Filozofia oznacza umiłowanie mądrości. - to powinniscie wiedziec z filmu E=mc2

Relacja pomiędzy filozofią a nauką - marksiści twierdzili, że filozofia nie jest nauką, ponieważ filozofia jest czymś więcej niż nauka. To filozofia stworzyła naukę.

Proces powstawania nauki:

Arystoteles - pierwszy myśliciel, który użył terminu nauka, pierwsze nauki to prawo i medycyna - I wiek przed Chrystusem. Średniowiecze - naukę przeciwstawiano teologii. W drugiej połowie XIX wieku rozwój nauk szczegółowych, np. socjologia, psychologia; filozofia została zepchnięta na plan drugi.

Jak rozumieć filozofię?

Dwa wymiary rozumienia filozofii:

- historia ludzi

- nauka jest wartościująca, tzn. ona nie ujmuje historii ludzi, lecz ujmuje problemy ludzi.

Myślenie systematyczne jest myśleniem problemowym - starożytni poszczekali problem jako relację wielości do jedności.

Emanuel Kant odpowiada na pytania - „co powinienem wiedzieć, co powinienem czynić, czego mogę oczekiwać, czym jest człowiek”

Na pierwsze pytanie odpowiada - metafizyka, na drugie - etyka, na trzecie - religia, na czwarte - antropologia (jest najważniejszą nauką).

Filozofia dzieli się na okresy: starożytny, średniowieczny, nowożytny, współczesny.

Koncepcje w filozofii:

1. Klasyczna - (obowiązywała do połowy XIX wieku) to wiedza o charakterze racjonalnym, posiadająca własny przedmiot i odpowiednio do tego wypracowaną metodę i dotycząca tego, co konieczne w bycie i wyjaśniająca byt w świetle charakterystycznych uzasadnień.

2. Pozytywistyczna - (druga połowa XIX wieku) filozofia nie koncentruje się na szczegółach, lecz na ogólnych rzeczach. Pozytywiści uważali, że filozofia jest wiedzą pochodną od nauk szczegółowych. Zestawia w syntezę wyniki tych nauk. Filozofia miała dawać ogólny pogląd na rzeczywistość i jej poznanie.

3. Neopozytywistyczna - (lata 30-ste XX wieku) filozofia sprowadza się do analizy logicznej języka naukowego i potocznego. Dlatego, że jednym ze źródeł jest wieloznaczność języka. Trzeba analizować język, używanie języka. Zajmuje się podstawowymi pojęciami filozofii, całej masy wiedzy oraz jej strukturą.

4. Irracjonalistyczna - nie występuje w określonym miejscu i czasie, jest reakcja na zbyt wysokie wymagania, jakie filozofowie stawiają rozumowi. Jest zakwestionowaniem wiary w rozum. Zmienia się stosunek filozofa do filozofii - jest bardziej emocjonalny. Filozofami są patrzący na świat, są obserwatorami, zaś filozofowie irracjonalni - filozofia uprawiana z punktu widzenia podmiotu działającego. Jest interdyscyplinarna, uwzględnia wiedzę, sztukę, religię, mity.

Filozofia starożytna

Filozofia starożytna - dotyczy filozofii greckiej, jest ograniczona czasowo, terytorialnie, językowo. Rzymianie nic nie wnieśli do tej filozofii (dlatego ograniczona terytorialnie i językowo). Okres przypadający na tą filozofie to od VII wieko przed Chrystusem do V wieku po Chrystusie. Filozofia grecka charakteryzuje się niezależnością od myśli religijnej, różni się tym od filozofii średniowiecznej. Tomasz z Akwinu - najwybitniejszy filozof ze średniowiecza. Filozofia starożytna dzieli się na cztery okresy. Czwarty okres to neoplatoński - skierowany do myśli religijnej. Filozofia starożytna charakteryzowała się: dążeniem do harmonii, ładu, porządku. Inną cechą tej filozofii to pojawienie się problemu skąd się wziął świat - grecy zakładają, że świat jest wieczny, myśliciele greccy nie znają pojęcia stworzenia. Filozofia ta charakteryzowała się rozmaitością, w ten sposób filozofia uczy się tolerancji. Cechą tej filozofii jest polemiczny charakter umysłu greckiego, lubi ze sobą dyskutować. Znaczenie filozofii starożytnej jest to, że wiele pojęć i kategorii pochodzi z tej filozofii. Arystoteles określił demokrację, był przeciwnikiem tej formy władzy.

Okresy filozofii starożytnej:

1. Przedsokratyczny - od początku filozofii, od VII w.p.n.e. do połowy V w.n.e.

2. Klasyczny (okres systemów filozoficznych) tylko IV w.p.n.e., szczytowy okres filozofii starożytnej. Sokrates, jego uczeń Platon i jego uczeń Arystoteles - żyli w tym czasie w Atenach.

3. Praktyczny (okres szkół starożytnych) - nie było wybitnych osobowości, zmienia się przedmiot zainteresowania - zagadnienia etyczne (lub praktyczne)

4. Neoplatoński - filozofia nabiera charakteru religijnego - twórcą był myśliciel egipski Platon. Na plan pierwszy wysuwa się zagadnienie soteriologiczne (nauka o zbawieniu). Głównym przedmiotem filozofii jest odpowiedź na pytanie, „Jaką drogę musi przebyć dusza, żeby dostąpić zbawienia?”.

