Uniwersytet Zielonogórski

Instytut Edukacji Techniczno Informatycznej

Pracownia techniczna I

Dokumentacja techniczna i jej elementy składowe. Formy pracy.

Dokumentacja to całość opisów wyjaśniających działanie programu lub pakietu oprogramowania. Konwencjonalnie rozróżnia się dokumentację techniczną i użytkową. Dokumentacja musi być stale uaktualniana, aby obejmowała wszelkie zmiany i poprawki dokonywane w programie podczas cyklu życia. Oprogramowanie bez dokumentacji jest niepełnowartościowe, a niekiedy - bezużyteczne. Napisanie dobrej dokumentacji wymaga znajomości przedmiotu oraz ogólnej kultury językowej.

Dokumentacja techniczna (angielskie technical documentation), szczegółowy opis programów, baz danych, interfejsów, danych i przebiegów sterowania, przeznaczony dla osób zaangażowanych w rozwój przedsięwzięcia informatycznego. Podstawowym składnikiem dokumentacji technicznej są teksty źródłowe programów, ze starannie dobranym nazewnictwem i aktualnymi komentarzami.

DOKUMENTACJA TECHNICZNA, zbiór dokumentów zawierających dane niezbędne do wyprodukowania określonego wyrobu lub wykonania określonych prac; np. dokumentacja techniczna maszyny obejmuje: dokumentację konstrukcyjną, określającą jednoznacznie wyrób, jego części składowe i warunki techn. jakie ma spełniać, oraz dokumentację technologiczną, omawiającą sposoby wykonania wyrobu właściwej jakości, przy optymalnym rozwiązaniu zagadnień dotyczących zużycia materiałów, pracochłonności, wydajności i kosztów własnych; dokumentacja techniczna budowli to m.in. projekty arch., konstrukcyjne (obliczenie statystyczne i wytrzymałościowe, rozwiązania konstrukcyjne poszczególnych elementów budowli itp.) i instalacyjne; szczegółowość opracowania dokumentacji technicznej zależy od skali produkcji i kwalifikacji wykonawców.

1. Założenia projektowo-konstrukcyjne.

1. Opis potrzeby, sformułowanie zadania.

W punkcie tym opisujemy to co mamy wykonać, czyli nasz cel. Nie określany jednak go jednoznacznie pełna nazwą, wyznaczamy tylko cel dokładnie go opisując. Celowość jest nieodłącznym atrybutem każdej świadomej działalności, tzn. cokolwiek człowiek czyni, zawsze ma to jakiś cel. Cel działalności nie zawsze ma charakter użytkowo-materialny, może to być również naukowy, kulturalny, wypoczynkowy, np. studiowanie odpowiedniej lektury, pójście do teatru, wyjazd na wczasy itp. Cel ten może być bezpośredni lub pośredni, bliższy lub odleglejszy, ale zawsze istnieje. Źródłem celu działania i jego realizacji jest istnienie i odczuwanie przez człowieka określonej potrzeby. Chęć zaspokojenia danej potrzeby rodzi więc określony cel działania. Chodzi o to aby te potrzebę i wynikający z niej bezpośrednio cel zamierzonej pracy uświadomić sobie możliwie jak najdokładniej, aby cel pracy jak najgłębiej przeniknąć, gdyż to jest podstawą doboru właściwych środków i sposobów, prowadzących pewną i ekonomiczną drogę do osiągnięcia tego celu.

Cel powinien być: jeden, jasno i wyraźnie określony oraz realny.

