Ad 1Pojecie sprawy cywilnej
Sprawa cywilna to taka sytuacja faktyczna, która wynika ze stosunku prawa cywilnego rodzinnego i opiekuńczego, bądź prawa pracy. Sytuacja ta wymaga załatwienia. Sprawa cywilna ma dwa znaczenia :
-w znaczeniu materialnym są to sprawy cywilne ze swej natury (z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy). Cechą charakterystyczną stosunków prawnych wynikających z tych trzech kategorii prawa jest równorzędność podmiotowa i ekwiwalentność świadczeń. w znaczeniu formalnym ( sztucznym ) nie są to sprawy cywilne ze swej natury, ale ustawodawca każe traktować je jak cywilne w znaczeniu materialnym i rozpatrywać przez sądy powszechne w trybie KPC . Są to sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych ( np. przed organami rentowymi ) oraz inne sprawy, które ustawodawca każe traktować jak cywilne w znaczeniu materialny
Do spraw cywilnych w ujęciu formalnym należą te sprawy, które w art. 1 KPC zostały określone jako ,,inne sprawy". Należą do nich te sprawy, które wynikają ze stosunków ubezpieczenia społecznego oraz innych stosunków niż stosunki prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jeżeli zostały przekazane do postępowania cywilnego na podstawie przepisów samego KPC lub innych ustaw szczególnych.
Ad 2 Pojecie Post cywilnego
Postępowanie cywilne w znaczeniu prawnym to prawnie unormowana działalność, niezależnych od innych władz organów władzy państwowej, przede wszystkim sądów. Bardzo ważna jest niezależność sądów od innych organów państwowych. Sędziowie są niezawiśli, podlegają jedynie konstytucji i ustawom. Niezależność ta gwarantuje sprawiedliwość procedury cywilnej - to bardzo istotne. W postępowaniu cywilnym biorą udział podmioty zainteresowane wynikiem tego postępowania.
Podsumowując: Postępowanie cywilne to zespół czynności procesowych podejmowanych przez odpowiednie organy państwowe z udziałem podmiotów zainteresowanych , w których głównym przedmiotem są sprawy cywilne.
AD 3 Post procesowe a nieprocesow, analiza porownawcza
Postępowanie cywilne procesowe jest postępowaniem spornym. Spór toczą dwie strony o równorzędnych pozycjach. Sąd rozstrzyga spór w oparciu o przepisy prawa i przedstawione przez strony dowody. Postępowanie sądowe wszczynane jest na wniosek. Sąd kończy postępowanie wyrokiem, a wyjątkowo postanowieniem. Od orzeczenia sadu przysługuje apelacja, a następnie kasacja. Orzeczenia sądu wydawane w postępowaniu sądowym z reguły maja charakter deklaratoryjny.
Postępowanie nieprocesowe wszczynane jest na wniosek, ale w wypadkach wskazanych w ustawie sąd może też wszcząć je z urzędu. Jest to postępowanie uproszczone w stosunku do postępowania procesowego i mniej sformalizowane. Orzeczenia sądu zapadają w formie postanowień. Postanowienia mogą być deklaratoryjne lub konstytutywne. W postępowaniu nieprocesowym co do zasady nie przewiduje się kasacji.
AD4 Dopuszczalność drogi sądowej
Dopuszczalność drogi sądowej:
-stanowi jedną z przesłanek procesowych postępowania
cywilnego. Można ją określić jako kompetencję sądów powszechnych w sprawach cywilnych. Dopuszczalność drogi sądowej zachodzi jeżeli sprawa jest sprawą cywilną i podlega załatwieniu przez sąd powszechny. W KPC nie mówi się o dopuszczalności drogi
sądowej, lecz uregulowane są tylko skutki niedopuszczalności tej drogi. Sąd powszechny nie rozstrzyga bowiem w sposób pozytywny o zachodzącej w danej sprawie dopuszczalności drogi sądowej, tj. nie stwierdza, że wniesiona przezeń sprawa podlega przezeń załatwieniu. Natomiast niedopuszczalność drogi sądowej zawsze wymaga stwierdzenia w odpowiednim orzeczeniu.
Niedopuszczalność drogi sądowej:
-zachodzi, jeżeli sprawa nie podlega załatwieniu przez sąd powszechny i może być spowodowana tym, że:
ˇ sprawa nie jest sprawą cywilną ani w znaczeniu materialnym, ani w znaczeniu formalnym
ˇsprawa jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym, jednak z mocy szczególnego przepisu ustawy została przekazana do załatwienia innemu organowi niż sąd powszechny
-niedopuszczalność drogi sądowej może być względna lub bezwzględna:
ˇbezwzględna- jeżeli sprawa nie jest sprawą cywilną oraz jeżeli jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym, należy jednak do wyłącznej kompetencji innego organu niż sąd powszechny
ˇ względna- może być niedopuszczalnością czasową lub wynikać przemienności drogi sądowej i drogi innego postępowania
- niedopuszczalność drogi sądowej sąd bierze pod uwagę w każdym stanie postępowania, istnieje możliwość zgłoszenia zarzutu tej niedopuszczalności. Postępowanie toczące się w razie niedopuszczalności drogi sądowej dotknięte jest nieważnością.
AD6 Jurysdykcja krajowa w sprawach cywilnych. Umowy jurysdykcyjne
Jurysdykcja krajowa - oznacza właściwość sądów danego państwa do rozstrzygania sporów z zakresu prawa cywilnego urzeczywistniania obowiązujących w tym zakresie norm prawa
Umowy o jurysdykcje
Umowa prorogacyjna - umowa o jurysdykcje krajową, umowa o podanie sporów jurysdykcji sądów Polskich. Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umawiać się na piśmie o podanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw majątkowych jurysdykcji sądów polskich.
Umowa derogacyjna - umowa wyłączająca jurysdykcje sądów polskich. W zakresie zobowiązań z umów podmioty prowadzące działalność gospodarczą mogą umówić się na piśmie o wyłączenie jurysdykcji sądów polskich na rzecz państwa obcego, jeżeli zmiana taka jest skuteczna według prawa tego państwa
AD7.Rodzaje właściwości sądu. Umowa o właściwość
Właściwość rzeczową w sprawach cywilnych regulują głównie art. 16-26 kodeksu postępowania cywilnego dla postępowania procesowego oraz art. 507 dla nieprocesu. Co do zasady, wszystkie sprawy rozpoznają sądy rejonowe, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych do właściwości sądów okręgowych. Do tych drugich należą m.in. sprawy:
-o prawa majątkowe powyżej 75 000 zł wartości przedmiotu sporu (z wyjątkami), a w -sprawach gospodarczych - powyżej 100 000 zł,
-o prawa niemajątkowe,
-o ochronę praw autorskich i wynalazczych,
-wynikające z prawa prasowego,
-o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni,
-o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji,
-o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,o ubezwłasnowolnienie i inne.
Właściwość miejscową określają przepisy art. 27-46 (proces) oraz 508 (nieproces) KPC. Przepisy te wyróżniają właściwość ogólną, przemienną i wyłączną. Co do zasady, powództwo wytacza się w sądzie, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania bądź siedziba pozwanego, aczkolwiek w pewnych sprawach możliwy jest wybór właściwości sądu (przemienność) według adresu powoda (np. o ustalenie ojcostwa). Natomiast niektóre powództwa można wytaczać wyłącznie przed określony sąd, np. sąd miejsca położenia rzeczy, gdy spór dotyczy prawa rzeczowego na tej rzeczy, albo sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Właściwość funkcjonalną określają różne przepisy KPC i ustaw szczególnych.
Przyjmując kryterium głównego źródła, właściwość sądów można podzielić na: 1. właściwość ustawową - której źródłem jest ustawa tj. KPC 2. właściwość umowną- której źródłem jest umowa stron w granicach dopuszanych przez prawo procesowe, dopuszcza się porozumienie stron w postaci umowy prolongacyjnej zawartej w formie pisemnej i wyraźnie zaakceptowana przez drugą stronę oraz 3. właściwość delegacyjną, której podstawą jest delegacja sądów czyli przydzielenia spawy do rozpoznania sądowi niższej instancji przez sąd wyższej instancji.
Do właściwości ustawowej zalicza się: 1. właściwość funkcjonalną, inaczej funkcyjną-->polega na podziale funkcji lub/i czynności procesowych w postępowaniu cywilnym pomiędzy sądami równorzędnymi albo sądami różnych instancji 2. właściwość miejscowa-->polega na podziale spraw i czynności procesowych pomiędzy sądy równorzędne ze względu na ich terytorialny zakres 3. właściwość rzeczowa-->polega na podziale spraw pomiędzy sądy różnego rodzaju rozpoznające sprawy w I instancji
AD8 Naczelne zasady post cywilnego
Zasada prawa do sądu Państwo musi zapewnić każdej jednostce możliwość dochodzenia jej prawa w postępowaniu cywilnym. Art. 45 ust. 1 konstytucji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”.
art.6 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności: to samo co w art. 45 konstytucji.