Ad 1) Okres przedsokratyczny - problemy (próby odpowiedzi na pytania):

1. co stanowi zasady świata? - pierwszym filozofem był Tales z Miletu, powiedział „wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa”. Inaczej uważali: Anaksymander - bezkres, Pitagorejczycy - liczba, Hieroklit z … - ogień.

2. sformułowanie problemu bytu - wiąże się z postacią Parmenidasa z Elei - rzeczywistość jest dwudzielna, złożona i składa się z dwóch części; z części jawnej i niejawnej. Część niejawna stanowi warunek możliwości części jawnej, czyli jest ostateczną podstawą, czyli jest to byt. Pojęcie bytu określa sferę niejawną. Logiczne warunki bycia bytu podał Parmenidas z Elei - byt jest wieczny, niezmienny, nieruchomy, stały i jeden. Faktyczność, rzeczywistość - to pojęcie jest szersze obejmuje byt idealny, np. prawo ciążenia jest bytem idealnym.

Ad 2) Okres klasyczny - z końcem V wieku dokonuje się w filozofii zwrot antropologiczny (filozofia bada człowieka). Pierwsi dokonali tego sofiści - myśliciele, którzy chodzili po całej Grecji i nauczali sztuki wymowy za pieniądze. Sokrates też był sofistą, ale nie nauczał za pieniądze. Sokrates, Platon, Arystoteles zapoczątkowali zagadnienie „metody”. Używali metody w sposób świadomy, kładli nacisk na logikę, którą stworzyli. To, co ich łączy to również problemy, zaczęli się zajmować w sposób naukowy etyką. Problem: jedno-wiele, byt-ruch. Platon i Arystoteles są mocno zainteresowani sprawami społecznymi. Sokrates największy filozof z nich oddał życie za głoszenie swoich poglądów, wychował Platona. Sokrates nie pozostawił po sobie żadnych dzieł. Poglądy jego sprowadzały się do:

1. metoda - ujawnia aspekt negatywny, pierwsza - metoda elenktyczna - uczyła usuwać przekonania fałszywe, druga - metoda majełtyczna - ujawnia aspekt pozytywny, uczyła zdobywać przekonania prawdziwe.

2. poglądy etyczna Sokratesa

Metoda negatywna - doprowadzała do absurdu tezy przeciwnika, wiąże się z ironią Sokratesa, w rezultacie prowadzi to do tego, że delikwent wygłaszał tezę sprzeczną z tezą wyjściową lub sprzeczną z powszechnie głoszonymi, uznawanymi za prawdziwe. Sokrates mówił do delikwenta: „a powiedz mi, bo nie wiem…..”, ta ironia Sokratesa była związana z niewiedzą. Sokrates podkreślał, że nie wie czegoś, podkreślał niewiedzę, ale wie, że nie wie i jest to wiedza dwojakiego rodzaju: znam samego siebie, wiem co to jest wiedza i tej wiedzy nie posiadam.

Metoda majełtyczna (pozytywna) - odwoływała się do sztuki akuszerskiej. Sokrates uważał, że każdy nosi w sobie wiedzę prawdziwą, ale sobie tego nie uświadamia. Metoda ta to metoda wspólnego szukania odpowiedzi - metoda heurystyczna, metoda odkrywania prawdziwej odpowiedzi.

Trzy tezy Sokratesa:

1. „dzielność” - zaleta, cnota, dzielność jest dobrem bezwzględnym, tzn. że jest dobrem niezależnie czy my to uważamy za dobro czy nie, są niezależne od nas.

2. „pożytek i szczęście” - tylko to co dobra jest pożyteczne

3. „owa dzielność jest wiedzą - jeżeli ktoś czyni zło to nie wie co to dobro, jest to intelektualizm etyczny - według Sokratesa istnieje jedna zaleta to wiedza i jedna wada to niewiedza.

PLATON

Spuścizna po Platonie to 35 autentycznych dialogów oraz listy. Dialogi nie stanowią cyklu, każdy z nich to odrębna całość. Ważna jest chronologia ujmowania problemu przez dialog. Trzy okresy Platona - wczesny, średni, późny. W pierwszym okresie (wczesnym) Platon nie głosił własnych poglądów, ale poglądy Sokratesa. Drugi i trzeci okres (średni i późny) - filozofia może być interpretowana jako arystotelizm lub neoplatonizm. Chronologia dzieł Platona - Arystoteles nawiązuje do trzeciego okresu Platona, a do drugiego nawiązuje Plotyn. Platon nie występuje w swoich dialogach, ale występuje Sokrates w dialogach z pierwszego i drugiego okresu i w jednym z trzeciego okresu. Dlatego ważne jest ustalenie chronologii dzieł Platona, udało się to w 1936 r.

