© 2003 Robert Gabor
SPALANIE PAPIERU - BRAP
Proces technologiczny produkcji papieru
Proces wytwarzania papieru należy do najstarszych w technice swiatowej, liczy on bowiem ponad 1880 lat. W 105 r n.e. Chiński minister Tsai-Lun ustalił i rozpowszechnił technologiczną zasade wytwarzania papieru, polegająca na przygotowaniu tzw. Masy papierniczej z surowca roślinnego i formowaniu z niej, po jej rozcienczeniu, warstwy materiału przez osadzanie na sicie i odwadnianie rozdrobnienych cienkich włókien roślinnych. Umiejętność wytwarzania papieru szybko rozwinęła się w Chinach,a nastepnie przedostała się szlakami komunikacyjnymi na Bliski Wschód i dalej do Północnej Afryki i Europy,
Przemysł celulozowo-papierniczy obejmuje produkcje masy celulozowej z drewna, zajmuje się przetwórstwem makulatury, a także produkcją papieru. Materiałem do produkcji papieru są włókna celulozowe, będące zasadniczym budulcem struktur roślinnych. Tak więc podstawowym źródłem celulozy moga być: drewno, słoma, trzcina, konopie, len.. itp. Przetwarzanie tych roślin lub makulatury na mase celulozowa odbywa się w skutek przemian mechanicznych, chemicznych lub półchemicznych. Największe zagrożenie dla srodowiska niosa za sobą technologie chemiczne i półchemiczne.ponieważ obejmuja one reakcje chemiczne między ligniną i stosowanymi w procesie zwązkami chemicznymi.
Papier uzyskuje sie w trzyetapowym procesie produkcyjnym obejmujacym:
przygotowanie masy papierniczej
formowanie wstegi papieru
konsolidacje i wykończenie wstegi papieru
W pierwszym etapie orzymuje się mase papierniczą w sposób mechaniczny lub chemiczny. W drugim etapie mase papierniczą wylewa się na sito maszyny papierniczej, gdzie ulega odwodnieniu, sprasowaniu i suszeniu. Podczas trzeciego etapu wstege kalandruje się, wija lub tnie na arkusze.
Najczęsciej stosowanym procesem produkcji papieru jest procek Krafta, w którym wykorzystywany jest alkaliczny roztwór sody. W procesie tym wióry drewniane sa gotowane w wysokiej temperaturze i pod cisnieniem w zbiorniku zawierającym ten roztwór, nastepnie masa ta jest płukana w celu usuniecia resztek roztworu.
Głównym źródłem zanieczyszczeń srodowiska są tu ścieki z obciążeniem BZT około 20-40 kg/t oraz wyziewy zawierające zwiazki siarki.
Innym chemicznym sposobem przetwarzania drewna jest proces siarczynowy. To roztwór przeznaczony do gotowania wytwarzany jest na drodze spalania siarki w celu uzyskania związków siarki, nastepnie absorpcji w zasadowym środowisku. Zasadą używaną w procesie jest zasada potasowa KOH, magnezowa Mg(OH) , sodową NaOH czy amonową NH4OH. Wióry drewniane mogą byc gotowane w roztworze warzelnym zawierającym węglan sodu zmieszany z siarczynem sodu lub siarcznynem amonu. Nastepnie papier jest bielony w chlorze lub tlenku chloru. W celu mniejszej toksycznosci ostatnio stosuje się mniej inwazyjne techniki stosujące nadtlenek wodoru, tlen czy ozon.
Ta metoda również nie jest pozbawiona trujących ścieków, furanów, dioksyn, szkodliwych gazów i innych. Ponadto tak uzyskany papier nie jest wolny od dioksyn i furanów, które mogą się w nim zawierac lub powstawać w procesie spalania papieru.
Podział papierów:
Papiery według Polskiej Normy dziela się na:
klasy, ze względu na procentową zawartość w nich podstawowych surowców włóknistych
grupy, ze wzgledu na ich ogolną przydatność (np. papiery do pisania lub tektury do pakowania / z różnymi predyspozycjami do recyrkulacji)
rodzaje, ze względu na szczególną przydatność, ponadto rodzaj może określac z jakiego połproduktu został wykonany wytwór (np. papier pakowy natronowy, tj. mocny i o ciemnej barwie, wyprodukowany z niebielonej masy celulozowej siarczanowej lub tektura słomowa tj. Dość słaba i o żółtej barwie, wyprodukowana z półchemicznej masy słomowej). Norma obejmuje 108 rodzajów papierów i 38 rodzajów tektur;
odmiany - charakteryzuja dodatkowo wyrób, okreslając gramature lub grubość, stan powierzchni, brwe, format arkuszy wytworu, szerokość itp...
gatunki, ze względu na ich udatność, okresloną przez rodzaj i ilość wystepującychw wytworze wad opisywanych za pomoca parametrów opisujących własciwości fizyczne i chemiczne.
Rozwój papiernictwa w ostatnim czasie spowodował to, iz powyższy podział zatracił sens istnienia. Podział papieru ze wzgledu na materiał z jakiego jest wykonany jest tez bezcelowy, gdyż papier z jednego rodzaju substancji produkcyjnych będzie się różnił od innego wykonanego w innej technologii. Konsumentow papieru coraz bardziej zaczynają interesowac walory papiery, a nie to z czego został wykonany. Dlatego najwaznijeszym obecnie podziałem papierów wydaje się podział na grupy i rodzaje.\, które opisuja walory użytkowe.
Poza wspomnianym podziałem istnieje podział papieru na grupy ze względu na:
rodzaj surowca (bezdrzewny, drzewny)
gramatury (od 25g/m2 - ninułka, 28-180g/m2 - papier, 180-250 g/m2 - karton powyżej 250 g/m2 - tektura
sposobu wykończenia (maszynowo gładki, szorstki, jednostronnie gładki, matowy, marszczony)
przeznacznia
Ponadto z masy papierowo-celulozowej z powodzeniam można robic bardzo wytrzymałe deski za pomoca odpowiednich substancji zescalających.
Pojęcie papier ekologiczny
W ostatnim czasie słyszy się o pojęciu papierów bezchlorowych, bezsiarczynowych, te papiery nazywane są papierami ekologicznymi.
Papier ekologiczny jest wykonany z zaleceniami Związku Papieru Ekologicznego (VfU). Zgodnie z tymi normami wytwarzane sa przede wszystkim papiery drukowe, offsetowe, kserograficzne i piśmienne.
Papier ekologiczny powinien byc wykonany:
100% z makulatury
nie wolno stosowac środków chlorowych do bielenia
nie można stosować do deinkingu (usuwania farby drukarskiej) środków chemicznych, całą farbe nalezy zmyć za pomoca wody z mydłem
nie wolno stosowac srodków barwących (barwe tworzy się przez zmnieszanie odpowiednich rodzajów makulatury)
zużycie wody nie powinno przekraczać 10 l/kg wytworzonego papieru
zaklejanie papieru powinno odbywac sie za pomocą skrobii ziemniaczanej lub zywic naturalnych
oczyszczanie ścieków powinno się odbywać za pomoca oczyszczalni biologicznej
maja znaleźć zastosowanie energooszczędne technologie produkcji papieru
Ponieważ makulatura nie jest przetwarzalna w niskończoność dopuszcza się sosowania nowych mas włóknistych w ilości 25%. Parwa papieru ekologicznego może być różna - od szarej do jasnej pasteli. W przypadku papierów zalecanych przez VfU wyklucza się stosowanie papierów białych. Papier wykonany z zaleceniami VfU jest papierem drożdszym od zwykłych, niemniej jest on produkowany.
Papiery recyklingowe, sa przez wielu uważane za papiery ekologiczne. Powstają w wyniku przeróbki makulatury, ale nie w warunkach produkcji papieru ekologicznego. Do produkcji tego papieru stosowane są środki bielace, odbarwiające, pochodzenia chemicznego. Papier recyklingowy może tez być produkowany z masy makulaturowej bielonej związkami bezchlorowymi, wówczas potocznie może być nazywany papierem ekologicznym. Produkowany jest bowiem papier biały, a jego biel jest zalewie zadowalająca. Jako makulaturowe papiery bezchlorowe produkowane są papiery offsetowe i kserograficzne.
