Przewodnik katolicki Licencja na zabijanie

Klonowanie wątpliwości

Brytyjscy naukowcy z Uniwersytetu w Newcastle jako pierwsi w Europie otrzymali licencję, pozwalającą klonować zarodki ludzkie w celach terapeutycznych. Wydała ją działająca przy rządzie brytyjskim komisja - Human Fertilisation and Embryology Authority (HFEA).

RENATA KRZYSZKOWSKA

2004-09-08

Naukowcy planują wykorzystanie komórek macierzystych wyizolowanych ze sklonowanych embrionów do hodowli komórek, produkujących insulinę. Miałyby one pomóc w leczeniu chorych na cukrzycę. Cel bardzo szczytny gdyby nie fakt, że wydobywanie komórek zarodkowych z ludzkich embrionów jest równoznaczne z ich niszczeniem. Na całym świecie pojawiły się głosy protestu i to nie tylko ze strony Kościoła katolickiego, ale także m.in. organizacji zajmujących się etyką w medycynie. Jeszcze w tym roku Organizacja Narodów Zjednoczonych będzie rozważała propozycję międzynarodowego porozumienia, zakazującego klonowania ludzkich zarodków - tak w celach terapeutycznych, jak reprodukcyjnych. W jądrze każdej komórki, nie tylko rozrodczej, znajduje się kod DNA, czyli informacja genetyczna, na podstawie której może powstać i rozwijać się cały organizm. Zabieg klonowania jest więc teoretycznie dość prosty. Z organizmu, który chcemy sklonować, pobiera się komórkę np. skóry. Wyjmuje się z niej kod DNA, a następnie umieszcza w komórce jajowej, z której wcześniej usunięto materiał genetyczny. Następnie doprowadza się do ich połączenia i rozwoju embrionu. Jeśli wszystko się uda, będzie on genetyczną kopią tylko jednej osoby - tej, od której pobrano DNA. Jeśli pobierze się z niego komórki macierzyste w odpowiednich warunkach, da się z nich wyhodować niemal wszystkie tkanki i narządy. Wszczepione do organizmu dawcy DNA mogą zastąpić chore narządy i nigdy nie zostaną odrzucone gdyż będą miały identyczny kod genetyczny. Z embrionalnymi komórkami macierzystymi wielu naukowców wiąże ogromne nadzieje. Ponoć jak żadne inne nadają się one do hodowli nowych tkanek i narządów. Dzięki czemu mogą pomóc w rozwoju terapii nieuleczalnych obecnie schorzeń, na przykład choroby Alzheimera, Parkinsona lub cukrzycy. Klonowanie wątpliwości Jednak nie wszyscy naukowcy tak entuzjastycznie oceniają możliwości embrionalnych komórek macierzystych. Profesor Claudio Bordignon, dyrektor mediolańskiej kliniki San Rafaele twierdzi, że nadzieje z nimi wiązane mogą okazać się płonne. - Panuje złudzenie, że przy pomocy komórek macierzystych można zrobić wszystko, podczas gdy w rzeczywistości o ile wiemy sporo na temat ich funkcjonowania, o tyle nasza wiedza o ich właściwościach terapeutycznych jest znikoma. W tej chwili jesteśmy pewni skuteczności komórek macierzystych osób dorosłych, które zostały zidentyfikowane przy okazji badań nad przeszczepami szpiku kostnego, skóry i siatkówki - powiedział włoski uczony w wywiadzie dla dziennika biskupów „Avvenire”. Jego zdaniem komórki macierzyste embrionów wcale nie muszą okazać się skuteczne, a równie dobrze mogą być bardziej podatne np. na rozmaite choroby nowotworowe. Podobnie uważa doc. Stanisław Zajączek z Zakładu Genetyki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Jego zdaniem choć klonowanie terapeutyczne jest bardzo optymistycznie przedstawiane w mediach, w praktyce nikt jeszcze nie udowodnił, że sklonowane zarodkowe komórki macierzyste okażą się skuteczne w terapii. - Uważam za nieetyczne inicjowanie nowego życia po to, by je zaraz potem pokawałkować i potraktować jak surowiec do produkcji narządów. Jak historia medycyny uczy, badania, które prowadzono wbrew zasadom etyki nic nadzwyczajnego ludzkości nie przyniosły - mówi doc. Stanisław Zajączek.

Wyścig po profity

Klonowanie w celach reprodukcyjnych jest w Wielkiej Brytanii zakazane pod groźbą dziesięciu lat więzienia. Klonowanie terapeutyczne prawnie dopuszczono tu już trzy lata temu. Bodźcem do wystąpienia o licencję na klonowanie terapeutyczne dopiero w tym roku były zapewne osiągnięcia południowokoreańskich naukowców, którzy sześć miesięcy temu jako pierwsi zdołali udokumentować uzyskanie komórek macierzystych z ludzkiego zarodka. Badaczom z Narodowego Uniwersytetu Korei Południowej w Seulu udało się wyhodować zarodek ludzki do stadium tzw. blastocysty - tj. kuli składającej się z ponad 100 komórek. Wcześniej rozwój zarodków ludzkich uzyskanych dzięki klonowaniu zatrzymywały się na etapie zaledwie kilku komórek, nie były więc dobrym źródłem komórek macierzystych. Badaczom udało się utrzymać w hodowli komórki (tzw. linię komórek zarodkowych) pochodzące tylko z jednej blastocysty. Dały one jednak początek trzem różnym rodzajom tkanek zarodka, z których później rozwijają się tkanki i organy dorosłego organizmu. Ksiądz Ignacio Carrasco de Paula, członek Papieskiej Akademii Życia, dyrektor Instytutu Bioetyki Katolickiego Uniwersytetu Sacro Cuore w Rzymie jest przekonany, że rozpoczęła się pogoń za patentami w tej dziedzinie, wiadomo bowiem, że kto będzie miał do dyspozycji patenty, ten będzie uprzywilejowany w czerpaniu profitów z nowych technologii.

