Dr Andrzej JĘDRUCHNIEWICZ

Makroekonomia

1. Rachunek dochodu krajowego.

2. Równowaga makroekonomiczna.

3. Polityka fiskalna.

4. Polityka pieniężna.

5. Inflacja.

Ad. 1. Rachunek dochodu krajowego

Mierniki bogactwa krajowego. Podstawowym miernikiem jest produkt krajowy brutto - PKB.

PKB - wartość pieniężna dóbr i usług wytworzonych przez czynniki produkcji zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie kto jest ich właścicielem.

PKB pokazuje wielkość gospodarki, nie pokazuje poziomu życia spółeczeństwa.

Metody liczenia PKB:

1. suma dóbr i usług finalnych - dobro finalne przeznaczone do konsumpcji lub dobro inwestycyjne; dobro pośrednie - to dobro, które zużywane jest i jego wartość wliczana jest do dobra finalnego - dobro pośrednie nie liczy się do dobra finalnego.

PKB = C + I + G + NX

gdzie:

C - konsumpcja gospodarstw domowych;

I - inwestycje prywatne;

G - zakupy rządowe;

NX - eksport netto (eksport minus import).

2. suma wartości dodanych brutto oraz podatków pośrednich. Wartość dodana - jest to przyrost wartości dobra na każdym etapie produkcyjnym.

3. suma wynagrodzeń czynników produkcji + podatki pośrednie + amortyzacja - jest to metoda dochodowa.

Każdy czynnik, który zarabia przyczynia się do powiększania PKB.

PKB mierzy tylko bogactwo. Dobrobyt to inne wartości - nie mierzy się go, to odczucie ludzi - dostępność do dóbr. Głównym wskaźnikiem dobrobytu jest bogactwo.

Wady PKB jako miernika dobrobytu:

1. nie uwzględnia pracy wykonanych samodzielnie.

2. nie uwzględnia szarej strefy.

3. nie uwzględnia wolnego czasu.

4. nic nie mówi o podziale wytworzonego dochodu.

5. nie informuje o strukturze produkcji.

6. nie uwzględnia negatywnych efektów zewnętrznych.

Rodzaje PKB:

1. nominalny - liczony w cenach bieżących.

2. realny - liczony w cenach z okresu bazowego.

PKB per capital - PKB na osobę ( na jednego mieszkańca).

Produkt Krajowy Netto (PKN) - jest to PKB minus amortyzacja.

Dochód Krajowy - jest to PKB minus amortyzacja minus podatki pośrednie.

Ad. 2. Równowaga makroekonomiczna

Podaż globalna oraz popyt globalny

Podaż globalna - wartość wytworzonej produkcji w całej gospodarce przy danym poziomie cen:

- krótkookresowa - zależy od średniego poziomu cen, ale tylko w krótkim okresie.

P - średni poziom cen,

Y - wartość dochodu krajowego,

AS - podaż globalna.

- długookresowa - nie zależy od poziomu cen.

Yp - produkcja potencjalna - wytwarzana

przy optymalnym wykorzystaniu czynników

produkcji.

Czynniki, które powiększają podaż globalną przesuwają krzywe podaży w prawo:

- ilość i ceny czynników prokucji, a szczególnie praca i kapitał;

- postęp techniczny i organizacyjny;

- system ekonomiczny, który panuje w kraju (system wolnorynkowy - im więcej tym lepiej);

- prawo i biurokracja;

- sprawność sądownictwa;

- infrastruktura techniczna i komunikacyjna (drogi, mosty, linie przesyłowe);

- czynniki psychologiczne (wzorce postępowania);

- poziom bezpieczeństwa;

- wysokość podatków i innych obciążeń fiskalnych.

Popyt globalny - wartość dóbr i usług, jaką zamierzają nabyć wszystkie podmioty w gospodarce, przy danym poziomie cen.

AD - popyt globalny.

w prawo - rośnie;

w lewo - spada.

Popyt globalny składa się z:

AD = C + I + G + NX

gdzie:

C - konsumpcja gospodarstw domowych;

I - inwestycje prywatne;

G - zakupy rządowe;

NX - eksport netto (eksport minus import).

Równanie konsumpcji:

C = Ca + MPC (1 - t) x Y

gdzie:

Ca - konsumpcja autonomiczna - czyli taka, która nie zależy od dochodu;

MPC - krańcowa skłonność do konsumpcji - czyli przyrost konsumpcji spowodowany przyrostem dochodu o jednostkę;

t - stopa podatkowa (wysokość podatków);

Y - wartość dochodu krajowego.

Na konsumpcję autonomiczną (Ca) wpływa:

- oprocentowanie (wyższe powoduje obniżenie konsumpcji);

- inne niż stopa procentowa warunki udzielania kredytów (np. wymagany wkład własny, dodatkowe zabezpieczenie);

- oczekiwania konsumentów (dochodów własnych i przyszłych cen);

- wzrost majątku konsumentów.

Inwestycje (I) - to powiększanie majątku trwałego i wzrost zapasów. Zależą od:

- stopa procentowa (wzrost stopy wpływa na spadek inwestycji);

- oczekiwania inwestorów co do przyszłego popytu na produkty, które mają być wytwarzane;

- czynniki administracyjno-prawne;

- wysokość podatków;

- stopień wolności gospodarczej.

Zrównanie się popytu globalnego z podażą globalną wyznacza równowagę makroekonomiczną (równowagą w gospodarce).