Uświadomienie uczniom ce1owości podjęcia określonego zadania wytwórczego nie powinno polegać na tym, że nauczyciel podaje - zaplanowany przez siebie - temat tego zadania, a potem uzasadnia jego potrzebę; nie zawsze zapewnia to przekonanie uczniów o słuszności realizacji takiego zadania, a ty samym ma co najmniej wątpliwą wartość dla wywołania pozytywnego nastawienia i mobilizacji do aktywności w następnych fazach realizacji tego zadania. Korzystniejsze pod tym względem jest ukazanie uczniom konkretnej sytuacji praktycznej, z której w naturalny sposób wynika - w świadomości uczniów - potrzeba podjęcia określonego (ale jeszcze nie sformułowanego przez nauczyciela) zadania wytwórczego. Z zauważonej np. przez uczniów niejednokrotnie, a teraz uświadomionej im sytuacji, że na lekcjach techniki są często na poszczególnych stanowiskach roboczych używane drobne elementy łączeniowe (szczególnie gwoździe i wkręty różnej wielkości) i jest konieczne ułożenie ich w jednym miejscu dla zapewniania ładu na stanowisk pracy oraz zabezpieczenie przed mieszaniem się itd., wynika w naturalny sposób potrzeba wykonania "czegoś", co te warunki zapewni, więc odpowiednich skrzynek na te elementy. Na tej podstawie zostaje podjęta decyzja o celowości wykonania takich skrzynek.

Przykładem poprawnie określonego celu jest:

W każdym gospodarstwie domowym znajdują się potrzebne od czasu do czasu drobne narzędzia takie jak: młotek, obcęgi, kleszcze, wkrętak, pilnik itp. Często zdarza się tak, że w chwili, kiedy któreś z tych narzędzi jest potrzebne, nie można go znaleźć, bo zostało „gdzieś” położone. Powtarzanie się takiej sytuacji sprawia, że człowiek czuje potrzebę utrzymywania wszystkich domowych narzędzi w jednym miejscu. Z tej potrzeby rodzi się cel oraz wynikające z niego zadanie do realizacji: wykonać „coś” dla przechowywania drobnych narzędzi.

2. Hipotetyczny opis środka (funkcje, wymagania)

W punkcie tym opisujemy jak nasz wytwór ma wyglądać i jakie ma spełniać funkcje, zajmujemy się wiec analizą jego funkcji oraz konstrukcji ale nie nazywamy go jeszcze jednoznacznie. W skrócie można powiedzieć, że wypisujemy tu to co przedmiot „powinien” spełniać.

Analiza zadania dotyczy więc dwóch spraw:

• Planowanie konstrukcji danego przedmiotu (wynikiem jest tu projekt wytworu wyrażony odpowiednią dokumentacją graficzną);

• Planowanie sposobu i przebiegu wykonania (jego rezultatem jest plan technologiczno-organizacyjny, w praktyce szkolnej zwany najczęściej tokiem pracy).

Analiza konstrukcji przedmiotu może mieć różny zasięg i charakter, zależnie od stopnia złożoności i „nowości” wytworu przewidzianego do wykonania, od posiadanych danych o tym wytworze itd.

W pełnej postaci występuje analiza konstrukcji wówczas, gdy zadanie wykonawcze nie jest szczegółowo znane i wymaga bliższego skonkretyzowania. Ma to miejsce przy wszystkich zadaniach o charakterze więcej czy mniej twórczym. Wówczas analiza musi dotyczyć w pierwszym rzędzie tych funkcji, jakie dany przedmiot ma spełnić, względnie tych potrzeb, które mają być zaspokojone w wyniku realizacji owego zadania. Jest to po prostu głębsze wniknięcie we wszystkie szczegóły uświadomionego celu pracy. Pominięcie tego momentu analizy pociąga za sobą niewłaściwe wykonanie zadania. Ana1iza zadania i p1anowanie pracy są bardzo ściśle ze sobą związane, przy czym planowanie opiera się na wynikach odpowiedniej analizy.

Planowanie konstrukcji musi poprzedzać ana1iza użytkowych funkcji (zadań) przyszłego wytworu, bowiem podstawą projektowania konstrukcji jest tzw. program funkcjonalno-użytkowy danego przedmiotu. Punkt wyjścia dla opracowania planu technologiczno-organizacyjnego stanowi ana1iza opracowanej już konstrukcji, z niej bowiem wynikają dane dotyczące liczby i wielkości elementów, sposobu połączenia ich itd. Te zależności i zdeterminowana nimi kolejność dwóch różnych co do charakteru części planowania i poprzedzających je dwóch odmiennych pod względem treści analiz, musi być zachowana również w zadaniach wytwórczych realizowanych przez uczniów. Dopiero po ścisłym ustaleniu funkcji można przystąpić do analizowania możliwości wykonawczych.