Papiery bezchlorowe. Są to papiery bielone z uzyciem niechlorowych związków. Ze względu na ochrone środowisko wprowadzono stosowne symbole, określajacetyp środka bielącego:
TCF - (totally chlorine free) - wytwarzane całkowicie bez użycia chloru jego związku w procesie bielenia. Uzywane srodki zastepcze nie daja jednak bieli uzyskiwanej w procesie konwencjowalnym w dodatku ta technika jest drozsza
ECF - (elemental chlorine free) - wytwarzanie bez uzycia chloru elementarnego. Masy włókniste tego typu oznaczaja sie biela z masami bielonymi chlorem elementarnym.
W krajach skandynawskich od 1992 roku podłoza do powlekania wysokogatunkowych papierów powlekanych - 2- i 3- krotnie produkowane są bezchlorowo. Z tego typu podłozy optrzymuje się papiery o identycznych właściwościach jak papiery wyprodukowane w sposób konwencjonalny.
Makulatura:
Odpady drewniane i makulaturowe należą do grupy 3 wyodrebnionej przez rozporzadzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i leśnictwa z 24 grydnia 1997, Dz.U. Nr 182 poz 1135. Zapis w ustawie wygląda następująco:
Do grupy 3 należą:
3. Odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji papieru, tektury, masy celulozowej, płyt i mebli. Jeśli chodzi o prawo międzynarodowe to stanowią one grupe 4 wg. Klasyfikacji organizacji EKG z 12-16.06. 1989 roku, która została przyjęta przez polske jako wyznacznik.
Makulatury jest okreslana pojęciem wytworów papierniczych i przetworów papierowych, które już były w uzyciu na przykład: stare ksiażki, stare opakowania papierowe, stare gazety, odpady biurowe, odpady z zakładów przetwórczych oraz drukarni. W zalezności od składu i przeznaczenia rozroznia się w Polsce 19 gatunków makulatury, m.in. bezdrzewną, z papierów bezdrzewnych, drzewną z papierów z dodatkiem drewinianego ścieru. W skład makulatury przeznaczonej dla ponownego użytku w przemyśle papierowym nie powinny wchodzićżadne ciała obce (odpady z metalu, materiały powlekające, tłuszcze, gumy, pergamin sztuczny, papiery nasączone zywicami syntetycznymi, papiery metalizowane, kubki papierowe parafinowane). Produktem rozczynienia i rozwłóknienia,a ewentualnie oczyszczenia i przesortowania makulatury jest najważniejszy wtórny połprodukt włóknisty - masa makulaturowa.
Makulatura obecnie obejmuje bardzo szeroki zakres zużytych papierów i tektur o roznym składzie, barwie, stopniu zanieczyszczenia.
Makulatura okreslana jest jako najcenniejszy surowiec wtórny. Wskaźnik ponownego wykorzystania w 1997 roku wyniósł 50,42% a w krajach wysoko rozwiniętych nawet ponad 70%. Zuzycie makulatury na tone papieru w 1997 w Polsce wynosiło 43,6%.
Makulatura jako surowiec do wytwarzania papieru zyskała w ostatnich latach bardzo duze znaczenie w większości uprzemysłowionych krajów na świecie. Jest to spowodowane malejącymi zasobami naturalnymi i wzrostem ceny materiałów pochodzenia naturalnego. Toteż zainteresowanie przerobem makulatury jest coraz większe. W części Europy Środkowej oraz w krajach uboższych, makulatura stanowi od wielu lat jedno z najwazniejszych źródeł surowca dla przemysłu papierniczego. Ostatnio daje się jednak zauwazyć pewien zastój w jej wykorzystaniu. Jest to oczywiscie związane z niższą jakośca papieru wykonanego z makulatury. Trzeba pamietać, iż masy wtórne były już i tak kiedys przerabiane przynajmniej raz. Zatem masy były wielokrotnie poddawane procesom chemicznym i mechanicznym, które ujemnie wpłynęły na strukture wewnętrzną łańcuchów celulozowych.. Papier wykonany z makulatury posiada o wiele większa ilosć wypełniaczy i środków formowania elastyczności w głównej mierze niewłóknistych, wpływających na jakość końcowego produktu. Ponadto proces segregacji makulatury powinien byc jak najbardziej o ile to możliwe rozczłonkowany, dzieląc na składnicach makulature na jak najwięcej rodzajów. Oczywiście tego typu zabiegi sa bardzo czasochłonne i drogie, w zbiornicach jest stosowane jedynie zgrubne sortowanie makulatury na około 3-4 rodzaje. W dodatku makulature trzeba przemielić, zespolić aby była dogodna w transporcie do papierni.
Papiernia musz byc zaopatrzona w najnowsze urządzenia służące obróbki chemiczno mechanicznej, która prowadzi do powstania wysokiej jakosci masy makulaturowej.
Światowe zużycie makulatury jest zdominowane w 66% przez kraje wysokorozwinięte tj. Stanów Zjednoczonych, Japonii, krajów Unii Europejskiej. Udział pozostałych krajów europejskich jest stosunkowo niewielki i wynosi około 10%.
Papier a środowisko
Gdy technologia komputerowa rozpoczęła okres swojego boomu analitycy przewidywali, iz ilość papieru jaka znajdzie się w obrocie handlowym czy biurowym zacznie spadać. Wyobrażano sobie biura wolne od teczek, akt czy tez obszernych wszechobecnych formularzy, na poczcie, w sądach i w wszelkich instytucjach biurowych. Na razie jednak wszystko wskazuje na to, że zapotrzebowanie na papier nie będzie maleć lecz rosnąć.
Dziś z trudem możemy sobie wyobrazić jak cennym materiałem jeszcze 100 lat temu był papier. Powstanie nowoczesnego przemysłu papierniczego i dzisiejszego społeczeństwa informatycznego byłoby niemozliwe, gdyby Jacob Christian Schaffer, teolog i przyrodnik z Regensburga nie natchnął się w połowie XVIII wieku, przeszukując surogatu tkanin - na drewno. Próby wyprodukowania papieru bez dodatku szmat lub z niewielkim ich dodatkiem są równoznaczne z narodzinami nowoczesnego papiernictwa. Odkrycie we Francji z początkiem XIX wieku bielenia chlorem i postępująca mechanizacja procesu wytwarzania papieru stały się podstawą uprzemysłowienia papiernictwa jak i dziedzin mu towarzyszących. W 1845 roku saski tkacz Friedrich Gottlieb Keller opatentował szlifierke do drewna i już rok później w Stuttgarcie zaczął się ukazywać “Schwabischer Merkur”, będący pierwszą na świecie gazetą, która wytwarzano na papierze wykonywanym przy zastosowaniu nowoczesnych metod. [“Profil” 1993, nr 4 s. 6-9].
W ostatnim dziesięcioleciu przemysł papierniczo-celulozowy przeżywał wiele zmian i perturbracji organizacyjnych było to przede wszystkim związane z:
koniecznością penetracji rynków zagranicznych
pojawieniem się silnijszych odbiorców wyrobów (własciciele gazet, przedsiębiorstwa branzy spozywczej, producentów detergentów, producentów ulotek i folderów reklamowych)
wpływem ogólnych tendencji w gospodarce
względami finansowymi ( duże projekty i przedsiębwzięcia o wartości wyrażającej se w miliardach dolarów )
względami ochrony środowiska ( wielkim koncernom łatwiej opłacić opłaty związane z ochroną środowiska )
W tabeli poniżej zostały przedstawione produkcja i zużycie mas papierniczych w roku 1987 w wybranych krajach europejskich. W roku 1998 wyprodukowano w polsce około 1711 tys. Ton papieru oraz kartonu, z którego wyeksportowano około 443 tys. Mg.
