ARCHITEKTURA XX W - EUROPA

Reyner Banham - „Rewolucja w architekturze…”

Wielka wojna - I WŚ - znacząca cenzura stylistyczna; radykalizacja poglądów

holistyczna wizja architektury - Henry'ego-Russella Hitchcocka, Pevsnera… - przemiany od form najprostszych ku najdoskonalszym

- wiara, że każdy styl ma swój punkt kulminacyjny, który m.in. przejawia ducha epoki w której powstaje (do tego cenny jest zbiorczy efekt, bardziej niż wysiłki pojedynczych twórców)

- R. Banham krytykował teorię holistyczną - za to zaproponował system półotwarty: prawdą jest, że architektura dąży do doskonałości, ale to nie jest jedyna możliwa droga jej rozwoju (oprócz głównych nurtów, są także te poboczne)

- uważa, że poprzednicy nie zrozumieli zasad postępu technologicznego

Charles Jencks - 1973 - (Ruch nowoczesny w architekturze), zrywa ze stałymi kryteriami, uznaje swobodę twórczą każdego architekta, ponieważ działanie każdego z nich jest istotne dla rozwoju architektury

- posługuje się pojęciem tradycji architektonicznej

- wyznaje zasadę, że otoczenie społeczno - polityczne jest bardzo ważne dla kształtu architektury (najlepszy inwestor, to inwestor zbiorowy, który jest źródłem fundacji najlepszych obiektów)

- architektura staję się nośnikiem pewnych ideologii, treści związanych z życiem polityczno - społecznym

- architektura może, ale nie musi (!) wpływać na życie społeczne człowieka (takie sprzężenie), związane jest to z gospodarką danego społczeństwa

- Wg niego im lepsze wykształcenie społeczne, tym mniejszy wpływ architektury na nie

Jencks wyróżnia 6 tradycji architektonicznych:

I - IDALIZMU: architekt traktowany jak demiurg, który tworzy idealną architekturę, która z kolei stwarza idealnego człowieka

- dążenie do doskonałości, wyrażenie ładu, kosmicznego porządku

- archetypiczne formy (sześcian, kula), które nacechowane są konkretnymi znaczeniami

- cała awangarda (Sterling, Eyck - międzywojnie)

II - SAMOŚWIADOMOŚCI:

- zdecydowane formy, klasyczne kształty

- architekt ma szacunek dla dawnych wzorców (pewne pragnienie nieśmiertelności)

- konserwatywna architektura, pragmatyczna, funkcjonalna, ale też elitarna

- często służalczy stosunek do władzy (np. w Hiszpanii tacy architekci zostali usankcjonowani przez władzę)

- np. supersensualizm - próba rozweselenia architektury, przełamania jej powagi (ale głównie występuje jako architektura wnętrz)

III - INTUICJI: architekt akcentuje swoją niezależność, oryginalność, indywidualizm

- pewna tradycja pracowni architektonicznych - zbiorowe projekty (ale kolektywizacja rozmywa też się odpowiedzialność)

- bardziej fantazyjne formy (np. architektura ekspresjonizmu, Hunder Vaser, Wright, Gropius, Corbusier …)

- zerwanie z dyktatem linii prostej

- architekci - konstruktorzy: Bauhaus, Otto, Kandela (?)

IV - LOGIKI - racjonalizacja; gloryfikacja technokracji (rządów specjalistów)

- systemy budowlane oparte na parametrach (metoda parametryczna), metodach naukowych (metody te, oraz odpowiedni schemat potrzeb człowieka stanowi wypadkową tworzącą dzieło)

- istotne są nowoczesne technologie

- np. Kenzo Tange, Ch. Aleksander

V - PODŚWIADOMOŚCI - to głównie budownictwo socjalne i komunalne

- prefabrykaty - budynki modułowe, wielka płyta (typ - zrób sobie sam)

VI - AKTYWISTYCZNA - konstruktywizm rosyjski (Bariada - ruchy oddolne, przeciwko władzy - np. stawianie obiektów w ciągu jednej nocy)

