innych aplikacji.
Tabela 1.6. Popularne grupy dyskusyjne związane z Linuksem
Grupa |
Temat |
comp.os.linux.advocacy |
Spory na temat wyższości systemów operacyjnych |
comp.os.linux.alpha |
Linux i komputery Alpha DEC |
comp.os.linux.announce |
Ogłoszenia ważne dla społeczności Linuksa |
comp.os.linux.answers |
FAQ, HOWTO, wiadomości dla hobbistów komputerowych |
comp.os.linux.development.apps |
Pisanie aplikacji dla Linuksa oraz przenoszenie aplikacji do tego systemu |
comp.os.linux.development.system |
Jądro, urządzenia, moduły |
comp.os.linu..hardware |
Kompatybilność sprzętu z systemem Linux |
comp.os.linux.misc |
Tematy nie poruszane na innych grupach |
comp.os.linux.networking |
Komunikacja oraz sieci komputerowe |
comp.os.linux.powerpc |
Linux i platforma PowerPC |
comp.os.linux.setup |
Instalacja, konfiguracja i administracja Linuksem |
comp.os.linux.x |
Serwery X, biblioteki, fonty, klienty itd. |
Multiplexed Information and Computing Service — Wieloobsługowa Usługa Przetwarzania Danych i Informacji
GNU is not Unix — w wolnym tłumaczeniu GNU to nie Unix
FSF — Fundacja Darmowego Oprogramowania
free — darmowy, ale też wolny
Źródło SunWorld, sierpień 1998 rok
2 Część I ♦ Podstawy obsługi systemu WhizBang (Nagłówek strony)
2 C:\hel\r01-05.doc
Czy sprawdzono?. Bulba: chyba wy macie większe możliwości to sprawdzić
????. Bulba: skąd to ździwienie ?
Kto to tłumaczył?
W Polsce nie powstał Ruch Darmowego Oprogramowania, lecz Ruch Wolnego Oprogramowania. Co red. na to? Bulba: Owszem w Polsce Polsce tak ale bynajmniej ruchu polsiego nie zakładał team Stallmana o którym jest w zdaniu.
?????. Bulba: może trochę nie fortunne ale sformułowanie oprogramowanie zamknięte jest równie złe. Słowo to wskazuje na fakt, ze program taki jest obarczony pewnymi prawami WŁASNOŚCI.
już o to puytałem.
?????? no tak, ale to był 1998 r. Bulba: No i IPSEC-a wspiera dopiero w2k, który jest oparty o jądro NT al e nie jest to Windows NT. Tabela porównuje Windows NT ( czyli do 4.0 ), który dalej nie wspiera IPSEC-a.