Zasada prawdy Zasada ta przejawia się w dążeniu do wydania przez sąd orzeczenia zgodnego z rzeczywistym stanem faktycznym, występującym w konkretnej sprawie.
Zasada równości stron Ma swoje korzenie w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie, z którym wszyscy są równi wobec prawa oraz maja prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Na gruncie postępowania cywilnego oznacza to, że strony postępowania mają takie same prawa procesowe. Naruszenie zasady równości stron poprzez pozbawienie strony możności działania powoduje nieważność postępowania.
Zasada dyspozytywności W zakresie dyspozytywności można wyróżnić dwa aspekty:
- materialny - dotyczący prawa do rozporządzania przez strony należącymi do nich prawami lub roszczeniami, które stanowią przedmiot postępowania;
- formalny - dotyczący prawa do rozporządzania czynnościami procesowymi oraz tokiem procesu. Zasada ta opiera się na dwóch zasadniczych fundamentach:
Sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek stron (art. 321 § 1 kpc) za wyjątkiem szczególnych przepisów odnoszących się do postępowania nieprocesowego, które przewidują możliwość wszczęcia z urzędu; przedmiotem rozpoznawania przez sąd są tylko żądania zgłoszone przez strony.
Zasada kontradyktoryjności Sąd rozpoznaje sprawę wyłącznie w oparciu o dowody przeprowadzone na wniosek stron. Zasada ta jest przeciwieństwem zasady inkwizycyjności, zmuszające sędziego do aktywnego poszukiwania i przeprowadzania dowodów. W obecnym stanie prawnym sad może przeprowadzić dowód niewskazany przez stronę, jeżeli powziął o nim wiadomość z akt sprawy lub oświadczeń stron. Ponadto sąd może oprzeć się na faktach powszechnie znanych (art. 228 § 1 kpc) oraz na faktach znanych sądowi urzędowo (art. 228 § 2 kpc).
Zasada jawności postępowania Art. 45 Konstytucji RP stanowi, że rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie. Wyłączenie jawności postępowania może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
W zakresie tej zasady można wyróżnić:
- jawność wewnętrzną- wobec uczestników postępowania, która jest ograniczona przez posiedzenia niejawne;
- jawność zewnętrzną- wobec osób trzecich, polegająca na tym, że osoby pełnoletnie maja wstęp na posiedzenia jawne sądu, chyba, że istnieją przesłanki przeprowadzenia posiedzenia przy drzwiach zamkniętych.
Zasada bezpośredniości Ma za zadanie doprowadzić do tego, aby całość postępowania dowodowego oraz wszystkie rozprawy zostały przeprowadzone przed sądem, który orzeka w sprawie.
Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednie wydanie wyroku (art. 323 w zw. Z art. 316 kpc). Postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, z wyjątkiem przypadków zastosowania instytucji sędziego wyznaczonego bądź sądu wezwanego.
Sędzia wyznaczony musi należeć do składu orzekającego, jednak nie może być ławnikiem.
Sądem wezwanym może być każdy sąd rejonowy.
Zasada ustności W postępowaniu cywilnym dominuje ustana forma zapoznawania się sądu ze stanem faktycznym i przedstawionym przez strony materiałem dowodowym. Zasad ta odnosi się do stron i uczestników postępowania, gdyż w przypadku sądu obowiązuje zasada pisemności.
Zasada koncentracji materiału dowodowego W polskim postępowaniu cywilnym obowiązuje mieszany system koncentracji materiału dowodowego, złożony z elementów systemu prekluzji i systemu dyskrecjonalnej władzy sądu. System prekluzji dot. przede wszystkim wniosków i zarzutów formalnych. System władzy dyskrecjonalnej polega na tym, że o czasowych granicach gromadzenia materiału procesowego decyduje sąd.
Zasada formalizmu procesowego Jej istota sprowadza się do stwierdzenia, że aby określona czynność wywołała pożądane skutki, to powinna zostać wykonana w określonym czasie i miejscu, w oznaczonej formie.
(forma czynności procesowych - np. art. 126, 187 kpc, miejsce dokonywania czynności, którym jest zazwyczaj siedziba sądu, czas dokonywania czynności)
AD9 Pojęcie i rodzaje przesłanek procesowych
Przesłankami procesowymi są stany, które w myśl obowiązujących przepisów prawa procesowego decydują o prawnej dopuszczalności lub niedopuszczalności procesu
Bezwzględne przesłanki procesowe - rodzaj przesłanek procesowych. Ich brak powoduje nieważność postępowania. Brak bezwzględnych przesłanek sąd uwzględnia z urzędu.
Do bezwzględnych przesłanek procesowych dodatnich zaliczane są:
-dopuszczalność drogi sądowej,
-jurysdykcja krajowa, zdolność sądowa stron,
-zdolność procesowa stron,
-należyte umocowanie pełnomocnika.
Do bezwzględnych przesłanek procesowych ujemnych są zaliczane:
-zawiśnięcie sporu,
-powaga rzeczy osądzonej,
-skład sądu niezgodny z przepisami,
-udział w rozpoznaniu sprawy sędziego podlegającego wyłączeniu z mocy ustawy,
-brak powołanego organu powołanego do reprezentowania strony nie będącej osoby fizycznej,
-brak przedstawiciela ustawowego strony nie mającej zdolności procesowej,
-pozbawienie strony możności obrony swych praw,
-niewłaściwość sądu rejonowego w sprawie należącej do właściwości sądu okręgowego bez względu na wartość przedmiotu sporu.
AD10 Odrzucenie pozwu, oddalenie powództwa
Podstawowe znaczenie w tym względzie ma art. 199 § 1 kpc zgodnie z którym pozew odrzuca się w następujących przypadkach:
1. jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;
2. jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;
3. jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie.
Ponadto odrzucenie pozwu nastąpi, jeżeli brak jest jurysdykcji krajowej stanowiącej przyczynę nieważności, którą sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy (art. 1099 kpc).
Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej powoda i nie działania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem, uniemożliwiającego jego działanie, sąd odrzuci pozew dopiero wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu.
Odrzucenie pozwu może nastąpić także już po jego doręczeniu pozwanemu:
-na zarzut niewłaściwości sądu, dającej się usunąć umową stron, zgłoszony przez pozwanego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 202 kpc);
-w razie niezłożeni przez powoda będącego cudzoziemcem w odpowiednim terminie kaucji aktorycznej na zabezpieczenie kosztów procesu, jeżeli pozwany złoży wniosek o odrzucenie pozwu (art. 1124 § 3 kpc)..
AD 11 Skład sądu . wyłączenie sędziego
Sąd może wyłączyć sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli miedzy nim a jedna ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego (art. 49 kpc).
Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy. Wniosek mogą złożyć strony postępowania, interwenient uboczny, prokurator i RPO.
Sędzia powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie. Aż do rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia może spełniać tylko czynności niecierpiące zwłoki.
Postanowienie o wyłączeniu sędziego wydaje sąd w składzie 3 sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy.
Zgodnie z art. 47 kpc w I instancji sąd w składzie 1 sędziego jako przewodniczącego i 2 ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy oraz sprawy ze stosunków rodzinnych z wyjątkiem spraw o alimenty.
Sprawy inne niż w/w sąd I instancji rozpoznaje w składzie 1 sędziego, chyba że przepis szczególnych stanowi inaczej.
Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie 3 sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane.
W postępowaniu przed sądem II instancji występuje skład orzekający złożony z 3 sędziów zawodowych, podobnie jak przy rozpoznaniu skargi kasacyjnej przed Sądem Najwyższym
AD12 Zdolność sądowa, Uzupełnienie i skutki braku zdolności sądowej
Zgodnie z art. 64 § 1 kpc każda os. fiz. i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa). Zdolność sądową maja także organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej.
Zdolność sądowa jest cechą bezpośrednio powiązaną z przymiotem zdolności prawnej, którą w myśl art. 8 Kc ma każdy człowiek od chwili urodzenia.
Zdolność sądowa stanowi bezwzględna przesłankę procesową, brana pod rozwagę sądu z urzędu w każdym stanie sprawy, dlatego też jej brak skutkuje nieważnością postępowania.
Brak zdolności sądowej może mieć charakter:
- pierwotny - zachodzi gdy:
1. w pozwie oznaczona jako stronę jednostkę nieposiadającą zdolności sądowej, np. komitet rodzicielski;
2. gdy jako stronę oznaczy się w pozwie jednostkę nieistniejącą, np. nieżyjącą osobę, spółkę wykreśloną z rejestru.
W przypadku pierwotnego braku zdolności sądowej pozew zostaje odrzucony.
- następczy- może powstać tylko u strony nie będącej osoba fizyczną. Ocenia się czy ma charakter usuwalny, czy nieusuwalny. Ustala się czy istnieje następca prawny.