Pierwszy okres Platona - wczesny - sokratyczny, stawia na plan pierwszy zagadnienia etyczne, one są negatywne, tzn. nie wnoszą nic nowego, odwołuje się do postaci historycznych. Platon w tym okresie nie ujawnia swoich poglądów, nic nie ma na temat teorii idei. Drugi okres - pojawia się teoria idei, tutaj dialogi są konstruktywne. W tych dialogach Platon buduje swoją własną teorie idei, która tworzy system filozoficzny. Teorie idei wiążą się z Platonem. Dialogi tego okresu są najwybitniejsze pod względem artystycznym, noszą cechy orfizmu. Orfizm - mieszanina poglądów religijno - mistycznych, orfizm wziął się z platońskich podróży, orfizm to nauka o wędrówkach dusz. Okres trzeci - na plan pierwszy wysuwają się pojęcia matematyczne i fizyczne. Decydującą rolę odgrywa tutaj nauka, zaś metoda jest tutaj bardziej rozumowa, dialektyczna. Bark z kolei nauki o ideach, dialogi są pod względem artystycznym niedoskonałe, dialog „Parmenidas” - najtrudniejszy dialog. Plato jest postrzegany jako źródło i początek całej filozofii europejskiej. Filozofia Platona przejawia się w dwóch interpretacjach:

- arystotelizm - jest to filozofia, która opiera się na szczegółowym badaniu przyrody i wieży w moc rozumu i logiki

- neoplatonizm - który odwraca się od przyrody, wierzy w intuicję i zainteresowany jest tylko kwestiami moralnymi

Teoria idei - poza wiecznie zmiennym światem zjawisk istnieje coś niezmiennego, istniej świat czystych treści - Platon nazywa je ideami. Wszystko co postrzegamy zmysłami jest więcej lub mniej doskonalą kopią tych idei, które istnieją same w sobie i dla siebie w sposób ponadczasowy w bezwzględnej czystości i bezruchu. Rzeczywistość niejawna - to idee, są prawzorami rzeczy, idea człowieka - każdy człowiek jest kopią tej idei.

Jeśli istnieją dwa światy to istnieje dystans pomiędzy tymi światami, a więc nie ma łączności tych światów (tak nie może być). A więc istnieje tylko jeden świat. Pierwszej interpretacji tego dokonał Arystoteles. Arystoteles powiedział, że idee są w rzeczach, tworząc istoty tych rzeczy. W XVIII wieku Kant uważał, że idee są w umyśle. Teoria idei jest próbą rozwiązania problemu Parmenidesa. Byt nasz jest bytem nieprawdziwym, a byt idei jest prawdziwy - według Platona. Poznanie idei to episteme.

ARYSTOTELES

Jako jedyny nie był Ateńczykiem, przydomek jego to „Stagiryta” (od miejsca urodzin), musiał uciekać z Aten po śmierci Aleksandra Wielkiego. Arystoteles odgrywa ogromne znaczenie dla nauki, był uczniem Platona, ale jest prawdopodobnie najwybitniejszym myślicielem naszego kręgu kulturowego (europejskiego). Z powodu racjonalnych rozwiązań możemy przypisać jemu, np. stworzenie logiki formalnej, psychologii naukowej, pierwsze systematyczne wykłady etyki, estetyki, pierwszy traktat z prawa konstytucyjnego i teorii państwa. W tym znaczeniu Arystoteles jest twórcą nauki współczesnej, wypracował pojęcie nauki, narzucił swoisty styl naukowy, odkrył metody i opracował sposób, który nazywamy dziś „naukowo”. Różni go od Platona prawdziwy grecki umiar, w każdym wypadku próbuje połączyć wszystkie wchodzące w rachubę czynniki - zasada „złotego środka”, zawsze poszukiwana. Dzieła Arystotelesa to:

- logiczne

- fizyczne

- metafizyczne

- etyczne

Dzieło „Metafizyka” - najważniejsze dzieło, ale pojęcie metafizyka nie on stworzył, jest to nazwa biblioteczna, Arystoteles używał nazwy „filozofia pierwsza”. Arystoteles używał pojęć akt, możność, co jest odpowiednikiem forma, materia. Arystoteles rozwiązuje problem Parmenidesa inaczej niż Platon. Elementem, który daje jedność wielości jest forma. Wielość jest rozbiciem formy na więcej niż jedną materię, a ruch jest nieustannym przechodzeniem od możności do aktu. Elementem ruchu jest materia.

Filozofia średniowiecza

Rozpoczyna się wraz z upadkiem cesarstwa rzymskiego - 476 rok. Kończy się w II połowie XV wieku.

Kasjodor - 540 rok.

1328 rok - Wilhelm Okham - popadł w konflikt z papieżem Janem XXII i uciekł z dworu papieskiego na dwór cesarza (spod panowania kościelnego oddał się panowaniu świeckiemu).

Filozofia średniowiecz jest to filozofia kościoła łacińskiego.

Schizma - oddzielił się kościół wschodni

Dwie odrębne kultury (cywilizacje):

1. cywilizacja zachodnia - związana z kościołem łacińskim

2. cywilizacja wschodnia - związana z kościołem wschodnim

Filozofia średniowiecza powstaje w języku łacińskim, jest tworzona wyłącznie przez osoby duchowne. Tezy są w zgodzie z obowiązującą religią. Religia wyznacza pewien model filozofii. Chrześcijaństwo wnosi kilka nowych elementów, zupełnie obcych grekom, np. pojęcie Boga stwórcy, który stworzył świat z niczego, w centrum świata znajduje się Bóg.