10 lat temu w Europie zapotrzebowanie na papier i wyroby papiernicze ustabilizowało się. Jednakże ostatnie lata to coroczny wzrost spożycia. Kraje z Azji Południowo-Wschodniej natomiast notowały ciągły wzrost. Przewiduje się, ze w krajach Europy Południowej zapotrzebowanie na papier bedzie rosnąć. Nagły wzrost zużycia papieru, także i wzrost produkcji odpadów przemysłu celulozowego i makulatury przewiduje się na rok 2005. Zjednoczona Europa, z 680 mln ludnością stanie sie potężnym konsumentem wyrobów papierniczych i bedzie najbardziej dynamicznie rozwijającym sie rynkiem na całym swiecie.
Jak widać z wykresu zapotrzebowanie na papier wzrośnie w 2005 roku w stosunku do roku 1995 na całym świecie. Ten wzrost prognozuje się na stałym poziomie około 2 % rocznie. Oznacza to wzrost zapotrzebowania na masy włókniste. Szacuje się, ze prrodukcja mas celulozowych wzrośnie o 40 mln ton, mas wysoko wydajnych o 25 mln ton, mas z roslin jednorocznych o około 10 mln ton, a włókien wtórnych o 45 mln ton. Wzrośnie udział w składzie włóknistym papieru mas wysoko wydajnych i mas makulaturowych. Ponadto prognozuje się, że produkcja papierów powlekanych będzie wzrastac szybciej niz papierów niepowlekanych (jest to związane z rozwojem roznosicielstwa ulotek reklamowych i ofert, prospektów).
Aczkolwiek masy siarczynowe nadal stanowią najwazniejszy połprodukt włoknisty do wyrobu papieru, to jednak zwiększać sie będzie udział włókien wtórnych w produkcji produktów papierniczych. Jedną z przyczyn będzie tendencja zwiększania udziału procentowego makulatury w produkcji papieru gazetowego. Ponadto waznym czynnikiem jest to, iz odpady przemysłu papierniczego, drzewnego i innych stały się bardzo ważnym problemem w krajach europejskich i Ameryce Północnej. Najlepszym sposobem zagospodarowania wyrobów odpadów papierowych i mas odpadowych powstałych przy produkcji wydaje się porzywrócenie ich do produkcji, zwrot, bądź też zużycie energetyczne w postaci paliwa o bardzo dobrych parametrach.
Spalanie odpadów komunalnych
Początki unieszkodliwiania odpadów metoda spalania sięgają kńca XIX wieku. W roku 1976 w Anglii wybudowano pierwsza spalarnie odpadów. Utylizacja ta metoda stała się w tamtym okresie bardzo popularna. Wiązało się to z boomem przemysłowym w tamtym okresie. Miasta rozrastały się, potrzebowały corazwięcej energii, cena ziemi gwaltownie rosła. Składowanie odpadów na wysypiskach stawalo się cowaz bardziej kłopotliwe i kosztowne. Zaczęto szukac nowych metod pozbywania się odpadów komunalnych i przemysłowych. Zwrócono uwage, że spalanie jest metodą bardzo radykalną i najmniej kłopotliwą. Za przykładem Anglii inne kraje z dużym potencjałem gospodarczym zaczęły stosowac spalanie odpadów. Pierwsza spalarnią na kontynencie stała się spalarnia w hamburgu zbudowana w 1893 roku.
Spalanie odpadów jest powszechnie stosowqaną metosda walki z odpadami w Europie. Znaczny wzrost ilości spalarni nastąpił po roku osiemdziesiątym ubiegłego wieku. 2/3 odpadów komunalnych (średnio) trafiało na spalenie, a podczas gdy reszta na wysypisko zwałowe. Zwrócenie uwagi spadło w wyniku zwrastającej ilości dioksyn i furanów w spalinach w wyniku spalania mas celulozowych, drewna, wiórów i innych substancji w skład których
Energetyczne wykorzystanie odpadów
Obecnie wyróznia sie trzy podstawowe sposoby energetycznego wykorzystania odpadów:
bezposrednie spalenie w rożnego rodzaju paleniskach bez standaryzowania własciwości opałowych - które jest obecnie najbardziej rozpowszechnione
produkcje tzw. Paliwa zastępczego, które może być wykorzystywane w roznych paleniskach o standaryzowanych właściwościach opałowych
pirolize
Przydatność odpadów na opał
Podczas rozpatrywania przydatności odpadow komunalnych do wykorzystania energetycznego, wióry drewniane, niektóre tworzywa sztuczne bierze się pod uwage:
wartośc opałową
zawartość wilgoci
zawartość składników niepalnych
zawartość różnorodnych substancji (metali ciężkich i zagnieżdzonych gazów)
Wartość opałową tego typu odpadów określa sie podobnie jak innych paliw. Najwazniejszym czynnikiem jest oczywiście czystość składnika odpadowego. Zróżnicowany skład paliwowy może stworzyć błędy w obliczeniach wartości opałowej.
Zasoby energetyczne polskich odpadów komunalnych odkładanych w ciagu roku sa pięciokrotnie większe niz zasoby energetyczne ropy naftowej wydobywanej w kraju i stanowią około 20% krajowego zapotrzebowania na paliwa naftowe. Koszty wyprodukowania energii z nieodnawialnego xródła energii,jakim jest wegiel, kształtują się na poziomie 30% ceny tej energii. Gdyby te pieniaze zostały przeznaczone na przerób drewna, papieru, słomy, tworzyw sztucznych na energie Polska by dysponowała ktotą około 136 mln USD.
Sformuowano i opracowano kompleksowy krajowy system obrotu energia z odpadów komunalnych, biorac pod uwage;
walory energetyczne odpadów komunalnych, miejskich, papierniczych i innych
sprawdzone technologie pozyskiwania ciekłych i gazowych nosników energetycznych
sprawdzone technologie pozyskiwania energii elektrycznej i ciepła z tych nośników energii
możliwość potraktowania energii cieplnej i elektrycznej jako towaru
możliwość komercjalizacji działań w zakresie ochrony środowiska, zmniejszenia wielkośc wysypisk, wykorzystania walorów energetycznych zużytych surowców
System nie ma barier czasowych, realizacje można rozpocząć w kazdym czasie, system nie ma barier przestrzennych, system spalarniowy można otworzyc w każdym miejscu w kraju, system ten tez nie jest systemem sztywnym różne moduły produkcyjne mogą pracować w różnych częściach kraju i ze sobą wspołpracować, nie koniecznie synchronicznie. System jest elastyczny; jego realizacje można zaplanować w sposób jak najbardziej ekonomiczny i najtańszy, system może być w częsci opisowej bardzo ważnym medium wpływającym na władze lokalne, które moga wymuszać na przedsiębiorcach sektora ochrony środowiska zastosowanie konkretnych technologii w ramach wspolpracy, odpowiednich informacji i wymagań, jakie te firmy muszą spełniać w celu jak najwiekszej efektywności i jak najmniejszych minusów działalności. System ukazuje też jak wielka moc drzemie w krajowych odpadach komunalnych.
