Co odróżnia emocje od nastroju, temperamentu i innych pojęć afektywnych?

Richard J. Davidson- O emocji, nastroju i innych pojęciach afektywnych

• dla niektórych badaczy afektu podstawowa różnica między emocją a nastrojem dotyczy długości ich trwania- emocje uważane są za krótkotrwałe, nastrój zaś za długotrwały

• emocjom, w przeciwieństwie do nastroju towarzyszy specyficzny wyraz mimiczny

• tylko emocja poprzedzone jest specyficznymi zdarzeniami ją wywołującymi

Ekman (1992)

• nie wszystkie emocje cechuje charakterystyczny tylko dla nich wyraz twarzy

• krótkie epizody emocjonalne można wywołać za pomocą metod omijających świadomość człowieka

Ohman, Dimberg, Esteves (1989)

• reakcję strachu można uwarunkować na bodźce prezentowane tak krótko, że badani nie są świadomi tego jaki bodziec jest im prezentowany

Kunst-Wilson, Zajonc (1980)

• możliwe jest wywoływanie pozytywnych reakcji na bodźce eksponowane podprogowo

Emocje i nastroje- wyjaśnienie funkcjonalne

• podstawową funkcją emocji jest modulacja i selekcja działań- Frijda, Kuipers, ter Schure

• emocje są wzbudzane najczęściej w sytuacjach wymagających działań przystosowawczych

• ich wzbudzeniu towarzyszy zwykle aktywność autonomicznego układu nerwowego wspierająca działanie wywołane emocją- Levenson, Ekman, Friesen

• główną funkcją nastroju jest modulacja i selekcjonowanie czynności poznawczych

• nastrój działa jako podstawowy mechanizm zmiany przetwarzanych treści i sposobu ich przetwarzania

• nasila pamięciową dostępność pewnych treści i osłabia dostępność innych

Isen (1987)

• pozytywność nastroju podwyższa plastyczność funkcjonowania poznawczego, co prowadzi do wzrostu twórczości, tworzenia bardziej odległych skojarzeń i spostrzegania większej liczby związków pomiędzy różnymi informacjami

• nastrój- przynajmniej słaby- jest zawsze obecny i nadaje afektywny koloryt wszystkiemu, co robimy

• emocje- chwilowe perturbacje pojawiające się na tle nastroju

• w wypadku nastroju- inaczej niż w wypadku emocji- nie można oczekiwać zmian autonomicznych towarzyszących zmianom stanu afektywnego; można jednak oczekiwać pewnych bardziej trwałych zmian w stanie centralnego układu nerwowego

• emocje wydają się konsekwencją zdarzeń spostrzeganych jako pojawiające się szybko i bez ostrzeżenia nastroje zaś- zdarzeń rozgrywających się w wolniejszym tempie

• emocje i nastroje dynamicznie oddziaływają na siebie

• emocje mogą prowadzić do określonego nastroju nastroje zaś mogą zmieniać prawdopodobieństwo pojawiania się różnych emocji

O temperamencie i stylu afektywnym

• styl afektywny- cała dziedzina różnic indywidualnych modulujących sposób reagowania jednostki na rodzące emocje zdarzenia

• kategoria stylu afektywnego nie obejmuje nastroju

• styl afektywny wiążę się z pewnymi funkcjami centralnego układu nerwowego, które wykazują zróżnicowanie indywidualne i stałość w czasie

• asymetryczne pobudzenie przednich obszarów kory (okolicy przedczołowej i przedniej części płata skroniowego) wyraża różnice indywidualne w reaktywności emocjonalnej

• temperament- odnosi się do wcześnie pojawiających się różnic indywidualnych w reagowaniu na wyzwania środowiska, różnic przynajmniej częściowo wyznaczonych genetycznie

• temperament u dzieci i styl afektywny u dorosłych wydają się zawiadywanie przez te same okolice kory mózgowej- jedno i drugie związane jest z podobnymi wzorcami pobudzenia przednich okolic kory