Filozofia scholastyczna - filozofia XII i XIII wieku, szczytowy okres rozwoju filozofii średniowiecza, rozwój szkolnictwa, zakłada rozwój szkół przy klasztornych a także rozwój uniwersytetów. Scholastyka oparta jest na metodzie, której przedmiotem są powody objawione - rozumowo pojmowane, żeby lepiej zrozumieć treść wiary, człowiekowi myślącemu uprzystępnić prawdę nadprzyrodzoną żeby mógł ją bronić przed różnymi atakami tych, którzy kwestionują objawienie. Filozofia chce uzasadniać i obalać, nie chce niczego wykrywać, ponieważ wszystko już wiadomo na temat świata z Pisma Świętego. Elementem ubocznym jest ogromne znaczenie logiki Arystotelesa. Drugim elementem - „wierzę, aby zrozumieć” wiara daje nam podstawy poglądu na świat. Trzecim elementem filozofii scholastycznej jest metoda, której sformułowanie jest tytułem pracy Piotra Abelarda pt. „Tak i nie”, tzn., że metoda była metodą konfrontacji wypowiedzi autorów różnych tekstów w tej samej kwestii. Scholastyka opiera się na treści wiary, forma językowa jest ustalona, jest prawdziwa. Dla filozofów średniowiecza podstawowym autorytetem jest Biblia. Dla nich poznanie - odzwierciedlenie w zdaniach logicznych rzeczywistości rządzonej przez Boga, Bóg stworzył rzeczywistość przez słowa.

Dla filozofów średniowiecza nie istnieje niebezpieczeństwo sceptyzmu. Przyczyna, dla, której średniowiecze negatywnie odbieramy to styl, który kładzie nacisk na poprawność wyrażania się, dotyczy to XIV wieku a nie XII i XIII wieku. Hegel powiedział, „Jeśli idziesz przez średniowiecze to załóż siedmio milowe buty”, średniowiecze jako całość jest okresem ciemnym. W okresie średniowiecza istniała oryginalna filozofia, która określa filozofię nowożytną i współczesną. Natomiast istnieją ponadto powody, które wpływają na świetność wieku XIII. W XII wieku napływa do Europy oryginalna myśl grecka, powstają wtedy uniwersytety, powstają zakony żebracze, których członkami byli najwybitniejsi ówczesnych czasów filozofowie: zakon franciszkański (1209 rok) i zakon dominikański (1216 rok).

Dominikanie byli otwarci na naukę, badali rzeczywistość i przyrodę.

Franciszkanie - inaczej podchodzili do nauki, twierdzili, że nie jest potrzebna żadna nowa filozofia, ponieważ już istnieje filozofia. Św. Franciszek uznawał, że Augustyn Aureliusz wyłożył już prawdziwą filozofię. Te zakony w dużym stopniu przyczyniły się do rozwoju nauki.

Filozofie średniowiecza dzieli się na okresy:

1. okres patrystyczny - okres ojców kościoła, którzy jako pierwsi podejmują zagadnienie pomiędzy wiarą a rozumem, myśliciel - Augustyn Aureliusz

2. okres przedscholastyczny - trwa od VI do XII wieku, okres bardzo nierówny, VI do VIII - okres katastrofy kulturalnej, od XI wieku dopiero kultura odżywa

3. okres „wielkiej scholastyki” - wiek XIII, żyje w tym okresie wielu filozofów, są to:

- Albert Wielki (nauczyciel Tomasza z Akwinu), Tomasz z Akwinu, Bonawentura, Jan Duns Szkot. Powstają dzieła zwane sumami.

4. okres dekadencji - zaczyna się w XIV wieku, a dokładnie 7 III 1277 rok (tj. koniec wieku XIII), tego dnia arcybiskup Paryża potępił 219 tez filozoficznych głoszonych przez różnych filozofów. Filozofia arabska potępiła tego arcybiskupa.

Filozofia arabska - Arabowie w wyniku podboju Afryki Północnej, weszli w posiadanie pism Arystotelesa, znali też dzieła, które przypisywali Arystotelesowi, a faktycznie nie były to jego dzieła. To filozofia arabska określała rozumienie Arystotelesa, ale nie był to czysty arystotelizm, przykład - książka pt. „Księga o przyczynach” gdzie przedstawiono całą neoplatońską strukturę świata. Elementem istotnym jest, że świat wyłania się z Boga (proces emanacji), to przebiega w ten sposób, że Bóg stwarza umysł (pierwsza hipoteza), umysł stwarza duszę świata, dusza świata stwarza indywidualne dusze, które łączą się z materią i jesteśmy my. Materia jest źródłem zła - teza neoplatońska. Ta interpretacja arabska spowodowała trudności pogodzenia chrześcijaństwa z tak rozumianą filozofią arystotelesowską w XII wieku, dopiero XIII wiek - Tomasz z Akwenu wyjaśnił to.

Potępienie papieża dotyczące niebezpieczeństwa niewłaściwej wykładni Arystotelesa.

1210 i 1215 rok - wiąże się z postacią Dawida z Dinand.