Jeżeli brak zdolności sądowej można uzupełnić sąd wyznacza odpowiedni termin. Sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę nie mającą zdolności sądowej, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę. Jeżeli braku zdolności sądowej nie można uzupełnić albo nie zostały uzupełnione, sąd znosi postępowanie w zakresie, w jakim jest ono dotknięte brakami, i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie
AD13 i 14 Zdolność procesowa. Uzupełnienie i skutki braku zdolności sądowej.
Zdolność postulacyjna
Zgodnie z artykułem 65 kodeksu postępowania cywilnego zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Tak więc zdolność procesowa to zdolność podmiotów postępowania do samodzielnego podejmowania czynności procesowych, przewidzianych przez kodeks postępowania cywilnego (zarówno w postępowaniu procesowym, jak i nieprocesowym oraz w innych rodzajach postępowania cywilnego). Chodzi tu - między innymi - o wytaczanie powództwa i zaskarżanie orzeczeń sądowych, składanie wszelkiego rodzaju oświadczeń i wniosków. Zdolność procesowa podmiotów, które nie są osobami fizycznymi jest nierozerwalnie związana z ich zdolnością sądową - mając zdolność sądową, mają równocześnie także procesową. Natomiast zdolność procesowa osób fizycznych uzależniona jest od ich zdolności do czynności prawnych. Pełną zdolność procesową mają osoby fizyczne, jeżeli mają pełną zdolność do czynności prawnych, a więc osoby pełnoletnie i nie ubezwłasnowolnione, a także osoby niepełnoletnie, które zawarły związek małżeński. Ograniczona przysługuje osobom fizycznym, jeżeli mają jedynie częściową zdolność do czynności prawnych, a więc osobom niepełnoletnim między 13 a 18 rokiem życia oraz osobom częściowo ubezwłasnowolnionym, a także osobom, dla których w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie został ustanowiony doradca. Osoba fizyczna nie mająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego.
Zdolność postulacyjna to termin, którym nie posługują się przepisy, ale sama doktryna i nauka prawa. Jest to zdolność do osobistego, samodzielnego dokonywania czynności procesowych przez dany podmiot. Ograniczenie zdolności postulacyjnej może mieć miejsce wtedy, gdy np. gdy strona nie jest w stanie działać osobiście w procesie z powodu np. ułomności fizycznej, braku znajomości języka polskiego itp. Inna sytuacja, to taka, gdy mamy do czynienia z tzw. przymusem adwokackim. Zdolność postulacyjną miłą będzie zatem adwokat (bądź radca prawny). Posiadanie zdolności postulacyjnej rozstrzyga o skuteczności czynności procesowych dokonanych osobiście albo przez pełnomocnika.
AD15 Legitymacja procesowa
Legitymacja procesowa - oznacza wynikające z przepisów prawa materialnego bądź prawa procesowego uprawnienie do uczestniczenia w konkretnym postępowaniu cywilnym w charakterze powoda (legitymacja czynna) lub pozwanego (legitymacja bierna) lub dokonania określonej czynności procesowej. Legitymacja procesowa oznacza, bowiem uprawnienie danej osoby do występowania w procesie w charakterze strony procesowej i stanowi merytoryczną przesłankę procesową, której brak prowadzi do niekorzystnego rozstrzygnięcia sprawy, a o jej istnieniu decyduje prawo procesowe (legitimatio ad causam). Natomiast legitymacja do złożenia środka zaskarżania oznacza prawo określonej osoby biorącej udział w postępowaniu do wystąpienia z takim środkiem i stanowi formalną przesłankę zaskarżenia, a o jej istnieniu decydują przepisy proceduralne. Brak tej przesłanki prowadzi do odrzucenia środka zaskarżania (legitimatio ad processum)1. Obowiązujące przepisy procesowe wyłączają możność zaskarżenia orzeczenia z urzędu. Sąd jest bowiem związany orzeczeniem, a inicjatywa zaskarżenia orzeczenia w polskim procesie cywilnym musi pochodzić z zewnątrz, czyli od strony.
AD16.Zmiana stron w procesie
Zmiana stron w procesie może być wynikiem:
następstwa prawnego (np. w razie śmierci strony wstąpienie w jej miejsce spadkobiercy);
wyłącznie czynności procesowych (tj. w oparciu o przepisy prawa procesowego).
Na podstawie Kodeksu zmiana stron w procesie może występować w następujących sytuacjach:
1. interwenient uboczny - za zgodą stron - może wejść2. na miejsce strony, do której przystąpił (art. 83);
3. nabywca rzeczy lub praw objętych sporem, zbytych w toku sprawy, może wejść4. w miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej (art. 192 pkt 3);
5. jeżeli okaże się , ze powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być6. w sprawie stroną pozwaną, sąd na wniosek powoda lub pozwanego wezwie tę osobę do wzięcia udziału w sprawie.. Osoba ta może - za zgodą obu stron - wstąpić7. w miejsce pozwanego, który wówczas będzie zwolniony do udziału w sprawie (art.. 196 § 1 i § 2);
8. jeżeli okaże się że powództwo zostało wniesione nie przez osobę, która powinna występować9. w sprawie w charakterze powoda, sąd na wniosek powoda zawiadamia o toczącym się procesie osobę przez niego wskazaną. Osoba ta może w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia wstąpić10. do sprawy w charakterze powoda (art. 196 § 1). Osoba zawiadomiona, która zgłosiła przystąpienie do sprawy w charakterze powoda Mozę, za zgodą obu stron, wstąpić11. na miejsce strony powodowej, która wówczas będzie od udziału w sprawie zwolniona. W razie wyrażenia zgody na zmianę strony powodowej, pozwany może w terminie dwutygodniowym złożyć12. sądowy wniosek o przyznanie dotychczasowych kosztów od osoby, która poprzednio występowała jako powód (art. 196 § 2);
13. jeżeli okaże się, że powództwo o to samo roszczenie może być14. wytoczone przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych, sąd Mozę na wniosek powoda wezwać15. te osoby do wzięcia udziału w sprawie (art. 194 § 3). W postępowaniu wszczętym z powództwa pracownika, wezwanie do udziału w sprawie, o którym mowa w art. 194 § 1 i 3, sąd Mozę dokonać16. również z urzędu (art. 477);
jeżeli okaże się, ze nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby nie biorące udziału w taki sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem wyznaczenie kuratora (art. 195 § 1).
AD17 Współuczestnictwo w sporze
Współuczestnictwo może być różnego rodzaju:
bierne i czynne;
materialne i formalne;
jednolite i zwykłe
konieczne i dowolne
pierwotne i następcze
Współuczestnictwo czynne występuje po stronie powodowej, bierne po stronie pozwanej.
Art. 72 § 1 kpc stanowi, że kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią:
- prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne), np. umowa spółki cywilnej;
- roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jak też dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne), np. roszczenia z tytułu wypadku samochodowego kilku osób.
Współuczestnictwo jednolite zachodzi wówczas, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że orzeczenie dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników. Niepodzielność ta oznacza, ze skutek tego orzeczenia jest taki sam dla każdego współuczestnika.
Współuczestnictwo zwykłe polega na tym, że w istocie będzie jednocześnie współuczestnictwem formalnym i materialnym. Skutki wyroku nie będą jednakowe dla wszystkich współuczestników.
Współuczestnictwo konieczne zachodzi, gdy z uwagi na obowiązujące przepisy w charakterze strony w procesie musi wystąpić łącznie więcej niż jeden podmiot. Pojedyncze podmioty nie posiadają tu legitymacji procesowej. Ze współuczestnictwem koniecznym mamy do czynienia przede wszystkim w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Współuczestnictwo konieczne jest jednocześnie współuczestnictwem jednolitym, natomiast nie każde współuczestnictwo jednolite może zostać uznane za współuczestnictwo konieczne.
Współuczestnictwo dowolne oznacza, że po danej stronie procesu może, lecz nie musi wystąpić więcej niż jeden podmiot.
Współuczestnictwo pierwotne istnieje już w chwili wytoczenia powództwa.
Współuczestnictwo następcze powstaje w toku postępowania (zmarł pozwany i w jego miejsce wstępuje spadkobierca).
AD 18 19 INTERWENCA GŁÓWNA I UBOCZNA
Interwencja główna- jest to powództwo wytoczone przez podmiot trzeci, interwenienta głównego, przeciwko obu stronom toczącego się procesu o ten sam przedmiot. Np. A wystąpił przeciwko B z powództwem o wydanie rzeczy, natomiast C występuje przeciwko A i B z interwencją główną o wydanie tej samej rzeczy. Właściwy do wytoczenia interwencji głównej jest sąd, w którym toczy się proces pomiędzy pozwanymi. Interwencję główną można wytoczyć do chwili zamknięcia rozprawy w I instancji. Między stronami
pierwotnego procesu zachodzi współuczestnictwo konieczne. W razie wytoczenia interwencji głównej sąd może z urzędu zawiesić postępowanie w sprawie pierwotnej. Zawieszenie to może trwać aż do uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie interwencyjne, sąd może jednak i przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie.