• temperament i styl afektywne są związane z trwałymi zróżnicowaniami układu nerwowego takimi jak różnice pod względem gęstości receptorów specyficznych neurotransmiterów czy neuromodulatorów

• doniosła rola wczesnych stresów w kształtowaniu trwałych zmian afektywnych

model Jacobsa i Nadela (1985)

• jeżeli awersyjne uczenie się następuje przed anatomiczną i fizjologiczną dojrzałością hipokampa, stresy następujące w późniejszym życiu mogą upośledzać jego funkcjonowanie i przywracać awersyjne reakcje wyuczone przed osiągnięciem dojrzałości przez struktury hipokampa

Podsumowanie i wnioski

• emocja, nastrój i temperament to terminy używane do oznaczenia różnych własności zjawisk afektywnych

• emocje modulują zachowanie

• nastroje modulują przetwarzanie informacji

• styl afektywny- całość różnic indywidualnych pod względem wzorców reaktywności emocjonalnej

• trwałe różnice indywidualne dotyczą temperamentu i innych trwałych cech pozostających pod znacznym wpływem wczesnego uczenia się

Paul Ekman- Nastroje, emocje, cechy

• nastroje można odróżniać od emocji pod względem przebiegu czasowego

• większość teoretyków rozróżniających emocje i nastroje zgadza się, że te drugie trwają znacznie dłużej

• emocje mogą być bardzo krótkotrwałe rzędu sekund lub minut

• kiedy mówimy o emocjach trwających godzinami mamy na myśli sumowanie powtarzających się krótszych epizodów emocjonalnych

• czas trwania nastojów sięga rzędu godzin lub dni

• jeśli jakiś stan trwa tygodniami lub miesiącami bardziej wskazane jest mówić o zaburzeniach afektywnych niż nastrojach

• nastroje zdają się obniżać próg pobudzenia tych emocji, które najczęściej im towarzyszą

• widoczna trudność modulowania emocji, jeżeli pojawia się ona w trakcie trwania określonego nastroju

• nastrojom nie towarzyszy specyficzny wyraz mimiczny typowy dla większości emocji

• ludzie częściej potrafią wskazać przyczyny własnych emocji niż nastrojów

• emocje mogą zostać wywołane zdarzeniem zewnętrznym, wspomnieniami lub wyobraźnią

• nastroje rodzą się na dwa sposoby

• wskutek zmiany stanów neurohormonalnych czy biochemicznych

• w wyniku częstego przezywania powtarzających się emocji o dużej sile

Nico H. Frijda- Różnorodność afektu: emocje i zdarzenia, nastroje i sentymenty

• dwa najważniejsze i wzajem niezależne od siebie typy różnic między stanami afektywnymi

• czy idzie o jakąś relację między przezywającym emocje podmiotem czy tez nie

• czy idzie o jakiś przemijający proces lub stan, czy też o mniej lub bardziej trwałą cechę dyspozycyjną

Stany intencjonalne i nieintencjonalne

• wiele stanów lub procesów wynika z istnienia pewnej relacji między podmiotem a obiektem

• o takich stanach lub procesach powiada się, że są one intencjonalne i dotyczy to również emocji

• w umyśle istnieją stany afektywne i stany gotowości związane z obiektami; stany te pokrywają się z tym, co zwykle nazywamy emocjami

• dziedzina nieintencjonalnych stanów afektywnych ma odmienny charakter niż dziedzina stanów intencjonalnych

• ta pierwsza pokrywa się z grubsza ze zjawiskami określanymi zwykle mianem nastroju

• nastroje mają bardziej rozmyty czy globalny charakter

• nastoje mają swoje przyczyny- czasami o charakterze wyrazistego zdarzenia naładowanego emocjonalnie; jednak to nie one są ich obiektem

• nastoje mają charakter stanów nieintencjonalnych- nie wszyscy autorzy są tego zdania

• Brentano- podziela je

• jako stany psychiczne nastroje mają na mocy definicji charakter intencjonalny- Stumpf, Reisenzein, Schonpflug