Papież Grzegorz IX - chodziło mu o to, żeby teologowie nauczali wiedze chrześcijańską bez domieszki wymysłów filozofów - 07.VII.1228 rok ostrzeżenie papieża. 07.III.1277 rok - to samo zrobił arcybiskup Robert Kiltłorbi. 18.I.1277 rok - papież Jan XXI zwrócił się z poleceniem, kto i gdzie sformułował błędne nauki i stąd pojawił się te 219 tezy, przyczyniając się do początku końca filozofii średniowiecza.

Dawid z Dinand - „skoro tym, co wspólne dla ducha jest rozwój, a dla ciała materia, to rozum i materia są tym samym, a zatem Bóg jest identyczny z materią”. Nauka Dawida została potępiona w 1210 roku przez synod paryski. W 1215 roku - po raz kolejny potępiono naukę Dawida. Zakazano nauczać filozofii przyrody i metafizyki Arystotelesa, bo Dawid powoływał się na Arystotelesa, można było nauczać jedynie logiki i etyki Arystotelesa.

Awernoizm Łaciński - filozofia arabska.

Ziger z Brabantu - przyjmuje, że Bóg jest pierwszym poruszycielem, ale nie jest stwórcą, że świat jest wieczny.

Teza arabska - „bieg ciał niebieskich określa bieg ciał na ziemi”

Inna teza - „dusza jest jedna dla wszystkich ludzi”

są to tezy, które Ziger przejmuje.

Inna teza - „nie ma wolności” - człowiek chcąc nie chcąc jest wolny, ale nie jest to wolność absolutna.

Ziger głosi, że:

- to, co jest prawdą w filozofii, jest fałszywe w teologii i odwrotnie

- niemożliwość uzgodnienia filozofii arabskiej z chrześcijaństwem.

Myślicielem, który uzgodnił filozofię czysto Arystotelesa z chrześcijaństwem jest Tomasz z Akwinu. Tomasz jest autorem komentarzy do niemal wszystkich dzieł Arystotelesa:

- „suma teologii”- błędnie suma teologiczna. Jest to dzieło z zakresu teologii i filozofii

- „suma przeciwko poganom” - błędnie suma filozoficzna, filozoficzna obrona wiary, jest to dzieło z zakresu religioznawstwa.

Tomasz jest pierwszym myślicielem średniowiecza, który wyraźnie rozgraniczył teologię od filozofii, on sam uważał się za teologa (ideał naukowca). „Poznanie jest jednym nie emocjonalnym aktem odniesienia do świata” - z tym ideałem wiąże się przekonanie o możliwości, a zarazem konieczności racjonalnego podejścia do świata (według Tomasza). W sposób racjonalny możemy badać całą rzeczywistość nie wyłączając Boga. Tomasz twierdzi, że powinniśmy podchodzić do rzeczywistości w sposób racjonalny. Tomasz twierdzi, iż w różnym stopniu należy stosować logikę i doświadczenie. Filozofia Tomasza jest filozofią umiaru, teza o harmonii istniejącej. Tomasz twierdzi, że ta sama harmonia panuje w świecie religii, filozofii, poglądanie na świat jako całość oraz między wiarą a rozumem. Tomasz jest pierwszym myślicielem chrześcijańskim, który bardzo wyraźnie rozgranicza teologię i filozofię. Przykład:

Teza, że świat miał początek w czasie i przestrzeni - teologiczna teza.

Filozoficznie nie jesteśmy tej tezy udowodnić. Tomasz antycypuje Kanta. Podobnie jak Kant pokazuje, że rozum ludzki jest skończony. Wiara i wiedza wzajemnie się wykluczają według Kanta i Tomasza (to rozpoznanie jest niemal rewolucyjne jak na owe czasy).

Filozofia jest systemem zadań opartym na ……. matematycznych oraz doświadczeniu opracowanym metodycznie za pomocą logiki formalnej. W ten sposób nie możemy stworzyć podstaw poglądu na świat. Filozofia nie jest w stanie dostarczyć tych podstaw. Tylko niewielu ludzi i po długim czasie i z wieloma błędami może te podstawy wypracować.

Tomasz wyciąga ważny wniosek:, „zatem podstawy poglądu na świat muszą być kwestią wiary a nie rozumu”. Istnieją dwa systemy wiedzy:

1. logiczny - oparty na podstawach objawionych, więc na podstawie wiary

2. system oparty na podstawach zdobytych, nie objawionych - filozofia.

Tomasz mówi, „że między dwoma systemami nie może być sprzeczność”, czyli między filozofią a teologią.

Tomasz mówi, „że zarówno przyroda jak i objawienie są dziełem tego samego prawdomównego Boga”.

