prawoznawstwo kolos 1, Kiniorek90

Prawo- zbiór reguł ustanowionych lub uznawanych przez odpowiednie organy władzy publicznej, wobec których posłuch zapewniony bywa w ostateczności dzięki przymusowi, jaki stosować może państwo.

Język prawniczy - specyficzny język używany przez osoby stosujące i interpretujące prawo. Jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie. Jest to język II stopnia (metajęzyk).
definicja legalna - przepisy ustalające obowiązujące znaczenia używanych terminów. W polskim prawie sposób używania definicji legalnych zawarty jest w zasadach techniki prawodawczej. Zgodnie z nimi definicje legalną zamieszcza się w tekście prawnym, jeśli:dane określenie jest wieloznaczne, dane określenie jest nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości, znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenia.

glosa - naukowy komentarz do orzeczenia sądowego zawierający jego analizę. Glosa może być aprobująca lub krytyczna (w pełni lub częściowo) w stosunku do komentowanego orzeczenia.

komentarz - podsumowanie całej wiedzy o danym akcie prawnym. Jego historia, orzecznictwo, spory z nim związane.

klauzula generalna - zwrot lub wyrażenie niedookreślone, zawarte w akcie normatywnym, umożliwiające zastosowanie pewnego stopnia dowolności w wykładni prawa. Nie ma całkowicie swobodnej decyzji, bo granice tej decyzji są zawarte są w przepisach jako odesłania pozasystemowe.

Prawo materialne — normy prawne bezpośrednio regulujące treść stosunków prawnych (obowiązki, uprawnienia, sankcje) pomiędzy podmiotami prawa

Prawo formalne, procesowe — zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej. Wyróżnia się prawo procesowe cywilne, karne, administracyjne.

Prawo przedmiotowe- ogół norm składających się na system prawa.

Prawo podmiotowe- to zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach. Np.: nabyłem prawo do emerytury

Prawo publiczne- prawo regulujące stosunki między państwem, a obywatelem oraz między organami państwa.

Prawo prywatne- prawo regulujące stosunki między równouprawnionymi podmiotami.

przepis prawny - wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną zawartą w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona jako art., paragraf itd.

wypowiedź normatywna - wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby lub osób żądanie albo upoważnienie do określonego zachowania się.

Funktor normotwórczy- wyrażenie powinności w wypowiedziach normatywnych (musi, powinien, należy).

Dyrektywy celowościowe- wypowiedzi normatywne o charakterze norm postępowania (zakreśl X jeśli wybierasz kandydata Y).

Wypowiedź deskryptywna (opisowa)- zdania w sensie logicznym stwierdzające fakty.

Ocena zasadnicza samoistna- rodzaj wypowiedzi oceniającej subiektywnie. Nie może być traktowana logicznie w kategoriach prawdy.

Ocena o charakterze instrumentalnym- rodzaj wypowiedzi oceniającej, ale mogący być traktowany w kategoriach prawdy lub fałszu, bo jest związek między środkiem a celem.

Wypowiedzi dokonawcze, performatywne- wypowiedzi wyrażające sens aktów konwencjonalnych. Polegają na dokonaniu konwencjonalnej zmiany rzeczywistości, ale tylko wypowiedziane w konkretnych okolicznościach opisanych w ustawie.

Norma postępowania- wypowiedź normatywna której towarzyszy pewien kontekst społeczny w postaci przekonania o możliwości narzucenia adresatowi przez autora wypowiedzi wzoru zachowania wyrażonego w wypowiedzi, ów wysłowiony nakaz, zakaz lub dozwolenie określonego postępowania. Zawsze zawiera adresata normy, wzór postępowania, okoliczności warunkujące zachowanie.

Normy społeczne- są one formułowane przez pewne grupy społeczne i równocześnie kierowane przez jej członków.

Normy moralne- odnoszą się do do tych zachowań człowieka, intencji i jego postaw, które oceniamy w kategoriach dobra i zła.

Nurt perfekcjonityczny (maksymalistyczny)- moralność cnót. Domaga się od człowieka dążenia do doskonałości.

Nurt solidarnościowy (minimalistyczny)- skupia się na spełnianiu określonych podstawowych obowiązków wobec siebie i innych. Zasady dobrego współżycia z innymi ludźmi.

Normy obyczaju- odwołują się do określonej konwencji społecznej i dotyczą zachowań ujmowanych w kategoriach wypada, nie wypada czynić w danych okolicznościach, środowisku..

normy organizacji - szczegółowe normy postępowania, sankcjonujące obowiązujące członków danej organizacji, ustalane przez odpowiednie organy w statutach.

Normy religijne- normy uzasadnione w kategoriach dobra i zła(„dobrego uczynku” lub grzechu). Są to normy moralne odwołujące się do autorytetu Boga, Absolutu, bogów lub Istoty Najwyższej. Normy zależą od wyznawanej religii. Posiadają specyficzne, charakterystyczne dla siebie sankcje.

norma prawna- wzór postępowania generalny i abstrakcyjny, ustanowiony przez ustawodawcę. Jest najmniejszym stanowiącym sensowną całość elementem prawa. Ma ona dwie zasadnicze cechy:

generalność - norma jest skierowana do pewnej kategorii adresatów i okoliczności

abstrakcyjność- wzór zachowania określony jest przez wskazanie konkretnych cech tego zachowania (wskazanie zachowania jednorazowego) w indywidualnie określonych okolicznościach.

Normy heteronomiczne- normy moralne obowiązujące ze względu na nakaz jakiegos zewnętrznego autorytetu, któremu przypisuje się szczególną trafność ocen moralnych np. rodziny, władzy kościelnej.

Normy autonomiczne- wynikające z nakazu sumienia lub rozumu.

Internalizacja- wpajanie jednostce norm moralnych poprzez proces wychowania i są przez nią przyjmowane za własne.

Sankcja- konsekwencje grożące za nieprzestrzeganie dyspozycji normy.

Minimum moralności- normy prawne zawsze powinny być dostosowane do treści norm moralnych dominujących w społeczeństwie.

Sankcja sformalizowana (skupiona) - reakcja sformalizowanej instytucji na naruszenie towarzysząca normom moralnym podjęta w przypisanym trybie.

Sankcja rozproszona i spontaniczna- potępienie i odrzucenie ze strony grupy społecznej, do której należy osoba działająca niezgodnie z powinnością.