Interwencja uboczna- polega na przystąpieniu do procesu obok danej strony procesowej podmiotu mającego interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść tej strony. Np. Sprzedawca rzeczy może zgłosić interwencję uboczną po stronie kupującego, pozwanego o wydanie rzeczy przez osobę trzecią, która twierdzi, że jest jej właścicielem. Zgłoszenie interwencji ubocznej może nastąpić do chwili zamknięcia rozprawy w drugiej instancji. Zgłoszenie to powinno być dokonane w piśmie procesowym, w którym należy wskazać interes prawny, jaki we wstąpieniu ma interwenient, i stronę, do której przystępuje.
Każda ze stron może do czasu rozpoczęcia najbliższej rozprawy zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego
AD 20 Pełnomocnictwo w procesie - rodzaje pełnomocnictwa;
Pełnomocnikiem może być - poza adwokatem lub radcą prawnym - w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
W sprawach o ustalenie ojcostwa i o roszczenia alimentacyjne pełnomocnikiem może być również przedstawiciel właściwego w sprawach z zakresu pomocy społecznej organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie.
W sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem.
W sprawach związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.
W sprawach związanych z ochroną własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych.
AD 21 warunki formalne pism procesowych
Każde pismo procesowe powinno zawierać:
-oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
-oznaczenie rodzaju pisma,
-osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności (osnowa to zasadnicza część pisma procesowego, w której strona wyraża swoje żądanie)
-podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
-wymienienie załączników.
Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, ponadto zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, pisma zaś dalsze - sygnaturę akt.
Każdy wniesiony pozew jest w pierwszej kolejności oceniany pod kątem spełnienia powyższych wymagań formalnych. Jeżeli im nie odpowiada, przewodniczący właściwego wydziału cywilnego w sądzie, do którego wniesiono pozew, wezwie stronę do usunięcia braków formalnych w terminie tygodnia od doręczenia wezwania. Termin ten jest ustawowy nie podlega przedłużeniu ani skróceniu, może zostać co najwyżej przywrócony. Jeżeli braki formalne pozwu zostaną w wyznaczonym terminie usunięte, pozwowi zostanie nadany dalszy bieg. Jeżeli braki nie zostaną usunięte w terminie, przewodniczący wydziału wyda zarządzenie o zwrocie pozwu. Zarządzenie to można zaskarżyć zażaleniem.
Dopóki pozew znajduje się w sądzie (tzn. nie został jeszcze odesłany stronie), a jego braki formalne zostały usunięte, można złożyć wniosek o nadanie sprawie biegu na nowo. Wówczas pozew uważa się za wniesiony w dacie złożenia tego wniosku.
AD22 Warunki formalne pozwu procesowego
Stosownie do treści art. 126 kodeksu postępowania cywilnego, każde pismo procesowe, a zatem również pozew, winno zawierać:
-oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
-oznaczenie rodzaju pisma;
-osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
-podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
-wymienienie załączników.
Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać:
-oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, pisma zaś dalsze - sygnaturę akt. Nadto art. 187. § 1 kpc stanowi, że pozew powinien nadto zawierać:
-dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
-przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.
"Dokładne określenie żądania" znaczy w szczególności, że:
domagając się zasądzenia kwoty pieniężnej trzeba tę kwotę jednoznacznie określić (żadne "około" ani "w przybliżeniu" nie wchodzą w rachubę); dotyczy to także świadczeń dochodzonych obok tej kwoty (odsetek, pożytków itp.)
domagając się świadczenia czegoś innego, niż pieniądze, trzeba dokładnie i jednoznacznie opisać przedmiot żądania (nieruchomość lub lokal - poprzez wskazanie położenia, powierzchni, numeru księgi wieczystej, rzecz ruchomą określoną co do tożsamości - poprzez wskazanie indywidualnych cech identyfikacyjnych, rzecz określoną co do gatunku - poprzez wskazanie ilości , jakości, istotnych właściwości),
trzeba dokładnie określić osobę, która ma dane świadczenie spełnić: w przypadku osób fizycznych poprzez podanie imienia, nazwiska i adresu miejsca zamieszkania, a w razie potrzeby - również dalszych cech identyfikacyjnych (np. imię ojca), zaś w przypadku osób prawnych - poprzez podanie dosłownego brzmienia firmy, wskazanie formy organizacyjnej
AD 23 Skutki wniesienia i doręczenia pozwu
Złożenie (oraz doręczenie) pozwu ma dużą doniosłość prawną. Od tego momentu mamy do czynienia z procesem. Doręczenie zaś pozwu stronie przeciwnej powoduje zawisłość sporu.
Skutkami doręczenia pozwu są:
-po doręczeniu nie można wytoczyć pomiędzy tymi samymi stronami drugiego powództwa o tą samą rzecz, czy świadczenie;
-pozwany może wytoczyć powództwo wzajemne;
-pozwany nie może przekazać w toku postępowania przedmiotu procesu innej osobie. Taka czynność jest bezskuteczna wobec powoda (chyba, że zgodzi się na zmianę osoby pozwanego na nabywcę przedmiotu).
Skutki procesowe to:
-ustalenie właściwości sądu - jeżeli sąd był właściwy do rozpoznania sprawy w chwili wniesienia pozwu, to zmiana podstaw właściwości w toku postępowania nie wpływa na tę właściwość,
-ustalenie jurysdykcji krajowej - to samo w odniesieniu do jursydykcji krajowej,
wszczęcie wstępnej fazy procesu - z reguły, jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym, zostanie mu nadany dalszy bieg, zależny od rodzaju powództwa. Najczęściej rozpocznie się rozpoznawanie sprawy, w ramach którego odpis pozwu zostanie doręczony pozwanemu (pozwanie) i zostanie wyznaczona rozprawa. Jednakże od tego toku postępowania mogą zaistnieć wyjątki. Jeżeli brak którejś z przesłanek procesowych, pozew zostanie odrzucony. Jeżeli pozew został wniesiony do niewłaściwego sądu, sprawa zostanie przez ten sąd przekazana sądowi właściwemu. W myśl zasady kontradyktoryjności pozew może też zostać przez powoda cofnięty, czego skutkiem będzie umorzenie postępowania.
Skutki materialnoprawne to:
przerwa biegu przedawnienia (art. 123 i następne Kodeks cywilny|Kodeksu cywilnego), przerwa biegu zasiedzenia (art. 175 kc), przerwanie biegu terminów zawitych, wyznaczonych przez prawo materialne dla sądowego dochodzenia roszczeń,
dopuszczalność naliczania odsetek od zaległych odsetek (tzw. anatocyzm; art. 482 kc),
możliwość przejścia na następców prawnych powoda niektórych jego uprawnień o charakterze osobistym, które w innych okolicznościach wygasają wraz ze śmiercią uprawnionego (art. 445 § 3 kc).
AD 24 Ugoda sądowa i jej skutki
Ugoda - umowa, mocą której strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego po to, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku, aby zapewnić ich wykonanie lub uchylić spór już istniejący albo mogący powstać
Zawarcie ugody przed sądem kończy spór między stronami, w związku z czym wydanie wyroku staje się - w odpowiednim zakresie - zbędne, wobec czego sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania (w całości bądź w odpowiednim zakresie). O ile strony nie postanowią inaczej, sąd w tym postanowieniu wzajemnie zniesie koszty postępowania, w którym zawarto ugodę. Ugoda podlega jednak kontroli sądu - gdy okoliczności sprawy wskazują, że ugoda jest sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, sąd może uznać ugodę za niedopuszczalną i prowadzić postępowanie dalej mimo jej zawarcia
AD 25 Pojęcie powództwa i roszczenia formalnego. Rodzaje powództw;
Powództwo - żądanie udzielenia ochrony prawnej w drodze procesu cywilnego skierowane do sądu. Treść powództwa zawarta jest w piśmie procesowym (pozew) wnoszonym przez osobę bezpośrednio zainteresowaną (powoda) przeciwko osobie, której ma dotyczyć orzeczenie sądu (pozwanemu). Według polskiego prawa cywilnego powództwo może wytoczyć także prokurator oraz w niektórych wypadkach organizacja społeczna.
Rodzaje powództw
- o świadczenie - powód domaga się nakazania pozwanemu przez sąd spełnienia określonego obowiązku - podjęcia określonego zachowania. Zachowanie to może polegać na: daniu, czynieniu, nie czynieniu, zaprzestaniu albo znoszeniu. Przykładami powództw o świadczenie są żądania: zapłaty sumy pieniężnej, wydania oznaczonej rzeczy, nieprzeszkadzania powodowi w realizowaniu jego prawa;
- o ustalenie - przedmiotem powództwa jest żądanie orzeczenia przez sąd o istnieniu lub nieistnieniu określonego uprawnienia, obowiązku albo też całego stosunku prawnego.