- artyści tej tradycji uważali, że ważniejsze są problemy społeczne - dopiero po rewolucji chcieli budować dla nowego społeczeństwa)

- wg Jencksa nie można jednak jednoznacznie klasyfikować danego architekta

Klasyfikacja wg Przemysła Trzeciaka (Historia, psychologia, architektura): (wg kryterium postępu technologicznego, rewolucji przemysłowej od poł XVIII w. do lat 50. XX)

- klasyfikacja ma charakter zamknięty (mieści się tu wszystko co powstało i jeszcze powstanie)

1 i 6 - punkty najbardziej zapalne

00 - punkt zerowy

1 - (skrajny racjonalizm o cechach awangardowych) - architekt bardzo chwalący postęp techniczny (opowiadający się za rewolucją przemysłową), wykorzystujący go, a jego twórczość również napędza postęp techniczny (sprzężenie zwrotne)

- budowle funkcjonalne, racjonalne, naukowe o wysokim technicznym zaawansowaniu

6 - (skrajny emocjonalizm o cechach awangardowych) - kompletny brak zainteresowania techniką; liczy się głównie indywidualizm i forma (jej znaczenie, nowatorstwo i symbolika - nowatorstwo zwłaszcza)

2 i 5 - (racjonalizm i emocjonalizm) - łagodniejsze odmiany 1 i 6 - przyjmowanie nowości, ale bez tendencji awangardowych

3 i 4 - (racjonalizm percepcyjny i emocjonalizm percepcyjny) - naśladownictwa, wynik mody, która przejawia się zarówno w tej architekturze jak i wnętrzach

Alternatywna klasyfikacja Bogdana Lisowskiego: ok. 90 % obiektów wybudowanych to w ogóle nie jest architektura

- 10% techniczny racjonalizm - obiekty inżynieryjne: mosty, wiatraki, młyny

- reszta: dekoracjonizm rozrywkowy - wesołe miasteczka, zabawne budki itp. + modernizm popularny

- kierunki twórcze: do '60 - modernizm popularny; czyli to co odwołuje się do lat 20. i 30.

- (modernizm - abstrakcjonizm, modernizm - ewolucjonizm, modernizm - dekoracjonizm)

- od '60 następuje przekształcenie się modernizmu (bardziej spontaniczny charakter tego nurtu) - pojawia się także historyzm

- historyzm: rodzimy i tradycjonalny (R. Venturi), w interpretacji klasycyzmu, w interpretacji wczesnego modernizmu , pluralizm stylowy(eklektyzm lat 20.) i kopie, rekonstrukcje dawnych obiektów

- w latach 70. pojawiają się interpretacje: średniowieczne, renesansowe, barokowe, historyzm rozrywkowy (lekko hollywoodzki w swej formie)

18 X 2007

XIX wiek - pojawia się nowy materiał - żelazo (jako element konstrukcyjny) - wykorzystany głównie w bibliotekach, oranżeriach ogrodowych, mostach (plus jeszcze stal), pawilonach (pawilon J. Paxtona), budynkach wystawowych

- żelbet (żelazobeton wymyślony przypadkiem przez ogrodnika Josepha Moniera - jego pierwsze próby były obiektami o bardzo małej skali; przypadkowe upuszczenie drutów do betonu) - jest to bardzo plastyczny materiał i bardzo trwały

- Francois Hennebique pierwszy zastosował żelbeton w architekturze - ale cały czas jako materiał zastępujący drewno (więc jeszcze brak wykorzystani nowej konstrukcji)

- August Perret - wykorzystał konstrukcję żelbetonową, np. w :

- KAMIENICY CZYNSZOWEJ PRZY UL. FRANKLINA w Paryżu (eksponuje tu konstrukcję jako dekorację - ale nie wystarczająco; dekoracja lica ściany ukrywa szczerość materiału)