Odniesienia pozasystemowe- pozaprawne kryteria ocen poprzez użycie nieostrych określeń jak, dobra wiara, niskie pobudki, bądź odesłanie wprost do pozaprawnych porządków normatywnych np. norm miejscowego obyczaju kupieckiego

Kultura prawna- w znaczeniu węższym to wieź jednostki i grup społecznych o obowiązującym prawie, stosunek do tego prawa, oceny prawa i postulaty co do jego zmian. W szerszym to stan prawa, doktryny prawa, nauka o prawie, źródła, stosunek norm prawnych do norm religijnych, instytucje zajmujące się tworzeniem prawa plus wszystko to co w węższej def.

Etyka zawodowa- doktryna moralna systematyzująca oceny i normy moralne związane z wykonywaniem określonego zawodu, względnie formułującą normy postulowane do przyjęcia przez przedstawicieli danego zawodu. Lub odnosi się przede wszystkim do norm postępowania danej grupy zawodowej. Stara się opisać wzór osobowy, cele etyczne zawodu, normy postępowania i typowe konflikty etyczne mogące się pojawić w praktyce zawodowej.

Etyka dyskursu- standardy etycznego postępowania mają różny status, dla których sankcje przynależą do różnych porządków normatywnych( prawnego, moralnego, obyczajowego).

Kodeksy deontologiczne - zbiór zasad etyki zawodowej i godności zawodu. Obejmują one zazwyczaj trzy typy norm: normy regulujące stosunki członków danego zawodu ze społeczeństwem, reguły postępowania według członków swojej grupy zawodowej, reguły techniczne wykonywania danego zawodu.

Państwo- podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące Elementy: stałą ludność, suwerenną władzę, określone terytorium oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe. Organizacja ta ma charakter przymusowy.

Koncepcja norm sprzężonych - koncepcja budowy normy składającej się z normy sankcjonowanej i sankcjonującej.

Norma sankcjonowana- norma określająca adresata i warunki, w jakich jest mu coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić oraz treść owego zakazu, nakazu czy dozwolenia

Norma sankcjonująca - zastosowanie dolegliwości w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej, której rodzaj i stopień jest wyznaczany w treści tej normy.

Adresaci pierwotni - dłużnicy, właściciele, żołnierze

Adresaci wtórni - sąd, minister do spraw ochrony środowiska, urząd skarbowy

Koncepcja trójelementowa - koncepcja budowy normy składającej się z hipotezy, dyspozycji, sankcji.

Hipoteza- część normy w której określa się adresata normy oraz warunki lub okoliczności w których adresatowi temu jest nakazane/dozwolone/zakazane coś czynić.

Dyspozycja (następnik) - drugi element składowy normy prawnej. Określa ona postępowanie do jakiego zobowiązany jest - w okolicznościach określonych przez hipotezę - adresat normy. Formułuje nakazy, zakazy lub dozwolenia.

Czyn - faktyczne zachowania psychofizyczne, których przebieg lub następstwo są uregulowane przez prawo.

Czynności konwencjonalne - zachowania, którym istniejące normy nadają specyficzne znaczenie, inne niż to, które wynikałoby z psychofizycznego przebiegu tych czynności i ich faktycznych skutków.

Reguły sensu - reguły, które regulują sposób dokonania czynności konwencjonalnej.

Czynności prawne - zachowania osób prawnych i fizycznych mające charakter prawnie istotnych czynności konwencjonalnych. Elementy, z których się składa to oświadczenie woli i skutek prawny. Każda czynność prawna jest czynnością konwencjonalną, ale nie na odwrót.

Porządek prawny - utrzymanie na określonym terytorium norm ( reguł i zasad)

Podstawowa czynność prawna - norma określa czyjś obowiązek.

Pochodna sytuacja prawna - w świetle dyspozycji, adresat na zachować się w określony sposób wobec jakiejś osoby. Np.: uprawnienie

Obowiązek- norma prawna ustanawia dla danego rodzaju adresatów i w danych warunkach nakaz lub zakaz określonego postępowania

Zobowiązanie przemienne ( obligatio alternativa) - pozostawiamy adresatowi normy wybór co do sposobu zachowania się, mimo sformułowania nakazu.

Upoważnienie przemienne (facultatas alternativa) - gwarant może zwolnić się z obowiązku naprawienia szkody przez spełnienie świadczenia ciążącego na dłużniku.

Zaniechanie- powstrzymanie się od zachowania nakazanego przez dyspozycję normy prawnej i jest sankcjonowane.

Zakaz - typy zachowań uznane przez normę za niedopuszczalne, których złamanie pociąga za sobą negatywne konsekwencje.

Dozwolenie - są jedynie funkcją zakazów i nakazów: jest to przestrzeń wolna powstała w wyniku ograniczenia zakazami całej sfery faktycznie możliwych zachowań.

Zachowania prawnie indyferentywne - obywatelom i podmiotom prawa (bez władz) jest dozwolone wszystko co nie jest prawnie nakazane lub zakazane.

Dozwolenie słabe- swoboda działania polegająca na braku zakazów odnoszących się do pewnej dziedziny spraw. Działania lub zaniechania podjęte w ich granicach nie powodują żadnych skutków prawnych.

Dozwolenie mocne - zachowanie które mimo że nie są danym adresatom ani nakazane ani zakazane rodzą za sobą skutki prawne i są uregulowane przez prawo.

Prawo milczy - prawo jest obojętne wobec sposobów zachowania się mieszczących się normy.

Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa, jeśli nie przewiduje tego ustawa karna

Sfera milczenia - to co nie jest zakazane jednostce jest z jej punktu widzenia dozwolone. Ale nie odnosi się to do organów władzy publicznej.

Uprawnienie - norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych warunkach pewną możliwość zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata, przy czym inne osoby obowiązane są zachowywać się wobec uprawnionego w określony sposób (pochodna sytuacja prawna)

Uprawnienia podmiotów do własnych zachowań - obejmują wolności prawnie chronione i prawa-upoważnienia.

wolności prawnie chronione - sytuacje w których prawo reguluje możność podejmowania zachowań o charakterze czynów.

Prawa- upoważnienia - określone przez przepisy prawne uprawnienia do dokonywania istotnych prawnie czynności konwencjonalnych. W prawnie publicznym są nazywane również kompetencjami.

Immunitet - uprawnienie, którego istotą jest nie podleganie kompetencji innych podmiotów.

Przywilej - uprawnienie do własnych zachowań, polegający na tym że podmiot uprawniony jest do podejmowania pewnych działań w sposób wyłączny lub z pierwszeństwem wobec innych osób, albo też uprawniony do traktowania szczególnie korzystnego w porównaniu z innymi podmiotami.

Roszczenia - uprawnienia sensu-stricto - roszczenia- uprawnienie do cudzych zachowań, których istotą jest uprawnienie do żądania do oznaczonej osoby zachowania się w określony sposób.

Roszczenia materialne - pojawia się między dwoma podmiotami, gdy skonkretyzuje się już między nimi stosunek prawny.