Analiza emocji i nastrojów

• stany afektywne są zróżnicowane pod względem afektu, oceny sytuacji, gotowości do działania i reakcji fizjologicznych

• afekt oznacza tutaj przyjemne lub nieprzyjemne doznania

• ocena- interpretacje i ocenę zdarzenia, które wywołuje owe odczucia w kategoriach jego wartościowości i wpływu na własną sytuację podmiotu

• stany afektywne składają się ze wszystkich tych składników

1. określonych doznań

2. określonych ocen

3. gotowości do określonych działań wraz z ewentualnym zaangażowaniem motorycznym

4. ze szczególnych wzorców pobudzenia fizjologicznego

• mogą zawierać także uświadomienie sobie tych wszystkich składników

• w wypadku emocji afekt, ocena i gotowość do działania są skoncentrowane na konkretnym obiekcie, w wypadku nastroju brak jest takiego zogniskowania

Epizody emocjonalne

• jednym z aspektów odróżniających emocje od nastroju jest czas trwania

• zakłada się, że jest on krotki dla emocji a długi dla nastroju

• emocjonujące zdarzenia prowadzą do epizodów emocjonalnych trwających z reguły godzinę lub dłużej

• w trakcie trwania epizodu natężenie emocji nie jest stałe, lecz ulega fluktuacjom

• w trakcie przeżywania epizodu ulegała zmianie treść myśli i ocen sytuacji jak również charakter gotowości do działania

• poszczególne fazy nie są odczuwane jako niezależne od siebie

• podwyższona aktywacja zalega w organizmie

• zalega też skłonność do stałego skupiania uwagi na epizodzie, który wywołał emocje

• epizody jako nieprzerwane całości, w których pojawiają się na przemian ostrzejsze i łagodniejsze fazy

Czy emocje epizody emocjonalne i nastroje są odrębnymi procesami?

• skłonny jestem odpowiedzieć `tak' pod warunkiem, że nacisk będzie położony na określenie „proces” afektywny nie zaś na określenie „kategoria” zjawisk afektywnych

• każda emocja ma tendencję do kończenia się czy kontynuacji w postaci pewnej rozlanej i uogólnionej zmiany nastroju

Konsekwencje emocji i nastrojów

• specyficzne dla nastrojów następstwa, których nie mają emocje to uogólnione zmiany progów pobudzenia i treści sądów

• natomiast zmiany konkretnych przekonań zdają się następować jedynie w wyniku emocji

teoria Bowera (1991)

• traktuje nastroje jako węzły w sieci asocjacyjnej

Sentymenty

• drugą obok intencjonalności właściwością przydatną do rozróżniania stanów afektywnych jest to czy mają one charakter ostrego stany czy też trwałej cechy dyspozycyjnej

• ludzie cechują się pewnymi dyspozycjami do emocjonalnego reagowania na poszczególne obiekty lub ich rodzaje

• dyspozycje te nazywane są sentymentami lub postawami emocjonalnymi

• odnosi się je do trwałych sympatii bądź antypatii

• większość tego rodzaju sentymentów nabywana jest w wyniku wcześniejszych doświadczeń lub społecznego uczenia się

• niektóre z nich mogą mieć podstawy wrodzone i być powszechne u ludzi np. niechęć do widoku krwi

• sentyment jest podstawą do przeżycia emocji tej samej nazwie

• te same nazwy mogą się stosować i do przemijających emocji i do trwałych dyspozycji

• strukturę sentymentów można opisać dwojako

1. jako poznawczą skłonność do oceniania obiektu w określony sposób

• w tym sensie sentymenty można rozumieć jako schematy poznawcze

• sentyment są dyspozycjami do traktowania obiektu w sposób zbieżny z gotowością do działań wzbudzaną w momencie przeżywania odpowiadającej sentymentowi emocji

• są one potencjalnymi motywacjami, które aktywizuje samo pojawienie się obiektu uczuć lub myślenie o nim