Przebieg tych dwóch faz cyklu organizacyjnego w pracy wytwórczej uczniów jest znacznie zróżnicowany. Zależy to z jednej strony od stopnia trudności zadań szczegółowych (projektowanie konstrukcji i opracowanie planu technologiczno-organizacyjnego) oraz możliwości udziału uczniów w ich realizacji, z drugiej zaś - od stosowanej w danym przypadku organizacyjnej formy wytwarzania. Praca nauczyciela w tym zakresie powinna być oparta na wskazaniach metodycznych, wynikających z zasad: aktywności uczniów oraz stopniowania trudności.

Przykład analizy dla wcześniejszego zadania może wyglądać następująco:

1. Jakie szczegółowe funkcje ma owo „coś” spełniać? -

• mieścić w sobie drobne narzędzia i przybory

• jakie? - np. młotek, obcęgi, pilniki itd.

• Narzędzia, gwoździe itd. Nie mogą być wymieszane, powinny natomiast być oddzielone od siebie co najmniej pewnymi grupami ( np. narzędzia dłuższe i krótsze) aby łatwo można potrzebne z nich wynaleźć i wydobyć

• Ponadto to „coś” powinno być wygodne w przenoszeniu gdyż zdarza się potrzeba robienia czy naprawiania czegoś w piwnicy lub ogródku

2. Jaki przedmiot może te funkcje spełnić?

• Jakaś skrzynka lub pudełko odpowiedniej wielkości. Niestety nie posiada ono odpowiednich przegród do rozdzielenia odpowiednich narzędzi

• Powinna to więc być skrzynka specjalnie w tym celu wykonana: o odpowiedniej wielkości i głębokości z kilku przegrodami i uchwytem do przenoszenia.

3. Z jakiego materiału powinna być ta skrzynka wykonana?

• Nie może być z tektury, bo byłaby nietrwała

• Może być z metalu, ale będzie zbyt ciężka, poza tym może tępić ostrza niektórych narzędzi

• Najkorzystniejsze będzie wykonanie skrzynki z drewna.

4. Jak - ogólnie- powinna być ta skrzynka wykonana?

• Musi być mocna, powinna też być estetycznie wykonana.

• Nie musi być łączona na wczepy ani politurowana, bowiem jej funkcje nie wymagają tego

Niemniej ważną role odgrywa analiza procesu wykonania tego przedmiotu. Opiera się on w zasadzie na opracowanym poprzednio projekcie wytworu. Analiza procesu wykonania dotyczy środków i warunków realizacji danego projektu konstrukcyjnego, a więc szczegółowych sposobów wykonania składowych części przedmiotu i określonych operacji technologicznych, użycia odpowiednich materiałów i narzędzi, najbardziej ekonomicznej kolejności szczegółowych działań wykonawczych itp.

Analiza zadania jest nieodzownym przygotowaniem do planowania pracy.

3. Dane sytuacyjne.

W punkcie tym opisujemy warunki otoczenia jakie muszą być spełnione by stworzyć wytwór, zwracamy tu uwagę na narzędzia i urządzenia jakimi dysponujemy potrzebnymi do wykonania tego wytworu. Należy wziąć pod uwagę wielkość i oświetlenie przestrzeni operacyjnej oraz położenie stanowiska pracy w stosunku do innych stanowisk. Należy dobrać odpowiednie narzędzia do realizacji zadania, należy dobrać materiał oraz ewentualnie narzędzie pomocnicze. Przedmioty na stanowisku należy rozmieścić jak najkorzystniej aby nie musieć wykonywać zbędnych ruchów. Czystość i ład na stanowisku pracy ma być przez cały czas jej trwania.

Zwracamy tu także uwagę na to gdzie będzie przebywał wytwór po wykonaniu i jaką w związku z tym musi posiadać konstrukcje, funkcje oraz jak musi być wykonany.

