Zasady żywienia naturalnego i sztucznego

Wiek	Energia kcal/kg/dobę		Białko g/kg/dobę		Tłuszcze g/kg/dobę		Węglowodany g/kg/dobę
0-6 mż	108		2,4 (100%)		4,9		370-810
6-12 mż	96		3,0		3,7		730-960
1-3 rż	100-86		2,8		3,1-3,6		1000-1300
4-6 rż	80-82		2,4		3,1-3,6		1400-1700
7-9 rż	79-70		2,2		3,1-3,6		1900-2100
Płeć	Ż	M	Ż	M	Ż	M	Ż	M
10-12 rż	60-51	71-62	1,8-2,1	1,7-2,0	2,1-2,4	1,8-2,1	2100-2150	2500-2600
13-15 rż	47-42	57-51	1,6-1,9	1,4-1,6	1,8-2,0	1,5-1,6	2200-2600	2700-3000

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia i utrzymanie go przynajmniej przez 2 lata przy włączaniu innej, odpowiedniej do wieku dziecka żywności uzupełniającej.

Korzyści wynikające z karmienia piersią i pozytywne efekty biologiczne, wywołane przez pokarm:

• Wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego

• Wpływ na mięśniówkę przewodu pokarmowego

• Efekty naczyniowe

• Efekty endokrynne

• Efekty metaboliczne

• Wpływ na bakteryjną florę jelitową

• Działanie immunologiczne

• Wspomaganie wydzielania i działania enzymów trzustkowych

• Wspomaganie krążenia żółci

Wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego

W pokarmie kobiecym obecne są białka posiadające właściwości cytoprotekcyjne, tzn aktywność ochronną w stosunku do komórek błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Wpływ na mięśniówkę przewodu pokarmowego

W pokarmie kobiecym obecna jest motylina, enterohormon, który reguluje aktywność motoryczną przewodu pokarmowego przyspieszenie dojrzewania czynności motorycznej zmniejszenie częstości niemigrujących kompleksów motorycznych poprawa synchronizacji motorycznej odcinka odźwiernikowo-dwunastniczo-czczego przyspieszenie opróżniania żołądkowego przyspieszenie pasażu jelitowego

Efekty naczyniowe

Neuropeptydy (VIP)

Wpływa na aktywność motoryczną

Stymuluje wydzielanie wody i elektrolitów z nabłonka jelitowego

Stymuluje przepływ krwi w naczyniach krwionośnych przewodu pokarmowego

Rozszerzając naczynia krwionośne zmniejsza opór naczyniowy w krążeniu trzewnym, przez co zwiększa jelitowy przepływ krwi. Powoduje to zwiększenie zużycia tlenu w błonie śluzowej przewodu pokarmowego oraz przyspieszenie dojrzewania strukturalnego i czynnościowego błony śluzowej

Efekty endokrynne

Pokarm stymuluje wydzielanie enterohormonów przewodu pokarmowego (gastryna, cholecystokinina, enteroglukagon, neurotensyna, polipeptyd trzustkowy), które odpowiadają za wszystkie przemiany związane z trawieniem i wchłanianiem pokarmu oraz wydzielaniem soków żołądkowego, jelitowego, trzustkowego, żółci.

Regulują aktywność motoryczną jelit i przepływ krwi przez naczynia krwionośne

Efekty metaboliczne

Metabolizm barwników żółciowych

Gospodarce wapniowo-fosforanowej

Gospodarce węglowodanowej

Gospodarce wodno-elektrolitowej

Poprawie bilansu azotowego

Regulowaniu glikemii

Wpływ na bakteryjna florę jelitową

Noworodek rodzi się z jałowym przewodem pokarmowym.

Przez pierwsze 2 dni życia dochodzi do kolonizacji jelita grubego p.p.

Karmienie piersią sprzyja dominacji pałeczek G - Lactobacillus i Bifidobacterium.

Działanie immunologiczne

Makrofagi mleka obdarzone są wysoką aktywnością fagocytarną, syntetyzują i wydzielają m.in.. laktoferynę oraz lizozym. Laktoferyna wiążąc żelazo sprzyja jego wchłanianiu oraz powoduje, że nie może być ono wykorzystywane w metabolizmie drobnoustrojów. Lizozym hydrolizuje mukopolisacharydy ściany bakterii, czyniąc je podatnymi na oddziaływania komórek fagocytujących.

