DZIAŁALNOŚĆ TOPRU

Izabela Kempara, Turystyka, semestr I

Pierwsi ratownicy (z lewej Zaruski). W Tatry po rannych turystów wyruszali z „bamusem" i toboganem

„Zebranie garstki ludzi na wyprawę-najczęściej trwało cały dzień. Przychodziło się do domu przewodnika, gdzieś na Gubałówce, Bystrem lub innym Żywczańskiem. - Gazda w domu? - pyta Zaruski. - Ni, konie pasie pod lasem. Jędrek, chybaj po ojca .Leciał Jędrek i po długiej chwili wracał zdyszany. - Ociec nie pójdom, bo jutro jadom na jarmark... Trzeba było iść na drugi koniec zakopiańskiego świata, na trzeci i czwarty, zanim zebrało się gromadkę. A czasem, niestety, choć rzadko, słyszało się odpowiedź: Dacie sto papirków, to pójdem."

1. Historia i działalność TOPRU

W związku z rosnącym tempem życia i ekspansją człowieka w różnych dziedzinach życia wzrasta zagrożenie ludzi . Ma to swoje odzwierciedlenie także w rozwoju turystyki i narciarstwa w górach , który pociągnął niestety za sobą także coraz liczniejsze wypadki górskie. Potrzeba pomagania poszkodowanym spowodowała powstanie wielu służb ratowniczych.

Już w 1907 roku pojawił się projekt utworzenia pogotowia górskiego. Pomysłodawcami tej idei byli działacze Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego: Mieczysław Karłowicz oraz Mariusz Zaruski. Na przełomie 1907/08 zorganizowali nie zalegalizowaną jeszcze Straż Ratunkową. Pierwszą wyprawę ratunkową Straż Ratunkowa odbyła 10 września 1908 po turystę na Buczynowe Tumie.

29 października 1909 roku decyzją Namiestnictwa Galicyjskiego we Lwowie powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w Zakopanem. Dzień ten - jak zaznaczał Zaruski - należy uważać za dzień założenia Pogotowia.

11 grudnia tego samego roku pierwsze przyrzeczenia ratownicze złożyło 11 ratowników. W sierpniu 1910 zginął w akcji ratunkowej na Małym Jaworowym wybitny przewodnik tatrzański Klemens Bachleda. Jego chęć i upór w niesieniu potrzebującym pomocy stała się niejako definicją idei ratowniczej.

TOPR zdobył sobie nie tylko pozycję w kraju, ale także poza jego granicami. W 1913 roku Mariusz Zaruski i Leon Loria wzięli udział w drugim kongresie ratownictwa. W 1926 roku TOPR stał się częścią PTT. Ratownictwo stało się integralną częścią przewodnictwa: każdy przewodnik musiał być ratownikiem. W 1927 roku zorganizowano stałe dyżury w Zakopanem, na Hali Gąsienicowej i nad Morskim Okiem. Od 1936 roku stałe dyżury pełnili ratownicy na Kasprowym Wierchu i Gubałówce (po wybudowaniu kolejek).

Podczas II wojny światowej ratownictwo nie umarło. Ratownicy uczestniczyli w sumie w 53 wyprawach ratunkowych. Po wojnie ruch turystyczny rósł bardzo gwałtownie. Hasło "Z hal fabrycznych na górskie hale" stało się wyznacznikiem masowej turystyki. TOPR stanął przed trudnym zadaniem profilaktyki, czyli pouczania, informowania i ostrzegania turystów.

Lata pięćdziesiąte dla ratowników Grupy Tatrzańskiej nie były łatwe. Pierwsze akcje ścianowe z wykorzystaniem alpejskiego sprzętu ratowniczego zakupionego ze środków darowanych przez małżeństwo Dewitzów, oraz trudne, kilkudniowe akcje jaskiniowe były dla ratowników nie lada wyzwaniem i poligonem doświadczalnym. Ze względu na brak doświadczenia w ratownictwie podziemnym, ratownicy tatrzańscy zorganizowali pierwsze, wspólne szkolenia wraz z ratownikami górniczymi. Do swoistego rekordu doszło w 1964 roku, kiedy to w czasie akcji na ścianie Kazalnicy wykonano za pomocą tzw. zestawu alpejskiego, zjazd z poszkodowanym o długości przekraczającej 460 metrów

W 1952 roku ratownicy TOPR szkolili przyszłych ratowników beskidzkich i sudeckich, po czym na przełomie listopada i grudnia, ci drudzy powołali do życia analogicznie do TOPR, terenowe organizacje ratownicze: Beskidzkie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe czy Krynickie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe), oraz Sudeckie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe).21 grudnia 1952 delegaci TOPR, BOPR, KOPR, SOPR powołali do życia organizację nadrzędna - Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) z siedzibą w Zakopanem. 17 kwietnia 1956 Zarząd GOPR uchwalił reorganizację Pogotowia, scalając terenowe jednostki ratownicze w jednolitą organizację ratowniczą. Od tej pory jednostki te przyjęły nazwy: Grupa Tatrzańska GOPR, Grupa Beskidzka GOPR itd.