Spalanie jako alternatywa wobec energetyki konwencjonalnej
Wykorzystanie odpadów jako paliwa alternatywnego w procesach technologicznych wymaga im nadania określonej, stałej, monitorowanej wartosci opałowej, kaloryczności i stosownej granulacji. Nazywa się to standaryzacją odpadów. Proces przerabiania odpadów komunalnych na paliwo stałe polega na segregacji odpadów z wydzieleniem “lekkiej” frakcji palnej, do której można zaliczyc między innymi: papier, tekstylia, wióry drewniane, trociny, niektóre tworzywa sztuczne. Po odpowiednim przerobie z materiałów tych otrzymuje się paliwo zastępcze. Otrzymany produkt w literaturze swiatowej nazywa się RDF (Refuse Derive Fuell) lub BRAM (Brennsteff aus Mull). W Polsce nosi ono nazwe PAKOM. Proponowany podział paliwa powstałego z odpadów wyglada nastepująco:
cRDF - paliwo pochodzące z odpadow gruboziarnistych, przygotowane na drodze oddzielenia duzych niepalnych frakcji od materiału podawanego do zasobnika; paliwo tego typu jest przeznaczone do spalania masowego z ewentualnym odzyskiem energii;
dRDF - paliwo pochodzące z zagęszczonych odpadów, przytworzone wymaga usunięcia zanieczyszczeń niepalnych, szkła, części metali i innych zanieczyszczeń, osad tworzy cylindryczne grudki o srednicach 15 mm i długosciach rzędu 30 mm; z badan nad wartościa opałowa tego paliwa wynika iz moze ono z powodzeniem zastepowac węgiel w kotłowniach
Przerobienie odpadów komunalnych na paliwo wymaga długotrwałych skomplikowanych procesów, z których najważniejsze to rozdrobnienie, rozdzielenie na frakcje, suszenie, formowanie. Rozdrobnienie pozwala na zmniejszenie wielkości fragmentów masy odpadowej do wymiarów około 10 cm. Cięższe niepalne frakcje metalowe lub krystaliczne sa odrzucane w separatorach balistycznych. Nastepnie odsączany jest mokry osad organiczy pozostawiając sekcje paliwowe. Frakcja palna to przede wszystkim papier, drewno, tekstylia, sznury izolacyjne. Takie materiały nastepnie są wysuszane w suszarce bębnowej, skąd zostaje przetransportowana do brykieciarki, gdzie formowane sa brykiety o standardowych wymiarach 32x32mm. Z doprowadzanej masy odpadów 36% przetwarzane est przez PAKOM, 43% stanowi wilgotna masa organiczna przetworzona na kompost, a 21% to pozostałości metali oraz tworzych sztucznych, z których te pierwsze moga trafić do dalszej przeróbki jako złom.
Od roku 1972 Combustion Equipment Associates oraz Arthur D. Little prowadzili prace zmierzające do maksymalnego wykorzystania energii z odpadów komunalnych i pozysku materiałów do wtórnej obróbki. Efektem współpracy było zaprojektowanie i wybudowanie wyspecjalizowanej instalacji o zdolnosci przerobowej 172-255 kg/h w zakładach ADL oraz CEA-East Bridgewater, Massachussetts w Stanach Zjednoczonych. W wyniku przerobu materiału odpadowego w instalacji powstaje paliwo o nazwie ECO - Fuel II.
W 1976 roku opracowano we Francji i Śzwajcarii technologie która oprocz separacji i paletowania posiadała wewnątrz PAKOM-u związki chemicznestabilizujące biologicznie produkt i równocześnie zmniejszające efekty zanieczyszczenia srodowiska produktami spalania. Technologia ta została udoskonalona przez naukowców hiszpańskich i szwajcarskich. Produkt pozyskany ta metoda to Sibercom. Sibercom posiada wysoką wartość opałową i jest obojętny chemicznie, ponadto charakteryzuje go niska emisja HCl oraz dwutlenku siarki, a także niską wilgotnością oraz brakiem materiałow obojętnych.
Podział spalarni odpadów
Pierwsza generacja spalarni - prezentowana jest przez spalarnie MVA Hamburg I. Zbudowana została dość dawno (1960) charakteryzuje się mechanicznym rusztem schodkowym o wydajności 2-8,5 t/h odpadów. Spalarnia jest pozbawiona jakichkolwiek zabezpieczeń przez zanieczyszczeniem atmosfery.
Druga generacja (w latach 1965 - 1972) charakteryzowała się nowym typem rusztów, sprawniejszymi filtrami spalin, a także lepszym zmechanizowaniem. Tego typu spalarnie znajdują się w Dusseldorfie, Frankfurcie.
Trzecia generacja ( sa to spalarnie powstałe po 1972, ulepszanie oczyszczanie gazów spalinowych przede wsyzystkim chlorowodór HCl oraz fluorowodór HF. Tego typu spalarnie działają w Bremenhaven, krefeld i innych miastach niemieckich.
Czwarta generacja spalarni charakteryzuje się zdolnościa do oczyszczania chlorowodoru HCl, fluorowodoru HF, tlenku węgla CO, dwutlenku siarki SO2, a także chloropochodnych furanów i dioksyn. Tego typu spalarnie powstały po roku 1980 i pracuja w Bielefeld, Schwandorf czy Bonn
budowa spalarni odpadów:
w budowie spalarni odpadów można wyróżnić następujące zespoły urzadzeń:
przyjmowanie odpadów (waga samochodowa, zasobniki bunkrowe, ładowarke odpadów wielkogabarytowych i armatki wodne jako urzadzenia służące do gaszenia w przypadku ewentualnego pożaru.
Spalanie odpadów - lej zasypowy, urzadzenie zasilające wszystkie ruszty, ruszt spalania 0 zasadniczy element zakładu składający się z urządzenia podmuchowego, komory paleniskowej, przedniego i tylnego sklepienia, urzadzenia zasilającego powietrzem wtórnym, urzadzenia wspomagającego do wirowania gazów spalinowych.
Odżużlania (mokry odzulacz, bunkrowy zasobnik żuzla, separator magnetyczny i prasa złomu zelaznego)
chłodzenia spalin, w duzych spalarniach spaliny sa chłodzone w urzadzeniach kotłowych. Konieczne jest zainstalowanie rur w taki sposób aby utworzyły się prześwity, z uwagu na zawartość pyłu w spalinach. Na powierzchniach cieplnych wydziela się metale ciężkie. Do oczyszczania spalin służą odpychacze elektrostatyczne. W celu zapobiegania korozji odpychaczy muszą one zachować rtemperature wyższa od tak zwanego punktu rosy. Wymagane jest mokre oczyszczanie spalin. Odorom można zapobiec poprzez zastosowanie wysokich temperatur spalin powyzej 800 *C
Plazma jako alternatywa
Plazmowa technologia unieszkodliwiania odpadów jako jedna z niewielu posiada ogromne mozliwości unieszkodliwiania przeróżnego rodzaju odpadów począwszy od materiałów bezpiecznych biodegradalnych a skończywszy na metalach ciężkich, dioksynach, furanach i innych substancjach, które się wydzielają podczas spalania w spalarniach konwencjonalnych. W krajach wysoko rozwiniętych ta technologia powoli wkracza w życie i zastępuje konwencjonalne zakłady utylizacji. Stanowią one bowiem sukces zarówno w mierze ochrony środowiska jak i sukces techniczny.
Technologia ta jest znaczącą alternatywa dla konwencjonalnych spalarni. Współczesne badania wykazały iz spalarnie powstałe w Europie i Ameryce w latach 70-tych są przestarzałe i niosą za soba wiele zagrożeń dla srodowiska. Do najważniejszych można zaliczyć:
obecnośc substancji toksycznych w pyłach i popiołach pospaleniowych
mozliwość emisji do atmosfery szkodliwychsubstancji takich jak chlorowodów HCl, metale ciężkie, tlenki azotu i siarki oraz dioksyny i furany
powstanie toksycznych ścieków w procesie schładzania i oczyszczania gazów spalinowych.
Europa zachodnia przezywa obecnie kryzys spalarniowy. Zwiazany jest on glównie z zaostrzającymi się przepisami i rygorystycznymi normami dotyczącymi spalania odpadów i gospodarowania nimi. Przepisy te dotyczą również obrotu taka alternatywną energią.
Prawo wymaga wieloetapowego trudnego przerobu na granicy oplacalności, w wyniku drogiego wdrażania wyspecjalizowanych urządzeń, systemów oczyszczania zanieczyszczeń. Większośc starych spalarni na pewno tym wymaganiom nie sprosta. W tej sytuacji proponowana nowa technologia unieszkodliwiania plazmowego staje się bardzo realna perspektywą.
Plazma jest uważana za czwarty stan skupienia materii. Określa się ją mianem zjonizowany, przewodzący prąd i ciepło gaz, który zawiera tyle samo dodatnich i ujemnych jonów, kóre decyduja o wlaściwościach makroskopowych. Stan jonizacji w gazie osiąga się poprzez podniesienie jego temperatury. Im wyższa temperatura, tym predkość cząstek gazu większa, zatem i stopień zjonizowania większy. Każda substancja może przejśc w stan plazmy w odpowiednio wysokiej temperaturze. Między plazma a gazem nie ma wyraźnej granicy. Swoje szczególne właściwości plazma wykazuje dopiero w obecności pola magnetycznego lub elektrycznego.