W PM obecna jest w dużym stężeniu sIgA, która:

Pokrywa nabłonek

Uczestniczy w niszczeniu drobnoustrojów

Chroni przed wnikaniem alergenów

Wspomaganie wydzielania i działania enzymów trzustkowych

Zawarte w PM białka, lipidy, węglowodany stymulują wydzielanie enzymów trzustkowych, m.i. poprzez uwalnianie: gastryny, sekretyny, polipeptydu trzustkowego.

Uwolnione enterohormony regulują skład soku trzustkowego Odpowiedni stosunek białek serwatkowych do kazeiny i ich biodostępność sprzyjają przyswajaniu aminokwasów.

Wspomaganie krążenia żółci

Zawarta w PM cholecystokinina, powodująca m.in. Obkurczenie pęcherzyka żółciowego i rozkurcz zwieracza Oddiego w trakcie karmienia, zapewnia odpowiedni pasaż żółci. Krążenie żółci wspomagane jest aktywnością motoryczną przewodu pokarmowego i

odpowiednim składem lipidów PM.

Korzyści zdrowotne karmienia piersią

Dziecko:

• pożywienie idealnie dostosowane do wieku i potrzeb dziecka, zapewniające mu optymalny rozwój

• mniejsze ryzyko chorób alergicznych

• mniejsza częstość

- biegunek,

- zakażeń dolnych dróg oddechowych,

- zapaleń ucha środkowego,

- bakteriemii,

- zakażeń ukł. moczowego,

- martwiczego zap. jelita cienkiego i okrężnicy,

- SIDS,

- choroby Crohna,

- chłoniaka,

• ochrona przed próchnicą zębów

• zapobieganie wadom zgryzu

• korzystny wpływ na rozwój mowy i artykulację

• optymalny rozwój intelektualny

• korzystny wpływ na rozwój psychospołeczny

• zapobieganie chorobom cywilizacyjnym (np.otyłości)

Matka:

• mniejsze krwawienie poporodowe (zapobieganie krwotokom poporodowym),

• zmniejszenie ryzyka anemii z niedoboru żelaza

• szybszy powrót do przedporodowej masy ciała,

• reminalizacja kości, odległe efekty karmienia -profilaktyka osteoporozy - mniejsza częstość złamań kości

• mniejsze ryzyko raka jajnika i nowotworów sutka

Korzyści dla zdrowia rodziny i społeczeństwa

• karmienie piersią stwarza unikalną, silną więź między matką i dzieckiem

• pozytywne odczucia i relacje między matką i dzieckiem

• korzyści praktyczne

• aspekt ekonomiczny

koszty związane z karmieniem

redukcja wydatków związanych z leczeniem

• karmienie naturalne jest przyjazne dla środowiska, jest niewyczerpalnym i odnawiającym się źródłem pożywienia

Karmienie naturalne

Noworodki karmione na „żądanie”, zwykle karmienie 10-12 razy na dobę.

Jeśli przesypia zbyt dużo czasu należy je wybudzać do karmienia co 2 - 3 godz w dzień i co 3-4 godz w nocy.

W ciągu pierwszych 5 minut ssania i połykania dziecko wypija ok. 85 - 90% zapotrzebowania.

Noworodki karmione piersią nie wymagają dopajania.

OCENA SKUTECZNOŚCI KARMIENIA:

PRAWIDŁOWE PRZYROSTY MASY CIAŁA (20-30g/dobę)

Zmienność mleka kobiecego

czas trwania ciąży

• poród przedwczesny - więcej białka, tłuszczu, IgA, laktoferryny, sodu, chloru; mniej laktozy

okres laktacji:

• siara (colostrum, młodziwo)- 1-5 dzień laktacji

- gęsta, kremowo-żółta,

- właściwości przeczyszczające

- mniejsza kaloryczność (57 kcal/100 ml)

- zawiera więcej białka, soli mineralnych, witaminy A, mniej tłuszczu i laktozy w porównaniu do frakcji późniejszych,

- bardzo duża ilość immunoglobulin (sIgA) - 50% zawartego białka, nie wchłaniających się z przewodu pokarmowego dzięki inhibitorom trypsyny

- większa ilość makrofagów

• mleko przejściowe - do ok. 2 tygodni po porodzie,

• mleko dojrzałe - od 2-6 tygodnia po porodzie,

zmienność dobowa:

• wysoka zawartość tłuszczów w nocy,

zmienność w trakcie pojedynczego karmienia:

• mleko I fazy (foremilk) - wodniste, małe stęż. tłuszczu (2%), więcej laktozy

• mleko II fazy (hindmilk) - wysokie stężenie tłuszczu (5-6%) i białek,

zmienność osobnicza związana z dietą matki :

• minimalny wpływ.