Teorie popytowe:

Podejście klasyczne opiera się na prawie Say'a (Jean Baptiste Say) - czynniki produkcji otrzymują dochód równy wartości dobra sprzedawanego na rynku. „Podaż tworzy popyt”. Nie może brakować popytu w gospodarce.

Keyniści opierają się na prawie Keynes'a „gospodarka wytworzy tyle dóbr i usług, na jaką będzie istniał popyt globalny”.

Ad. 3. Polityka fiskalna

Polityka fiskalna - są to decyzje państwa dotyczące wydatków nudzętowych oraz podatków.

Wyróżniamy 2 rodzaje:

1. polityka ekspansywna (łagodna) - polega na zwiększaniu wydatków państwa oraz obniżaniu podatków;

2. polityka restrykcyjna (twarda) - polega na zmniejszaniu wydatków państwa oraz zwiększaniu podatków.

Budżet państwa jest to plan wydatków oraz dochodów państwowych.

Saldo to różnica między wydatkami a dochodami.

Rodzaje salda budżetu:

- saldo zerowe - wydatki=dochody;

- saldo dodatnie - nadwyżka w budżecie (dochody wyższe od wydatków);

- saldo ujemne - deficyt budżetowy (dochody niższe od wydatków).

Deficyt budżetowy musi być mniejszy niż 3% PKB.

Dług publiczny - to suma całkowitego zadłużenia państwa - to skumulowane deficyty ze wszystkich lat. Nie może być wyższy niż 60% PKB.

Wydatki budżetowe:

- wydatki nabywcze (zakupy rządowe) G - są to wydatki, za które państwo otrzymuje dobra i usługi;

- transferowe B - to takie wydatki, za które państwo nic nie otrzymuje (zasiłki dla bezrobotnych, emerytury, itp.). Bezpośrednio nie powiększają popytu globalnego.

Ad. 4. Polityka pieniężna

Polityka pieniężna - inaczej polityka monetarna - są to decyzje Banku Centralnego dotyczące stóp procentowych oraz podaży pieniądza.

Wyróżniamy 2 rodzaje:

1. polityka ekspansywna (łagodna) - polega na obniżaniu stóp procentowych i/lub zwiększaniu podaży pieniądza;

2. polityka restrykcyjna (twarda) - polega na podnoszeniu stó procentowych i/lub obniżaniu podaży pieniądza.

Rada Polityki Pieniężnej składa się z 9 osób + prezes, wybierani na 6 kat bez możliwości odwołania.

Pieniądz - jest to społecznie akceptowane dobro, które służy do wymiany.

Funkcje pieniądza:

1. Jest środkiem wymiany (cyrkulacji) - obrazuje nabywanie dóbr.

2. Jest miernikiem Wartości - w pieniądzu są przedstawione ceny dóbr i usług.

3. Jest środkiem płatniczym - polega na realizowaniu zobowiązań odłożonych w czasie.

4. Tezauryzacja - gromadzenie bogactwa, majątku. Pieniądz jest jednym z aktywów majątku.

Pieniądz jest wzorem płynności - może realizować funkcję wymiany.

Rynek pieniężny

Na rynku pieniądza wyznaczana jest cena pieniądza. Ceną pieniądza jest stopa procentowa. Stopę procentową na rynku wyznacza podaż i popyt pieniądza.

Podaż pieniądza to ilość pieniędzy występująca w gospodarce. Jest mierzona za pomocą agregatów monetarnych:

- najwęższy - M1 - obejmuje gotówkę w obiegu oraz depozyty na żądanie;

- szerszy - M2 - obejmuje całe M1 oraz depozyty terminowe;

- najszerszy - M3 - obejmuje całe M2 + płynne dłużne papiery wartościowe (obligacje państwowe, certyfikaty skarbowe), jednostki finansów pieniężnych.

Kreacja pieniądza

Ms = M0 x mkp

gdzie:

Ms - podaż pieniądza;

M0 - baza monetarna (całkowita gotówka w gospodarce i systemie bankowym);

mkp - mnożnik kreacji pieniądza.

Popyt na pieniądz to ilość pieniądza jaką chcą posiadać niebankowe podmioty gospodarcze. Składa się z 3 popytów szczegółowych:

- popyt transakcyjny - wynika z dokonywania codziennych zakupów (głównym czynnikiem określającym ten popyt to PKB);

- popyt ostrożnościowy (przezornościowy) - wynika z zabezpieczania się przed nieprzewidzianymi zdarzeniami (głównym czynnikiem określającym ten popyt to PKB);

- popyt spekulacyjny - wynika z chęci uzyskania zysków z handlu papierami wartościowymi. Popyt ten zależy od stopy procentowej. Ta zależność jest odwrotna, a więc wzrost stopy procentowej powoduje spadek popytu spekulacyjnego.

Stopa procentowa równowagi (rynkowa) jest wówczas, kiedy podaż pieniądza zrównuje się z popytem na pieniądz.

Podstawową stopę procentową ustala Bank Centralny.

Celem NBP jest:

- dbanie o stabilny poziom cen oraz wspieranie polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP;

- utrzymanie inflacji rocznej w wysokości 2,5% +/- 1 pkt procentowy.

Ad. 5. Inflacja

Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen.

Deflacja - odwrotność inflacji - spadek przeciętnego poziomu cen.

Mierniki inflacji - jest ich dużo, wymienimy 2 najważniejsze:

1. indeks cen, towarów i usług konsumpcyjnych;

2. deflator PKB - czyli iloraz nominalnego PKB i realnego PKB.

P AD

Y

P LAS

Y

Yp

P AS

Y

ΔC

MPC = ΔY

P AS

AD

Y

---