EKONOMIKA ZASOBÓW I GOSPODARKA SUROWCAMI.
1902 - pierwsza konferencja paryska - porozumienie międzynarodowe.
1923 - konwencja o ochronie żubra w czasie wojny - o ochronie flory i fauny po 45 roku gwałtowne zmiany.
1948 - powstanie IUNS - międzynarodowa unia ochrony przyrody z siedzibą w Szwajcarii - Gland w skład wchodzą rządy i inne organizacje.
IUCN - International Union of Conservation of the Nature.
Cele:
badania naukowe w zakresie ochrony przyrody zasobami
doprowadzenie do racjonalnej gospodarki
ochrona środowiska przyrodniczego przed zgubnymi wpływami technicznymi.
Efekt: publikacja Ulhant z 1969 „Człowiek i jego środowisko”.
Pięć wyzwań cywilizacji (z raportu):
wyniszczenie ziem uprawnych
bezplanowy rozwój strefy miejskiej
zmniejszenie powierzchni wolnych terenów
zanikanie wielu form życia roślinnego i zwierzęcego
zatruwanie i zanieczyszczanie środowiska.
1972 - Konferencja Sztockcholmska z hasłem „Tylko jedna ziemia” - pierwsza międzynarodowa konferencja.
Doszło do konfliktu między Północą a Południem, ale problemem jest bieda, a nie zanieczyszczenie.
UNEP - United Nation Environment Programm - jego działalność doprowadziła do powstania raportu „Nasza wspólna przyszłość”.
Powstała komisja - Sustainable development” w tłumaczeniu eko rozwój lub rozwój zrównoważony.
Wzrost - zmiany ilościowe
Rozwój - zmiany jakościowe, polepszenie.
Rozwój zrównoważony - rozwój zapewniający zaspokojenie potrzeb obecnemu pokoleniu, ale również następnym.
Sprawiedliwość między generacyjna polega na myśleniu o przyszłych pokoleniach.
1992 - Szczyt ziemi - spotkanie ok. 150 głów państw w Rio de Janeiro. Hasło „Środowisko i rozwój”.
Celem było ustalenie zasad nowej polityki globalnej skierowanej na zaspokojenie potrzeb gospodarczych w zgodzie z celem środowiskowym. Ustalenia - przekazywanie 0,7% na inne kraje PKB na rozwój środowiskowy.
Powstała AGENDA 21 - zapis o tym, jak i co należy robić, skąd brać pieniądze. USA nie przyjęła jej.
Powstały dwie konwencje:
ramowa konwencja o zmianach klimatu
konwencja o różnorodności biologicznej.
Granice wzrostu - raport klubu Rzymskiego (zrzesza ok. 100 osób wybitnych, którzy skończyli działalność publiczną). Dotyczy relacji pomiędzy pewnymi czynnikami. Wzięto pod uwagę: ludność, zasoby naturalne, żywność, przemysł, zanieczyszczenie środowiska.
Wykazano stosunek wzrostu poszczególnych czynników do tempa ich wzrostu. Większość tych elementów wzrasta w sposób wykładniczy. Wnioskami są m.in.:
wszystkie czynniki wzrastając powodują zagładę ziemi (ok. 2100)
wartość 0 przyrostu mogłoby uratować ziemię, jednak jest to praktycznie niemożliwe.
Ekonomika polityczna - nauka o społecznych prawach gospodarowania.
Gospodarowanie -procesy wytwarzania dóbr i doprowadzenia ich do rąk konsumenta, natomiast sam akt konsumpcji, czyli spożycia leży poza obrębem ekonomii politycznej.
Niektóre środki zaspokajania potrzeb np. powietrze potrzebne do oddychania są bezpośrednio dane przez przyrodę w postaci niewymagającej żadnej działalności ludzkiej dla ich pozyskania i przyswojenia. Przedmioty takie określa się czasem mianem dóbr wolnych.