- o ukształtowanie - żądanie pozwu opiewa na zmianę treści stosunku prawnego albo jego rozwiązanie przez sąd. Przykładem może być tu np: żądanie zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego, którego źródłem jest umowa, ze względu na zmianę siły nabywczej pieniądza
Roszczeniem formalnym jest każde zamieszczone w pozwie żądanie udzielenia przez sąd ochrony prawnej powodowi. Roszczenie formalne odpowiada roszczeniu cywilnoprawnemu tylko w przypadku powództwa o świadczenie - najczęściej o zapłatę lub o wydanie rzeczy. Poza tym jest pojęciem szerszym, bowiem obejmuje także żądanie potwierdzenia przez sąd skuteczności skorzystania przez powoda ze swojego prawa kształtującego lub zarzutu materialnoprawnego - tak w przypadku powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego
AD26 Uznanie powództwa a przyznanie okoliczności faktycznych
Uznanie powództwa oznacza, iż pozwany uznaje zarówno żądanie powoda, jak i to, że przytoczone przez niego okoliczności faktyczne uzasadniają to żądanie. Uznanie może być częściowe albo dotyczyć całego powództwa. Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Skutki uznania powództwa są następujące:
-pominięcie postępowania dowodowego (w zakresie okoliczności objętych uznaniem),
-wydanie wyroku uwzględniającego powództwo (w zakresie objętym jego uznaniem),
-zaopatrzenie wyroku rygorem natychmiastowej wykonalności, jeżeli wyrok będzie zasądzał roszczenie,
-zwrot kosztów procesu pozwanemu w wypadku, gdy uznanie zostało dokonane przy pierwszej czynności procesowej, a pozwany nie dał powodu do wytoczenia powództwa.
ZNACZENIE PROCESOWE OKOLICZNOŚCI FAKTYCZNYCH
Przyjmuje się, że powinność przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie stanowi ciężar procesowy, tzw. ciężar przytoczenia. Niepodporządkowanie się temu ciężarowi grozi przegraniem procesu. Ten ciężar procesowy jest łagodzony przez możliwość uzupełnienia materiału faktycznego z urzędu przez sąd. Ciężar przytoczenia może spoczywać również na pozwanym, w razie zgłoszenia przez niego zarzutów.
AD 27 Doręczenie i ich formalny rygoryzm
Doręczenia są to ściśle sformalizowane czynności organów procesowych. Jest to zagadnienie istotne zwłaszcza przy prawidłowym obliczaniu terminów, bo nieprawidłowe doręczenie może powodować pozbawienie strony możliwości obrony swych praw, i w konsekwencji doprowadzić nawet do nieważności postępowania
Formalny rygoryzm doręczeń stanowi gwarancję prawidłowego wymiaru sprawiedliwości. Formalizm ten wyznacza szereg zasad:
Zasada oficjalności doręczeń art. 131 KPC, czyli dokonywania doręczeń z urzędu, poprzez pocztę, komornika, ewentualnie woźnych sądowych. Istnieje też możliwość powołania sądowej służby doręczeniowej
Zasada bezpośredniego i osobistego dokonywania doręczeń (art.133 KPC) według której osobom fizycznym pisma sądowe doręczane są osobiście albo do rąk ich przedstawiciela ustawowego, jeżeli niemają zdolności procesowej. Jeśli strona ma ustanowionego pełnomocnika albo osobę upoważniona do doręczeń. Doręczenie musi nastąpić pod adresem wskazanym przez te osoby. W przeciwnym razie jest bezskuteczne. Osobom prawnym i organizacjom niemającym osobowości prawnej pisma sądowe doręcza się organowi uprawnionemu do reprezentowania ich przed sądem lub do rąk pracownika upoważnionego do ich odbioru.
Miejscem doręczenia pism sądowych osobom fizycznym jest mieszkanie, miejsce pracy, lub miejsce w którym się adresata zastanie
28.Udział w postępowaniu cywilnym prokuratora i innych rzeczników interesu publicznego
UDZIAŁ PROKURATORA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
Zgodnie z art. 7 kpc prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli wg jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lun interesu społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie.
Zasadniczym ograniczeniem w procesie cywilnym, zakreślonym dla prokuratora jest to, że nie może on samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu. Ponadto nie może on wytoczyć powództwa, jeśli strony zawarły zapis na sąd polubowny, oraz gdy zawarły umowę o jurysdykcji sądów państwa obcego.
Sąd zawiadamia prokuratora o każdej sprawie, w której udział jego uważa za potrzebny. Zgodnie z art. 60 § 1 kpc prokurator może wstąpić do postępowania w każdym jego stadium.
Prokurator nie jest związany z żadna ze stron, a więc może składać oświadczenia o zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie.
Prokurator może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy.
UDZIAŁ RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH POSTĘPOWANIU CYWILNYM
RPO stoi na straży praw i wolności obywateli określonych w Konstytucji RP i innych przepisach prawa. Może on żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi.
UDZIAŁ INSPEKTORA PRACY W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
Inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium (art. 631 kpc). W takim przypadku do inspektora stosuje się przepisy o prokuratorze.
AD 29 Terminy procesowe przywrócenie uchybienie
Termin procesowy to data, w jakiej ma być dokonana czynność procesowa lub okres, w którym czynność prawna powinna być dokonana, by była uznana za skuteczną.
Przesłankami przywrócenia terminu procesowego są:
-brak winy strony w uchybieniu terminu,
-powstanie w wyniku tego uchybienia ujemnych dla niej skutków procesowych (np. nie można przywrócić terminu do przedstawienia dowodów, ponieważ może to nastąpić do zamknięcia rozprawy w I instancji).
Przywrócenie terminu w przypadkach:
-choroby strony lub jej przedstawiciela, która uniemożliwiła podjęcie działania nie tylko osobiście, ale i skorzystania z pomocy innych osób,
-klęski żywiołowej,
-udzielenia mylnej informacji przez pracownika sądu o terminie zaskarżenia czy wnoszenia opłat,
-zdarzenia nagłego, uniemożliwiającego dokonanie czynności, którego strona nie mogła przewidzieć i zabezpieczyć się przed jego skutkami,
-dokonania opłaty sądowej w kwocie nieznacznie niższej od należnej, w wyniku oczywistej omyłki.
Czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna.
Jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Przywrócenie nie jest dopuszczalne, jeżeli uchybienie terminu nie pociąga za sobą ujemnych dla strony skutków procesowych
Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. W piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek. Równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności procesowej. Po upływie roku od uchybionego terminu, jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych wypadkach
Niedopuszczalne jest przywrócenie terminu do złożenia środka odwoławczego od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustanawiającego nieistnienie małżeństwa, jeśli choćby jedna ze stron zawarła po uprawomocnienie się wyroku nowy związek małżeński
Spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie terminu sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym
Zgłoszenie wniosku o przywrócenie terminu nie wstrzymuje postępowania w sprawie ani wykonania orzeczenia. Sąd może jednak, stosownie do okoliczności, wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. W razie uwzględnienia wniosku sąd może natychmiast przystąpić do rozpoznania sprawy
AD 30 Zasady obowiązujące co do ponoszenia obowiązków kosztów
koszty sądowe (np.wpis, opłaty kancelaryjne, wydatki rzeczowe) ponoszą obie strony wg zasady sukcesywności. Po rozstrzygnięciu sprawy sąd w orzeczeniu określa, kto komu je zwraca. Zasadą jest tzw. zasada odpowiedzialności za wynik procesu, która obarcza obowiązkiem zwrotu kosztów sądowych stronie przeciwnej, stronę, która przegrała proces.
Od tej zasady istnieje szereg wyjątków wyrażonych w art. 100 -104 KPC:
1)przegranie procesu w części - sędzia oblicza stosunek kosztów,
albo znosi wzajemne koszty stron albo nakazuje pokryć je określonej stronie
2)nie wdanie się pozwanego w spór lub uznanie powództwa przez pozwanego na pierwszej rozprawie - pozwany może od powoda uzyskać
zwrot kosztów
3)zasada słuszności - w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może żądać od przegranej strony części kosztów albo zupełnie ja z nich zwolnić
4)niesumienne zachowanie i nieuczciwe prowadzenie procesu przez
którąś ze stron - nie ma tu znaczenia wynik procesu, koszty poniesie strona, która np. fałszowała dowody lub zatajała prawdę
5)ugoda sądowa - następuje wzajemne zniesienie kosztów, chyba, że strony umówiły się inaczej
AD 31 Zwolnienie od kosztów sądowych
Zwolnienia z kosztów sądowych można podzielić na ustawowe oraz inne. Zwolnienia ustawowe to takie, które z mocy ustawy są zwolnione z opłat sądowych, np:
-strona dochodząca ustalenia ojcostwa i roszczeń z tym związanych
-strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych
-prokurator
-kurator, wyznaczony przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy dla danej sprawy
-strona wnosząca o uznanie postanowień umownych za niedozwolone
Inne to takie, które niezależnie od ustawowych zwolnień, może uzyskać każda osoba fizyczna lub podmiot gospodarczy.