Odkąd powołano GOPR, aż do 21 grudnia 1977 roku wchodził on w skład PTTK. Potem zaczął stanowić osobną organizację nadzorowaną i finansowaną przez GKKFiT. W 1991 roku członkowie Grupy Tatrzańskiej prowadzili starania o usamodzielnienie pod pierwotną nazwą. Udało im się to 13 listopada. TOPR został sądownie zatwierdzony jako samodzielna organizacja ratownicza, natomiast Grupa Tatrzańska GOPR przestała istnieć.

W 1994 roku wydarzyła się największa, ratownicza tragedia w Polskich Tatrach. W czasie akcji ratunkowej rozbił się w Dolinie Olczyckiej śmigłowiec Pogotowia, w którym zginęło dwóch pilotów i ratowników TOPR. Przez kilka następnych lat TOPR był zmuszony korzystać z pomocy śmigłowców: krakowskiego ZLS i Oddziału Karpackiego SG. Dopiero w nowym tysiącleciu, dzięki umowom z ZLS i nowej ustawie o zintegrowanym ratownictwie, śmigłowiec powrócił na stałe do Zakopanego. Niestety ratownicy TOPR mają pecha do urządzeń latających. W czasie akcji pod Rysami w 2003 roku, maszyna została poważnie uszkodzona. Po prawie dwuletnim remoncie i perypetiach związanych z finansowaniem remontu, śmigłowiec wrócił w Tatry.

Obecnie

Z lewej współczesny TOPR-owiec, z prawej - ratownik z pierwszych lat działalności pogotowia

W sezonach dyżurują oni w ponad 150 placówkach typu: schroniska, dyżurki, stacje centralne, wyciągi narciarskie i kolejki linowe. Dzięki sponsorom oraz jednorazowym dotacjom ratownicy są w posiadaniu: nowoczesnego, zagranicznego sprzętu ratowniczego, specjalistycznej, wyprawowej odzieży osobistej, sprzętu wyprawowego, i wyposażenia osobistego. Jurek Owsiak zakupił z funduszy Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy i podarował kilkanaście egzemplarzy skuterów śnieżnych i czterokołowych motorów, a najwyższe władze kraju przekazały na własność GOPR samochody wyprawowe marki Land Rover. Z dotacji unijnych zakupiono nowoczesną sieć radiową, a dzięki sponsorom specjalistyczną aparaturę reanimacyjną.

GOPR opiera się na współpracy z Zespołami Lotnictwa Sanitarnego (ZLS) znajdującymi się w południowej części kraju. Bardzo dobrze układa się współpraca z oddziałami Straży Granicznej oraz Górskiej Służby (HS Horská Sluzba - słowacki i czeski GOPR).

Ratownicy GOPR są cenieni za swój profesjonalizm nie tylko w kraju, ale także za granicą. Między innymi brali udział w akcji ratunkowej po trzęsieniu ziemi w Turcji, jak i w trakcie powodzi w Czechach i Niemczech.

Centra Koordynacji dla GOPR oraz TOPR zbudowane są przy wykorzystaniu najnowszego sprzętu oraz specjalnego oprogramowania. Dzięki wdrożeniu zaawansowanych technologii odbioru i przesyłania informacji, większość operacji wykonywana jest w nim automatycznie (System Obsługi i Rejestracji Zgłoszeń).Oznacza to, że osoba zgłaszająca zostaje połączona z najbliższą grupą ratowników. W przypadku zgłoszeń o niebezpieczeństwie od abonentów innych sieci, zgłaszający zostaje połączony z systemem IVR (Automatyczny System Informacji Głosowej), który informuje o tym jaki numer należy wybrać tonowo, żeby połączyć się z odpowiednimi grupami reagowania