Cała struktura bytu oparta jest na myśli o akcie i możnościach, ale występują tu modyfikacje: Tomasz zwraca uwagę na istnienie rzeczy, to powoduje, że filozofia Tomasza zostaje przywrócona w XX wieku - „tomizm egzystencjonalny”. Możemy wyróżnić, to, czym jest byt jest od tego, czym nie jest. Istota jest możnością, a istnienie jest aktem urealniającym tą istotę, ale wyjątkiem jest Bóg. Bóg jest czystym istnieniem, źródło tkwi w Piśmie Świętym, w księdze Wyjścia Stary Testament zdanie „Jam jest, który jest” - metafizyka księgi Wyjścia. Inna modyfikacja poglądów Arystotelesa według Tomasza - „w każdym bycie wyróżniamy cechy zasadnicze i cechy przypadłościowe” (te, które mogą przynależeć, ale nie muszą). W Bogu nie ma żadnych przypadłości, wszystko, co jest w Bogu należy do jego istoty. Wszystkie przedmioty materialne złożone są z dwóch czynników: z materii i formy. Materia jest czynnikiem nieokreślonym. Materia jest zasadą jednostkowienia. Tomasz mówi, że istnieją również byty czysto formalne, czyli takie byty, które nie posiadają żadnej materii. Dla Tomasza tymi bytami są: Bóg i aniołowie. Tomasz stworzył pierwszą filozoficzną koncepcję aniołów.

Pięć dróg prowadzących do uznania istnienia Boga według Tomasza, ale nie są to dowody w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Filozofia nowożytna

RAMY CZASOWE:

- Według Bocheńskiego - od II połowy XV wieku do początku XX wieku.

- Według Taterkiewicza - on sądzi, że w XV i XVI wieku to są wieki odrodzenia i wtedy nie było przełomu. Od wieku XVII zaczyna się filozofia nowożytna, wiąże się z tym postać Kartezjusza.

- Według Kuderowicza - 1401 rok to początek filozofii nowożytnej, urodził się Mikołaj z Kuzy w 1401 roku, który zapoczątkował filozofie nowożytną.

1831 r. - koniec filozofii nowożytnej, rok śmierci Hegla.

1781 r. - początek filozofii współczesnej, rok wydania dzieł Kanta.

Filozofia nowożytna dzieli się na cztery okresy, z czego drugi i trzeci to typowe okresy nowożytne:

1. pierwszy okres renesansu - koniec XV wieku i XVI wiek - filozofia buntu przeciwko średniowieczu, humanizm - człowiek jest głównym przedmiotem badań

2. drugi okres przedkantowski - czasy w których filozofia rozwija się w dwóch nurtach, które to potem nurty połączył Kant

1. pierwszy nurt - kontynentalna filozofia racjonalistyczna - Kartezjusz, Spinoza, Leimmitz

2. drugi nurt - dominuje empiryzm - Hiu, Berlglej, Log - filozofia brytyjska prowadzi do sceptyzmu - podważanie wiary ludzkich władz poznawczych

3. trzeci okres kantowski, pod koniec XVIII wieku - Immanuel Kant

4. czwarty okres - 1831 do 1900 - okres końcowy - 1831 śmierć Hegla

Heglowska filozofia ducha - filozofia kultury, przeciwnicy i zwolennicy Hegla, powiedzenie Hegla „prawda jest całością”.

Przeciwnicy Hegla:

Kirke Dor - myśliciel duński, który krytykował filozofię Hegla, ze względu na to, że w jego filozofii nie ma miejsca na jednostkę, nie daje egzestynckiego stosunku do władzy. Kirke Dor został zapomniany, a od krytyki został w latch dwudziestych XX wieku twórcą egzystencjonalizmu.

Artur Shopenhauer - przeciwnik Hegla, myśliciel, który jako pierwszy zauważył, że filozofia niemiecka to sprzeniewiężenie myśli Kanta. Artur Shopenhauer uchodzi za preneokantyste.

Zwolennicy Hegla dzielili się na dwie strony:

1. prawica Heglowska - starali się wykazać, że filozofia Hegla jest zgodna z chrześcijaństwem. Hegel był teologiem.

2. Lewicy Hegla - bądź „młodohegliści” - Ludwik Fajerbach, Karol Marks, Fryderyk Engels - „Życie Jezusa” książka Straussa, w której Jezus był postacią fikcyjną. To lewica spowodowała fakt, że postawiona „na głowie” całego Hegla w imię pewnej utopii.

Maks Shtürne (czyt. Sztirne) - twórca anarchizmu.

Dla Hegla państwo jest tworem koniecznym, a jednostka jest tworem przypadkowym.

Dwa kierunki:

- kierunek pozytywistyczny - na gruncie filozoficznym ten kierunek powinien się nazywać negatywizm. Po raz pierwszy w połowie XX wieku, zakwestionowany został autonomiczny charakter filozofii. Na gruncie pozytywistycznej koncepcji filozofii, filozofia nie ma racji bytu, może tylko porządkować wyniki nauk szczegółowych. Marksizm przejmuje tą pozytywistyczną koncepcję i wprowadził ją w życie.

- w II połowie XIX wieku był duży rozwój nauk szczegółowych z filozofii. Kiedy te nauki zaczęły się wyodrębniać, filozofowie uznali, że filozofia powinna przyjąć metody psychologii - psychologizm. Nie można metody psychologii stosować w filozofii. Inne zjawiska negatywne w tamtym okresie to scjentyzm - z łacińskiego „scjentia” = nauka.

Ogromny rozwój nauk szczegółowych, postęp techniczny i maszyna parowa - uważano, że niedługo nauka wyjaśni wszystkie zagadki.