Roszczenie procesowe - uprawnienie do występowania przez uprawniony podmiot z wnioskiem o ochronę np. do sądu.

Prawo podmiotowe - zespół uprawnień służących podmiotowi prawa (osobie fizycznej lub prawnej). Podmiot może swobodnie podejmować decyzje, co do swojego zachowania, swobodnie wykonywać przedsięwzięte działania oraz możność domagania się od innych wykonania obowiązków nałożonych na nich przez normy prawne, które są niezbędne do wykonywania danego uprawnienia.

Prawo podmiotowe proste - odpowiada pojedynczym uprawnieniom.

Prawo podmiotowe złożone - odpowiada zespołowi uprawnień różnego rodzaju.

Prawo erga omnes - prawo podmiotowe skuteczne wobec wszystkich, skuteczne w stosunku do każdego, bez względu na to czy strony zawarły jakąś umowę.

Prawo inter partes - prawo podmiotowe skuteczne tylko między stronami stosunku prawnego, jest skuteczne wyłącznie wobec drugiej strony.

Prawo podmiotowe majątkowe - przysługują adresatom norm prawnych w związku z określonymi wartościami majątkowymi.

Prawo podmiotowe nie majątkowe - (osobiste) - powstają i są chronione niezależnie do wartości majątkowych.

Kompetencja- upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania określonej doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym skorzystanie z takiego upoważnienia przez podmiot uprawniony powoduje powstania po stronie innego podmiotu obowiązku określonego zachowania się.

Zakres stosowania normy kompetencyjnej - słada się z wskazania podmiotu upoważnionego, przedmiotu kompetencji i sposobu korzystania z niej.

Zakres normowania normy kompetencyjnej - to obowiązek dla podmiotu kompetencji zareagowania w określony sposób na skorzystanie z kompetencji przez podmiot uprawniony.

Upoważnienie fakultatywne (kompetencja)- uprawnienie do samodzielnego określania treści decyzji.

Upoważnienie obligatoryjne - obowiązek skorzystania z kompetencji przez konkretny podmiot

Władza dyskrecjonalna - luz decyzyjny - swoboda podejmowania decyzji przez organ państwa, po to aby ułatwić mu wykonywanie zadań. ( w sądach nazywa się również właściwością)

Kompetencja rzeczowa- wyznacza zakres zagadnień należących do kompetencji danego organu.

Kompetencja miejscowa- realizowana na określonym obszarem, co do którego organ może podejmować decyzje władcze.

Kompetencja hierarchiczne - zakres spraw, co do których organ może podejmować decyzje władcze ze względu na swoje usytuowanie w hierarchii organów danego rodzaju.

Prerogatywy - uprawnienia głowy państwa do podejmowania decyzji, niepodlegających kontrasygnacie premiera lub ministra i przez to wyłączone spod kontroli parlamentu.

Sankcja skupiona- dolegliwość, którą upoważnione do tego organy państwa wymierzają naruszycielom norm prawnych. Państwo powołuje do ich wymierzania specjalne instytucje. Językowy: treść normy zachowania.

Sankcja karna (represyjna, penalna) - sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych, polegających na działaniu, zaniechaniu. (w kodeksie karnym i kodeksie wykroczeń)

Sankcja egzekucyjna - przymuszenie do wykonania tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata, bądź przymusowe unicestwienie tego co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi.

Sankcja restrukcyjna - przywrócenie stanu poprzedniego. (w prawie cywilnym i administracyjnym)

Sankcja nieważności (bezskuteczności) czynności konwencjonalnej - odebranie skuteczności prawnej.

Leges perfectae - prawa doskonałe - normy zabezpieczane sankcją nieważności. Sankcje tych norm uznają wadliwą czynność prawną za niebyłą.

Lex imprefecta - prawo niedoskonałe - norma dla której w systemie prawnym nie ma sankcji. (p. konstytucyjne, rodzinne)

Nieważność bezwzględna - następuje z nocy samego prawa bez potrzeby dokonywania jakiś dalszych czynności.

Nieważność względna (wzruszalność) - gdy uprawniona osoba wystąpi z wnioskiem do odpowiedniego organu o stwierdzenie nieważności dokonanej już czynności prawnej zarzucając jej wady prawne inne niż powodujące nieważność bezwzględną. (kanoniczne)

Lex plus quam perfectae - więcej niż doskonale - norma zabezpieczająca jest zarówno sankcją nieważności i inną sankcją prawną.

Lex minus quam perfectae - norma chroniona jest jedynie sankcją karną, pomimo że wcześniej naruszenie przepisów było również sankcją nieważności.

Bezskuteczność względna- może być stwierdzona przez sąd, gdy żąda tego osoba trzecia poszkodowana dokonaniem czynności prawnej. Nie powoduje ona zerwania więzi prawnej między stronami czynności, ale jednocześnie uniemożliwia takie kształtowanie spraw pomiędzy stronami, które prowadziłoby do pokrzywdzenia osób trzecich.

Przepis prawny - wypowiedź w akcie normatywnym inaczej wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną w akcie normatywnym, wyodrębniona jako artykuł

Normy-reguły - zachowanie takie, że adresat może spełnić nałożony na niego obowiązek albo go naruszyć.

Normy-zasady - wiążące prawnie normy, zajmujące często pozycję nadrzędną i pełną szczególną rolę.

Zasady w znaczeniu dyrektywalnym - nie stwierdzamy tego co jest ale wskazujemy na to co powinno być. Mają charakter norm naczelnych.

Zasady o charakterze opisowym - pewien wzorzec ukształtowania jakiejś instytucji prawnej, który rekonstruujemy na podstawie opisu szerszego materiału prawnego.

Norma bezwzględnie wiążące ( ius cogens) - norma imperatywna - ustanawiająca drogą nakazu, zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i niedopuszczającą zachowania odmiennego.

Norma względnie wiążąca - ius dispositivum - ustanawiająca pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, adresatów jednocześnie dopuszczającą, że adresaci mogą, zachować się w sposób odmienny lub powstrzymać się od działania.

Normy jednostronnie bezwzględnie wiążące - semiimperatywne - gwarantują minimum uprawnień, ale nie ograniczają zakresu tych uprawnień.

Umowa - dobrowolne porozumienie, poprzez które adresaci prawa kształtują własne relacje.

Lex generales - przepisy ogólne - regulują szeroki zakres spraw, szeroki katalog adresatów i ustanawiają ogólne reguły zachowania.

Lex specjales - przepisy szczegółowe - ustanawiają wyjątki, uregulowania odrębne w stosunku do lex generales.

Reguła kolizyjna - przepis szczególny uchyla przepis ogólny.