- nowy układ kamienicy - niby - podwórko znajduje się od frontu, pomiędzy dwoma ryzalitami (wbrew starym układom z oficyną i wewnętrznym podwórkiem - we Francji podwórko przewidziane ustawowo)

- GARAŻ PRZY UL. PONTHIEU - ok. 1905

- utylitarny charakter budynku (jako garaż nie wymagał zabiegów dekoracyjnych); tradycyjny sposób posługiwania się żelbetem

- belka nas oknem - wyjątkowo długa (gdyby była z drewna nie utrzymałaby swojego ciężaru) - nieśmiałe zdradzanie użycia nowego materiału; ale całość zakomponowana w raczej klasyczny sposób (trójpodział z rytmem: 3 - 5 - 3)

- ale zasługą Perrota jest to to, że w ogóle zmierzył się z tym materiałem

- TARGOWISKO ODZIEŻOWE POD PARYŻEM (fabryka?) 1919 - już bardziej śmiałe użycie żelbetu, ale nie rewolucyjne (wówczas jest to już prawie anachronizm)

- NOTRE DAME DU RAINCY (1922 - 23 lub 1929) - żelbet wówczas bardzo niechętnie widziany w architekturze sakralnej (takowa miała być tylko z materiałów naturalnych - i tak też było do lat 50.)

- dość wysoki kościół ze sklepieniem nawiązującym do bazyliki Maksencjusza

- bardzo śmiałe, 11 - metrowe kolumny o niezwykłej smukłości; delikatne, żelbetowe elementy

- „gotycka żelbetowa katedra”

- na przełomie XIX/ XX w. nadal był podział między inżynierami (podział od XVIII wieku, kiedy to zaczęły powstawać politechniki) i architektami (ci drudzy później przejęli żelbeton)

- Robert Maillart - szwajcarski inżynier, który bardzo chętnie posługiwał się żelbetem przy budowie mostów - obiekty o charakterze monolitycznym (podpory i jezdnia traktowane jako całość); prostota posunięta do doskonałości.

- logiczne wykorzystanie możliwości żelbetu. Logika budowli stanowi o jej doskonalości

- Max Berg - HALA STULECIA WE WROCŁAWIU - 1911 - 13 - jako upamiętnienie bitwy pod Lipskiem (zwycięstwo nad Napoleonem)

- kolejny architekt zdający sobie sprawę z możliwości żelbetu - wielkie monolityczne podpory, połączone płynnie, jednolicie z pierścieniem; promieniste, śmiało wygięte żebra

- wnętrze bardzo ekspresyjne (przy nim bryła zewnętrzna do przykry kontrast jednolitego rytmu okien)

- plan czteroliścia + półkoliste aneksy

1904 - powstał projekt miast przemysłowego - wprzęgnięcie przemysłu do rozwoju architektury i urbanistyki

- Tony Garnier - jego praca dyplomowa: próba historycznej rekonstrukcji Tuskulum 1904 (dzięku Prix de Rome mógł wyjechać do Rzymu); jednocześnie pracował nad współczesną wizją miasta przemysłowego - pokazał swoje projekty w 1904 r., ale przeszły bez echa (opublikowane plansze w 1918, ale w tym czasie one już nie były rewolucyjne)

- wizja miasta (typ, a nie jakieś konkretne): nad rzeką, obok złóż mineralnych, lekko pochyły teren;

- funkcjonalne zróżnicowanie stref miasta (monokulturowe dzielnice); wprowadzenie formy o charakterze starego miasta

- dzielnica mieszkaniowa związana z dworcem, część rekreacyjno - sanatoryjna, przemysłowa (wprowadza też stare miasto - czyli wiekowy ośrodek ma się rozwijać dzięki przemysłowi)

- chciał aby głównym budulcem tworzącym miasto był żelbet

- postulował tworzenie prefabrykatów (związane z szybkością realizacji jak i z niskimi kosztami)

- budownictwo mieszkalne wyzbyte elementów dekoracyjnych (także związane ze stosunkowo niskimi kosztami)