Metoda analizy świadomości: według Kartezjusza „myślę więc jestem”:

- umysł jest przedmiotem filozofii

- Kartezjusz chciał zbudować fundamenty wiedzy (Jak wiedza powstaje, jak nauka jest możliwa)

Błąd Kartezjusza polega na tym, że zakłada, iż istnieje jedna ogólna nauka - geometria analityczna. Filozofia Kartezjusza pozornie wprowadza problem, jaka jest relacja pomiędzy świadomością a światem zewnętrznym. Filozofia Kartezjusza wprowadziła dwa nurty:

1. kierunek europejski - kierunek racjonalny, racjonalistyczny, jedną władzą poznawczą jest rozum, racjonalizm, że poznanie zmysłowe jest umniejszonym poznaniem racjonalnym - Spinoza.

2. empiryzm - powstał na wyspach brytyjskich, twierdził, że nie ma innego poznania jak poznanie zmysłowe, filozofia Johna Locka, on twierdził, że „ludzki umysł jest czystą, nie zapisaną tablicą”. Spór o to, jak to jest z naszym umysłem trwa do dnia dzisiejszego.

Pierwszym filozofem, który dał odpowiedź na to pytanie jest Immanuel Kant. Kant wyszedł z pytania, jak to jest z poznaniem. Modyfikacja kantowska „nasze poznanie możliwe jest dzięki temu, że umysł wnosi coś do poznania”, ale co?, „umysł posiada pewne struktury, które nazywamy kategoriami, świat poznajemy takim, jakim się nam jawi przez te pewne struktury”, „my nie poznajemy świata takim jakim jest, tylko takim, jakim nam się jawi”. Kant dokonuje syntezy racjonalizmu i empiryzmu, tzn., że istnieją dwie władze poznawcze: zmysły i myślenie.

Empiryzm brytyjski doszedł do sceptyzmu a racjonalizm doszedł do czegoś przeciwnego - dogmatyzm. Dogmatyzm - bezgraniczna wiara w rozum, twierdzić coś bez przedstawienia dowodów.

Transcendentalizm - jest namysłem nad źródłami, strukturami naszej wiedzy.

Transcendentalizm - polega na tym, żeby połączyć słuszne roszczenia zarówno racjonalizmu jaki i empiryzmu, a jednocześnie, żeby zająć postawy pośrednie pomiędzy dogmatyzmem a sceptyzmem.

Kantowski transcendentalizm - jest stanowiskiem teoriopoznawczym, który jednakże ma ogromne konsekwencje dla metafizyki. Transcendentalnym Kant nazywa wszelkie poznanie, która zajmuje się nie tyle przedmiotami, ile naszym sposobem poznawania przedmów. To jak to się dzieje, że poznajemy według Kanta? - mówi tak, że dysponujemy pewnymi strukturami dzięki którymi poznajemy są to:

1. aprioryczne formy naoczności (zdobyte bez doświadczenia), oraz po drugie

2. kategorie intelektu i idee rozumu.

Ad 1) czas i przestrzeń, tzn., że wszystko co poznajemy ujmujemy w czasie i przestrzeni, czas i przestrzeń to narzędzia naszego poznania zmysłowego. Czas i przestrzeń są warunkami możliwości poznania zmysłowego i jako takie charakteryzują się: empiryczną realnością i transcendentalną idealnością.

Empiryczna realność - czas i przestrzeń służy nam do uchwytywania rzeczy empirycznych.

Transcendentalna idealność - oznacza, że czas i przestrzeń są takie same dla każdego z nas.

Ad 2) kategorie intelektu i idee rozumu. Wszystko co zostaje ujęte przez zmysły, zostaje zebrane w jedność przedmiotową właśnie przez owe kategorie. Dla Kanta przedmiot jest tworem owych kategorii, Kant uważa, że poznanie jest możliwe tylko dzięki aktywności podmiotu. Według Kanta jest 12 kategorii - sąd ówczesnej logiki, np. ilość, jakość.

Kant dochodzi do przeświadczenia, że to nie świat tworzy rezultat naszego poznania, ale umysł wybiega ku rzeczywistości i konstruuje ją w schematy myślowe. Pozostaje rzecz sama w sobie - według Kanta. Istnieje świat takim, jakim jest w sobie i istnieje świat takim jakim się jawi.

Co to jest sfera rzeczy samych w sobie? - obejmuje trzy elementy: przede wszystkim Boga, świat jako całość oraz kwestie wolności.

Filozofia XX wieku jest filozofią wolności

Fenomenologia - nurt, twórca niemiecki E.K.

II połowa XIX w. - okres rozwoju .... badają rzeczywistość szczegółowych.

Pozytywizm = negatywizm - tak się powinien nazywać, w filozofii, po raz pierwszy w dziejach zakwestionowano klasyczną koncepcję filozofii.

Klasyczna koncepcja filozofii - autonomiczna nauka, posiadająca własny przedmiot.

Wg pozytywistów filozofia nie jest autonomiczną nauką, a jej rola sprowadza się do syntetyzowania nauk szczegółowych.