Odesłania wewnątrzsystemowe odesłanie do innych przepisów tego samego aktu normatywnego, albo wskazanie innego aktu.

Odesłania pozasystemowe - odesłanie do innego niż system prawny systemu norm lub ocen.

Przepisy blankietowe - rodzaj przepisów odsyłających. Nie ustanawiają one same żadnej reguły zachowania, lecz wskazują na organ państwa, który reguły takie może wprowadzić.

Instytucje prawne - formy uregulowania przez prawo typowych stosunków społecznych. Np.: małżeństwo.

Systemy realne - składają się z materialnie istniejących obiektów.

Systemy nominalne (pojęciowe) - składają się z towarów kulturowych: wartości, norm.

systemy statyczne - nie zmienny w czasie.

systemy dynamiczne - zmienny w czasie, a zmiana jednej części wpływa na pozostałe.

System prawny - zbiór w pewien sposób powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wysłowionych w tekstach aktów normatywnych. S.p. Konkretny: zbiór norm obowiązujących w danym państwie określonym czasie. S.p. typ: zespoły instytucji prawnych i zasad, które występują w kilku krajach równocześnie.

Derogacja - usunięcie norm z systemu - uchylenie mocy obowiązującej przepisów służących do budowy normy. Derogacji dokonuje główne podmiot, który dane przepisy ustanowił.

Orzeczenia- usunięcie norm z systemu poprzez kompetentny to tego organ.

Desuetudo - odwykniecie

Normatywna koncepcja źródeł prawa - pozwala rozstrzygnąć, jakie normy należą do danego systemu prawa a jakie nie.

Reguły walidacyjne - nakazują one uznać jakieś fakty za fakty prawotwórcze w danym systemie. Tylko normy wydane przez kompetentny organ, w przewidzianej procedurze i nie zostaną uchylonymi mogą być przestrzegane czy stanowić podstawę stosowania prawa.

Reguły egzegezy - ustalone przez doktrynę reguły wykładni przepisów (reguły interpretacyjne, inferencyjne, kolizyjne)

reguly pierwotne - zawieraja nakazy i zakazy okreslonych zachowan, skierowane do

tzw. adresatow pierwotnych

reguly wtorne - ich adresatami, w zaleznosci od przypisanych im kompetencji, sa

organy wladzy publicznej

reguly uznania - chronia osoby poslugujace sie prawem przed niepewnoscia, ktore z

regul pierwotnych obowiazuja, a ktore nie

reguly zmiany - okreslaja sposoby wprowadzani lub usuwani z systemu prawa

jednych regul oraz modyfikowanie tresci innych, dzieki czemu zapobiegaja statycznosci

systemu

reguly orzekania - przeciwdzialaja nieskutecznosci prawa, upowazniaja bowiem

okeslone osoby (np.sedziow) do dokonywania ustalen czy zostala naruszona regula

pierwotna i czy mozna w zwiazku z tym posluzyc sie przewidzianymi przez prawo

srodkami zwanymi sankcjami

Związki treściowe norm - istnienie powiązań logicznych między normami, wspólnej podstawy aksjologicznej norm należących do systemu, względnej jednolitości pojęć języka prawnego, wprowadzeniu do tekstów aktów licznych odwołań.

System statyczny - system prawny, w którym pomiędzy elementami występują tylko relacje treściowe.

Więzi kompetencyjne - tworzenie norm w procesie stanowienia jest aktem, który będzie skuteczny tylko wtedy, gdy odbywa się w ramach prawnie określonych kompetencji i procedur.

Gałąź prawa - zbiór norm, które regulują określoną sferę stosunków społecznych oraz wytwarzają typowe dla tych stosunków instytucje prawne.

Prawo cywilne - gałąź prawa prywatnego, regulująca równorzędności podmiotów, stosunki majątkowe i związane z nimi stosunki niemajątkowe, chroni dobra osobiste.

Prawo rodzinne- reguluje stosunki małżeńskie, miedzy rodzicami i dziećmi, przysposobienie itp.

Prawo handlowe - gałąź prawa prywatnego regulująca profesjonalne stosunki handlowe

Prawo pracy - gałąź prawa regulująca stosunki pracy zawierane przez pracodawcę z pracownikiem, układy zbiorowych pracy itd.

Prawo karne - zespół przepisów prawnych, normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione i stosowanie sankcji przez państwo.

prawo konstytucyjne - zespół norm regulujących ustrój polityczny i prawny państwa.

Prawo administracyjne - reguluje podstawowe procesy administracyjne i władczy charakter działania organów administracji w stosunku do obywateli.

Prawo międzynarodowe publiczne - reguluje stosunki między suwerennymi państwami i organizacjami.

Prawo prywatne międzynarodowe - możność stosowania obcego prawa w stosunkach wewnętrznych danego państwa. Np.: traktaty międzynarodowe

Prawo europejskie- prawo tworzone w ramach Unii Europejskiej, które obowiązuje członków UE.

Sprzeczności logiczne - faktyczna sprzeczność norm, polegająca na tym, że normy mając wspólne zakresy zastosowania, różnią się w zakresie normowania.

Przeciwieństwa logiczne - dwie lub więcej norm nakazuje jednocześnie danemu adresatowi różnego rodzaju zachowania, które są niemożliwe do jednoczesnego zrealizowania, ale obie mogą pozostać niezrealizowane.

Niezgodności prakseologiczne - zachowanie zgodne z jedną normą unicestwia całkowicie lub w części skutek zachowania zgodnego z drugą normą.

Reguła kolizyjna porządku hierarchicznego - norma wyżej usytuowana w hierarchii norm uchyla normą niższego rzędu.

Reguła kolizyjna porządku czasowego - norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą.

Reguła kolizyjna porządku treściowego - norma szczególna uchyla normę ogólną.

Luki w prawie - brak regulacji, co do którego racjonalnie można twierdzić, że jest niezamierzony przez ustawodawcę.

Luka konstrukcyjna - świadomy brak regulacji przez ustawodawcę.

Swoista luka w prawie - ustawodawca nie zakończył procesu prawodawczego wbrew wyraźniej zapowiedzi.

Techniczna luka w prawie - pomimo zakończenia procesu legislacyjnego nadal nie można ustalić norm regulujących określoną kwestię.

Luka aksjologiczna - jeśli twierdzimy ze ustawodawca powinien uregulować jakiś stan rzeczy , jeśli kierować się ma pewnymi założeniami aksjologicznymi.

Luki pozorne - Luki aksjologiczne mające tylko pozorny charakter. Luki istniejące tylko w ocenie osób formułujących taki pogląd na prawo.