Poza zasięgiem ekonomii są: biosfera; materia i energia (surowce); ciepło i odpady.
Kapitał w ekonomii środowiska:
antropogeniczny - wytworzony przez człowieka, może ulegać powiększeniu lub pomniejszeniu
podstawowy kapitał naturalny (warstwa ozonowa, klimat globalny itp.) obejmuje zasoby niezbędne do życia, których nie można zastąpić innymi ani kapitałem wytworzonych
inny kapitał naturalny - zasoby odnawialne, zasoby nieodnawialne, które mogą być zastąpione kapitałem antropogenicznym.
Użytki środowiska:
wspieranie procesów życiowych
budowanie energii
pochłanianie skutków ubocznych ekonomii.
Tradycyjna teoria ekonomii:
antropocentryzm - człowiek jako najwyższa jednostka
utylitaryzm - odbiera biosferze wszystko poza wartością instrumentalną
woluntaryzm - człowiek ma nieograniczone prawo działania w przyrodzie.
Ekonomika ziemi:
ograniczoność zasobów i równowaga ekologiczna
człowiek jako organizm (biologiczny i społeczny)
poza ekologiczny styl życia i konsumpcji
ograniczoność dotychczasowego wzrostu gospodarczego
świadoma polityka demograficzna (stabilizacja liczby ludności)
nowe metody ekonomicznej wyceny zasobów i procesów
utrzymanie maksymalnej różnorodności biologicznej
upowszechnianie proekologicznych technik wytwarzania (recykling)
zmiany proekologiczne w zakresie struktury produkcji i konsumpcji
nowa polityka energetyczna.
Rozwój zrównoważony (ekorozwój) obejmuje:
poprzez świadome ograniczenie skali użycia zasobów, wymusza zmianę filozofii postępu technologicznego w kierunku maksymalnych efektów użytkowych czerpanych z danego strumienia materii i energii.
poprzez gospodarowanie nimi na poziomie zapewniającym maksymalnie trwały przychód, zapobiegać ich zużyciu - stopa pozyskania zasobów służących jako surowce do produkcji (rośliny, zwierzęta) nie powinna przekraczać stopy naturalnego przyrostu tych zasobów, emisje odpadów nie powinny przekraczać pojemność asymilacyjnych zasobów naturalnych służących jako odbiorniki tych odpadów.
utrzymać zasób kapitału przyrodniczego na stałym poziomie przez pozyskiwanie tych składników nieodnawialnych w tempie odpowiadającym tworzeniu ich odnawialnych substytutów.
Sfery zainteresowane ekonomią środowiska:
ekonomiczna teoria wykorzystania zasobów naturalnych - zajmuje się optymalnym rozłożeniem w czasie wykorzystania dóbr, przy założeniu utrzymania ich dla przyszłych pokoleń.
ekonomiczna teoria zanieczyszczenia i ochrony środowiska - bada warunki optymalności bądź efektywności osiągania określonych celów ekonomicznych.
ekonomiczna teoria zachowania przyrody - optymalne warunki wykorzystania zasobów środowiskowych z punktu widzenia reakcji, czasu wolnego, ze względu na walory psychologiczno - estetyczne.
Metody wyceny wartości środowiska i jego zasobów:
1. cost - benefit analysis - analiza kosztowo - korzyściowa.
2. cost efectivenness analysis - metoda najtańszego dochodzenia do standardów - minimalizacja kosztów.