4. Dane ilościowe.

W punkcie tym opisujemy jaką ilość danego przedmiotu należy wykonać by spełnić założony wcześniej cel. Opisujemy dokładnie ilość poszczególnych elementów naszego wytworu.

2. Kryteria optymalizacji.

W punkcie tym opisujemy jakie konkretne kryteria optymalizacji powinien posiadać nasz wykonywany przedmiot. Opis powinien być indywidualny i uzasadniony, konkretny a nie tylko uogólniony, opisujemy tu tylko swoje argumenty od strony wykonawcy. Zajmujemy się tu wszystkimi kryteriami tzn.: komplikacja konstrukcji, estetyka, ergonomia, funkcjonalność, uniwersalność, bezpieczeństwo, ekonomiczność, oryginalność, czas wykonania, trwałość, warunki do wykonania (realizacji celu), dostępność materiału, wymagane umiejętności do realizacji celu.

3. Dobór cech konstrukcyjnych

W punkcie tym zamieszczamy wszystkie rysunki potrzebne do wykonania wyrobu.

4. Dobór cech technologicznych

W punkcie tym zamieszczamy kartę technologiczna, kartę materiałową, kartę kosztów i harmonogram pracy.

Najprostsza dokumentacja konstrukcyjna składa się z rysunku zło­żeniowego, przedstawiającego w połączeniu (złożeniu} poszczególne części danego wytworu, oraz z rysunków wykonawczych tych części. W szkole ogólnokształcącej, zwłaszcza na jej szczeblu podstawowym, stykają się uczniowie z dokumentacją tego rodzaju w odniesieniu do przedmiotów o nieskomplikowanej budowie. Szczególnie dotyczy to dokumentacji wykonywanej przez samych uczniów. Nie zmienia to jed­nak faktu, iż wchodzące w jej skład rysunki muszą być wykonane zgod­nie z ogólnymi zasadami obowiązującymi w rysunku technicznym.

Pomijając w tym miejscu świadomie merytoryczną stronę wykonywa­nia rysunków złożeniowych i wykonawczych obowiązujące zasady muszą być znane czytelnikowi z rysunku technicznego, należy zwrócić uwa­gę na to, że w dokumentacji konstrukcyjnej, wykonywanej przez ucz­niów, tabliczki rysunkowe powinny być dostosowane do potrzeb szkol­nych. Zasadnicza różnica między tabliczką rysunku wykonawczego a rysunku złożeniowego polega na tym, że tabliczka rysunku wykonawcze­go zawiera tylko podstawową część tabliczki (b), bez wykazu części (a). Jest to pokazane na rysunku 1.

a) b)
		3
		2
		1
		Numer kolejny	Nazwa części		Liczba sztuk	Materiał		Nr rys.
		Rysował	Nazwisko	Data	Temat
		Sprawdził	Podpis	Ocena
		Szkoła			Klasa	Podziałka	Nr rys.

Rys.1. Przykład uproszczonej tabliczki rysunkowej do użytku szkolnego

W szkole podstawowej może być stosowana dokumentacja konstrukcyj­na jeszcze bardziej uproszczona, w postaci rysunku zestawieniowego, czyli takiego, który łączy i zastępuje rysunek złożeniowy oraz rysun­ki wykonawcze poszczególnych części.

Rysunki zestawieniowe wykonuje się, jak wiadomo, w przypadku nie­wielkiej liczby części składowych danego wytworu, a tego rodzaju za­dania technologiczne przeważają w szkole podstawowej. Przy wymiarowaniu rysunku zestawieniowego uwagę uczniów należy zwrócić na potrze­bę grupowania wymiarów odnoszących się do poszczególnych części.

Podstawowym dokumentem opisującym proces technologiczny obróbki i montażu jest karta technologiczna, zawierająca przede wszystkim informacje związane z wykonywaniem poszczególnych operacji techno­logicznych oraz dane dotyczące kalkulacji kosztów (rys. 2).