2. sentymenty można opisywać jako pragnienia

• zarówno emocje jak i nastroje mogą funkcjonować w charakterze dyspozycji

• emocje pociągają za sobą stany gotowości behawioralnej, które same w sobie mają charakter dyspozycji- gotowości do określonego działania i faktycznie nazywane są „dyspozycjami epizodycznymi”

• istota emocji i nastroju polega na tym, że stanowią one aktualne, na bieżąco przeżywane stany, co nie odnosi się do sentymentów

• pojęcia „emocji” i „nastroju” odnoszą się do pewnych szczególnych pojawiających się zjawisk

• pojęcie „sentymentu” odnosi się do takiej zawartości umysłu jednostki, która sprawia, że zjawiska te powstają w reakcji na pojawienie się obiektu uczuć nawet, jeżeli nic w owym obiekcie w danym momencie uczuć tych nie uzasadnia

• źródła sentymentów- wynikają one albo z własnych uprzednich doświadczeń emocjonalnych z obiektem albo ze społecznego uczenia się

• niektóre z nich mogą tez być częściowo ułatwiane przez pewne wrodzone skłonności

Dyspozycje osobowościowe

• sentymenty są terminem oznaczającym skłonności do określonego reagowania na jakieś obiekty czy rodzaje zdarzeń

• istnieje indywidualne zróżnicowanie w zakresie skłonności do reagowania strachem czy emocjami pozytywnymi

• dyspozycje osobowościowe można rozumieć jako:

• skłonności do nasilonego oceniania zdarzeń w sposób charakterystyczny dla różnych emocji

• w kategoriach niskich progów pobudzenia poszczególnych emocji np. gniewność jako niski próg pobudzenia emocji gniewu

• często są nazywane cechami temperamentalnymi

• istnieją pewne dowody na wrodzone podstawy niektórych osobowościowych dyspozycji emocjonalnych (szczególnie niestałości emocjonalnej, ekstrawersji i poszukiwania doznań)

• równie ważną rolę odgrywają doświadczenia życiowe (np. w kształtowaniu osobowości depresyjnej) oraz zmiany biologiczne (np. hormonalne)

Wnioski

• emocje mają się do sentymentów tak jak nastroje mają się do emocjonalnych/ temperamentalnych cech osobowości

• cechy temperamentalne i osobowościowe wywołują zarówno emocje jak i nastroje, co również jest ich własnością definicyjną

H.H. Goldsmith: Dziedzina emocji z perspektywy rozwojowej

• termin „emocja” jest używany do opisu tak różnych zjawisk jak reakcje, stany, nastroje, sentymenty, cechy a nawet zaburzenia

Temperament jako cechy emocjonalne

• cechy temperamentalne- charakterystyczne różnice indywidualne pod względem doświadczania i wyrażania podstawowych emocji

• z perspektywy funkcjonalnej emocja oznacza „poczucie organizmu” (spostrzeganie i ocenę) że nastąpiła ważna zmiana w relacji między własnym „ja” a światem obiektów - definicja Camposa

Averill (1980)

• emocje- przemijające role społeczne

• z perspektywy strukturalnej emocja oznacza nie tylko odczuwanie wskazanego stanu, ale również związaną z nim tendencję behawioralną

• emocje są ustrukturowane w rodziny ze wspólnymi warunkami je wywołującymi i wspólnymi wzorcami ich wyrażania wokalnego, mimicznego i pantomimicznego

Ekman (1992)

• podstawowe emocje- gniew, groza, wstręt, poczucie winy, podniecenie, pogarda, radość (w kilku odmianach) smutek, strach, wstyd, zainteresowanie, zakłopotanie i zaskoczenie

• teoretycy oczekują zazwyczaj od cech osobowości dwóch własności

1. zgodności międzysytuacyjnej

2. stałości w czasie

3. niekiedy dodaje się także uwarunkowanie genetyczny czy konstytucjonalne

• stałość temperamentalna jest czasami widoczna jedynie w warunkach stresu, nowości lub innych sytuacjach nadzwyczajnych

• cechy temperamentalne oznaczają skłonność do wejścia w pewien stan emocjonalny lub do pozostawania w jakimś emocjonalnym nastroju