Karmienie naturalne - przeciwwskazania

ze strony dziecka:

- galaktozemia,

- wrodzona nietolerancja laktozy,

• fenyloketonuria (niekiedy możliwe jest częściowe

utrzymanie karmienia piersią).

ze strony matki:

- czynna gruźlica;

- zakażenie HIV (tylko w krajach rozwiniętych, ostateczna decyzja zależy od matki);

• zakażenie ludzkim wirusem limfotropowym komórek T

typu I i II

- odra, różyczka u matki, ospa wietrzna u matki

rozpoczynająca się w ciągu 4 dni od porodu (matka może

ponownie karmić piersią, gdy wszystkie pęcherzyki przyschnął)

• konieczność leczenia matki (dotyczy tylko wybranych leków, w tym m.in.

bromkryptyny, cyklofosfamidu, cyklosporyny, ergotaminy, doksorubicyny, metotreksatu);

- używanie narkotyków przez matkę

• matka choruje na opryszczkę brodawki lub otoczki sutka

(przeciwwskazanie czasowe do momentu ustąpienia zmian); jeśli wykwity są zlokalizowane

tylko na jednym sutku, dziecko można karmić zdrową piersią

- choroby u matki o ciężkim przebiegu

Karmienie naturalne - Wskazania do podawania dziecku odciągniętego pokarmu lub czasowego zaprzestania karmienia

ze strony matki:

- wciągnięte brodawki sutkowe,

• zapalenie piersi w trakcie intensywnej antybiotykoterapii.

ze strony dziecka:

• słaby odruch ssania (zwłaszcza u niedojrzałych noworodków),

- rozszczep wargi i podniebienia,

- niedorozwój żuchwy.

Karmienie naturalne - nie stanowią przeciwwskazania

- łagodne przeziębienie u matki (temperatura do 38,5°C);

• popękane brodawki lub ból brodawek odczuwany podczas karmienia

• zapalenie gruczołów sutkowych (bolesność, obrzmienie, gorączka);

• żółtaczka związana z karmieniem piersią;

• rozwiązanie ciąży metodą cięcia cesarskiego;

• silikonowe implanty piersi.

• nosicielstwo antygenu HBs lub zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C

• ekspozycja na niewielką ilość chemicznych substancji toksycznych w środowisku;

• dodatni wynik badania serologicznego na obecność wirusa cytomegalii

(przewlekłe, a nie świeże zakażenie, jeśli noworodek jest donoszony); decyzję o karmieniu piersią przez matkę CMV (+) wcześniaka z bardzo małą urodzeniową masą ciała (<1500 g) podejmować indywidualnie, rozważając korzyści wynikające z karmienia piersią i ryzyko oraz konsekwencje zakażenia

dziecka przez CMV (pasteryzacja mleka znamiennie zmniejsza ryzyko zakażenia);
- palenie tytoniu

Karmienie piersią a leki

możliwie najbezpieczniejszy lek,

najmniejsza skuteczna dawka,

unikać polipragmazji,

podaż leku - bezpośrednio po zakończeniu karmienia,

Karmienie piersią a używki

mocna kawa i herbata w dużych ilościach - niepokój dziecka,

alkohol - senność, wymioty, nadmierne pocenie się, zaburzenia wzrostu,

papierosy:

• jedna z najczęstszych przyczyn zakończenia laktacji,

• niekorzystny wpływ na zdrowie matki i dziecka,

• szkodzi zarówno palenie czynne jak i bierne.

Wzmacniacze pokarmu kobiecego

PM nie pokrywa w pełni zapotrzebowania na składniki odżywcze makro-i mikroelementy oraz witaminy noworodków urodzonych przedwcześnie, dlatego wymagają one wzmacniacza pokarmu kobiecego.

Wzmacniacz zawiera dodatkowe białko, wapń, fosfor i magnez oraz stanowi dodatkowe źródło energii.

Powinno się je stosować do 38 tygodnia wieku skorygowanego i przekroczenia przez wcześniaka m.c 2500 g.

Karmienie sztuczne

Mleka modyfikowane w porównaniu do mleka krowiego:

Mają mniejszą zawartość białka

Zmieniony jest stosunek białek serwatkowych do kazeiny (60:40)

Zmieniona jest ilość i jakość tłuszczu (zwiększona ilość kw tłuszczowych nienasyconych)

Zwiększona jest zawartość laktozy

3-krotnie zmniejszona zawartość sodu, potasu, chloru

Zwiększona zawartość żelaza, jodu, witamin (A,D,E,C)

Wprowadzono prebiotyki oraz neukleotydy

Mieszanki niskolaktozowe i bezlaktozowe - nietolerancja laktozy

Mieszanki o podwyższonej kwaśności - zaburzenia łaknienia, kolka jelitowa, wzdęcia, luźne stolce