W ramach tych dwóch rozwinięto 6 metod:
efekty produkcyjne - jest to metoda użyteczna w sytuacji, w której zmiany środowiska wpływają na wielkość produkcji. Ważne jest funkcjonowanie rynku dóbr objętych analizą lub zbliżonych do nich substytutów. Można ją stosować do badania takich problemów jak: erozja gleby, deforetacja i innych naturalnych ekosystemów.
nakłady preferencyjne i koszty restytucji - metoda ta jest użyteczna wszędzie tam, gdzie zarówno podmioty odpowiedzialne za powstanie zanieczyszczeń, jak i zmuszone do zamieszkania w zdegradowanym środowisku, dostrzegają wielkość strat oraz podejmują działania zapobiegające zniszczeniom lub przywracające status quo ante. Niezbędne informacje można uzyskać na podstawie obserwacji lub fachowych opinii ekspertów. Istnieje potencjalna możliwość stosowania tych metod w większości przypadków pojawienia się zmian w środowisku. Jeśli dane wyjściowe są prawidłowo określone, metody i efekty produkcyjne nakłady preferencyjne i koszty restytucji, mogą wskazać rozwiązanie czy zapobiegać zanieczyszczeniom, czy też pozwolić na ich dalszy postęp, ewentualnie czy nie hamować rozwoju zdarzeń, a następnie usunąć ich skutki. Metody są wiarygodne i zrozumiałe.
kapitał ludzki.
metoda hedoniczna - zakres jej zastosowań jest ograniczony, szczególnie w krajach rozwijających się. Barierę stanowi rozbudowana baza danych oraz skomplikowanych technik posługiwania się nimi. Opiera się na przyjęciu założenia o funkcjonowaniu rynku pracy i nieruchomości, które nie zawsze są zgodne z oczekiwaniami. W porównaniu z innymi metodami np. nakładów preferencji i kosztów restytucji nie jest tak zrozumiała i wiarygodna. Obserwowane zmiany w wartości nieruchomości mogą stać się pewnym wskaźnikiem zmian w środowisku.
Metody kosztów podróży - można ją stosować jako miarę zmian walorów estetyczno - krajobrazowych w krajach rozwijających się. pod uwagę brani są ludzie, dla których podróże mają określone znaczenie. Obszar stosowania metody jest ograniczony do turystyki masowej. Wątpliwość budzi jej zastosowanie w odniesieniu do walorów miejskich.
Metoda deklarowanych preferencji - jest ona świetnym narzędziem wykorzystywanym w badaniu rynku. Część badań ma charakter hipotetyczny, wyniki zależą zatem od świadomości respondentów, wyobraźni oraz umiejętności dostosowania pytań do konkretnych warunków. Zastosowana procedura użyteczna jest przy wycenie zmian dotyczących wartości estetyczno - psychologicznych środowiska, jakości wody, powietrza.
WYKRESIK KOCHANIE!!! Na stronie 5.
Wartości zasobów wg ekonomistów:
wartość użytkowa - bezpośrednia przydatność
konsumpcyjna mówi, kiedy wykorzystywanie zasobu powoduje, że nie jest on dostępny dla innych
wielo konsumpcja - jednokrotne wykorzystywanie nie przekreśla szansy użytkowania go przez innych.
Pośrednia wartość użytkowa - wykorzystywanie danego dobra za pośrednictwem innego dobra.
Wartość poza użytkowa (pasywna) odnosi się do korzyści osiąganych w inny sposób niż bezpośrednie wykorzystywanie.
Wartość opcyjna wynikająca z utrzymania się możliwości korzystania z zasobu, który może okazać się cenny kiedyś w przyszłości. Może więc być skłonny do przeznaczenia pewnej kwoty na jego ochronę.
Prawa własności a zasoby:
System własności państwowej - własność zasobów jest w rękach państwa, a ich wykorzystywanie znajduje się pod jego kontrolą. Osoby indywidualne mogą dostać zezwolenie na korzystanie.
Prywatne - prawo do korzystania, jak też sprzedaży lub zakupu znajduje się pod kontrola osób indywidualnych.
Własność wspólna - grupa właścicieli może kontrolować użytkowanie zasobów i zapobiegać wykorzystywaniu ich przez innych.
Otwartego lub wolnego dostępu - każdy potencjalny użytkownik zasobu ma pełną niezależność w korzystaniu z niego i nikt nie ma prawa odebrać mu użytkowania tego zasobu.