Charakterystyczne cechy plazmy to:
kwazineutralność - wypadkowy ładunek wszystkich cząstek plazmy jest równy zetu
sprzężenie elektrostatyczne cząstek
przewodzenie elektryczne
reakcja plazmy na sama siebie za posrednictwem pól elektromagnetycznych
promieniowanie plazmy
W technice stosuje się przede wszystkim plazme niskotemperaturową o zakresie swojej temperatury 2000 - 30000 K bez wyraźnie naznaczonych granic przedziału.
Technologia ta na pierwszym miejscu stawia na mozliwości spalania szelakiego rodzaju odpadów niebezpiecznych oraz bardzo niebezpiecznych, których praktycznie nie można wyeliminować z procesu produkcji papieru jak i spalania w spalarniach nieplazmowych.
Technologia ma tez wielkie znaczenie jesli chodzi o odzysk metali kolorowych, w szczegolności tych najbardziej cennych.
Zalety:
duza moc przerobowa ok. 170 kg/h przy mozliwości pracy 23h/dobe
całkowita destrukcja odpadow niebezpiecznych rzędu 99,9 %
znaczna redukcja zanieczyszczeń gazów odlotowych znacznie poniżej dopuszczalnych norm (zawartość chlorowodoru HCl znacznie ponizej < 50 mg/m3, zawartość CO2, CO, H2O - znikoma, znikoma zawartość tlenku azotu, zawartość dwutlenku siarki całkowicie zlikwidowana.
Pozostałość stała w formie granulatu o strukurze krystalicznej tzw. Witryfikatu zupełnie obojetnego dla otoczenia - przez co umożliwia to składowanie na wysypiskach i zastsowanie do utwardzania powierzchni drogowych
unieszkodliwianie odpadów chlorowych nie powoduje powstawania dioksyn i furanów
wysoka wydajność obróbki przy stosunkowo niewielkich wymiarach instalacji
mozliwośc osiągania bardzo wysokich temperatur od 2000 do 10000 K z dużą elastycznością
łatwośc zastosowania i mała bezwładność termiczna równa kilka sekund
dostarczenie skoncentrowanej energii niezależnie od natury gazu.
Wady:
zasadniczym mankamentem jest stosunkowo duże zuzycie energii elektrycznej równe około 2 Mwh/Mg odpadow co znacznie wpływa na wzrost kosztów eksploatacyjnych instalacji
istnieje mozliwość emisji fal radio-elektrycznych powstających włuku elektrycznych pracującego w obrębie działa plazmowego. Moga wystepować problemy z odbiorem stacji radiowo-telewizyjnych
Rachunek ekonomiczny
Koszty inwestycyjne - 11 840 000 zł (2000 r.)
Koszty eksploatacyjne - 3 254 848 zł/rok
Wydajność instalacji - 1427 Mg/rok
koszt własny obróbki 1 Mg odpadów = koszt eksploatacyjny / wydajność instalacji = 2 280 zł
Obecnie plazmowa technologia unieszkodliwiania odpadów znalazła swoje zastosowanie głównie dla przerobu materiałów niebezpiecznych. Jednak prognozuje się, że znajdzie ona zastosowanie dla unieszkodliwiania innych odpadówJest to proces powolny i wymaga globalnego spojrzenia na gospodarke odpadami i recykling materiałowy. Metoda plazmowa powinna stanowić dodatek do istniejacych dzisiaj innych metod unieszkodliwiania i recyrkulacji. Tylko w ten sposób można z jednego typu odpadów wysublimowac inne, bardziej niebezpieczne, które będą transportowane do instalacji plazmowych.
Technologią, która własnie jest opracowywana jest zbudowanie przenośnego urzadzenia plazmowego do pozbywania się odpadów z tzw. “czarnych punktów” stanowiących bomby ekologicze. Odpady pozostawione w takim miejscu sa pozostawione w miejscach nieosłoniętych, niemonitorowanych ze swobodnym dostepem. Omawia się już system przenośnych plazmotronów z elektrodami grafitowymi do produkcji nieszkodliwych mas krystalicznych z bardzo szkodliwych wysypisk.
Budowa instalacji plazmowej
Instalacja plazmowa zbudowana jest według klasycznej struktury instalacji do procesu spalania konwekcyjnego i składa sie z astepujących elementów:
piec wysokotemperaturowy
palnik plazmowych
komora spalania wtornego
urzadzenie do oziębiania i obróbki spalinowych
komin
Piec wysokotemperaturowy
Tworzy go kadź hutnicza przechyłowa, przystosowana do funkcji pieca plazmowego. Wewnetrzna temperatura, jaka w nim panuje, wynosi 1500-1550*C. Cegły żaroodporne którymi wyłożony jest piec moga wytrzymywać temperatury do 1800 *C
Palnik plazmowy
W instalacji zastosowano palnik plazmowy o mocy cieplnej 1,8 MW. Palnik składa się z 5 podzespołów:
1) generatora plazmy czyli elektrod zasilanych pradem stałym
2)zasilania elektrycznego o mocy przystosowanej do mocy generatora
3)obiegu oziębiania do odzysku ciepła traconego przez elektrody
4)obiegu zasilania gazem plazmogennym
5)systemu kontrolno sterowniczego
Generator plazmy to 2 elektrody współosiowe połączone z komora przepływu gazu plazmogennego
Zasilanie elektryczne stanowi transformator (suchy) , który przetwarza napięcie sieciowe z 5,5 kV na 1 kV
Obieg oziebiania elektrod - kest to hydrauliczny, zamknięty obieg wody zdemineralizowanej z pompa elektryczną, wymiennikiem cieplnym, termostatem.
Obieg zasilania gazem plazmogennym jest to obieg pneumatyczny, który w tym przypadku jest powietrzem , wydajność takiego obiegu to 1000 m3/h, składa się z kompresora powietrza zasysającego powietrze atmosferyczne i sprzężającego do 4 atm, drugiego kompresora sprzężającego z 4 atm do 8 atm, suszarki powietrza.
System kontrolno pomiarowy jest zasilany napieciem 380V(400V) zawiera komputerowy system wraz z automatycznym oprogramowaniem sterującym palnikiem
jak to działa
Do komory, pomiedzy elektrodami wtłaczane jest powietrze ruchem wirowym, o odpowiedniej objetości i cisnieniu atmosferycznym. Jednoczesnie elektrody przyłacza się do elektrody rozruchowej, naładowanej wysokim napięciem kondensatorów. Styk z elektroda powoduje powstanie łuku elektrycznego, powodującego zjonizowanie gazu i utworzenie warstwy plazmy, przez którą płynie prąd wyładowania. Pole magnetyczne, które towarzyszy przepływowi prądu wywołuje przesuwanie i stopniowe przyspieszanie powstałej plazmy w kierunku wylotu palnika. W rezultacie z palnika wydzielana jest wysokoenergetyczna plazma. Dodatkowe pole jest wytwarzane przez cewki indukcyjne. Pole to zapewnia przemieszczanie sie podstawy łuku co jest bardzo wazne iż zapewnia to nie stopienie się elektrody tylniej, w którą uderza strumień elektronów (katoda). Zapewnienie prawidłowego toru plazmy przedłuża zywotność elektrod.
Komora spalania wtórnego wyposarzona jest do efektywnego spalania gazów procesowych, wyposarzona jest w palnik na gaz naturalny o mocy ok 25 kW, który inicjuje to spalanie.