2. WZYWANIE POMOCY- wskazówki

Jeżeli masz telefon komórkowy, w miejscu gdzie przebywasz jest zasięg sieci - masz ułatwione zadanie. Przed wyjściem w góry sprawdź czy masz zapamiętany numer GOPRu lub odpowiedniej służby górskiej. Międzynarodowym numerem ratunkowym jest 112 - jednak nie działa on we wszystkich sieciach! Przed zadzwonieniem po pomoc upewnij się, czy wiesz gdzie jesteś. Nie warto niepotrzebnie zużywać baterii w telefonie, zastanawiając się podczas rozmowy gdzie się znajdujesz. Jednak nie każdy turysta jest w posiadaniu komórki. Wtedy należy radzić sobie inaczej. Bardzo pomocny jest gwizdek. Sygnał wzywania pomocy: 6 sygnałów dźwiękowych na minutę, następnie minuta przerwy, 6 sygnałów itd. Odebranie sygnału pomocy: 3 sygnały na minutę, minuta przerwy.

W nocy możesz używać także latarki. Wołanie o pomoc i zawiadomienie o usłyszeniu jest dokładnie takie same jak w przypadku sygnałów dźwiękowych. Do wzywania pomocy możesz także wykorzystać race, rakietnice i tp. Kolor czerwony oznacza niebezpieczeństwo. Odpowiedzią powinien być kolor biały. Pomocy możesz wzywać także sygnałem SOS w języku Morse'a: ...---... czyli trzy krótkie sygnały, trzy długie i znowu trzy krótkie.Gdy nadleci śmigłowiec i ktoś z grupy potrzebuje pomocy, jedna osoba powinna stanąć w pozycji wyprostowanej, z uniesionymi do góry rękami. Sylwetka powinna tworzyć literę 'Y' (Yes). Gdy pomoc jest niepotrzebna, jedną rękę unosimy do góry, drugą pozostawiamy spuszczoną wzdłuż tułowia.

3. DZIAŁALNOŚC TOPRU wg Regulaminu Straży Ratunkowej TOPR

Członkowie Straży Ratunkowej dzielą się na:

• Ratowników Etatowych /Ratownikiem Etatowym jest ratownik zatrudniony przez Naczelnika na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

• Ratowników Sezonowych/Ratownikiem Sezonowym jest ratownik, zatrudniony przez Naczelnika na okres sezonu zimowego lub letniego na podstawie umowy o pracę, lub umowy zlecenia sporządzonych na czas określony.

• Ratowników Ochotników/Ratownikiem Ochotnikiem jest ratownik ze stopniem co najmniej ratownika TOPR wykonujący swoją pracę społecznie

Specjalizacje Ratownicze w TOPR:

• Lekarz TOPR

• Przewodnik psa lawinowego TOPR

• Płetwonurek TOPR

• Pirotechnik TOPR

• Ratownik Medyczny TOPR

• Pilot TOPR

Niektóre obowiązki członka Straży Ratunkowej:

• Poznawanie i realizowanie celów TOPR, oraz wykonywanie obowiązków określonych w Statucie TOPR i Regulaminie Straży Ratunkowej TOPR, a zwłaszcza uczestniczenie w działaniach ratowniczych i szkoleniowych.

• Wypełnianie minimalnych wymagań działalności górskiej określonych zarządzeniem Naczelnika oraz ścisłe wykonywanie poleceń przełożonych

• Utrzymywanie wysokiej sprawności psychofizycznej i podnoszenie kwalifikacji górskich w ramach szkoleń indywidualnych.

• Posiadanie ważnego świadectwa zdrowia zgodnie z wymogami służby w Straży Ratunkowej określonymi przez Naczelnika.

• Wykonywanie wszelkich obowiązków służbowych w stroju służbowym oraz dbanie o sprzęt i ekwipunek.

Głównym zadaniem Ratowników jest organizowanie pomocy ratowanie poszkodowanych, przy czym oba zadania realizowane są poprzez prowadzenie wypraw ratunkowych, akcji ratowniczych, oraz interwencji.

1. Wyprawy ratunkowe - za takie uznaje się działania ratownicze i poszukiwawcze (w tym poszukiwanie i transport ofiar gór), w których bierze udział co najmniej 3 ratowników i gdy działania ratownicze prowadzone są przez co najmniej 2 godziny. W przypadku użycia w działaniach ratowniczych śmigłowca za wyprawę ratunkową można uznać również działania trwające poniżej dwóch godzin. W przypadkach trudnych do zdefiniowania decyzję co do kwalifikacji podejmuje Naczelnik.