Osoba fizyczna oraz osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą- powinna złożyć oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść ich bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Podmiot gospodarczy-powinien wykazać że nie posiada dostatecznych środków na poniesienie kosztów sądowych np.za pomocą wyciągu z rachunku bankowego przy czym brak środków na rachunku nie może być krótkotrwały.
32.Przebieg rozprawy. Przygotowanie rozprawy
Przez należyte przygotowanie rozprawy należy rozumieć podjęcie w odpowiednim terminie wszelkich czynności niezbędnych do tego, aby sprawa (o ile jest to możliwe bez szkody dla jej wyjaśnienia) mogła zostać zakończona na pierwszym posiedzeniu. Czynności te należeć będą do przewodniczącego wydziału, bądź też, sędziego, do którego referatu przydzielono daną sprawę.
Należyte przygotowanie rozprawy w istocie rozpoczyna się już na etapie badania braków formalnych pozwu (wniosku w postępowaniu nieprocesowym).
Jednym z podstawowych wymogów pisma wszczynającego postępowanie jest „dokładnie określone żądanie”. Wymóg ten jest spełniony wówczas, gdy żądanie sformułowane jest w sposób jasny, zrozumiały i wyraźny pod względem przedmiotowym, jak i podmiotowym
W razie dostrzeżenia niedostatków sformułowania żądania przewodniczący powinien więc wezwać do ich usunięcia w trybie art. 130 KPC
Rozprawa następuje po wywołaniu sprawy według kolejności przewidzianej na dany dzień i po sprawdzeniu obecności na sali stron (zainteresowanych) oraz innych osób wezwanych.
Tok rozprawy obejmuje:
-przewód (przedstawienie i rozpoznanie wniosków zainteresowanych oraz odpowiednie do tego przeprowadzenie dowodów),
-głosy końcowe (przedstawienie ostatecznych żądań i wniosków zainteresowanych odpowiednio do wyniku postępowania dowodowego) oraz wyrokowanie (narada, sporządzenie orzeczenia rozstrzygającego i jego ogłoszenie przez sąd).
Zasady
Rozprawa odbywa się w zasadzie:
-jawnie, czyli z udziałem publiczności (tzw. zasada jawności),
-ustnie, czyli przez wypowiedzi sądu, zainteresowanych i przesłuchiwanych (tzw. zasada ustności),
-przez bezpośrednie zapoznanie się sądu z materiałem dowodowym, czyli przesłuchanie osób, odczytanie dokumentów, oględziny rzeczy itp. (tzw. zasada bezpośredniości),
przy równym prawie zainteresowanych do przedstawiania własnych żądań i wniosków (tzw. zasada równości stron)
AD 33 Strona procesowa - uczestnik postępowania nieprocesowego
W postępowaniu nieprocesowym nie występuje pojęcie stron.
Zamiast tego pojęcia pojawia się kategoria uczestników
W postępowaniu nieprocesowym może występować dowolna liczba uczestników, jeżeli tylko legitymują się interesem prawnym do występowania w danej sprawie
Liczba uczestników postępowania nieprocesowego może być różna w zależności od tego ile podmiotów jest zainteresowanych wynikiem tego postępowania
W postępowaniu nieprocesowym występuje także postać wnioskodawcy, który jest odpowiednikiem powoda w postępowaniu procesowym. Jest to bowiem uczestnik, który może wszcząć postępowanie nieprocesowe
AD 34 Cofnięcie pozwu
Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Stąd powód będący dysponentem procesu władny jest złożyć do sądu pismo procesowe, w którego treści zamieści oświadczenie o cofnięciu pozwu. Pismo takie nie musi mieć sformalizowanego charakteru, wystarczy, by odpowiadało ogólnym wymogom przewidzianym dla pism procesowych (zawierać oznaczenie sądu, stron, sygnaturę akt, treść żądania). Wniosek o cofnięcie pozwu nie musi zawierać uzasadnienia. Cofnięcie pozwu ma natomiast taki skutek, iż pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący składu orzekającego odwołuje wyznaczoną rozprawę i zawiadamia pozwanego o cofnięciu. Strona pozwana może jednak złożyć wniosek o przyznanie jej kosztów związanych z wytoczeniem powództwa w terminie dwutygodniowym o zawiadomieniu jej przez sąd o cofnięciu pozwu i odwołaniu rozprawy.
AD 35 ciężar dowodu
W prawie cywilnym, co do zasady, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne. Norma ta ma zastosowanie do wszystkich dziedzin prawa prywatnego a także do postępowania nieprocesowego, zabezpieczającego, egzekucyjnego i międzynarodowego. Ciężar dowodu ma związek z zasadą kontradyktoryjności, która dominuje w systemie polskiego prawa postępowania cywilnego. Zgodnie z nią to strony mają toczyć spór i przedstawiać przed sądem dowody na prawdziwość swoich twierdzeń. Sąd nie ma obowiązku dążenia do ustalenia jaki jest stan faktyczny. Jak wskazuje judykatura obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne
AD 36 środki dowodowe
-dokumenty
-zeznania świadków
-opinie biegłych
-oględziny
-przesłuchanie stron
-grupowe badanie krwi
-przyrządy utrwalające albo przenoszące obrazy lub dźwięki, jak film, telewizja, fotokopia, fotografia, rysunek, płyty, taśmy, itp.
-środki dowodowe nienazwane
Pod pojęciem środka dowodowego należy rozumieć wszelkie źródła prawdziwych informacji umożliwiających dowodzenie. „Rezultatem procesu dowodzenia uzyskanym na podstawie określonych środków dowodowych jest dowód istnienia lub nieistnienia określonego faktu albo prawdziwości lub nieprawdziwości określonego twierdzenia o tym fakcie. W tym ujęciu istnieje zatem różnica między pojęciem środka dowodowego oraz pojęciem dowodu :dowód jako wynik procesu dowodzenia jest pojęciem „konkretnym”, natomiast środki dowodowe można traktować w sposób abstrakcyjny jako pewne typy źródeł informacji
37.Przedmiot dowodu
Przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd musi ocenić z jakim stosunkiem prawnym ma do czynienia, jaka jest klasyfikacja prawna żądania powoda.
Przedmiotem dowodu mogą być tylko fakty mające charakter egzystencjalny (jednostkowy), więc dowodem nie mogą być zasady doświadczenia życiowego, oceny prawne, normy techniczne, cechy charakteru.
AD38 Dowód z dokumentu
Dokumenty dzielą się na urzędowe i prywatne. Urzędowe to dokumenty sporządzone w przepisanej formie przez organy państwowe i niektóre organizacje. Dokumenty prywatne stanowią jedynie dowód na to, że zawarte w nich świadczenie pochodzi od osoby, która dokument podpisała..
Ma trzy etapy:
-dopuszczenie dowodu,
-udostępnienie dokumentu sądowi - każdy jest zobowiązany dostarczyć dokument sądowi, ale z wyjątkami:
-gdy zawiera on tajemnicę państwową
-gdy posiadacz dokumentu mógłby jako świadek co do okoliczności objętych treścią dokumentu odmówić zeznań,
-gdy posiadacz dokumentu w imieniu osoby trzeciej, która mogłaby z takich samych przyczyn sprzeciwić się przedstawieniu dokumentu.
AD39 Zeznania świadków przesłuchanie strony
Świadek może odmówić składania zeznań. Nikt nie może odmówić składania zeznań w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód.
Możliwość odmowy odpowiedzi na pytania istnieje wówczas, gdy odpowiedź mogłaby narazić świadka lub osobę mu bliską na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo mogłaby być połączona z naruszeniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Dowód z zeznań świadków złożenie zeznań przez świadka jest obowiązkiem każdej osoby wezwanej przez sąd w tym charakterze. Obowiązek ten może być wymuszony przez nałożenie grzywny pozbawienie wolności i przymusowe doprowadzenie świadka do sądu.
Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów zarządzi dowód z przesłuchania stron
Za osobę prawną sąd przesłuchuje osoby wchodzące w skład organu uprawnionego do jej reprezentowania, przy czym sąd decyduje, czy przesłuchać wszystkie te osoby, czy też niektóre z nich. Za Skarb Państwa sąd może przesłuchać w charakterze strony osoby powołane do reprezentowania państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub inne wskazane osoby
Sąd przesłucha najpierw strony bez odbierania przyrzeczenia. Jeżeli przesłuchanie to nie wyświetli dostatecznie faktów, sąd może przesłuchać według swego wyboru jedną ze stron ponownie, po uprzednim odebraniu od niej przyrzeczenia. Przesłuchanie jednej ze stron co do pewnego faktu z odebraniem od niej przyrzeczenia nie wyłącza takiego przesłuchania drugiej strony co do innego faktu
Przed przystąpieniem do przesłuchania sąd uprzedza strony, że obowiązane są zeznawać prawdę i że stosownie do okoliczności mogą być przesłuchane po odebraniu od nich przyrzeczenia. Przed odebraniem przyrzeczenia sąd uprzedza stronę o odpowiedzialności za złożenie fałszywych zeznań
AD 40 opinia biegłego
Dowód z opinii biegłego- w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Przez wiadomości specjalne rozumie się pewną wiedzę zawodową lub
naukową, wykraczającą poza zasób wiadomości potocznych lub zasad doświadczenia życiowego, dostępnych każdemu przeciętnie inteligentnemu i wykształconemu człowiekowi. Biegłym jest osoba, która dysponuje wiedzą specjalistyczną z danej dziedzinyOpinia biegłego zawierająca ocenę przyczyn i skutków określonych zdarzeń lub innych kwestii w świetle stanu wiedzy w danej gałęzi nauki albo w świetle zasad doświadczenia w danej dziedzinie ludzkiej działalności, staje się podstawą ustaleń sądu.Różnicę pomiędzy opinią biegłego a zeznaniem świadka określa się w ten sposób, że zeznanie jest prostą reprodukcją wrażeń odebranych w przeszłości, a opinia biegłego stanowi refleksyjną interpretację znanych już faktów. Funkcja jaką ma do spełnienia biegły w procesie sądowym różni się zatem znacznie od roli świadka. Ze względu na inny zakres i charakter wiadomości jakimi dysponuje każdy z tych środków, ich odmienną pozycję procesową nie można łączyć tych dwóch ról procesowych w jednej
osobie.
AD41 domniemania
Domniemanie to dyrektywa nakazująca przyjęcie, że jest prawdziwym określone twierdzenie (wniosek domniemania), o ile prawdziwym jest inne twierdzenie (przesłanka domniemania)..
Domniemania dzieli się na:
-prawne - wynikające z normy prawnej nakazującej przyjmowanie określonych faktów za stwierdzone, np.: domniemanie niewinności oskarżonego; proces karny zmierza do obalenia tego domniemania, czyli do wyeliminowania jego przesłanki, którą jest brak wyroku skazującego;
-faktyczne - wynikające z zależności, które są weryfikowalne empirycznie, np.: domniemywa się, że po deszczu jezdnia jest śliska,
Domniemania prawne dzieli się na:
wzruszalne) - można je obalić dowodem przeciwnym - np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary,
niewzruszalne - nie można go obalić przeciwdowodem
Domniemanie niewinności - zasada według której każda osoba jest niewinna przedstawianych jej zarzutów, dopóki wina nie zostanie jej udowodniona. Zasada domniemania niewinności sięga swymi korzeniami prawa rzymskiego
AD42 Uprawdopodobnienie
Uprawdopodobnienie to środek zastępczy dowodu. Sąd może, po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy, uznać dowód za przeprowadzony, mając na uwadze wysoki stopień prawdopodobieństwa. Uprawdopodobnienie nie powinno opierać się jednak na samych twierdzeniach strony. Środkiem pozwalającym na uprawdopodobnienie może być np. pisemnie oświadczenie osób trzecich lub odformalizowane przesłuchanie tych osób.
Uprawdopodobnienie ma zastosowanie tylko w przypadkach, w których ustawa to wyraźnie przewiduje. Należą do nich m.in. sytuacje, w których:
- strona, która składa wniosek o wyłączenie sędziego, ma obowiązek uprawdopodobnić przyczynę wyłączenia (art. 50 par. 1 k.p.c.),
- sędzia ustanowi dla strony kuratora procesowego, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane (art. 144 par. 1 k.p.c.),
- strona, która nie zgłosiła zastrzeżeń dotyczących uchybienia przepisom postępowania, może się na te uchybienia powoływać w dalszym toku postępowania, o ile uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich bez swojej winy (art. 162 k.p.c.),
- strona, która składa wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej, powinna uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek (art. 169 par. 1 k.p.c.),
- strona, która zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana (art. 281 k.p.c.),
- wniosek pozwanego o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu sąd uwzględni, gdy pozwany m.in. uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo na rozprawę było niezawinione (art. 346 par. 1 k.p.c.),
- na żądanie sądu składający skargę o wznowienie postępowania uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia (art. 410 par. 2 k.p.c).
AD 43 Zawieszenie postępowania cywilnego
Obligatoryjnie : w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela,
-jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie,
-jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu,
-jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a strona pozbawiona została prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku powoda.
Fakultatywne : jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego,
-jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej,
-jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną,
-jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji państwowej,
-jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej,
-w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy,
-jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu
AD44 Umorzenie postępowania cywilnego
Umorzenie postępowania cywilnego jest możliwe w kilku określonych sytuacjach, które doktryna i orzecznictwo usystematyzowały następująco:
-gdy wydanie wyroku jest zbędne,
-gdy wydanie wyroku jest niedopuszczalne.
Kodeks przewiduje umorzenie postępowania również w innych, konkretnych sytuacjach, np. gdy nie podjęto w ciągu trzech lat postępowania zawieszonego oraz w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową
Inne przyczyny to m.in. zawarcie ugody sądowej ze skutkiem prawnym, cofnięcie apelacji, kasacji lub skargi o wznowienie postępowania, a także śmierć jednego z małżonków w sprawie o rozwód.
AD 45 Pojęcie orzeczeń sądowych i ich rodzaje
Orzeczenia sądowe- czynności decyzyjne sądów.
Orzeczenia mogą mieć postać wyroków, postanowień oraz zarządzeń. Postać orzeczenia zależy od rodzaju sądu, rodzaju postępowania i rodzaju rozstrzyganej kwestii. Należy rozróżnić postać i formę orzeczenia- orzeczenie danej postaci może mieć te samą formę
Wyrok to orzeczenie sądu, rozstrzygające merytorycznie o kwestii będącej przedmiotem postępowania sądowego
Postanowienie to orzeczenie wydawane w postępowaniu cywilnym w kwestiach nie dotyczących istoty sprawy, a zatem w kwestiach proceduralnych. Zasada powyższa dotyczy jednak wyłącznie procesu. W innych natomiast postępowaniach cywilnych , w których nie orzeka się wyrokiem, postanowienie dotyczyć może zarówno istoty sprawy, jak i kwestii mniejszej wagi, proceduralnych.
AD 46 wyrok. Budowa pojecie wyrok wstepny
WYROK- jest to orzeczenie sądu rozstrzygające sprawę
co do istoty w procesie. Wyrok wstępny jest to wyrok uwzględniający powództwo co do samej zasady. Wydanie tego wyroku może być aktualne przy powództwach o świadczenia pieniężne albo dotyczące innych rzeczy zamiennych. W powództwach tych występują dwa zagadnienia: zasada ( czy się należy) i wysokość (ile się należy). Rozstrzygnięcie co do zasady stanowi przesłankę możności rozstrzygnięcia co do wysokości. Pozytywne rozstrzygnięcie co do wysokości jest możliwe tylko w razie pozytywnego rozstrzygnięcia co do zasady, negatywne zaś rozstrzygnięcie co do zasady czyni bezprzedmiotowym rozstrzygnięcie co do wysokości. Wyrok wstępny może być tylko wyrokiem uwzględniającym powództwo.Części składowe wyroku- sentencja wyroku składa się z dwóch części, tj. komparycji, czyli części wstępnej oraz tenoru-właściwego rozstrzygnięcia.
Komparycja zawiera:
-sygnaturę akt
-nagłówek w postaci słowa ?wyrok?
-zwrot ?w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej?
-wymienienie sądu
-sędziów
-protokolanta
-prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie
-datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku
-wymienienie stron
-oznaczenie przedmiotu rozprawy
48.Prawomocność orzeczeń sądowych; powaga rzeczy osądzonej
Zgodnie z art. 363 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego orzeczenie sądu staje się prawomocne (formalnie), jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny zwyczajny środek zaskarżenia, taka sytuacja ma miejsce gdy:
jeżeli od danego orzeczenia nie przysługuje w ogóle żaden środek zaskarżenia, wówczas orzeczenie staje się prawomocne od razu z chwilą jego wydania,
jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia środka zaskarżenia lub nie wniosła go w ogóle - orzeczenie staje się prawomocne po upływie tego terminu,
jeżeli skorzystano ze środka zaskarżenia, a sąd wyższej instancji utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie lub jedynie je zmienił - orzeczenie staje się prawomocne z chwilą wydania orzeczenia sądu wyższej instancji
Zgodnie z art. 366 Kpc (Kodeksu postępowania cywilnego), wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami
Nie można sądzić się 2 razy o to samo
Stanowi okoliczność wyłączającą ponowne rozpoznanie danej sprawy.