Witryfikacja (zeszklenie odpadów)
obróbka odpadów w piecu plazmowym odbywa się w dwóch fazach faza pierwsza odpowiada procesom ładowanie- topienie. Beczka z materiałem toksycznym jest topiona przez działo palnika o temperaturze 4000 *C . części palne są spalane albo przez powietrze plazmy albo w komorze wtórnego spalania. W drugiej fazie nastepuje WYTOP . Częsci mineralne takie jak mtale i azbest sa przetapiane na granulat w formie krążków o struktórze krzemoglinianu metalicznego tzw. Witryfikaty (stąd nazwa procesu) Podczas procesu wytopu piec jest odcięty od komory ładowania , a palnik jest wyciągany na zewnątrz pieca podnośnikami pneumatycznymi, po powolnym ochłodzeniu w piasku - hartowaniu witryfikaty są poddawane analizom przydatności, testowi liksywiacji (rozpuszczalności) . Tak utworzone sustancje nadają się na odporne na mróz masy dodawane do asfaltu.
BIBLIOGRAFIA
Spalanie odpadów komunalnych - aspekty toksykologiczne /
Andrzej Starek //Bezpieczeństwo Pracy 1998 , nr 4 , s. 2-5
Plasma processing of incineration ashes / Andrzej
Huczko, Grzegorz Chojecki, Jerzy Golimowski, Joanna
Kowalska, Dariusz Dziadko, Hideki Tanaka, Takamasa
Ishigaki .-Streszcz. w jęz. pol. //Chemia, Inżynieria, Ekologia -2002
, nr 1 , s. 9-20
Wybrane zagadnienia ekonomiczne i finansowe termicznego
przekształcania odpadów / Zdzisław Szalbierz .-Streszcz. w
jęz. ang. //Problemy Ekologii 2000 , nr 4 , s. 145-152
Biodegradacja celulozy i materiałów celulozopochodnych /
Lucyna Chmielewska, Anna Krasowska //Aura .-2002 nr 10
s. 18-20
Badania zawarto-ci sadzy w pyle ze spalania odpadów
drzewnych w przedpalenisku z rusztem pochyłym / Wojciech
Cichy, Marek Juszczak, Włodzimierz Prądzyński .-Streszcz.
w jęz. ang. //Zast. Ergon .-2002 nr 1/4 s. 25-30
Aspekty energetyczne i technologiczne recyclingu
makulatury / Marian Szymański .-Streszcz. w jęz. ang. //
Zesz. Nauk., Mech. / ATR Bydg .-Z. 52 .-(2002) s.
123-129
Plazmowa technologia unieszkodliwiania odpadów / Teresa
Łozowicka-Stupnicka, Zbigniew Zaniewski .-Streszcz. w jęz.
ang. //Problemy Ekologii 2000 , nr 4 , s. 153-157
Spalarnia odpadów lobbe w Dąbrowie Górniczej / Marian
Mazur, Robert Oleniacz, Ryszard Januszek //Aura .-1997 ,
nr 4 , s. 30-32
Gospodarka odpadami w kraju i w przedsiębiorstwie /
Paweł Ambrożewicz .-Streszcz. w jęz. ang. //Ekon. Org.
Przeds .-2002 , nr 1 , s. 52-61
Termiczna utylizacja odpadów / Tadeusz Piecuch .-
Streszcz. w jęz. ang. //Rocz. Ochr. -rod .-T. 2 .-(2000) ,
s. 11-37
Współczesne gospodarowanie odpadami / Irena Bojanowska,
Wojciech Kacperski .-Streszcz. w jęz. ang. //Prz.
Nauk.-Dydak .-T. 1 .-(1996) , s. 15-23
Energetyczne wykorzystanie odpadów w instalacjach
spalających / Karl E. Lorber, Michael Nelles, Harald
Tesch, Arne Ragossnig .-Tekst również w jęz. niem. ;
Streszcz. w jęz. ang. //Zeszyty Naukowe Wydz. Bud. / PKoszal .-
Nr 17 .-(1999) , s. 1-86
Wynalazki na nowe tysiąclecie / Ryszard Bobecki //Nauka
i Przyszł .-2000 , nr 6 , s. 22-23
Współczesne metody unieszkodliwiania odpadów Cz. 2-3 /
Andrzej Wesołowski //Aura .-1998 , nr 7 , nr 8 , s. 14-16
, s. 17-18
Dobór parametrów technologicznych procesu brykietowania
odpadów lignocelulozowych przemysłu lniarskiego / Józef
Filipczak, Stanisław Dolny .-Streszcz. w jęz. ang. //Pr.
Komis. Technol. Drew. / PTPN .-T. 15 .-(1997) , s. 21-34
Arc plasma utilization of organic chemical waste /
Andrzej Huczko, Hubert Lange, Andrzej Resztak, Piotr
Wrona, Przemysław Byszewski //Pol. J. Appl. Chem .-1995 ,
nr 3 , s. 459-462
Współczesne metody unieszkodliwiania odpadów [Cz. 1] /
Andrzej Wesołowski .-Streszcz. w jęz. ang. //Aura .-1998 ,
nr 6 , s. 8-10
Termiczna utylizacja odpadów - szanse i ryzyko / Rafał
Ciesielski //Kwart. Opol .-1997 , nr 2 , s. 56-65
Doświadczenia niemieckie
Energia z odpadów / Jerzy Winiarski .-Streszcz. w jęz.
ang. //Aura .-1997 , nr 6 , s. 14-15
Gospodarka odpadami drzewnymi w Polsce ze szczególnym
uwzględnieniem odpadów przeznaczonych na cele energetyczne
/ Ewa Ratajczak, Aleksandra Szostak .-Streszcz. w jęz.
ang. //Pr. Inst. Technol. Drew .-1994 , z. 1/2 , s. 3-18
Odpady przemysłowe jako źródło surowców / Jan
Kalembkiewicz .-Streszcz. w jęz. ang. ros. //Zeszyty Naukowe
PRzesz., Chem .-Z. 11 .-(1993) , s. 79-104
Badania właściwości paliwowych odpadów skór garbowanych
chromowo / Witold Taborski .-Streszcz. w jęz. ang. //Chem.
Inż. Ekol .-2001 , nr 4 , s. 399-406
Badania kinetyki suszenia produktów odpadowych
pochodzenia roślinnego przeznaczonych na opał / Elżbieta
Skorupska, Roman Hejft .-Streszcz. w jęz. ang. //Zesz.
Nauk. PBiałost., Bud. Masz .-Z. 8 .-(2001) , s. 419-426
Thermal and ecological aspects of utilization of wood
wastes / Andrzej Buczek, Stanisław Słupek, Dariusz Kowal,
Jan Pasierb .-Streszcz. w jęz. pol. //Metal. Found. Eng .-
2000 , nr 1 , s. 49-54
Wykorzystanie energii z odpadów jako element
nowoczesnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi /
Lidia Sieja //Ekopartner .-1999 , nr 10 , s. 24-25
Composite fire retardant particleboards made of
lignocellulosic wastes and mineral particles / Ryszard
Kozłowski, Bożena Mieleniak, Alojzy Przepiera, Małgorzata
Helwig .-Streszcz. w jęz. pol. //Natur. Fibr .-Vol. 41 .-
(1997) , s. 123-128
Paliwa z odpadów - procesy spalania / Janusz W. Wandrasz
//Kwart. Opol .-1997 , nr 2 , s. 66-74
Logistyka recyrkulacji odpadów - istota i cele główne
Cz. 2 / Zbigniew Korzeń //Logistyka .-1996 , nr 2 , s. 2-8
Zasoby i przyrodnicze użytkowanie odpadów organicznych /
Jan Siuta .-Streszcz. w jęz. ang. //Aura .-1997 , nr 2 ,
s. 7-10
Opakowania jako obciążenie środowiska w kontek-cie
integracji Polski z UE / Tomasz Wałowski //Aura .-2001 ,
nr 1 , s. 7-9
ł Opakowania - gospodarka - Polska
ł Odpady - recykling - Polska
ł Polska - integracja z Unią Europejską
Nowoczesne technologie termicznej utylizacji odpadów
Cz. 1 / Tadeusz Pająk //Ekopartner .-1999 , nr 11 , s.
26-27
Nowoczesne technologie termicznej utylizacji odpadów
Cz. 2 / Tadeusz Pająk //Ekopartner .-2000 , nr 13[1] , s.