- cały czas chętnie stosuje się konstrukcje stalowe, np. stalowy szkielet + szkło jak u:

- PAWILON SZKŁA - 1912 - Bruno Taut

- śmiała kopuła szklana, szkło pojawia się także w ścianach (szkliwione cegły, luksfery = podbudowa pod schody wiodące do wnętrza kopuły)

- PAWILON PRZEMYSŁU STALOWEGO - B. Taut - 1914 - Wystawa w Kolonii

- też są duże powierzchnie szklane, ale wertykalność jest mocno podkreślona konstrukcją stalową

- konstrukcja stalowa z cegłą stosowana chętnie w 1911 - 13 i związana z twórczością berlińczyka pracującego we Wrocławiu - Hansa Poelziga

- np. WIEŻA CIŚNIEŃ - chętnie stosował różne wątki ceglane dla dekoracyjności

- początek XX wieku to kres kiedy jeszcze jest fascynacja secesją, ale pojawia się już pytanie co potem; pytanie o ducha czasu, czego tak naprawdę chcemy. Secesja pokazał, że jej założenia są złudne.

- 1890 r Darmstadt; Stowarzyszenie założone przez Wielkiego Księcia, po podróży do Anglii pragnął przenieść tamte rozwiązania

- Mathildenhöhe (Wzgórze Matyldy) - tam artyści mieli rozwijać swe projekty: J. M. Olbrich, P. Berens, H. Chrystian, Ludwig Habich ( pracowali tam glównie projektanci mebli, tapet, malarze, architekci - ok. 6 - 8 s osób)

- nowe życie, prowadzone zgodnie ze sztuką, dostarczające subiektywnych wrażeń. Jedna z prób realizacji idei Ruskina czy Morrisa

- ale formy realizowania pokazały, że artyści tkwią jeszcze mocno w secesji

- głównie projekty wykonał J. M. Olbrich

- BUDYNEK PLEBANI

- WIEŻA ŚLUBÓW

- PRACOWNIE, DOMY MIESZKALNE

- jest tu pewna próba oczyszczenia z dekoracyjności, ale nadal używa falistych linii, nadając swojej architekturze indywidualny charakter

- P. Berens - DOM WŁASNY - zgeometryzowany; odwołanie się do architektury angielskiej, ale są i elementy secesyjne

1907 Berens zaostaje zaproszony do objęcia stanowiska w firmie AEG

1908 umiera J. M. Olbrich

- artystów dzielą coraz większe różnice; 1910 grupa się rozpada (próbowali nadać nową jakość, ale tkwili w przeszłych tradycjach)

Adolf Loos - Austriak, zajmował się architekturą (głównie teoretyk); ostro formułowane poglądy, bardzo zjadliwe teksty (1908 - 10)

- w 1908 (1913?) ukazał się jego esej „Ornament i zbrodnia” - sugestywny atak na wszelki ornament (jest on niedopuszczalny w nowoczesności, u wykształconego człowieka)

- ornament jest czymś wtórnym, zupełnie nie związanym z duchowym rozwojem człowieka (np. wytatuowany człowiek to albo przestępca obecny - lub przyszły, ale w ogóle degenerat)

- najprawdopodobniej chodziło o obrażenie się na przedstawicieli secesji wiedeńskiej, za to, że odsunęli go

• projekt biurowca CHICAGO HERALD TRIBUNE - 1922

- wygląda jak dorycka kolumna (ale w projekcie z 1908 - 10 budowla jest w ogóle pozbawiona dekoracji, np.:

- DOM STEINERÓW (surowość - nawet nie ma obramowań okiennych)

- KAMIENICA przy pl. Michała we Wiedniu (LOOSHAUS, tzw. „dom bez brwi”) 1910 - w przyziemiu wprowadzono włosi marmur, w bocznych elewacjach przeszklony wykusz, obramiony kolumnami toskańskimi

- w sumie jedynie górna część tego budynku jest zgodna z jego teoriami

…. (BRAKI!!!!)