2.Akcje ratunkowe - za takie uznaje się działania ratownicze i poszukiwawcze, które nie spełniają warunków określonych w pkt.1, np;

-transport poszkodowanych w wypadkach narciarskich.

-transport poszkodowanych ze schronisk z użyciem zmechanizowanych środków transportu w tym śmigłowca.

3.Interwencje - są to krótkotrwałe działania ratownicze bez konieczności organizowania transportu poszkodowanego. Np.; realizowane na stokach narciarskich, na szlaku, w schronisku, poszukiwania telefoniczne, itp.

4.Z działań ratowniczych - wypraw i akcji - sporządzane są sprawozdania w formie pisemnej zgodnie z zasadami opracowanymi przez Naczelnika.

Niektóre prawa członka Straży Ratunkowej:

• Noszenie odznaki i emblematów TOPR, oraz stroju służbowego TOPR w czasie wykonywania obowiązków służbowych i otrzymanie legitymacji członkowskiej.

• Korzystanie z urządzeń TOPR, oraz otrzymywanie ekwipunku i sprzętu do prowadzenia działalności ratunkowej i szkoleniowej na zasadach określonych w Regulaminie Przydziału Sprzętu i Ekwipunku opracowanego przez Zarząd TOPR.

• Otrzymywanie świadczeń za udział w wyprawach ratowniczych na mocy odrębnych przepisów

• Przeniesienie w poczet członków dożywotnich.

Szkolenia

W celu utrzymania stałej gotowości czynnych członków Straży Ratunkowej do podejmowania działań ratowniczych oraz dla wprowadzania najnowocześniejszych osiągnięć w zakresie technik ratowniczych prowadzone są systematyczne szkolenia ratowników . Szkolenia są w dwóch kierunkach- prowadzone dla utrzymania sprawności psychofizycznej i sprawności posługiwania się technikami ratowniczymi to pierwszy rodzaj. Szkolenia drugiego typu mają na celu potwierdzić umiejętności ratowników i kończą się egzaminem sprawdzającym. Podstawowymi typami szkoleń prowadzonymi w celu uzyskania i potwierdzenia umiejętności ratowniczych są:

• Sprawdzian kandydacki,

• Kurs Ratownictwa TOPR I stopnia,

• Kurs Ratownictwa TOPR II stopnia,

• Kurs Instruktorski TOPR

• Kursy specjalistyczne TOPR,

4. PODSUMOWANIE

TOPR już od stu lat ratuje życie i zdrowie turystów w Tatrach. TOPR stał się czwartą górską organizacją ratowniczą w świecie po austriackiej, francuskiej i szwajcarskiej. Do dziś niezmienna pozostała formuła przysięgi ratowników według roty napisanej przez Zaruskiego. Tekst tego przyrzeczenia powtórzyło przez 100 lat 675 ratowników. Obecnie w TOPR działa 142 zawodowych ratowników górskich, wspieranych przez dobrze wyszkolonych ochotników.

„Mężczyźni z rodziny Gąsieniców Byrcynów od zawsze chyba chodzili w Tatry albo z panami, albo po panów - wspomina Kazimierz Gąsienica Byrcyn, który przez czterdzieści lat ratował ludzi w górach, tak zresztą jak wszyscy jego bracia. - Od maleńkiego wychowywałem się między ratownikami. Dziadek Jan, chociaż gospodarował na gazdówce, jako jeden z pierwszych górali prowadził turystów w góry. A jak trzeba było, to i ratował. Mój ojciec był jednym z jedenastu ratowników, których powołał do służby w Pogotowiu Zaruski, i którzy jako pierwsi złożyli przysięgę. Takich rodzin w Zakopanem, gdzie od stu lat mężczyźni idą w góry, aby ratować potrzebujących, jest więcej.- W niektórych zakopiańskich rodzinach już trzecie pokolenie zaczyna służbę ratowniczą-podkreśla naczelnik Jan Krzysztof. Nadal wielu młodych ludzi marzy, by nosić czerwoną kurtkę z błękitnym krzyżem”.

Bibliografia:

1.Regulamin Straży Ratunkowej TOPR

2.Ratownictwo górskie - wybrane zagadnienia, praca zbiorowa, Jelenia Góra 2001.

3.Elmar Jenny, Ratownik w górach, Warszawa 1982

4. Na bezdrożach tatrzańskich, Mariusz Zaruski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2007 

5. www.gk.pl [2009/10/23 Kiedyś dwa dni zbierali się na akcję ratunkową ]

4

---