10
Nowoczesne technologie termicznej utylizacji odpadów
Cz. 3 / Tadeusz Pająk //Ekopartner .-2000 , nr 2 , s.
14-15
Problemy utylizacji odpadów włókienniczych / Renata
Salerno-Kochan .-Streszcz. w jęz. ang. //Zeszyty Naukowe / AE
Krak .-Nr 525 .-(1999) , s. 5-13
Biodegradowalno-ć wyrobów włókienniczych / Renata
Salerno-Kochan, Jadwiga Szostak-Kotowa .-Streszcz. w jęz.
ang. //Zeszyty Naukowe / AE Krak .-Nr 525 .-(1999) , s. 15-28
System zagospodarowania osadów -ciekowych i odpadów
organicznych //Ekopartner .-1998 , nr 12 , s. 9-11
Technologia Spółki Wodno--ciekowej GWDA
Plasma pyrolysis - a novel method of waste destruction /
Krystyna Cedzyńska, Zbigniew Kolaciński //Pol. J. Appl.
Chem .-1998 , nr 2 , s. 143-149
Plazmowanie - nowa metoda utylizacji odpadów / Stanisław
Abramczyk .-Streszcz. w jęz. ang. //Aura .-1999 , nr 4 ,
s. 6
Termiczna destrukcja odpadów podstawową metodą ich
unieszkodliwiania / Edward Bzdyra //Ochr. -rod., Prawo
Polit .-1997 , nr 2 , s. 28-35
Ciepło spalania i warto-ć opałowa trocin, słomy i
papieru / Sławomir Obidziński, Roman Hejft .-Streszcz. w
jęz. ang. //Zeszyty Naukowe PBiałost., Bud. Masz .-Z. 8 .-
(2001) , s. 363-371
Badania ograniczania emisji tlenku węgla ze spalania
odpadów drzewnych na ruszcie pochyłym z otwieraną komorą
spalania / Marek Juszczak .-Streszcz. w jęz. ang. //Chem.
Inż. Ekol .-1997 , nr 5 , s. 713-716
Dobór sorbentów do wydzielania wielopier-cieniowych
węglowodorów aromatycznych ze spalin powstałych w wyniku
spalania paliw stałych w piecach domowych / Marianna
Czaplicka, Krystyna Kubica, Zygfryd Witkiewicz .-Streszcz.
w jęz. ros. ang. //Biul. WAT .-2000 , nr 8 , s. 129-140
Powstałe z ognia / Arvind Varma ; tł. z ang. Andrzej
Huczko //-wiat Nauki .-2000 , nr 10 , s. 42-45
Wykorzystanie fal cieplnych w syntezie spaleniowej
The chemiionization in the chlorination of
dichlorosilane (DCS) at low temperatures and pressures /
N.M. Rubcov, S.M. Temcin, V.I. Cernys, G.I. Cvetkov //
Arch. Comb .-1995 , nr 1/2 , s. 43-47
Spalanie paliw stałych w kotłach fluidyzacyjnych /
Zbigniew Bis, Władysław Gajewski .-Streszcz. w jęz. ang. //
Arch. Spal .-2001 , nr 1 , s. 48-63
Degradation of cellulose by nitrogen-fixing strain of
Bacillus polymyxa / Ewa Górska, Barbara Tudek, Stefan
Russel //Acta Microb. Pol .-2001 , nr 2 , s. 129-137
Papier ekologiczny / Andrzej Marek //Gutenberg .-2001 ,
nr 1 , s. 27-28
Badania nad rozkładem biologicznym związków
zaklejających, stosowanych w produkcji papieru do trwałego
przechowywania / Elżbieta Chru-ciak .-Streszcz. w jęz.
ang. ros. //Arch. Pol .-1999 , nr 2 , s. 22-24
Produkcja papieru / Stefan Jakucewicz .-Papier w
poligrafii cz. 2 //Wydawca .-1999 , nr 3 , s. 21, 23
Magazynowanie i bezpieczne przesyłanie chloru /
Stanisław Kubasiak //Atest .-1997 , nr 10 , s. 34-37
Dot. zagrożeń w przemy-le celulozowo-papierniczym
Wynalazek rodem z Chin / Teresa Windyka //Gutenberg .-
2001 , nr 1 , s. 18-19
Historia produkcji papieru
Technology of flax and hemp processing for the textile
and cellulose-paper industries / Jerzy Mańkowski, Ryszard
Kaniewski, Władysław Rynduch .-Tekst również w jęz. pol. //
Natur. Fibr .-Vol. 40 .-(1996) , s. 63-67
Lis Wojciech
Pozyskiwanie makulatury - wysokiej jako-ci substytutu
drewna : aspekty ekonomiczne i technologiczne / Wojciech
Lis, Elżbieta Mikołajczak ; [Akademia Rolnicza im. Augusta
Cieszkowskiego w Poznaniu]
Poznań : "Prodruk" , 2002 .-102 s. : il., mapy kolor.
; 24 cm
Surma- -lusarska Barbara
Wpływ struktury i składu chemicznego drewna na wydajno-ć
i wła-ciwo-ci mas celulozowych siarczanowych / Barbara
Surma--lusarska
Łódź : Wydaw. PŁ , 1992 .-88, [1] s. : fot., wykr.
; 24 cm
Zeszyty Naukowe / Politechnika Łódzka ; nr 651
. Rozprawy Naukowe
Lewowicki Stanisław
Analiza możliwo-ci wykorzystania wybranych surowców
wtórnych i odpadowych przemysłu papierniczego, drzewnego i
energetycznego / Stanisław Lewowicki
Częstochowa : Wydaw. PC , 1997 .-141, [3] s. : wykr.
; 24 cm
Monografie / Politechnika Częstochowska , 0860-5017
; nr 45
Juszczak Marek
Ekologiczne spalanie odpadów drzewnych : badania
przemysłowe ograniczania emisji tlenku węgla i tlenku
azotu / Marek Juszczak
Poznań : Wydaw. P P , 2002 .-125, [1] s. : il. ; 24 cm
Rozprawy / Politechnika Poznańska , 0551-6528
; nr 368
Streszcz ang.
Rosik- Dulewska Czesława
Podstawy gospodarki odpadami / Czesława Rosik-Dulewska
Warszawa : Wydaw. Naukowe PWN , 2000 .-304, [1] s.
: il. ; 24 cm
SpalarNIE! czyli... Jak powstrzymać lobby spalarniowe i
rozwiązać problem odpadów / [red. Piotr Rymanowicz]
; Federacja Zielonych, Ogólnopolskie Towarzystwo
Zagospodarowania Odpadów
Kraków : [OTZO "3R"] , 1994 .-S. 3-58 : rys., wykr.
; 28 cm
Rosik- Dulewska Czesława
Podstawy gospodarki odpadami / Czesława Rosik-Dulewska
Lublin : "Ekoinżynieria" , 1999 .-302 s. : rys., wykr.
; 24 cm
Jurasz Franciszek
Gospodarka surowcami wtórnymi / Franciszek Jurasz
Warszawa : Państ. Wydaw. Naukowe , 1989 .-319, [1] s.
; 21 cm
Surowcowa gospodarka odpadami : praca / pod red. Lecha
Sitnika ; Fundacja PROEKO
Wrocław : Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
, 1997 .-168 s. pag. varia : fot., 2 mapy, wykr. ; 30 cm
Kotowski Włodzimierz
Utylizacja i gospodarka odpadami / [Włodzimierz
Kotowski] ; Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w
Bytomiu .-Wyd. 2 popr. i uzup
Bytom : WSEiA , 2001 .-195 s. : il. (w tym kolor.)
; 23 cm
Ambrożewicz Paweł
Zwarty system zagospodarowywania odpadów / Paweł
Ambrożewicz
Białystok : "Ekonomia i środowisko" , 1999 .-279 s.