Karta technologiczna

Nazwa przedmiotu

I. Karta czynności

Lp.	Nazwa czynności	Materiał	Narzędzia, stanowisko pracy	Czas pracy		Data
									plano­wany	fak­tyczny
Łączny czas pracy

II. Karta materiałowa

Lp.	Nazwa materiału	Ilość zużyte­go materiału		Cena jed­nostkowa		Cena zużyte­go materiału
				jednost­ka miary	Ilość	zł	gr	zł	gr
Łączny koszt materiału

III. Kalkulacja kosztów

Lp.	Koszty	zł	gr
1 2 3 4 5	Koszt czasu pracy Koszt zużytego materiału Łączny koszt czasu pracy i zużytego materiału (1+2) Narzuty Łączny koszt wykonania przedmiotu (5+4)

Rys. 2. Propozycja dokumentacji technologicznej

Planując proces technologiczny danego wytworu uczniowie w I częś­ci karty technologicznej (karta czynności,) wpisują wszystkie główne operacje (lub zabiegi: technologiczne w kolejności ich wykonywania, z jednoczesnym określeniem rodzaju materiału, narzędzi, urządzeń, stanowiska pracy (obróbki ręcznej - "r" lub maszynowej - "m"), na którym dana operacja zostanie wykonana, oraz przewidywanego czasu pracy. Faktyczny czas zużyty na wykonanie poszczególnych operacji wpisują uczniowie po wykonaniu każdej z nich. Analiza porównawcza tych zapisów ma dużą wartość kształcącą i wychowawczą.

W II części karty technologicznej (karta materiałowa) zostają wpisane dane niezbędne do obliczenia kosztów materiałów zużytych na wykonanie danego wytworu. W tym celu trzeba uczniom podać ceny jednostkowe poszczególnych materiałów. W przypadku wykorzystania odpadów materiałowych cenę należy określić w przybliżeniu.

Koszt pracy własnej oraz koszt wykonania wytworu ustalają ucz­niowie, dokonując zestawienia kalkulacyjnego w III części karty technologicznej (kalkulacja kosztowa). Dla obliczenia kosztu czasu pracy należy z uczniami ustalić koszt (wartość) jednej godziny pra­cy (w przybliżeniu). W koszt wykonania przedmiotu włącza się koszty związane z zużyciem energii elektrycznej, amortyzacji narzędzi i maszyn itp. Są to tzw. narzuty. Ustala się je procentowo w stosunku do sumy kosztów czasu pracy i materiałów.

Zamiast karty operacyjnej można też stosować harmonogramy Ganta, na których przewidywane operacje wzbogaca się nieraz prostymi rysun­kami.

Karta operacyjna

Lp.	Nazwa operacji (zabiegu)	Szkic	Uwagi

Rys. 3. Wzór karty operacyjnej.

Harmonogram pracy to graficzne przedstawienie przebie­gu według kolejnych działań, np.: według wykonywanych części przedmiotu i związanych z tym operacji.

W zależności od potrzeby mogą harmonogramy przybierać różną postać, Najprostszy harmonogram pracy to słowne sformułowanie kolejności działań i zapisanie ich w formie powszechnie znanego w nauczaniu zajęć „technicznych toku pracy”. Nieco wyższa postać harmonogramu pracy obrazuje kolejność operacji i ich zależność od siebie w przebiegu procesu pracy, jednak nadal bez uwzględnie­nia czasu trwania tych operacji. Ta postać jest dosyć często stosowana przy pracy zespołowej w zajęciach technicznych.

W pełnych harmonogramach pracy produkcyjnej uwzględnia się również czas wykonywania poszczególnych rodzajów pracy, elemen­tów składowych wyrobu, operacji czy zabiegów technologicznych. Różne odcinki procesu pracy oznacza się w takich harmonogramach linią poziomą o odpowiedniej długości zależnie od przewidywanego czasu trwania ciągnącą się poprzez linie pionowe określające równe odstępy czasu, np. godziny, dni, dekady. Pozioma linia ciągła oznacza pracę bez przerw, natomiast linia przerywana - pracę trwającą z przerwami. Poszczególne działania następujące po sobie oznacza się "schodkami, natomiast prace przebiegające równocześnie - liniami równoległymi. Ponadto stosuje się różne umowne znaki i skróty, np. na oznaczenie przerw w pracy oraz ich przyczyn.