Luki logiczne - wynikają one ze sprzeczności norm. Prawdopodobnie w ogólne nie istnieją dzięki regułom kolizyjnym.

Policentryczność systemów prawnych - normy są tworzone przez różne ośrodki, a przez co SA zróżnicowane wewnętrznie.

Pewność prawa - założenie o względnej stałości prawa

Funkcja stabilizacyjna prawa - skutkiem działania prawa jest utrwalenie istniejącego istniejącego nim ładu politycznego, gospodarczego itp.

Funkcja dynamizacyjna - promowanie zmian w różnych sferach życia społecznego.

Funkcja ochronna - prawo wspiera rozmaite wartości istotne ze społecznego punktu widzenia.

Funkcja organizacyjna - prawo tworzy instytucjonalne warunki życia społecznego i państwowego.

Funkcja represyjna i wychowawcza - prawo działa przez obawę dolegliwości, które mogą spotkać naruszających normy.

Funkcja kontrolna - rezultatem działanie prawa jest poddanie zachowań ludzkich społecznej kontroli.

Funkcja dystrybutywna - prawo przyczynia się do rozdziału w społeczeństwie różnego rozdziału dóbr i ciężarów.

Funkcja regulacji konfliktów - rozstrzyganie sporów między ludźmi.

Instrumentalny charakter prawa - prawo służy członkom społeczeństwa jako środek osiągania istotnych celów o charakterze pozaprawnym.

Źródła prawa - akty normatywne prawotwórcze, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa.

Źródła prawa w znaczeniu materialnym - ogół okoliczności o charakterze ekonomicznym, kulturowym, politycznym, społecznym, których oddziaływanie wpłynęło na treść i formę prawa obowiązującego w danym państwie.

Źródła prawa w znaczeniu instytucjonalnym - odnosi się do instytucji, które tworzą i sankcjonują p.

Fakty prawotwórcze - fakty będące dziełem różnych instytucji funkcjonujących w różnym trybie i podejmujących decyzje o różnym charakterze prawnym.

Źródła poznania prawa - fontem iuris cognoscendi - dokumenty, publikacje, inskrypcje pochodzące z dawnych czasów.

Prospektywny charakter stanowienia prawa - zwrócony ku przyszłości

Zakaz retroaktywności- prawo nie powinno działać wstać (retro non agit)

Czynność konwencjonalna prawnie doniosła -

przepis prawny - wpowiedz sformulowana w jezyku prawnym, stanowiaca calosc

gramatyczna, zawarta w tekscie aktu normatywnego i wyodrebniona jako artykul,

paragraf, punkt itp.

norma prawna - regula postepowania skonstruowana na podstawie przepisow prawa

albo zbudowana z elementow znaczeniowych zawartych w przepisac prawa

akt normatywny - dokument wladzy publicznej, zawierajacy (ujete w przepisy)

normy prawne regulujace jakis zespol stosunkow spolecznych

preambula (arenga) - uroczysty wstep, w ktorym ustawodawca przedstawia

motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele, podstawowe wartosci, ktorymi

sie kierowal lub ktore chcialby promowac i chronic

przepisy merytoryczne ogolne - okreslaja zakres spraw gulowanych ustawa i

podmiotow, ktorych ona dotyczy, lub spraw i podmiotow wylaczonych spod jej

regulacji oraz inne postanowienia wspolne dla wszystkich albo dla wiekszosci

przepisow merytorycznych zawartych w ustawie, objasnienia uzytych w ustawie

okreslen i skrotow

przepisy merytoryczne czesci szczegolowej - zawieraja przepisy prawa

materialnego, o organach czyli ustrojowe, o postepowaniu przed organami, o

odpowiedzialnosci karnej, nie reguluja tych spraw, ktore zostaly wyczerpujaco

unormowane w przepisach ogolnych

przepisy o zmianie przepisow obowiazujacych - zawieraja polecenie

zastapienia jakiegos obowiazujacwgo przepisu przepisem o innej tresci, normuja takze

sytuacje w ktorej do obowiazujacego przepisu zostaje cos dodane

przepisy przejsciowe (intertempolarne, miedzyczasowe) - reguluja wplyw

nowego aktu normatywnego (np.ustawy) na stosunki powstale pod dzialaniem

przepisow dotychczasowych, rozstrzyga sie w nich sposob zakonczenia postepowan

bedacych w toku, skutecznosc dokonanych czynnosci procesowych, czy i w jakim

zakresie oraz na jaki okres utrzymuje sie w mocy instytucje zniesione przez nowe

przepisy, czy zachowuje sie uprawnienia i obowiazki oraz kompetencje powstale w

czasie obowiazywania tych przepisow, czy i w jakim zakresie nowe przepisy stosuje sie

do tych uprawnien, czy i w jaki, zakresie utrzymuje sie w mocy przepisy wykonawcze

przepisy dostosowujace - reguluje sie sposob powolanie po raz pierwszy organow

lubinstytucji tworzonych nowa ustawa, sposob przeksztalacania prganow lub instytucji

utworzonych na podstawie dotychczasowej ustawy w organy lub instytucje tworzone

przej nowa stawe, sposob likwidacji organow lub instytucji znoszonych nowa ustawa,

zasady zagospodarowania ich mienia oraz uprawnienia i obowiazki ich

dotychczasowych pracownikow

przepisy koncowe - skladaja sie z przepisow uchylajacych (derogacyjnych) oraz

przepisow wprowadzajacych (o wejsciu w zycie aktu normatynwego), wyraznie

wskazuja ktore normy i omd kiedy naleza do systemu prawa

a) przepisy uchylajaca (derogacyjne) - okreslaja, ktore z tych dotychczas

obowiazujacych aktow normatywnych lub przepisow wchodzacych w sklad tych aktow

zostaja uchylone wraz z wejsciem w zycie nowego aktu normatywnego

b) przepisy wprowadzajace - zawieraja postanowienia co do terminu i trybu

wejscia w zycie nowo ustanowionego aktu normatywnego

ustawa wprowadzajaca - akt zawierajacy przede wszystkim przepisy przejsciowe i

uchylajace, wydany w celu wprowadzenia w zycie innego aktu, szczegolńie obszernego,

czy zasadniczo zmieniajacego dotychczasowe regulacje

normy-reguly - wyznaczaja zachowanie powinne w taki sposob, ze adresat ma tylko

2 mozliwe wyjscia: moze spelnic nalozony na niego obowiazek lub moze go naruszyc,

normy-reguly nie mozna naruszyc czesciowo lub w pewnym stopniu, "wszystko albo

nic"

normy-zasady - wiazace prawnie normy, ktore czesto w systemie prawa zajmuja

wobec innych norm pozycje nadrzedna i pelnia w nim szczegolna role, "wiecej lub

mniej"