Malatesta (1990)

• traktuje cechy temperamentalne jako pewne „skłonności emocjonalne”

Goldsmith i Campos (1982)

• wykazali, że nazwy większości skal mierzących różne aspekty temperamentu dają się łatwo interpretować w języku podstawowych rodzin emocji i parametrów reakcji np. intensywności i latencji reakcji

• cechy temperamentalne zostają wcześniej wykształcone

• procesy regulacji emocjonalnej traktować można jako

1. wewnętrzny i specyficzny element procesów emocjonalnych

2. albo jako system w stosunku do nich zewnętrzny (i o bardziej ogólnej naturze) który współdziała z emocjami w trakcie rozwoju

• temperament- zmienność rozwijających się systemów emocjonalnych

Rozróżnienie temperamentu, nastroju i reakcji emocjonalnych

Mayer i Salovey (1991)

• zakładają, że procesy regulacji emocji stanowią kluczowy składnik nastroju

Frijda (1986)

• reagowanie emocjonalne polega nie tyle na następstwie oddzielnych zdarzeń ile na strumieniu zmieniających się nastawień, przypływów aprobaty, odrzucenia, zniechęcenia i rezerwy

• na stany nastroju składają się złożone schematy emocjonalne dające się odróżnić od schematów intelektualnych

• klasycy teorii cech- Allport, Cattell, Stern

właściwość	reakcja emocjonalna	nastrój	temperament
typ zjawiska	wyodrębnione zdarzenia związane z krótkotrwałym stanem	stan o charakterze bardziej długotrwałym	dyspozycja lub cecha
charakterystyka czasowa	okres trwania rzędu sekund lub dłużej, jeżeli dłużej obecny jest bodziec	okres trwania rzędu kilku minut do dni, intensywność zmian, epizodyczny charakter	stałość w okresach mierzonych miesiącami- latami; aktywizacja w odpowiednich kontekstach
składniki poznawcze	konieczna jest ocena poznawcza, może być o charakterze elementarnym lub automatycznym	procesy regulacji nastroju, atrybucje i inne złożone składniki poznawcze	ograniczone we wczesnych fazach rozwoju, centralne w fazach późniejszych, kiedy temperament przekształca się w cechy osobowości
zdarzenia poprzedzające	typowe dla gatunku rodzaje relacji z otoczeniem lub spostrzeganie istotnych zmian w otoczeniu	może być następstwem reakcji emocjonalnych lub wynikać ze słabo poznanych procesów	zróżnicowanie genotypu i/lub doświadczenia indywidualnego
rola sytuacji	ograniczona do emotogennych własności bodźców	pomaga podtrzymywać lub zakończyć dany stan	komplementarna do temperamentu we wpływie na zachowanie
uniwersalność a zindywidualizowanie	uniwersalność występowanie, ale nie formy	przejawy zarówno uniwersalności jak i zindywidualizowania (tego drugiego szczególnie w regulacji emocji)	pojmowany jako zmienna dotycząca różnica indywidualnych, poszczególne cechy mogą mieć różny stopień wyrazistości u różnych osób
aspekt rozwojowy	w 1 r.ż. obserwowalne są reakcje typowe dla szeregu emocji w 2 i 3 r.. pojawiają się pozostałe reakcje emocjonalne	rzadko badany, można oczekiwać wydłużania się okresu trwania nastroju w miarę rozwoju możliwości poznawczych	począwszy od 1 r.ż. różne cechy z różną szybkością organizują się w stabilne własności, względne położenie cechy może się zmieniać w trakcie rozwoju jednostki

Jerome Kagan- Różnice między emocjami, nastrojami i cechami temperamentalnymi

• ostra emocja- czasowa zmiana w przebiegu procesów psychicznych i biologicznych, spowodowana przez szczególną klasę zdarzeń poprzedzających

• niektóre z ostrych emocji mają charakter uniwersalny

• chroniczny nastrój- łatwo zauważalna, trwała jakość emocjonalna ujawniana w szerokim zakresie sytuacji i odróżniająca jedną klasę ludzi od innych