ANGLIA: Angielska Wolna (~Swobodna) Architektura - związana z działalnością kilku architektów: Edwin Lutyens, R. N. Shaw, Charles Voysey

- architektura niby typu cottage, ale w ujęciu bardziej zgeometryzowanym (uproszczenie bryły, addytywnie skomponowane, charakterystyczne okna tworzące linię horyzontalną -zwłaszcza Voysey)

- okres rozkwitu Anglii

- dosyć krótkotrwałe zjawisko (nie można było tego zastosować do budynków użyteczności publicznej - choć Lutyens zbudował w 1912 budynek dla rządu w New Delhi)

- architektura efektem wyczucia, intuicji architekta - brak stałych zasad - stąd brak następców (są to mimo wszystko najlepsze projekty architektoniczne w Anglii z tego okresu)

- NIEMCY POCZ. XX WIEKU -

- tragiczna sytuacja przemysłu XIX - wiecznego - nie robiono ani ładnych, ani trwałych produktów (choć gospodarczo chcieli naśladować twórczość angielską - nawet wysłali tam swojego ataché kulturalnego (aby katalogował i podpatrywał ich pomysły;

- działalność Hermanna Muthesiusa - krytyka stylu secesyjnego i współzałożyciela Werkbundu); w 1905 publikacja „Dom angielski” - katalog poprawnych obiektów architektonicznych i właściwego przemysłów

- próbuje podjąć dzieło odbudowy wytwórczości niemieckiej, ale nie w oparciu o rzemiosło (jak u Morrisa), a przemysł (nieco uszlachetniony dzięki działalności artystów, którzy mieli projektować rzeczy ładne, ale nadające się do masowej produkcji)

- 1907 powstanie Werkbundu (niem. Deutscher Werkbund, Der Deutsche Werkbund = Niemiecki Związek Twórczy)

- mieli projektować budynki, ale i plakaty, reklamy, ogłoszenia, opakowania

- ich taktyką było nawiązywanie najpierw kontaktów z projektantami i przemysłowcami

- firma AEG zaprasza do współpracy Petera Behrensa

- 1911 (koniec pierwszego okresu)- spór nad formą produktu; Muthesius chciał czegoś będącego propozycją stylu pasującego do ówczesnych czasów i nadającego się do produkcji (jednak Muthesius uznawał tylko dzieła dobrego smaku ubiegłych wieków: gotycka katedra, architektura grecka, termy rzymskie, salon rokokowy - czyli wszystkie dzieła totalne; miał też duży szacunek do Schinkla) - wzorce będące objawieniem ducha czasu

- inni: np. chęć wprowadzenia pewnej typizacji do projektów obiektów użytkowych (np. Gropius, Meyer) - standaryzacja, artysta myślący kategoriami maszyny

- za to sprzeciw Van de Veldego i Poelziga, którzy postulowali zachowania indywidualności artysty

- wystawa w Kolonii - ujawnienie opozycji (Gropius, Behrens vs. Van de Velde)

• Peter Behrens - HALA TURBIN AEG w Berlinie - 1909

• Jeszcze klasyczne rozwiązania, masywne niby - przypory (zaokrąglone przypory)

• Tradycyjne boniowanie; zadaszenie (~fronton jakby w formie łamanej)

• Duże, oszklone powierzchnie, tak jak w :

- HALA MONTAŻOWA FIRMY AEG

- odrzucanie powoli elementów klasycznych, na rzecz oszczędnej neutralnej powłoki

-wielki okna, przeszklony dachi

- BUDYNEK FABRYKI FAGUS, Alfeld w Niemczech - 1911 - 13

- fabryka obuwnicza autorstwa Gropiusa i Meyera

- tutaj Gropius likwiduje już masywne narożniki wykorzystując żelbeton (wprowadza jeszcze większe przeszklone powierzchnie - świadomość materiału)

- narożniki - podpory przesunięte do centrum fasady

- odkryta konstrukcja żelbetonowa służy jako dekoracja

- wzorcowy teren fabryczny na wystawie Werkbundu w Kolonii (1914)