zasady w znaczeniu dyrektywalnym - obowiazuja jako normy prawne

zasady w znaczeniu opisowym - wzorzec, model uksztaltowania instytucji

prawnej, ktory rekonstruujemy na podstawie opisu szerszego materialu prawnego

norma bezwzglednie wiazaca (imperatywna) - ius cogens, ustanawia droga

nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszcza zachowania

odmiennego, naruszenie jej powinnosci pociaga za soba sankcje

normy jednostronnie bezwzglednie wiazace (semiimperatywne) -

gwarantuja pewne minimum uprawnien, ale nie ograniczaja zakresu tych uprawnien

przepisy ogolne (leges generales) - reguluja szeroki zakres spraw, obejmuja

szeroki katalog adresatow, ustanawiaja ogolne (w dyspozycji) reguly zachowania

przepisy szczegolne (leges speciales) - ustanawiaja wyjatki, uregulowania

odrebne w stosunku do leges generales

odeslania wewnatrzsystemowe - przepisy odsylajace ustanowine sa w celu

inikniecia kilkakrotnego powtorzenia w akcie normatywnym tych samym samych tresci

lub w celu uzupelnienia ich tresciami zamieszczonymi w innym miejscu, zawieraja one

wskazowke (odeslanie) gdzie mozna znalezc poszukiwane wzory zachowania sie

odeslanie pozasystemowe - maja charakter przepisow odsylajacych, przepisy

zawierajace klauzule generalne

przepisy blankietowe - nie ustanawiaja one same zadnej reguly zachowania, lecz

wskazuja na organ panstwa, ktory reguly takie ma dopiero wprowadzic

system prawa kontynentalnego - uksztaltowal sie pod wyplywem dwoch

kluczowych determinant: prawa rzymskiego i doktryny pozytywizmu prawniczego

(civil law)

system common law - system prawa anglosaskiego oparty na prawie

stanowionym, prawie sedziowskim (precedensowym-case law), prawie zwyczajowym

(common law)

obowiazywanie prawa w ujeciu aksjologicznym - gotowosc do posluchu

normom prawnym i uznanie ich za obowiazujace, uzaleznione jest od tego czy ich tresc

pokrywa sie lub przynajmniej nie narusza okreslonych wartosci

obowiazywanie prawa w ujeciu formalnym (tetycznym) - prawo

obowiazuje wowczas gdy zostalo wlasciwie ustanowione, urzedowo ogloszone, nie

zostalo uchylone przez przepisy derogacyjne, niemzostalo uznane za sprzeczne z

Konstytucja

realistyczne obowiazywanie prawa - zaistnienie faktu spolecznego, ktorym jest

wystepujace w masowej skali zjawisko zgodnosci zachowan adresatow norm z tymi

normami, prawo obowiazuje jezeli jest przestrzegane lub regularnie stosowane

obowiazywanie prawa w przestrzeni (terytorialne) - panstwo sprawuje

wladze w sposob wylaczny w stosunku do wszystkich skladnikow tego terytorium oraz

w stosunku do wszystkich podmiot znajdujacych sie na terytorium panstwa

lex patriae - zasada stosowania prawa ojczystego, oznacza, iz kwestie

zdolnoscinprawnej i zdolnosci do czynnosci prawnych podmiotu obcego ocenia sie w

swietle jego prawa ojczystego

lex rei sitae - zasada prawa miejsca polozenia rzeczy, kwestie dotyczace prawa

rzeczowego reguluje prawo miejsca polozenia nieruchomosci lub rzeczy ruchomej

bedacej podmiotem tego prawa

lex loci actus (contractus) - zasada, ze czynnosc prawna dokonywana jest i

wywoluje skutki wynikajace z prawa miejsca jej dokonania

obowiazywania prawa co do osob - prawo danego panstwanobowiazuje

wszystkie osoby przebywajace na jego terytorium, ale szczegolowe rozwiazania w tym

zakresie leza w kompetencji samego panstwa

obowiazywanie prawa w czasie - daje sie stwierdzic moment poczatkowy i

koncowy obowiazywania normy prawnej

wejscie w zycie - normy pociaga za soba uruchomienie ciazacego na wszystkich

ujetych w jej hipotezie podmiotach obowiazku przestrzegania tresci dyspozycji tej

normy

vacatio legis (spoczynek prawa) - okres dzielacy dwia daty: opublikowania i

wejscia w zycie aktu normatywnego

instrumentalizacja prawa - wykorzystywanie prawa wylacznie jako skutecznego

narzedzia sprawowania wladzy i osiagania zalozonych celow powoduje naruszenie

spolecznie akceptowanej rownowagi miedzy prawem jako srodkiem, a prawo jako

nosnikiem spolecznie akceptowanych wartosci

przestrzeganie prawa - zachowanie adresata normy prawnej zgodne z trescia

dyspozycji tej normy w warunkach okreslonych w jej hipotezie

postawa legalistyczna - szacunek do prawa, gotowosc przestrzegania norm

prawnych nie ze wzgledu na ich tresc, lecz ze wzgledu na to iz sa to normy

ustanowione przez wladze publiczna

postawa oportunistyczna - checi uzyskania jakichs korzysci lub unikniecia kar,

laczy sie z przeprowadzeniem rachunku zyskow i strat, jakie wynikac moga z

przestrzegania lub nieprzestrzegania prawa

postawa konformistyczna - dostosowujemy swoje zachowania do zachowan i

pogladow innych osob, z ktorymi w jakis sposob sie identyfikujemy

zachowania contra legem - polegaja na dzialaniu lub zaniechaniu niezgodnym z

trescia dyspozycji normy bezwzglednie wiazacej (ius cogens) w warunkach okreslonych

jej hipoteza

obywatelskie nieposluszenstwo - publiczne manifestowaniu zachowan

niezgodnych z prawem

naduzycie prawa podmiotowego - dzialanie zgodne z literalnym brzmieniem

przepisu, ale jednoczesnie psprzecznymi z zasadami wspolzycia spolecznego

omijanie prawa (praeter legem, in fraudem legis) - osiaganie celu

zabronionego przez jedna norme w taki sposob, ze adresat podejmuje zachowanie, ktore

pozornie stanowi przypadek zastosowania innej normy, a nie normy obchodzonej

promulgacja - wlaczenie przepisow aktu normatywnego do systemu prawa

obowiazujacego

tekst autentyczny - nalezycie ogloszony w odpowiednim organie promulgacyjnym

tekst aktu normatywnego

nowelizacja - czesciowa zmiana obowiazujacego aktu normatywnego przez inny,

pozniej wydany, akt normatywny tej samej (albo wyzszej) mocy prawnej

tekst jednolity - pierwotny tekst aktu normatywnego wraz z naniesionymi nan

wszystkimi nowelizacjami

inkorporacja prawa - kompilacyjne zestawienie tekstow aktow normatwnych

dotyczacych danego zagadnienia lub danej sfery zycia publicznego bez dokonywania

zmian w tresci tych aktow

fikcja powszechnej znajomosci prawa - rozroznienie przypadkow

przestrzegania i nieprzestrzegania prawa opiera sie na zalozeniu, ze nalezycie ogloszone

akty normatywne sa powszechnie znane

ignorantia iuris nocet-nieznajomosc prawa szkodzi

ignorantia iuris non exculpat (ignorantia iuris neminem excusat)-nieznajomosc prawa