• nastroje wykraczają poza ramy jednego kontekstu

• cechy temperamentalne- pewne dziedziczne sprofilowanie zachowania i procesów biologicznych, które predysponują jednostkę do doświadczania określonej reakcji emocjonalnej pod warunkiem pojawienia się stosownych zdarzeń poprzedzających

• cechy temperamentalne implikują pewien wpływ czynników genetycznych

Trzy sposoby używania pojęć afektywnych- jakie rzetelne zjawiska psychologowie chcą wyjaśniać za pomocą pojęć afektywnych:

• 3 klasy:

1. wyraziste zmiany w zakresie fizjologii, procesów poznawczych i działania

• charakter nagły, zwykle krótkotrwały

• odpowiadają emocjom skokowym wyróżnianym przez Tomkinsa, Ekmana i Izarda

2. stany trwające dłużej, doświadczane przez miesiące lub lata

3. biologiczne uwarunkowane różnice w indywidualnych reakcjach na pewne zdarzenia

• te indywidualne zróżnicowanie skłonności nazywane są TEMPERAMENTEM

Temperamentalna podatność na stany lękowe

• dwa wyraźnie odrębne wzorce reagowania przez czteromiesięczne niemowlęta na bodźce wzrokowe, słuchowe i węchowe

• wzorzec silnej reaktywności i niskiej reaktywności

• niemowlęta silnie reaktywne dziedziczą niski próg pobudzenia ciała migdałowatego i jego połączeń z częścią boczną podwzgórza oraz z sympatycznymi układami nerwowymi a także z systemami motorycznymi zawiadywanymi przez brzuszne części prążkowia

Adamec (1991)

• wykrył u 15% badanych kotów domowych wzorzec reagowania przypominający zachowanie zahamowanych dzieci [mój kot należy do pozostałych 85% ]

• neurony zlokalizowane w okolicy podstawy ciała migdałowatego silniej reagują na zagrażającą sytuację u kotów nastawionych obronnie niż u kotów, które nie mają takiego nastawienia

Fox

• niemowlęta silnie reaktywne o skłonności do zahamować, cechują się silniejszą aktywacją EEG prawego bieguna czołowego

• dzieci nisko reaktywne cechuje silniejsza aktywacja lewego bieguna czołowego

• tętniczki umiejscowione pod powierzchnią skóry kontrolowane są przez układ współczulny i niektóre z nich mają charakter alfa-adrenegiczny inne zaś beta- adrenergiczny

• skurcze tętniczek alfa zmniejszają dopływ krwi do skóry i powodują w konsekwencji ochłodzenie jej powierzchni

Richard Lazarus: Stałość i niestałość emocji

• poznawczo-motywacyjno- relacyjna teoria emocji ^^

Cecha a stan

• emocja jako stan odnosi się zwykle do przemijającej reakcji na specyficzne rodzaje warunków

• emocja jako cecha zwykle odnosi się do pewnej skłonności (dyspozycji) do reagowania w pewien szczególny sposób na pewien rodzaj warunków

• najprostsza definicja cechy emocjonalnej zakłada, że jest to tendencja do powtarzania się danej emocji u tej samej osoby

• powtarzalność danej emocji wiąże się z pewnymi własnościami osobowości danej jednostki bądź z właściwościami otoczenia, w jakim ona przebywa

• zainteresowanie emocją jako cechą sprzyja koncentracji na czasowej międzysytuacyjnej stałości zarówno wzorców reagowania emocjonalnego jak i wyjaśniających je relacji między jednostką a otoczeniem

• zainteresowanie emocją jako stanem sprzyja poszukiwaniu zmienności stanu emocjonalnego i koncentracji na uzależnieniu tego stanu od zmian w relacjach między jednostką a jej otoczeniem

Temperament

• definicja Camposa (1983) pokrywająca się z ujęciem Allporta (1937) kładzie nacisk na różnice indywidualne pod względem intensywności i czasowych charakterystyk zachowania, ekspresji pobudzenia i reagowania emocjonalnego oraz na sposób, w jaki różnice te wpływają na procesy intrapersonalne i interpersonalne