5. Instrukcja dla wykonawców i użytkowników

W punkcie tym zwracamy się bezpośrednio do wykonawcy opisując co należy zrobić by poprawnie wykonać nasz wytwór. Sugerujemy tu zastosowanie odpowiednich narzędzi, urządzeń i materiałów niezbędnych przy wykonywaniu wytworu, opisujemy co należy zrobić przed przystąpieniem do pracy oraz opisujemy kolejne czynności. Zwracamy się także tu do użytkowników opisując jak należy używać dany przedmiot by spełnił on określone funkcje wcześniej zaplanowane przez projektanta.

Formy Pracy

Ze względu na liczbę zatrudnionych osób oraz metodę ich pracy rozróżnia się trzy podstawowe formy organizacji pracy:

• praca indywidualna

• praca zbiorowa

• praca zespołowa

Natomiast z punktu widzenia liczby wykonywanych produktów występuje w pracy wytwórczej:

• produkcja jednostkowa

• produkcja seryjna

• produkcja masowa

A. Praca indywidualna to taka praca, którą w całości wykonuje tylko jedna osoba, np. sprzątanie mieszkania tylko przez jedna osobę, wykonanie określonego produktu (w liczbie jednej lub kilku sztuk) przez pojedynczego rzemieślnika. We wszystkich takich przypadkach, bez względu na rodzaj i zasięg pracy, wszystkie składowe elementy danej pracy są wykonywane kolejno, a wykonujący je jeden pracownik nie jest niczym związany z innymi pracownikami.

Indywidualna praca wytwórcza ma w swej czystej postaci tylko wówczas miejsce, gdy wszystkie fazy cyklu organizacyjnego są realizowane przez jedną i tę samą osobę.

B. Praca zbiorowa to taka praca, w której jednocześnie bierze udział więcej osób, przy czym każda z nich wykonuje takie samo zadanie częściowe dla wspólnego celu i pod wspólnym kierownictwem, często na podstawie wspólnego zaplanowania.

Wynik całości pracy jest zbiorem takich samych rezultatów działania poszczególnych pracowników. Przykład to np.: przenoszenie przez kilku robotników ciężkiej belki, przewożenie stosu cegieł przez kilka osób, z których każda nakłada cegły na swoją taczkę, przewozi je i na nowym miejscu układa w stos.

C. Praca zespołowa jest pojęciem o szerokim zakresie, obejmuje bowiem swoim zasięgiem bardzo rożne pod względem treści i organizacyjnej formy dziedziny i przejawy ludzkiej działalności.

Przykładem pracy zespołowej jest więc zarówno przewożenie przez kilku robotników stosu cegieł, gdy jedni z nich tylko nakładają cegły na taczki, inni tylko przewożą je na nowe miejsce, a jeszcze inni składają je w nowy stos, wytwarzanie tysiąca sztuk aparatów telewizyjnych przez kilkusetosobową załogę danego zakładu czy wykonanie jednego stołu przez czterech stolarzy.

We wszystkich postaciach zespołowego działania, mimo znacz­nych. między nimi różnic ilościowych i. jakościowych istnieje szereg cech wspólnych, a mianowicie:

• wykonywanie określonego zadania przez kilka lub większą liczbę osób, pracujących jednocześnie lub prawie jednocześ­nie,

• podział całego zadania na drobniejsze elementy /odmienne rodzaje prac, różne części wykonywanego przedmiotu różne operacje technologiczne itd./ i wykonywanie ich przez róż­nych pracowników lub przez różne grupy pracowników

• wspólny cel główny działania wszystkich osób zaangażowanych w realizacji danego zadania i. podporządkowanie temu nad­rzędnemu celowi wszystkich celów działania poszczególnych członków zespołu,

• określona, wspólna dla wszystkich członków zespołu metoda pracy zapewniająca zharmonizowanie wszystkich wyodrębnio­nych działań częściowych.

Najbardziej istotne cechy każdej pracy zespołowej to: wspólne wykonywanie jednego zadania na zasadzie określonego podziału pracy i. wynikającej stąd wspólnej metody działania.