(nikogo) nie usprawiedliwia

skutecznosc finistyczna - osiagniecie celu dzieki przestrzeganiu prawa, oznacza iz

jest ono skuteczne

skutecznosc behawioralna - skutecznosc prawa sprowadzamy do samego faktu

podporzadkowania sie adresatow postanowieniom skierownych do nich norm

skutecznosc realna - gdy norma nakazuje dane zachowanie-adresaci zachowuja sie

zgodnie z nakazem, gdy zakazuje-powstrzymuja sie od tego zachowania, gdy dozwalanie

przekraczaja granic dozwolenia. Wypowiedz normatywna bedaca faktem

jezykowym odnosi swoj skutek perswazyjny wywierajac przesadzajacy wplyw na

zachowanie adresatow

skutecznosc aksjologiczna - adresaci akceptuja i przyjmuja jako swoje wartosci,

ktore legly u podstaw ustanowionych przez prawodawce norm prawnych. W

konsekwencji adresaci norm prawnych wyrazaja rowniez aprobate dla samych norm

tworzonych w celu ochrony lub realizacji okreslonych wartości

tworzenie prawa - zlozony, zorganizowany proces, dokonywany w ramach

okreslonych instytucji i wedlug okreslonej prawem procedury

zrodla prawa - akty normatywne, ktore zawieraja przepisy dajace podstawe do

konstruowania norm konkretnej dyscypliny prawa

a) zrodla prawa w znaczeniu formalnym - przeglad i ogolna charakterystyka

ustaw, rozporzadzen, zarzadzen, niekiedy i orzeczen sadowych majacych prawotworczy

charakter

b) zrodla prawa w znaczeniu materialnym - ogol okolicznosci o

ekonomicznym, kulturowym, politycznym, spolecznym, a niekiedy i rełigijnym

charakterze, ktorych oddzialywanie wplynelo na tresc i forme obowiazujacego w danym

panstwie prawa

c) zrodla prawa w znaczeniu instytucjonalnym - odnosza sie do instytucji,

ktore te prawo tworza lub sankcjonuja, to np organy wladzy publicznej, ktorych decyzja

przesadzila o tresci i obowiazywaniu danych norm prawnych

d) fakty prawotworcze - dziela roznych instytucji funkcjonujacych w roznym

trybie i podejmujacych decyzje o roznym charakterze prawnym

zrodla poznania prawa - dokumenty, publikacje, inskrypcje-niekiedy, zwlaszcza

gdy pochodza z dawnych czasow, zawierajace nie tylko informacje prawne lecz bedace

np. pomnikami literatury pieknej, z ktorych zaczerpnac mozna wiadomosci o prawie

obowiazujacym

stanowienie prawa - proces swiadomy i celowy, dokonywany jednostronnie, przez

uprawniony do tego podmiot, a w jego wyniku powstaja normy abstrakcyjne i generalne

prospektywnosc aktow - zwrocone sa ku przyszlosci, normuja sytuacje

(wprowadzaja pewne nakazy, zakazy, dozwolenia) w stosunku do nieokreslonej z gory

liczby stanow rzeczy wskazanych rodzajowo (abstrakcyjnosc normy) i wobec

rodzajowo wskazanych adresatow (generalnosc normy)

lex retro non agit

konstytutywnosc aktow - wraz z aktem stanowienia, na mocy decyzji

kompetentnego organu wladzy publicznej wprowadzane sa do systemu prawa lub

usuwane z niego normy prawa

ustawa - akt normatywny pochodzacy od parlamentu, ktorym moze byc uregulowana

kazda kwestia nie bedaca przedmiotem regulacji konstytucyjnej

prawodawca - postac w pewnym sensie konwencjonalna, ktorej na mocy

obowiazujacych przepisow mozna przyznac autorstwo norm prawnych, a przynajmniej

uznac za odpowiedzialna za wprowadzenie ich do systemu

a) prawodawca formalny - instytucja wyposazona w swietle przepisow prawa w

kompetencje prawodawcza

b) prawodawca faktyczny - ten, kto ma rzeczywisty wplyw na ksztalt projekyu w

roznych stadiach jego tworzenia

ustawodawca - autor ustawy

prawo konsensualne - prawo powstajace w wyniku zawarcia umowy, prawo

stanowione tyle ze nie jednostronna decyzja wladzy publicznej, powstaje w drodze

porozumienia i ukladu zawartego miedzy zainteresowanymi podmiotami

prawo zwyczajowe - mamy z nim do czynienia, gdy w danej zbiorowosci

upowszechnilo sie przekonanie, iz istniejace dotychczas zwyczaje sa na tyle istotne, ze

powinny byc sankcjonowane przez organy wladzy publicznej

zwyczaj prawny - pewien ustabilizowany sposob rozumienia, stosowania prawa,

korzystania z uprawnien i wykonywania obowiazkow

prawo precedensowe - prawo powstajace w wyniku decyzji organow panstwa

wydawanych w sprawach indywidualnych, przede wszystkim wyroki sadow

precedens - orzeczenie, ktorego stan faktyczny jest mozliwie najbardziej podobny do

rozpatrywanego przez sad, wczesniejsze orzeczenie, na jego podstawie sad wyprowadza

zasade rozstrzygniecia (ratio decidendi)

prawo sedziowskie (case law) - prawo tworzone przy pomocy precedensu, istotna

cecha omawianych spraw jest fakt, ze dotycza one spraw, o ktorych nikt wczesniej nie