• emocje i emocjonalność pozostają pod wpływem temperamentu, co czyni temperament pewną cechą dyspozycją

Znaczenie relacyjne

• niezależnie od tego czy jakaś emocja ma charakter ulotny (stan) czy powtarzalny (cecha) jej pełna analiza wymaga rozważenia relacji między osobowością a otoczeniem

• emocje zawsze zależą od relacji między tymi dwoma rodzajami właściwości

• aby zrozumieć emocje i móc je przewidywać w szerokim zakresie zawsze musimy badać koniunkcję cech osobowych i cech otoczenia

• emocje, powtarzalne czy nie, zawsze zależą od koniunkcji pewnych cech takich jak wzorce celów czy przekonań, z pewnymi własnościami otoczenia, których zdolność do wzbudzania emocji zależy od występowanie tych cech osobowości

Ostre emocje a nastroje

• ostre emocje- krótkotrwałe zjawiska emocjonalne powstające w kontekście konkretnej adaptacyjnej interakcji z otoczeniem

• nastroje- nie opierają się na konkretnych interakcjach z otoczeniem, lecz funkcjonują raczej jako tło stanów, których podstawą są bardziej ogólne kwestie egzystencjalne

• nastroje mają charakter cech czy dyspozycji emocje zaś charakter stanów

• ostre emocja jak i nastroje można opisywać raczej jako stany latentne i nawracające się niż jako stany chroniczne

• sam czas trwanie nie jest najlepszą podstawą odróżniania emocji od nastroju gdyż jest to powierzchowna i niekonsekwentna cecha stanów emocjonalnych

• Dwa rodzaje pojęć dyspozycyjnych

1. Dyspozycje osobowościowe

2. Dyspozycje czasowe czy też kontekstualne

• oba rodzaje odgrywają rolę przyczynową w odniesieniu do następujących po nich zdarzeń, choć na mocy różnych zmiennych, funkcjonujących na różne sposoby

• podstawowa różnica między ostrymi emocjami a nastrojami zależy od motywacyjnych i poznawczych warunków, które kształtują oceny owocujące każdym z tych stanów

• w wypadku emocji ocena odnosi się do losów konkretnego, realizowanego przez jednostkę celu- czy bieżące warunki sytuacyjne zagrażają temu celowi czy tez ułatwiają jego realizację

• reguła motywacji- określa, co jest ważne a co nieważne dla jednostki- decyduje o podstawie, na której opiera się ocena

• ostre emocje funkcjonują w procesie adaptacyjnej interakcji z otoczeniem w charakterze figur przyciągających nasza uwagę

• w wypadku nastrojów ocena odnosi się do egzystencjalnego tła naszego życia

• tło dotyczy tego, kim jesteśmy obecnie i na długą metę a także tego jak w ogólności przebiega nasze życie

• nastroje są zwykle słabo określone, choć przemożne, ponieważ nie są wiązane z jakimś jednym konkretnym wydarzeniem

Jaak Panksepp: Emocje podstawowe i wielość pojęć, których nie można jednoznacznie rozróżnić

• emocje wyrażają intensywne pobudzenie systemów mózgowych zachęcające organizm do impulsywnego działania

• nastroje wyrażają pobudzenie łagodniejsze, choć trwalsze i nastawiające organizm w bardziej „refleksyjny” sposób

• emocje powstają w wyniku pobudzenia specyficznych systemów mózgowych

• nastrój można określić jako słabe, toniczne pobudzenie mózgowych systemów emocjonalnych

• emocje jako silne pobudzenie tych samych systemów

• silne pobudzenie systemu emocjonalnego ma tendencję do hamowania działania innych systemów emocjonalnych

• słaby poziom pobudzenia umożliwia równoczesne funkcjonowanie różnych systemów, co może być odpowiedzialne za ogromną wielość odmian nastroju a jedynie ograniczoną liczbę emocji podstawowych