GOSPODARKA LEŚNA W POLSCE.
Las - złożony układ przestrzenny, na którym składają się grunty, wody, powietrze, rośliny z dominującym udziałem lasotwórczych, o powierzchni większej niż 1/10 ha, jest zasobem integralnym tj. zaspokaja wiele różnych potrzeb. Odnawialny w odpowiednich warunkach. Naturalny (czy sam rośnie, czy został w jakiś sposób ukierunkowany np. sosna).
Las - produkcja drewna, ale nie tylko:
potencjał atmosferyczno-klimatyczny - wyraża się zdolnością do kształtowania składu powietrza atmosferycznego.
Genetyczny - zdolność do tworzenia, gromadzenia i ochrony różnorodności biologicznej i zasobów genowych.
Ochronny - zdolność do retencji wód i regulacji stosunków hydrologicznych w zlewniach, przeciwdziałanie erozji wodnej i wietrznej.
Do produkcji użytecznej biomasy - drewno, plany lasu.
Samo oczyszczeniowy - możliwość neutralizowania określonej dawki zanieczyszczeń i włączenia ponownie w obieg materii.
Strefy uszkodzeń:
uszkodzenie aparatu asymilacyjnego
zmiany przyrostu drzew
zmiany żywotności pędów i gałęzi.
„0” bez uszkodzeń; „1” małych; „2” średnich; „3” dużych.
Konsekwencje ekonomiczne w strefach:
zmniejszenie przyrostu bieżącego
nie osiąganie przyrostu
pogorszenie wartości i gatunku drewna.
ZASOBY ZIEMI.
Ziemia w sensie przestrzennym (odbywa się wszelka działalność człowieka).
Gleba - fragment ziemi przystosowany do działania rolniczego. Może być odnawialna ale to długi proces. Służy do produkcji żywności. Ziemia ulega degradacji, zmniejszenia się.
Procesy działalności Ziemi.
- erozja wodna (50%); erozja wietrzna; degradacja chemiczna; degradacja fizyczna.
Przyczyny degradacji:
- nadmierne wypasanie, niszczenie lasów, wpływ rolnictwa, nadmierna eksploatacja.
Zagrożenie gruntów erozją wodną ¼ powierzchni Polski.
Zagrożenia gruntów erozją wietrzną 28% powierzchni Polski.
Zagrożenie gruntów erozją wąwozową ok. 20% pow. Polski.
Intensywność erozji zależy od:
intensywności i wielkości opadów
roślinności, nachylenia stoku
długości stoku, struktury gleby.
W latach 1950-85 światowa produkcja zbóż wzrosła z 600mln do 1800mln ton, czyli ok. 2,7% rocznie.
FAO - przeprowadziła badania w 117 krajach. 20 z nich nie ma szans na wyżywienie swoich mieszkańców.
5 warunków zwiększenia produkcji:
wszystkie dostępne grunty należałoby wziąć pod uwagę
brak strat gleb związanych z erozją
doskonałe warunki pogodowe
sprawne zarządzania
odpowiednie nakłady inwestycyjne.
Od 1970 pustynie przyrosły o 120mln ha, utracono ok. 480mld ton gleby.
ZASOBY WODNE:
Oszczędzanie wody (zaspokojenie popytu i nienaruszanie podstaw samo odnawiania się zasobów wody), relacja między popytem i podażą.
Zasób nienaruszalnej wody.
Mechanizmy:
1. Koncesje na pobór wodny (koncesja wodno prawna)
korzystanie powszechne (wody powierzchniowe stanowiące wartość państwa)
korzystanie zwykłe (pobór wodny przez właściciela gruntu).
2. Opłata za pobór wody (bariera chroniąca przed nadmiernym wykorzystywaniem wody).
3. Opłaty za odprowadzenie ścieków.
4. Kary za odprowadzanie ścieków.
Główne problemy gospodarki wodnej w Polsce:
wielkość zasobów wodnych w Polsce dla (dziwnie się skoczyło Kotku - str. 7).