orzekal lub nie orzekal w okreslony sposob

deklaratywny charakter - precedns ma taki charakter, wtedy gdy sedzia

podejmujac swoja decyzje musi odwolac sie do prawa zwyczajowego

recepcja prawa - obce akty normatywne, np. kodeksy uznaje sie za obowiazujaće,

czasami po niewielkich adaptacjach, na wlasnym terytorium

prawo inicjatywy ustawodawczej - uprawnienie do wniesienia pod obrady

parlamentu projektuu ustawy

promulgacja - ogloszenie i podpisanie aktu normatywnego

prawo powszechnie obowiazujace - normy nakladajace na podmioty prawa

ciezary i obowiazk, przyznajace im uprawnienia, czy udzielajace upowaznien

prawo o charakterze wewnetrznym - normy obowiazujace jedynie wewnatrz

struktury organow wladzy publicznej, mozna nimi nakladac obowiazki i ustanawiac

uprawnienia w stosunku do jednostek organizacyjnie podleglych organowi wydajacemu

akty normatywne tego prawa

zamkniety katalog zrodel prawa - nie powinien byc uznawany za zrodlo prawa

akt, ktory w katalogu nie zostal wymieniony

kodeks - reguluje kompleksowo calosc lub zasadnicza czesc stosunkow skladajcych

sie na dana sfere zycia publicznego

akt normatywny o randze ustawy - pojawia sie jedynie w nadzwyczajnych

okolicznosciach takich jak stan wojenny, gdy Sejm nie moze zebrac sie na posiedzenie

stosowanie bezposrednie - oznacza, ze nie trzeba tresci umowy przekladac na tresc

ustawy wewnatrzkrajowej i mozna postanowienia tej umowy stosowac tak, jak stosuje

sie postanowienia kazdej ustawy

ratyfikacja - istotna prawnie czynnosc konwencjonalna dokonywana przez

uprawniony konstytucyjnie organ, moca ktorej podpisana umowe uznaje sie za

ostatecznie wiazaca dane panstwo

rozporzadzenia - maja za zadanie ujednolicac przepisy prawa w krajach

wspolnotowych UE, maja charakter wiazacy, a zawarte w nich normy sa abstrakcyjne i

generalne

dyrektywy - maja charakter wiazacy, ale nie wiaza w tak bezposredni sposob jak

rozporzadzenia, wskazuja przede wszystkim okreslone cele, ktore maja byc osiagniete

droga wprowadzenia przez panstwo odpowiednich regulacji z zakresu prawa

powszechnie obowiazujacego

decyzje - maja charakter indywidulany i konkretny-kazda z nich jest skierowana do

scisle okreslonego grona adresatow i dotycza scisle okreslonych praw

opinie - nie maja mocy wiazacej, zawieraja okreslone oceny, czesto stosowane w

postepowaniu miedzy instytucjami i organami wspolnot

zalecenia - sugeruja podjecie okreslonych dzialan

miekkie prawo - opinie i zalecenia (soft law), niezastosowanie sie do nich nie

pociaga za soba bezposredniej grozby sankcji

prawo naturalne - część prawa wiecznego, które człowiek częściowo poznaje rozumem i obowiązuje ono w jego sumieniu

prawo pozytywne, teza społeczna lub teza o pochodzeniu prawa- prawo to zespół norm ustanowionych i chronionych przez państwo posługujące się środkami przymusu.

formuła Radbrucha - prawo rażąco niesprawiedliwe to takie prawo traci moc obowiązującą.

paradoks bandyty- prawo to nie tylko nakazy i zakazy. Obywatel powinien odróżnić dobrego władcę nadającego prawo, od bandyty nakładającego tylko podatki. -L. A. Hart

koło hermeneutyczne- proces rozumienia prawa ma charakter kołowy. Interpretowany tekst nie należy już do autora tylko do interpretatora (czyta przepis, odnosi się do całości, analizuje, interpretuje)

Teza o rozdziale prawa i moralności - prawo ustanowione przez człowieka istnieje niezależnie od moralności czy prawa naturalnego.

dogmatyka prawa - dział nauk prawnych, zajmujący się badaniem prawa obowiązującego, w takiej postaci, w jakiej zostało ono ustanowione przez ustawodawcę.

Teoria prawa- dyscyplina nauk prawnych zajmująca się filozofią prawa i problemami istotnymi dla praktyki prawniczej.

Jurysprudencja- dyscyplina nauk prawnych zajmująca się analizą języka prawnego. Specyficzna dla krajów anglosaskich ogólna nauka o prawie

Prawoznawstwo- wprowadzenie do uporządkowanej wiedzy o prawie (jurysprudencji)

ex lege - na mocy ustawy
de lege lata - zagadnienia odnoszące się do prawa obowiązującego i sposobu jego rozumowania

de lege fenda - zagadnienia związane z tworzeniem prawa. Postulaty przyszłych zmian w ustawodawstwie.

de sententia ferenda - postulowanie zmiany orzecznictwa sądów

Język prawny - język, w którym formułowane jest prawo, a więc język przepisów i norm prawnych. Język prawny jest odmianą języka naturalnego, zawiera w sobie rozbudowany i ściśle uporządkowany aparat pojęciowy. Ułatwia on w miarę jednolitą interpretację języka prawnego. Język prawny jest językiem pierwszego stopnia.

Język prawniczy - specyficzny język używany przez osoby stosujące i interpretujące prawo. Jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie. Jest to język II stopnia (metajęzyk).
definicja legalna - przepisy ustalające obowiązujące znaczenia używanych terminów. W polskim prawie sposób używania definicji legalnych zawarty jest w zasadach techniki prawodawczej. Zgodnie z nimi definicje legalną zamieszcza się w tekście prawnym, jeśli:dane określenie jest wieloznaczne, dane określenie jest nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości, znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenia.

glosa - naukowy komentarz do orzeczenia sądowego zawierający jego analizę. Glosa może być aprobująca lub krytyczna (w pełni lub częściowo) w stosunku do komentowanego orzeczenia.

komentarz - podsumowanie całej wiedzy o danym akcie prawnym. Jego historia, orzecznictwo, spory z nim związane.

klauzula generalna - zwrot lub wyrażenie niedookreślone, zawarte w akcie normatywnym, umożliwiające zastosowanie pewnego stopnia dowolności w wykładni prawa. Nie ma całkowicie swobodnej decyzji, bo granice tej decyzji są zawarte są w przepisach jako odesłania pozasystemowe.

Prawo materialne — normy prawne bezpośrednio regulujące treść stosunków prawnych (obowiązki, uprawnienia, sankcje) pomiędzy podmiotami prawa

Prawo przedmiotowe- ogół norm składających się na system prawa.

Prawo podmiotowe- to zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach. Np.: nabyłem prawo do emerytury

Prawo publiczne- prawo regulujące stosunki między państwem, a obywatelem oraz między organami państwa.

Prawo prywatne- prawo regulujące stosunki między równouprawnionymi podmiotami.

przepis prawny - wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną zawartą w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona jako art., paragraf itd.

wypowiedź normatywna - wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby lub osób żądanie albo upoważnienie do określonego zachowania się.