Rozstrzygnięcie co do istoty sprawy zawarte w prawomocnym wyroku sądowym
49.Wykonalność i skuteczność orzeczeń sądowych
O wykonalności wyroku sądowego mówimy, gdy nadaje się on do wykonania w drodze przymusowej, to znaczy egzekucji komorniczej. Warunkiem jej jest ścisłe oznaczenie w sentencji wyroku świadczenia, które ma zostać zrealizowane w drodze egzekucji orzeczenia deklaratywne zasądzające konkretne świadczenia oraz konstytutywne gdzie sąd kształtuje konkretny stosunek
Natychmiastowa wykonalność orzeczeń sądowych następuje:
Z mocy ustawy
Z mocy orzeczenia sądowego
Na wniosek powoda, prokuratora, RPO, organizacje społeczne, inspektor pracy sąd może nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku lub narażało powoda na szkodę
Skuteczność orzeczeń
Jest to termin techniczny - oznacza wszelkie skutki prawne, które nie wchodzą bezpośrednio w zakres prawomocności i wykonalności orzeczenia sądowego.
Postanowienia (tylko o tych mówi kodeks) stają się skuteczne w takim zakresie i w taki sposób jaki wynika z ich treści, z chwilą ogłoszenia, a jeżeli ogłoszenia nie było - z chwilą podpisania sentencji (art. 360 KPC).
Wyłącznie cechę skuteczności (a nie wykonalności) będą posiadały te orzeczenia sądu, które nie nadają się do wykonania w drodze egzekucji:
Wyroki wstępne,
Wyroki ustalające stosunek prawny lub prawo,
Wyroki kształtujące stosunek prawny lub prawo,
Większość postanowień sądu.
AD 50 apelacja
Apelacja- od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja do sądu II instancji.
Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpatruje sąd wojewódzki, a od wyroku sądu wojewódzkiego jako I instancji- sąd apelacyjny.
Apelację można wnieść od:
-nieprawomocnych wyroków wydanych w procesie
-postanowień co do istoty sprawy wydanych w postępowaniu nieprocesowym
-postanowień dotyczących uznania orzeczenia sądu zagranicznego
Podmioty uprawnione do wniesienia apelacji:
-uczestnicy postępowania przed sądem I instancji
-podmioty nie biorące udziału w postępowaniu I instancji, a chcące przystąpić do procesu i poprzez wniesienie apelacji zgłaszające przystąpienie do postępowania
Podstawy apelacji:
-zarzut naruszenia prawa materialnego- błędna jego
wykładnia albo niewłaściwe zastosowanie
-zarzut naruszenia prawa procesowego- może być oparty na nieważności postępowania, niewyjaśnieniu wszystkich istotnych okoliczności dla rozstrzygnięcia sprawy, sprzeczności ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału lub innych naruszeniach KPC
-zgłoszenie nowych faktów lub dowodów- warunkiem ich
uwzględnienia przez sąd II instancji jest niemożność ich powołania przed sądem I instancji lub późniejsze wyniknięcie potrzeby ich powołania Rozpoznanie sprawy następuje w składzie trzech sędziów. Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym wydaje sąd w składzie jednego sędziego. Apelacja jest pismem procesowym, powinna zawierać:
-oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części
-zwięzłe postawienie zarzutów
-uzasadnienie zarzutów
-powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo, że potrzeba powołania się na nie wynikła później
-wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia
Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżany wyrok, w terminie dwóch tygodni od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Po doręczeniu apelacji stronie przeciwnej sąd I instancji przedstawia niezwłocznie akta sprawy sądowi II instancji.Rozprawa przed sądem II instancji odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej lub obu stron. Wydany wyrok nie jest zaoczny.
Inne opracowanie apelacji
Apelacja jest podstawowym środkiem odwoławczym.
Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako pierwszej instancji - sąd apelacyjny. Rozpoznanie sprawy następuje w składzie trzech sędziów zawodowych. Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym wydaje sąd w składzie jednego sędziego.
Przede wszystkim apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać:
-oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części,
-zwięzłe przedstawienie zarzutów,
-uzasadnienie zarzutów,
-powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później,
-wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia.
Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Należy ją wnieść w terminie 2 tygodni od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. W przypadku, gdy strona nie zażądała uzasadnienia wyroku - w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.
AD51 Zażalenie
Zażalenie - jednolita nazwa stosowanych w różnych postępowaniach (sądowych i pozasądowych) środków odwoławczych od orzeczeń wpadkowych (tzn. nie rozstrzygających co do istoty sprawy)
Do wniesienia zażalenia uprawniona jest nie tylko strona (uczestnik) postępowania, prokurator, organizacja społeczna i interwenient uboczny jak w przypadku apelacji lecz również osoby trzecie, których praw dotyczyć może zażalenie - pełnomocnikom, świadkom, biegłym, a którzy nie są podmiotem postępowania. Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia stronie odpisu postanowienia z uzasadnieniem, a jeżeli uzasadnienie nie podlegało uzasadnieniu z urzędu - od dnia doręczenia uzasadnienia postanowienia. Zażalenie kieruje się do sądu drugiej instancji, ale wnosi się je do sądu pierwszej instancji, który wydał zaskarżone postanowienie. Sąd pierwszej instancji odrzuci zażalenie niedopuszczalne, spóźnione lub dotknięte brakami nie usuniętymi przez stronę mimo wezwania. Odrzucenie następuje w drodze postanowienia, wydanego na posiedzeniu niejawnym, na które również służy zażalenie. Zażalenie może zostać cofnięte przez stronę, która je wniosła. W takim przypadku sąd umarza postępowanie zażaleniowe, a zaskarżone postanowienie staje się prawomocne, jeżeli upłynął już termin do jego zaskarżenia
AD 52 Skarga kasaycjna
Kasacja- od wydanego przez sąd II instancji wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przysługuje kasacja do Sadu Najwyższego, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.
Kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 30 000 zł., a w sprawach gospodarczych- niższa niż 50 000 zł.
Kasacja nie przysługuje także w sprawach:
-o alimenty, gdy dotyczy wysokości świadczeń
-o czynsz najmu i dzierżawy
-o naruszenie posiadania
-o jednorazowe świadczenie z zakresu ubezpieczeń społecznych, przewidziane w przepisach o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz o określenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne
-dotyczących świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o zasądzenie świadczenia w naturze lub ich ekwiwalentu, wynikających z postanowień zbiorowych układów pracy
-dotyczących zarządu związanego ze współwłasnością lub użytkowaniem
-z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi przedsiębiorstw państwowych
-dotyczących złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego
-w sprawach rejestrowych, z wyjątkiem postanowień sądu II instancji w przedmiocie wpisu lub wykreślenia z rejestru podmiotu podlegającego rejestracji
-rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym
Kasacja może oprzeć się na następujących podstawach:
-naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
-naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy
Podstawę kasacji mogą stanowić wyłącznie uchybienia popełnione przez sąd II instancji.Kasacja powinna być sporządzona przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Może być złożona przez strony procesu, a w postępowaniu nieprocesowym przez uczestników postępowania. Może być złożona również przez interwenienta, zarówno ubocznego jak i samoistnego. Kasację może wnieść prokurator, jeżeli uczestniczył w postępowaniu apelacyjnym, to samo dotyczy organizacji społecznej, inspektora pracy, Rzecznika Praw Obywatelskich.
Kasacja powinna zawierać:
- oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości czy też w części
-przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie
-przedstawienie okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie
-wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany
AD 53 Wznowienie post cywilnego
Przysługuje jedynie w wypadkach przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego, w odniesieniu do postępowań, które zostały zakończone prawomocnymi wyrokami. Ważne, by wyrok ten był prawomocny, natomiast nie jest istotne, jaki jest jego rodzaj. Postępowanie o wznowienie dotyczy zatem prawomocnych wyroków łącznych, częściowych, wstępnych, uzupełniających, czy też zaocznych. Postępowanie to dotyczyło będzie również prawomocnych nakazów zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym lub upominawczym.
Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności postępowania:
jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia; jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.
AD54 środki odwoławcze- inne środki zaskarżenia
Środek odwoławczy - środek prawny, podgrupa szerszego pojęcia środków zaskarżenia, służący stronie w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, którego celem jest doprowadzenie do zmiany lub uchylenia orzeczenia.
Środki odwoławcze dzielone są na:
zwyczajne - mające na celu uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia w toku instancji, czyli służące od orzeczeń nieprawomocnych;
nadzwyczajne - służące obaleniu orzeczenia prawomocnego przez ponowne rozpoznanie zakończonej już nim sprawy.
wyróżniane w nauce prawa cechy środków odwoławczych:
-suspensywność - zdolność do wstrzymania uprawomocnienia się orzeczenia,
-dewolutywność - zmierzanie do obalenia lub zmiany zapadłego orzeczenia przez sąd wyższej instancji,
-dyspozycyjność - tylko uprawniony do tego przez prawo (legitymowany) podmiot może wnieść środek odwoławczy, nigdy nie można wnieść go z urzędu,
umiarkowany formalizm procesowy - forma, czas, miejsce, przebieg postępowania są konkretne i zapisane w ustawie.
W postępowaniu cywilnym do zwyczajnych środków odwoławczych zalicza się apelację i zażalenie
.