1950-95 - 61 km3 na rok, średni opad w Polsce 600mm na rok ¾ paruje, a ¼ odpływa do morza.
Na 1 mieszkańca 1600 m3/rok, 3 razy mniejsze od średniej europejskiej, 6% można przechwycić.
Zasoby wód podziemnych 18km3/rok.
Zaspokojenie potrzeb Polaków 90% ma dostęp do wodociągów, 50% potrzeb pokrywają wody powierzchniowe, wieś 75% gospodarstw korzysta z wodociągów, 70% wody używanej idzie na użytkowanie w przemyśle.
Ok. 3km3 ścieków odprowadzona jest do wód, ¼ nie jest oczyszczana. Ponad 200 miast nie ma oczyszczalni ścieków.
Możliwość produkcji energii elektrycznej przez spadek wód 1 i ½ %.
ZASOBY GENETYCZNE.
Różnorodność biologiczna:
zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na ziemi w ekosystemach lądowych, morskich, śródlądowych, dotyczy to różnorodności gatunków
Oznacza zmienność genetyczną, bogactwo puli genowej, każdej istniejącej populacji oraz skład gatunków i zróżnicowanie systemów ekologicznych występujących na ziemi.
1920-50 era mechanizacji
1940-80 era chemizacji rolnictwa, zaczęto używać nawozów, środków ochrony roślin.
Obecnie era inżynierii i biotechnologii.
1960-70 Zielona Ewolucja, dzięki niej udało się uniknąć głodu w skali świata, udoskonalono gatunki roślin (jęczmień, kukurydza, ryż, pszenica) np. o krótkiej łodydze. Wyczerpały się już rezerwy proste, następuje wyniszczenie. 300tys gatunków roślin, 300mln gatunków zwierząt. 15 gatunków roślin i 8 zwierząt, to 90% żywności na ziemi.
Erozja genetyczna - utrata pewnych cech przez rośliny nadanych m.in. przez człowieka w drodze selekcji np. USA - soja, uprawia się 6 gatunków z Azji; Indonezja - ryż od 1975, znikło 1500 gatunków ryżu, ¾ to jedna odmiana; Kanada - ¾ z 4 odmian.
NAW I TOW (lub NAWITOW nie wiem sprawdź Skarbie str. 9) - 12 obszarów zasobów genetycznych.
CASH CROPS - zbiory gotówkowe (np. wycinanie lasów tropikalnych, aby posadzić orzeszki).
Zasoby biologiczne kraju zmniejszają się stopniowo poprzez:
niszczenie systemów (ekosystemów)
ginięcie ras i gatunków zwierząt dzikich i udomowionych
brakuje systemu identyfikacji i sprawiedliwego podziału korzyści z tytułu używania i posiadania zasobów biologicznych.
16-54 trylionów $ - rocznie wartość usług ekosystemów.
Konwencje:
1971 RAMSAR
1973 CITES (o handlu regionalnymi gatunkami) Polska '90
1979 BONN (o ochronie wędrujących) Polska '96
1922 szczyt Ziemi w Rio (bio różnorodność) Polska '96.
Dwie formy ochrony różnorodności biologicznej:
IN SITU - ochrona gatunku w naturalnym miejscu jego występowania. Polega na ustanowieniu obszarów chronionych (parki narodowe, rezerwaty) oraz przywrócenie i odnowienie naturalnych warunków umożliwiających występowanie wcześniej żyjących na tym terenie gatunków. Zajmowanie się usuwaniem ewentualnych zagrożeń biotechnologicznych. Powstrzymywanie wprowadzenia gatunków, które zagrażałyby istnieniu innych gatunków. Zapewnienie równowagi między wykorzystaniem a ochroną ilości gatunków.
ochrona EX SITU - ochrona różnorodności poza miejscem występowania naturalnych gatunków (200 stacje meteorologiczne)
stworzenie i utrzymanie dogodnych warunków i prowadzenie badań w celu lepszego poznania gatunków
podjęcie środków aby przygotować i wypuścić gatunki zwierząt, które przebywają w np. w ZOO do ich naturalnych środowisk
kontrolowanie i wzbogacanie siedlisk naturalnych zwierząt poprzez czerpanie genów z siedlisk EX SITU.