Dwa błędy:

1. Psychologizm - najbardziej rozwija się psychologia - metody psychologii należy zastosować w filozofii - to jest błąd.

2. Scjentyzm - został spotęgowany przez marksizmu, nauka wyjaśni wszystkie zagadki dotyczące ludzkiej egzystencji - tak myślano.

Pojawia się potrzeba rehabilitacji filozofii przez fenomenologię - główny nurt XX w. Filozofia ma badać rzeczywistość w aspekcie istotowym, ma dotrzeć przez istotę. Chodzi w tym o uchwycenie istoty rzeczy. Problem, który zwalcza relatywizm i sceptycyzm - wiedza względna.

Fenomenologia - wiedza racjonalna, redukcja, która podlega nieustannej zmianie.

Dwa pojęcia redukcji:

- ejdetyczna (z gr. ejdos=istota) - uchwycenie istoty rzeczy,

- transcendentalna - poszukuje fundamentu wiedzy absolutnej.

Redukcja ejdetyczna - przyczyniła się do rozwoju i popularności fenomenologii, to zabiegi prowadzące do rozwoju istoty.

1. Pierwszy to wyłączenie tego, co subiektywne, należy zająć postawę subiektywną, zwróconą ku przedmiotowi.

2. Należy wyłączyć wszystko, co płynie z różnego typu teorii, do głosu w badaniu ma dojść to, co bezpośrednio dane. Metoda ahistoryczna.

3. Należy wyłączyć wszelką tradycję, nie korzystając z żadnych dowodów.

4. Poza rozważaniem zostawia się istnienie przedmiotu, analizujemy w przedmiocie tylko to, czym on jest, zwracamy uwagę na uposażenie treściowe przedmiotu.

5. Z uposażenia treściowego należy wyłączyć wszystko to, co jest nieistotne.

Uczeń Huserla - Martin Hajdeger, który skierował filozofię na tor subiektywizmu.

Huserl - twórca fenomenologii

Kierunki rozpowszechnione w XX w - wszystkie te, które są zainteresowane antropologią - nauka o człowieku.

Antropologia XX wieku - kierunki:

- filozofia życia - głównym przedstawicielem jest Fridrich Nietsche

- antropologia filozoficzna XX w - pokazać, jaka jest relacja filozofii do nauk szczegółowych.

Maks Scheler, Arnold Geler, E. Plesner - pokazali, że człowiek jest istotą otwartą na kulturę, kultura rekompensuje człowiekowi jego biologiczne upośledzenia. Maks Scheler jest drugim po Huserlu wybitnym fenomenologiem.

Rozprawy Schelera: „Człowiek i historia”, „Stanowisko człowieka w kosmosie”. Scheler jest najwybitniejszym etykiem XX wieku.

Inny kierunek XX w.

- persjonalizm - kierunek filozoficzny stworzony przez myślicieli katolickich - Em. Mouniee, J. Maritan - odnowiciel tamizmu, przyczynił się do Obrad Soboru Watykańskiego.

Ostatni kierunek to:

- egzystencjalizm - porusza bardzo ważną kwestię, czy uwzględnia Boga czy nie.

Filozofia XX w. przestała mówić na temat Boga, etyka uświadamia nam, że etyka powinna być ateizmem postulowanym. Etyka powinna dążyć do tego, żeby opisać ludzkie postępowanie tak, jak człowiek powinien postępować ze względu na swą osobowość, etyka nie kwestionuje Boga, tylko zostawia Go poza obszarem zainteresowań.

Egzystencjalizm:

- teistyczny - w perspektywie filozofowania umieszcza Boga. Twórcy: G Marsel, K. Jaspers - można go nazwać Sokratesem XX wieku.

- ateistyczny - pokazuje człowieka w świecie, (Kant, twórca Jean, Paul Sac)

Źródła egzystencjalizmu - Hegel, reakcja na Hegla dokonana przez Zerera Kierke Gaard. W koncepcji Hegla jednostka ludzka jest nic nieznaczącym przejawem absolutu.

„Jednostka zerem, jednostka niczym” - marksizm i heglizm.

Kierke Gaard - każda jednostka jest niepowtarzalną egzystencją, jego filozofii jest silnym zaakcentowaniem roli jednostki w społeczeństwie.

F. Nietsche - pozostawił ideę człowieka nieokreśloną:

1. człowiek

2. człowiek wyższego typu

3. nadczłowiek - człowiek pozbawiony wad - został w filozofii tylko pewną ideą teoretyczną.

Moralność pana i ....

panem jest ten, kto jest niezależny od innych pod względem etycznym - wg Nietschego; nie poddaje się wartościom tłumu.

Podstawowa kategoria XX w - wolność do XX w filozofia zmieniła swój tok myślenia o człowieku „każdy człowiek z racji, że jest człowiekiem, jest też osobą”.

Osobowość - to coś, co mogę zdobyć - XX w, zapoczątkowane przez personalistów chrześcijańskich. Zdobywam osobowość, bo jestem istotą wolną, jedyny moment, w którym jestem wolny, jest moment, w którym podejmuję decyzje.

Wolności wykazać nie można, bo wszystko przemawia przeciw wolności. Istnieje jeden argument, dowodzący, ze wolność jest - ja ponoszę odpowiedzialność za swoje czyny.

1

---