• pojęcie temperamentu musi się wiązać z trwałymi cechami emocjonalnymi jednostki

• w sensie mechanizmu temperament może być związany z jakimiś szczególnymi typami neurobiologicznych interakcji systemów emocjonalnych z innymi, powiązanymi systemami neuronalnymi

• wiele trwałych tendencji emocjonalnych zawiera wyraźny komponent dziedziczności

David Watson i Lee Anna Lark: Emocje, nastroje, cechy i temperament: rozważania pojęciowe i wyniki badań

Emocje a nastrój

• emocje- wyodrębnione, zintegrowane systemy reakcji psychofizjologicznych

• emocja- pewna zorganizowana, silnie ustrukturowana reakcja na zdarzenie o istotnych konsekwencjach dla potrzeb, celów lub przetrwania organizmu

• Na emocję składają się trzy odrębne składniki:

• prototypowa postać jej ekspresji (zwykle mimiczna)

• wzorzec typowych zmian w funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego

• szczególny stan subiektywnych odczuć

• każda emocja wyraża reakcję na pewien szczególny typ zdarzeń i każda prowadzi do adaptacyjnych zachowań o charakterystycznej postaci

• nastrój można ogólnie zdefiniować jako przemijające uczucie lub afekt co upodabnia nastroje do subiektywnego składnika emocji

• znacznie dłuższy czas trwania nastroju

• świadome czuwanie jest doświadczane jako ciągły strumień doznań afektywnych- człowiek w każdym momencie doświadcza jakiegoś nastroju

• afekt negatywny- stopień w jakim człowiek jest w danej chwili podenerwowany czy zestresowany

• specyficzne emocje słabo się wyodrębniają w codziennym strumieniu przeżyć

• afekt pozytywny- stopień w jakim człowiek odczuwa w danym momencie radość i entuzjazm

• osoby przeżywające wysokie poziomy afektu negatywnego mówią zwykle o niskich poziomach afektu pozytywnego i na odwrót

• nastrój przezywany w dowolnym momencie może być więc równocześnie charakteryzowany w kategoriach afektu pozytywnego i negatywnego

Emocja jako cecha i temperament

• cechy emocjonalne- indywidualne różnice w zakresie tendencji do doświadczania odpowiadających im stanów nastroju

• dwie najważniejsze cechy są odpowiednikami negatywnego i pozytywnego afektu

• każdy z tych dwóch czynników nastroju ma silny komponent dyspozycyjny- ludzie wykazują konsekwentne zróżnicowanie skłonności do ich doświadczania

Dowody-

• wyniki na skalach mierzących afekt pozytywny i negatywny cechują się dużą stałością w czasie

• indywidualne różnice w zakresie doświadczania tych dwóch rodzajów afektu wykazują znaczną stałość międzysytuacyjną

Czym różnią się cechy emocjonalne od temperamentu?

• Postulowanie istnienia jakiejś cechy emocjonalnej stanowi jedynie konstatację różnić indywidualnych w zakresie doświadczenia emocjonalnego, choć nie oznacza jeszcze jakiś założeń, co do powodów ich występowania

• różnice mogą być skutkiem czynników dziedzicznych, środowiskowych lub jakiegoś ich współdziałania

• pojecie temperamentu opiera się na jednoznacznym założeniu, że różnice te są przynajmniej częściowo dziedziczne i że w jakimś stopniu są one obecne już w momencie narodzin

• Cechy temperamentalne stanowią bardzo ogólne dyspozycje obejmujące zarówno cechy emocjonalne, jaki i inne własności poznawcze oraz behawioralne

• „neurotyzm”, „afektywność negatywna”- skłonność do przezywania afektu negatywnego

• odwrotnie- ekstrawersja, afektywność pozytywna

• są w dużym stopniu dziedziczne

• Tellegen (1985)

• neurotyzm i negatywna afektywność wyrażają ogólną wrażliwością jednostki na kary

• ekstrawersja i pozytywna afektywność wyrażają jej wrażliwość na nagrody

9

---