Trzy fazy gospodarowania genami w bankach genów:
1950 identyfikacja gatunków, ich przemieszczanie i tworzenie kolekcji, otwarcie dostępu do tych kolekcji, wprowadzenie systemów ochrony (badanie jakości nasion itp.)
1950-70 przechowywania zasobów, rozbudowa banków genów.
1980 ↑ - odnowa zasobów, stworzenie systemu wolnego dostępu do wszystkich zasobów (międzynarodowy dostęp).
Po 2001 r - era efektywniejszego wykorzystania zasobów; rewolucja informatyczna o zasobach i dobry opis gatunków; zabezpieczenie gatunków przez pojawienie się duplikatów w różnych miejscach na ziemi (w celu ochrony przed kataklizmami); rozbudowa urządzeń do przechowywania. Żyto, Kostrzewa, groch i jodła są objęte ochroną EX SITU.
Efekt cieplarniany (the greenhouse effect) - główną przyczyną jest zwiększenie ilości CO2 ze spalania ropy, węgla, gazu.
W Rio konferencja nałożyła obowiązek obniżenia emisji CO2. Największym zagrożeniem jest wzrost produkcji CO2 w krajach rozwijających się, co będzie spowodowane zwiększeniem zużycia węgla. 1984 Polska przyjęła konferencyjne założenia i zobowiązała się do 2010 zmniejszyć emisję i zrównać się z najlepszymi krajami. Polska jest krajem rozwiniętym o nieefektywnej gospodarce znajduje się w czołówce państw emitujących zewnętrznie ilość gazów cieplarnianych do atmosfery.
Skutki gospodarcze:
zwiększenie okresu wegetacji i wilgotność
zwiększenie okresu wypasu
możliwość zwiększenia asortymentu: cytrusy
nie wymarzanie szkodników, rozwój chorób
zmniejszenie produkcji ziemniaków
mnożenie odpadów - erozja gleby i zmniejszenie ilości wody w glebie (większe parowania erozji)
zmiana gatunków lasów - iglaste, liściaste
zwiększenie susz, dni gorących
zwiększenie przyrostu wody w Bałtyku - zalanie obszarów i zawalenie klifów.
Skutki biologiczne:
wydłużenie okresu ciepłego
podniesienie temperatury w okresie zimy i lata.
Skutki ekonomiczne:
spadek produkcji rolnej
straty w USA to 2-3% PKB.
Instrumenty ekonomiczne: opłaty za emisję CO2 (30 gr./ tona CO2).W ostatnich latach nastąpiło obniżenie emisji CO2 o ok. 100mln ton.
GOSPODARKA ENERGETYCZNA POLSKI.
Mechanizmy ekonomiczne:
opłata węglowa - rodzaj podatku, który płaci się za palenie węgla
renta węglowa 1ha (lasu) pochłania - 4,5t CO2 (w ciągu roku).
125 (rekompensata za odstąpienie gruntu pod las) - 170$/ha - Japonia 350$/ha.
Metoda D (demand ???), S (sid), M - zarządzanie popytem na energię elektryczną.
Główne nośniki energii wielo konkurencyjnej.
Koszty C / Kwh
Węgiel 7-10; olej opałowy 8-15; gaz ziemny 5-6.