Mieszanki z MCT - biegunka przewlekła oporna na leczeni, zespoły złego wchłaniania, mukowiscydoza, alergie pokarmowe

Mieszanki AR - zwiększona tendencja do ulewań

Mieszanki HA - zwiększone ryzyko wystąpienia alergii na białka mleka krowiego

Mieszanki bezmleczne - alergia na białka mleka krowiego

Mieszanki elementarne - alergie pokarmowe oporne na leczenie preparatami dietetycznymi, w tym również hydrolizatami białkowymi

Żywienie sztuczne

Probiotyki - bakterie jelitowe, które po podaniu doustnym w odpowiedniej liczbie mogą namnażać się i bytować w p.p, wywierając korzystny wpływ na organizm dziecka.

Produkt probiotyczny - jeśli w 1 g zawiera min 10*7 Bifidobacterium lub 10*8 Lactobacillus.

Prebiotyki - składniki pożywienia, które przechodzą przez p.p w formie niezmienionej i są wykorzystywane przez bakterie - pobudzają wzrost i aktywność prawidłowej flory jelitowej. Mogą to być białka, tłuszcze, oligosacharydy lub polisacharydy

Profilaktyka krzywicy - podaż wit. D

Noworodki donoszone i niemowlęta karmione piersią
400 j wit. D / dobę

• od 1 doby życia

• pokarm kobiecy zawiera 1,5 - 8 j. wit. D / 100 ml

Noworodki donoszone i niemowlęta karmione sztucznie
400 j wit. D / dobę

z uwzględnieniem podaży witaminy D w mieszance mlecznej

• mleko początkowe - 40-60 j. wit. D/100 ml

• mleko następne - 60 - 80 j. wit. D/100 ml

• min. 1 ၭg - max. 2,5 ၭg/100 kcal (IEG 2005)

Dzieci żywione sztucznie: 1 rż- 800 j.m. wit D3

2-6 rż- 600 j.m. wit D3

>6 rż- 400 j.m. wit D3

PODAŻ WITAMINY D u wcześniaków

AAP1

• 400 j.m./dobę, niezależnie od innych źródeł

ESPGAN2

• 800-1000 j.m./dobę, uwzględniając podaż z innych źródeł

PTMP3

• 1000-1500 j.m./dobę, uwzględniając podaż z innych źródeł

Suplementacja żelaza - wcześniaki i LBW

• 2 - 4 mg/kg/d ( VLBW პ 4 mg/kg/d)

zwykle od 3 - 4 tyg.

najpóźniej w 8 tygodniu, kontynuacja do 12 m-ca

• mieszanki przeznaczone dla wcześniaków

• doustne preparaty żelaza

Suplementacja witaminy K

Noworodki i niemowlęta karmione wyłącznie piersią poza jednorazową dawką witaminy K podaną po urodzeniu wymagają dalszej profilaktycznej podaży witaminy K

od 2 tż do ukończenia 3 mż:

Niemowlęta karmione piersią - 25ug/dobę

Przewlekłą biegunka, przedłużająca się żółtaczka, przejściowa cholestaza - 50ug/dobę - do czasu ustąpienia objawów chorobowych

Cholestaza i mukowiscydoza - zwiększona dawka zgodnie z zaleceniami terapeutycznymi w danej jednostce chorobowej

Składniki	Mleko kobiece	Mleko początkowe	Mleko następne	Mleko krowie
BIAŁKO	0,9-1,4g%	1,4-1,7g%	1,8-2,2g%	3,2-3,5g%
Kazeina/ serwatka	40/60	40/60	80/20	80/20
Alfa-laktoalbumina	0,25g%	-	-	0,07-0,12 g%
Beta-laktoalbumina	-	-	-	0,3g%
Laktoferyna	0,17g%	-	-	ślad
Tauryna	3-5mg%	3,4-5,4 mg%	2,8mg%	Ślad
Karnityna	0,006mg/l	1,1-2,7mg/l	2,8mg%	-

Mleko początkowe - do czasu wprowadzenia pokarmów uzupełniających (do 6 mż). Mleko następne w 2 półroczu życia

Gluten: stopniowe wprowadzanie glutenu w czasie karmienia piersią jest prawdopodobnie związane ze zmniejszeniem ryzyka rozwoju choroby trzewnej. U dzieci karmionych sztucznie - nie wcześniej niż w 5 mż nie później niż pod koniec 6 mż. Dzieci karmione PM 5-6 mż

SCHEMATY rozszerzania diety

7

7

---