- Gropius i Meyer - projekt będący przykładem typizacji (ale zarzucano im wzorowanie się na pracach Wright'a)

- minusem jest barokowa osiowość, która nie służ rozrostowi fabryki

- ARCHITEKTURA FUTURYZMU - (25.10.2007)

- pojawiła się tylko na bardzo krótki okres - zwykle są to tylko projekty (architektura papierowa)

- czołowy architekt - ANTONIO SANT' ELIA

- 1914 - wystawa w Mediolanie: pokazał na niej szkice i rysunki (wizje przyszłego, futurystycznego miasta- La Cité Nova)

- marzec 1914 - „Mesagio” - tekst formułujący pierwsze zasady architektury futurystycznej

- autorem najprawdopodobniej Sant' Elia (tak jak późniejszego manifestu futurystycznego architektonicznego), pisany pod dyktando Marinietiego)

- postulaty architektury nowej (!) XX w. (natomiast nie ma tu słowa „futurystyczna”)

- miasto na wskroś nowoczesnego - bardzo śmiałe, wyszukane budynki (motyw stopniowo cofających się kondygnacji)

- pozbawione roślinności

- wyraźnie wyodrębnione elementy funkcjonalne budynków (klatki schodowe, windy)

- np. szkic pokazujący kotłownię kotłownię - jest w tym monumentalność i siła (co generalnie charakterystyczne dla futuryzmu)

- Sant' Elia często nie tworzył nowych projektów, a jedynie wizję nowej architektury (wyraźna monumentalność i siła)

- bardzo istotne systemy komunikacji - rozbudowany z jezdniami o różnorzędnej ważności, całość zintegrowana z siecią komunikacji szynowej (tunele); ruch kołowy odseparowany od pieszego

- w palnie miast uwzględnia lotnisko (co wówczas było bardzo wizyjne)

- 1916 - śmierć Sant' Elia (zmarł na froncie, zgodnie z wezwaniami futurystów) - przerwana, pozostawione projekty

- Le Corbusier - pewne nawiązania do szkiców Sant' Elii w jego pracach

MESAGIO:

- potępia: modną architekturę (zwłaszcza klasyczną), naśladowanie Antyku, wszystko co jest statyczne i proste, co zbudowane z trwałych i drogich materiałów, masywnych (nowa architektura to architektura substytutów kamienia - cegły i drewna, które tylko mogą

- dekoracja jest absurdem, gdyż nie ma wartości funkcjonalnej

- inspiracji szukają w nowym, nowoczesnym świecie (jaki świat, taka architektura)

- architektura futurystyczna jest sztuką (później, w Manifeście Architektury Futurystycznej się to zmieni - zamiana ta miała przystosować tekst Sant' Elegio do założeń manifestu futurystycznego, gdzie odrzucano wszelkie zasady, a przecież sztuka je ma, więc architekturą nie jest)

- Manifest: architektura ma być nietrwała - każde pokolenie ma budować nowość; zakwestionowanie architektury jako sztuki (odrzucenie wszelkich reguł i kanonów)

- ARCHITEKTURA EKSPRESJONIZMU - 1910/ 11 - lata 20.

- nasilenie się pierwiastków ekspresyjnych po I WŚ (głównie 1918/19 - 1922/23)

- OGÓLNE CECHY EKSPRESJONIZMU:

- indywidualizm architekta - jako artysta ma pełną swobodę twórcza(Poelzing, Van de Velde - ekspresja wyrasta z ich skrzydła Werkbundu) - 1918 - 23 - okres w którym prawie wszyscy artyści, choćby częściowo ulegają stylistyce ekspresjonistycznej (choć zwykle na krótko)

- skrajny emocjonalizm - architektura o bardzo zaawansowanej (nowatorskiej) formie - jest to pochodna nowych materiałów, lub starych użytych w nietypowy sposób (np. szkło)