Spośród różnych odmian pracy zespołowej interesują nas przede wszystkim te, które mają zastosowanie w pracy pro­dukcyjnej.

Działalność produkcyjna ma obecnie zawsze charakter i for­mę pracy zespołowej. Jednak

i. w zespołowej pracy produkcyjnej występuje kilka organiza­cyjnych odmian, różniących się przede wszystkim liczbą wy­twarzanych jednakowych produktów, a w ślad za tym także podziałem i metodą pracy. Główne odmiany pracy produkcyjnej to:

• praca zespołowa jednostkowa /produkcja jednostkowa/,

• praca zespołowa seryjna /produkcja seryjna/,

• praca zespołowa masowa /produkcja masowa/ przy czym ta ostatnia ma zawsze, a produkcja seryjna. często charakter pracy potokowej.

Praca zespołowa jednostkowa polega na tym, że mały zespół (3-4 uczniów) wykonuje jeden egzemplarz da­nego wytworu z zastosowaniem podziału pracy według wyodrębnionych części wytworu lub konstrukcyjnych czy funkcjonalnych zespołów ele­mentów. Wszystkie operacje związane z uzyskaniem danych części (przydzielonych jednemu członkowi zespołu), a także łączenie ich ­jeśli jest to niezależne od pracy innych członków zespołu - wyko­nuje ten sam uczeń; natomiast montaż końcowy należy do tych ucz­niów, których części mogą być połączone dopiero w końcowej fazie pracy. Taki podział pracy określa się jako ilościowy podział za­dań.

Praca zespołowa małoseryjna charakteryzuje się tym, że mały (w zasadzie) zes­pół wykonuje małą serię, tzn. kilka (np. 4-6) egzemplarzy tego sa­mego wytworu bez względu na to, czy pozostałe zespoły realizują ta­kie same, czy też inne zadania. Podział pracy w zespole jest naj­częściej taki sam, jak w pracy zespołowej jednostkowej (według części); wówczas poszczególni członkowie zespołu powielają kilkakrotnie przydzielone im zadania częściowe. Podział pracy może też (i powi­nien przy dalszych zadaniach tego rodzaju) polegać na tym, że z wy­odrębnionych już części wytworu wydziela się dodatkowo te operacje technologiczne, które występują w różnych elementach i muszą być wielokrotnie wykonane (np. wiercenie otworów); wykonanie tych ope­racji powierza się wtedy oddzielnym członkom zespołu, co powoduje potrzebę zwiększenia jego liczebności. Ta postać pracy zespołowej małoseryjnej stanowi przejście do jakościowego podziału zadań, ty­powego dla pracy zespołowej potokowej.

Kryteria doboru zadań wykonywanych w małych seriach są te same, co w pracy zespołowej jednostkowej.

Praca zespołowa potokowa polega na tym, że duży zespół (najczęściej cały oddział uczniów) wykonuje większą serię (20-40 sztuk) danego wytworu, przy stosowaniu podziału pracy według operacji (czasem nawet zabiegów) technologicznych. Sama po­tokowość (strumieniowość, taśmowość) charakteryzuje się tym, że wy­odrębnione operacje są wykonywane na oddzielnych stanowiskach robo­czych i w takiej kolejności, jaka jest racjonalna dla uzyskania od­powiedniego elementu, na który składają się owe wydzielone opera­cje. Podobne ciągi operacji obróbczych występują w procesie wykony­wania pozostałych elementów. Uzyskane elementy są następnie łączo­ne w "potoku" kolejnych operacji montażowych. W rezultacie tego na ostatnim stanowisku montażowym uzyskuje się w określonych odcinkach czasu (np. co kilka minut), rytmicznie kolejne egzemplarze wytworu. Obrazuje to schemat przedstawiony na rysunku 4.

Literatura:

• H. Pochanke: „Organizacja pracy”

• H. Pochanke: „Dydaktyka techniki”

• Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna

• Nowa Multimedialna Encyklopedia Powszechna

• Opracowania własne

2

---