Wolność, ale nie za każda cenę

Klonowanie zarodków ludzkich jest całkowicie zabronione na przykład w USA. Naukowcy mogą tam prowadzić badania tylko na liniach zarodkowych komórek macierzystych, które uzyskano do września 2001 roku. Klonowanie zarodków ludzkich bez względu na cel, czyli zarówno terapeutyczne, jak i reprodukcyjne jest zakazane również przez Europejską Konwencję Biomedyczną. Podpisało ją ok. 20 z 45 państw członków Rady Europy. Wielka Brytania jej nie ratyfikowała. Gorącym zwolennikiem Konwencji jest prof. Marek Safjan, prezes Trybunału Konstytucyjnego, specjalista w dziedzinie prawa medycznego. Jego zdaniem klonowanie terapeutyczne może prowadzić w konsekwencji do rozpoczęcia ryzykownych i niebezpiecznych eksperymentów związanych z klonowaniem generalnie i ze zjawiskami, które nie są jeszcze do końca zbadane przez naukę. W Polsce bez żadnych konsekwencji prawnych można dokonać klonowania człowieka. Nasze prawo nie zawiera żadnych zapisów regulujących działalność związaną z tworzeniem ludzkich embrionów. Dotyczy to zarówno klonowania, jak i zabiegów zapłodnienia in vitro. Zdaniem prof. Safjana taka wolność powinna być konfrontowana z innymi wartościami, jak np. wartość ludzkiego życia, godność człowieka, ochrona każdej jednostki.

Cel nie uświęca środków

Należy szukać takich technik i metod, które ratując jedno życie nie zagrażają drugiemu - tak decyzję Wielkiej Brytanii o legalizacji klonowania ludzkich embrionów w celach terapeutycznych skomentował Abp Józef Życiński. - Uważam, że możemy szukać wielu innych metod, technik, które służyć będą ratowaniu ludzkiego życia, nie posuwając się do tak radykalnych pociągnięć, jak to przyjęto w Wielkiej Brytanii - powiedział metropolita lubelski. Dodał, że poszukiwania w tym zakresie trzeba podporządkować zasadzie "cel nie uświęca środków". - Nie może być tak, że jeśli z określonych komórek można znaleźć materiały na przeszczepy, to wtedy zabija się istotę, którą nazywamy zarodkiem, a która ma już kod genetyczny, umożliwiający jej pełny rozwój. Dlatego wykluczam tę formę instrumentalnego traktowania ludzkiego życia - powiedział. Metropolita przypomniał, że Kościół w dokumencie "Donum vitae" z 1988 roku podkreśla, że nie można zabijać embrionów, mając na celu nawet dobre zastosowania. Dodał też, że zgadza się z prof. Magdalena Fikus z PAN, iż samo rozróżnienie między klonowaniem terapeutycznym a klonowaniem rozrodczym jest wyrazem tylko pewnej konwencji. W jednym i w drugim przypadku chodzi o zabicie istoty żywej, która ma określony kod genetyczny.(KAI)

Krótki film o klonowaniu

Pierwszy raz klonowanie przeprowadził na zwierzęciu w 1996 roku prof. Ian Wilmut z Roslin Institute w Szkocji. Z dojrzałej komórki wymienia jednej owcy otrzymał, na drodze klonowania, drugą bliźniaczą owcę. Po tym fakcie naukowcom z różnych laboratoriów na świecie udało się sklonować m.in. myszy, prosięta, cielęta, kozy, krowy, małpy, koty. Wkrótce okazało się jednak, że nawet pozornie najzdrowsze klony zwierzęce cierpią w późniejszym okresie życia na wiele schorzeń, których często nie można wykryć we wczesnym okresie ich rozwoju. Pojawiły się też doniesienia o narodzinach sklonowanych ludzi, ale nie zostały potwierdzone naukowo. Na zdjęciu Obraz pod mikroskopem przedstawia proces wszczepienia jądra z materiałem genetycznym do komórki jajowej, fot. PAP

W obronie bezbronnych

- Mówimy "nie" klonowaniu w celach terapeutycznych, ponieważ wiąże się to z ofiarą, z zabiciem bezbronnej istoty ludzkiej - powiedział w Radiu Watykańskim ks. Ignacio Carrasco de Paula - członek Papieskiej Akademii Życia, dyrektor Instytutu Bioetyki Katolickiego Uniwersytetu Sacro Cuore w Rzymie. - Dysponujemy innymi technikami, które okazały się już skuteczne i które nie wymagają poświęcenia ludzkich embrionów. Dysponujemy dorosłymi komórkami, które pozwalają na przeprowadzanie zabiegów w celach terapeutycznych - przypomniał ks. de Paula. - Mówiąc „nie” klonowaniu w celach terapeutycznych, nie sprzeciwiamy się terapii, lecz zabójstwu i poświęcaniu istot ludzkich, które nie mogą się bronić - podsumował. Członkowie Międzynarodowej Federacji Lekarzy Katolickich (FIAMC) zwrócili zaś uwagę, że zamiast wydawać olbrzymie kwoty na rozwijanie technik klonowania można przy wykorzystaniu  o wiele skromniejszych środków rozwiązać problemy chorób spowodowanych niedożywieniem czy podjąć walkę z epidemią malarii oraz AIDS w Afryce. (KAI)

---