- stara się czerpać z elementów naturalnych - jest organiczna, ale w sensie form krystalicznych (~skały, kryształy), a nie floralnych - stąd popularność szkła

- często są to obiekty na papierze - wyrażają emocje danej chwili (przy konkretyzowaniu szkicu forma prybiera bardziej kubiczne kształty; sztuka konceptualna, a nie związana z konkretną realizacją)

- odrzucenie architektury klasycyzmu - asymetria, malowniczość - charakterystyczne wzorce czerpane z:

- chętnie szukają inspiracji zwracając się w stronę gotyku, romantyzmu (neogotyk); dekoracje rodem z romanizmu (choć wnętrza rokokowe też są źródłem inspiracji

- chętnie wzorowali się na tradycjach pozaeuropejskich (np. Bliski Wschód, Chiny, Indonezja)

- architekt jest artystą i architektura sztuką (w odróżnieniu od architektów futurystycznych)

Hans Poelzig - tworzy już przed I WŚ

- 1906 - cykl projektów na WIEŻĘ CIŚNIEŃ dla różnych miast niemieckich

- monumentalne, masywne formy + nieotynkowana cegła

- architektura inspirowana romańszczyzną (np. półokrągłe arkady)

- projekty fabryk:

- FABRYKA CHEMICZNA W LUBONIU - 1911/12- 13

- najlepsza przedwojenna manifestacja architektury ekspresjonistycznej

- podobnie jak przy wieżach akcenty architektury romańskiej (półkoliste łuki)

- masywne formy (ale silnie oddziaływujące) i ostre, schodkowe krawędzie

- proste bryły, addycyjnie zestawione

- bardzo dekoracyjnie wykorzystuje cegłę - mur mimo swojej masywności nie jest nudy (róźnorodny wątek ceglany) - sam materiał wzmacnia wrażenie

- WIEŻA GÓRNOŚLĄSKA (potem wieża ciśnień)- Poznań

- pawilon mający ukazać osiągnięcia przemysłu Górnośląskiego

- ozdobne wątki ceglane (dekoracja ukryta - włączona w strukturę budynku - szkielet ze stali)

- wnętrze: masywne, stalowe formy z widocznymi notowaniami - wyraz siły i emocji

- BIUROWIEC PRZY JUNKERNSTRASSE we Wrocławiu - 1911

- bardzo śmiałe kształtowanie architektoniczne

- próba wprowadzenia jak największej ilości szkła do budynków - duże okna pomiędzy masywnymi przyporami ściany parapetowej (doskonałe warunki do pomieszczeń biurowych)

- ograniczenie elementów strukturalnych - pewna efemeryzacja architketury

- małe kapitelki przy przyporach + delikatna dekoracja w górnej kondygnacji

- naprzemienna, horyzontalna pasowość - potem bardzo popularna w międzywojniu (np. architektura Miesa)

- zaokrąglony narożnik - zerwanie z fasadowością budynków - miało to się wiązać z wprowadzeniem samochodu - zaokrąglone budynki lepiej wyglądają z perspektywy kierowcy (zatem aby dostrzec uroki budynku należy się szybko przemieszczać)

- PROJEKT OPERY BERLIŃSKIEJ 1919- stalaktytowe sklepienie (robiące duże wrażenie, ale krytykowane za złe właściwości akustyczne)

- BUDYNEK BIUROWY DLA HANNOVERU - dekoracyjnie użyta cegła tworząca kryształową/ zębatą architekturę ekspresjonizmu

- '20 - projekty domów towarowych dla Wrocławia

- lata 20. kiedy to u Gropiusa pojawiają takie elementy kryształowe - Fabryka Ingenfarm (?) w Berlinie,(tu produkowano klisze, Cyklon B…) w której hol wejściowy ozdobiony jest dekoracyjnymi formami z cegły (kryształowe) i szklanymi kopułami