: il. ; 23 cm
Tomczak Jolanta
Gospodarka opakowaniami i surowcami wtórnymi w
magazynach przedsiębiorstw handlowych
Bydgoszcz : TNOiK , 1979 .-90 s. ; 20 cm
Biblioteczka Organizatora Gospodarki Magazynowej w
Przedsiębiorstwie Handlowym : materiały szkoleniowe
; z. 3
Jolanta Tomczak, Andrzej Weselik ; Towarzystwo Naukowe
Organizacji i Kierownictwa, Oddział w Bydgoszczy,
Metodyczny Ośrodek Doskonalenia Organizatorów
Czerwiński Sławomir
Gospodarka surowcami wtórnymi i opakowaniami w
przedsiębiorstwie przemysłowym / Sławomir Czerwiński
Bydgoszcz : Towarzystwo Naukowe Organizacji i
Kierownictwa. Oddział , 1978 .-71 s. : tab. ; 20 cm
Streżyńska Anna
Ochrona środowiska w Polsce na tle regulacji
europejskich : gospodarka odpadami / Anna Streżyńska
; [Biuro Doradztwa Prawnego Kulesza i Kamiński s.j.]
Warszawa : "Elipsa" : na zlec. Brytyjskiego Funduszu
Know How , 2000 .-160 s. ; 24 cm
Samorząd Lokalny Wobec Integracji Europejskiej
; z. 11
Na okł. odmienna nazwa serii: Samorząd Terytorialny a
Unia Europejska
Gospodarka odpadami / [red. Jan Siuta, Gabriel Borowski]
Lublin : "Ekoinżynieria" , 1998 .-255, [1] s. : rys.,
wykr., err. ; 24 cm
Przedruk publ
83-908526-2-4
- Odpady - gospodarka - Polska - od 1989 r.
Grochowicz Ewa
Ochrona przed odpadami / Ewa Grochowicz, Jan Korytkowski
Warszawa : WSiP , 1998 .-144 s., [8] s. tabl. kolor.
: fot., 2 mapy, rys., wykr. ; 21 cm
Ochrona środowiska ; 4
Szychta Grażyna
Gospodarka odpadami w województwie poznańskim w roku
1995 / Grażyna Szychta ; Państwowa Inspekcja Ochrony
środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony środowiska w
Poznaniu
Borkiewicz Jerzy
Gospodarka odpadami przemysłowymi a ekologia / Jerzy
Borkiewicz
Katowice : "Silesia" : Wydział Ekologii Urzędu
Wojewódzkiego , 1993 .-116, [1] s. : rys. ; 21 cm
Biblioteczka Fundacji Ekologicznej "Silesia" ; t. 6
Ocena możliwości minimalizacji odpadów / [przekład z
ang. Piotr Wypych]
Łódź : Fundacja Promocji Czystych Technologii TECHEKO
, [2000] .-97, [2] s. : 1 il. ; 29 cm
Książka o odpadach / tekst Barbara Veit i Christine
Wolfrum ; il. Susanne Breunig [!], Michael Keller i Harald
Vorbrugg ; przekł. Czesław Bonenberg
Kraków : Polski Klub Ekologiczny , cop. 1995 .-77, [3]
s. : il. kolor., mapa ; 18 cm
Żakowska Hanna
Jak rozwiązywać problemy odpadów opakowaniowych? :
metody utylizacji, znaczenie projektowania, technologie
ponownego przetwórstwa, ustawa o odpadach, wytyczne
Dyrektywy 94/62/94, recycling-lista przedsiębiorstw
/ oprac. Hanna Żakowska ; Centralny O-rodek
Badawczo-Rozwojowy Opakowań .-Wyd. 2 zauktualiz
Warszawa : COBRO , 1998 .-[1], 58 s. : rys. ; 30 cm
Jednolita klasyfikacja odpadów / zespół aut. Alicja
Aleksandrowicz [et al.] ; Instytut Ochrony środowiska
Warszawa : IO- , 1993 .-85 s. ; 24 cm
Wybrane zagadnienia gospodarki odpadami
Warszawa : Wydaw. Katalogów i Cenników , 1977 .-115 s.,
[1] k. tabl. : il. 1 tab. ; 25 cm
Odpady przemysłowe i komunalne = (Industrial and
municipal wastes) : praca zbiorowa / pod kier. Zdzisława
Małeckiego ; oprac. J[anusz] Faber [et al.] ; Komitet
Inżynierii środowiska Polskiej Akademii Nauk
[Kraków] : Biuro Usług Geotechnicznych i
Kartograficznych "Terra" , 1995 .-219 s., [1] k. tabl.
złoż. : fot. (gł. kolor.), 2 mapy, 1 pl., rys. ; 24 cm
Problemy Sozologiczne Aglomeracji Miejsko-Przemysłowych
; biul. 1
Budniak Florian
Gospodarka odpadami przemysłu drzewnego / Florian
Budniak
Warszawa : Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT , 1977
.-18, [2] s. : 2 tab. ; 30 cm
Cholewiński Jerzy
Nowoczesne metody pozysku energii i odzysku surowców
wtórnych z odpadów komunalnych / Jerzy Cholewiński
; Instytut Kształtowania środowiska
Warszawa : Wydawnictwa Akcydensowe , 1979 .-95, [1] s.
: il., tab., wykr. ; 24 cm
Konferencja z udziałem go-ci zagranicznych nt. [na
temat] Zagospodarowanie odpadów włókienniczych i innych
surowców wtórnych : [Łódź, listopad 1985 r. /
Stowarzyszenie Włókienników Polskich, Zrzeszenie
Przedsiębiorstw Przetwórstwa Surowców Wtórnych]
Pyłka, Gułowska - Ekologia z ochroną środowiska -
Kacperski Wojciech Tadeusz - Inżynieria środowiska Nt. 2 - Gospodarka odpadami - Wydawnictwo Politechniki Radomskiej 2003
Bernd Bilitewski, Georg Hardtle, Klaus Marek ; [aut. rozdz. 10 Gospodarka odpadami w Polsce - Bronisław Bartkiewicz ; tł. na jęz.pol.
Bronisław Bartkiewicz, Ewa Lisicka, Wojciech Przywecki]- Warszawa : "Seidel-Przywecki", 2003.
Poligrafia a ochrona środowiska : najlepsze dostępne techniki (BAT) w przemyśle poligraficznym / wyd. pol. przygot.zespół w składzie Jerzy Hoppe [et al.].
Warszawa: bCentralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu
Poligraficznego, 2001.
Dariusz Hybiel - Nowy rekord! 15 456 stron ustaw ! - Najwyższy czas - Nr 2(712) 10 stycznie 2004 - Oficyna Konserwatów i Liberałów
Weidermuller R.: Papiermachen, Falkenverlag, Niederhausen1980, s. 10-11
Szwarcsztajn E.: Przygotowanie masy papierniczej, Wydawnictwo naukowo-techniczne 1975
Pourvis I. R. M.: Spalarnie odpadów komunalnych w Wielkiej Brytanii, materiały III Międzynarodowej Konferencji: “Spalanie odpadów - technologie i problemy”, Szczyrk 30.09-02.10 1997, Łódź 1997
Verkuyl A..: Spalarnie odpadów nowej epoki, materiały III Międzynarodowej Konferencji: “Spalanie odpadów - technologie i problemy”, Szczyrk 30.09-02.10 1997, Łódź 1997
Jerzy J., Pilawski M., Siekierski T..: walory energetyczne odpadów komunalnych, materiały III Międzynarodowej Konferencji: “Spalanie odpadów - technologie i problemy”, Szczyrk 30.09-02.10 1997, Łódź 1997
Petela R.: Odgazowanie, zgazowanie, spalanie, Gliwice 1969
Cholewiński J.: Nowoczesne metody pozysku energii i odzysku surowców wtórnych z odpadów komunalnych, Instytut kształtowania srodowiska, Warszawa 1979.
Roga B, Wnękowska L. - Analiza wegla i koksu -Warszawa 1966
Zieliński J. Przywarska R. Oczyszczanie miast i unieszkodliwianie odpadów, Politechnika Śląska, Gliwice 1977
© 2003 Robert Gabor