- niezwykłe optyczne wrażenie

- CHILEHAUS - Fritz Höger - Hamburg - 1921 - 24

- budynek dla towarzystw żeglugowych związanych z Chile

- autorem był mało znany architekt, twórca małych domów rodzinnych

- budynek ma nawiązywać do architektury statku - jedno z głównych wejść budynku ukazuje w perspektywie dziobnicę statku; cały, obły plan ma kształt statku (+ 3 wewnętrzne dziedzińce stworzone przez dwa skrzydła komunikacyjne)

- wyodrębnione i lekko cofnięte kondygnacje (jakby nadbudówki w statku)

- forma dekoracyjna- olbrzymie rozbudowany kapitel nad wejściem oraz dekoracyjne i zróżnicowane wątki ceglane (jest to architektura, która dobrze wygląda z dużych odległości jak i z bliskich)

Erich Mendelssohn - 1917- debiut artysty

- bardzo dobre szkice, niezwykle interesujące i śmiałe (szybka kreska jako zapis emocji jednej chwili)

- budynki nacechowane pewną symboliką (na pierwszy rzut oka miało być widać jaka jest funkcja budynku)

- cały czas był wierny formie swoich szkiców - choć musiał je często dostosowywać do względów praktycznych (zawsze od nich zaczynał)

- WILLA/ WIEŻA EINSTEINA, Poczdam 1922

- bardzo wczesne dzieło, które umożliwiło mu realizację swoich projektów

- willa połączona z pracownią (obserwatorium astronomiczne - instrumenty badawcze w szczycie, pracownia w podziemiach - choć to mało logiczne rozwiązanie)

- forma nie współgra z materiałem - nie żelbet, a odpowiednio szlifowana cegła (puryści architektury zarzucali to Mendelssohnowi)

- tradycyjny, osiowy układ wnętrz (co było zarzutem)

- architekt ten szybko porzucił nurt ekspresyjny i był wiern swym własnym zasadom architektonicznym

Rudolf Steiner: bardziej teoretyk niż architekt

- prezes towarzystwa teozoficznego (antropozoicznego) - budynek tego towarzystwa miał zarazem ukazywać dążenia stowarzyszenia (dążyli do eurytmii - scalenia emocji ze sztuką: słowa, tańca, muzyki)

- filozofia nakierowana na człowieka (człowiek ujmowany w całościowym aspekcie)

- GOETHEANUM w Dronach (Szwajcaria)- budynek towarzystwa, którego główną częścią miała być scena (dla eurytmicznych przedstawień) i widownia

- 1913 - autorem projektu był sam Steinem; skonstruowany wg reguł antropozofii, barw, światła + techniczne konsultacje z zawodowymi architektami

- ok. 1920 dopiero zrealizowano budynek

- otoczenie: jakby Szwajcaria z otoczeniem Alp (budynek i otoczenie w zgodzie - całość wykonana z drewna; przyziemie i cokół to beton - niby skaliste podłoże na którym rośnie życie); pokrycie kopuły z kamiennego łupka (o niebieskawym kolorze)

- plan: to dwa przecinające się okręgi: scena + widownia (bardzo dokładne ustalenie środka i ilości kolumn)

- przemyślana dekoracja na kolumnach (snycerka, która narastała w kierunku sceny, tak aby na samej scenie zaniknąć - symbolika naturalnego porządku - wzrost i obumieranie)+ dekoracja malarska o programie bardzo ważnym dla antropozofów (ważne postacie)

- istotna jest rola barwy - jej emanacja w witrażach (w odpowiednich miejscach barwy plusowe i minusowe)

- budynki w otoczeniu GOETHEANUM - domek szklarza, kotłownia, domy prywatne

- Goetheanum spłonęło po 2 latach od zakończenia budowy (1924)- do teraz buduje się nowe.

4

Skrajny emocjonalizm o cechach awangardowych

Emocjonalizm,

Emocjonalizm percepcyjny

Racjonalizm percepcyjny

racjonalizm

Skrajny racjonalizm o cechach awangardowyc

Obiekty architektury emocjonalnej

Obiekty architektury racjonalnej

Całkowita liczba obiektów architektonicznch

---