Energia odnawialna:
Energia słoneczna (ogniwa) 45-60
energia słoneczna (kolektory) 15-20
energia wiatru 7-10; Energia wiatru: w Danii po raz pierwszy zastosowano energię wiatru na przełomie lat 70 wzrost cen ropy naftowej, ludność zaczęła szukać innych źródeł energii. Potencjał wiatru 20mlnMW (nad Bałtykiem, płn. - wsch. Tereny suwalskie).
energia rzek 7-10;
energia geotermalna 5-10;
energia biomasy 9-15.
Energia spadku wód (biały węgiel - hydro elektryka). Produkcja tej energii e niektórych krajach przekracza 50%; Norwegia ok.90%; Szwajcaria i Austria - to wysoki poziom produkcji tej energii. W 1882 w USA wybudowano pierwszą elektrownię, która wykorzystuje energię spadku wód.
Wielkość skali.
23% energii elektrycznej w skali świata pochodząca ze spadków wód. W Polsce moc energii wodnych wynosi 2000MW.
Negatywy:
zwiększenie straty wody na skutek parowania
przerwanie zapory
zmiany społeczno - kulturowe
zalanie olbrzymich terenów.
1982 - konwencja o prawach morza UNCLOS - konwencja międzynarodowa
Wyznaczyła granice morskie wyłącznej strefy ekonomiczne ( 200 mil) w przypadku mórz otwartych. Jest to wyłączna strefa przysługująca krajom posiadającym dostęp do otwartego morza.
GOSPODAROWANIE ZASOBAMI MORZA
1973 Konwencja Gdańska - konwencja o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach.
1974 - Konwencja Helsińska , 1980 - konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego
Konwencja Gdańska - Międzynarodowa konwencja Rybołówstwa Morza Bałtyckiego z siedzibą w Warszawie
Jej zadaniem jest wydawanie zaleceń mogących dotyczyć zastosowania następujących środków:
wszelkich środków regulacji dotyczących urządzeń , narzędzi i metod połowowych.
wszelkich środków regulujących wymiary ryb , które mogą znajdować się na pokładach statków lub być wyładowane , wystawione lub oferowane na sprzedaż.
wszelkich środków ustanawiających obszary i okresy ochronne.
wszelkich środków zmierzających do poprawy i zwiększenia żywych zasobów morza włączając w to sztuczne rozmnażanie i wysiedlanie ryb i innych żywych organizmów
wszelkich środków regulujących lub wprowadzających ogólny podział ogólnej masy połowowej pomiędzy umawiające się państwa w odniesieniu do przedmiotów , rodzajów , rejonów i okresów połowowych.
RYBOŁÓWSTWO - ŁOWIENIE , HODOWLA i zawłaszczenie ryb oraz innych żywych zasobów wód morskich
Obszarami morskimi RP są:
Morskie strefy wewnętrzne i morze terytorialne RP
obejmuje obszar 12 mil morskich ( 22224 m. liczonej od linii podstawowej morza )
Wyłączna strefa ekonomiczna RP
- położona na zewnątrz morza terytorialnego
Instrumenty gospodarowania zasobami ryb - Ochrona zasobów rybnych
Okresy ochronne są wykorzystywane do ograniczenia połowów w czasie najtrudniejszym dla rozmnażania się ryb.
Ograniczenia sprzętowe - limitują użycie zbyt skutecznych urządzeń połowowych lub próbują chronić siedliska odławianej populacji.
Ograniczony dostęp - władze ustalają liczbę statków rybackich ( posiadanie zezwoleń )
Problem: naszpikowanie sprzętem.
Zbiorcze kwoty połowowe mają na celu skrócenie okresu połowu .Władze mogą stosować system monitoringu , aby wstrzymać połowy w momencie , gdy ich suma osiągnie poziom zbiorczej kwoty.
Problem: przykład odłowu Łososia w Finlandii.
Podatki - nakładane na połów lub niektóre wydatki ponoszone na połów.
Indywidualne kwoty zbywalne - ograniczają indywidualny poziom odłowu każdego rybaka w każdym okresie odłowów.
Rybołówstwo:
Rybactwo:
wody śródlądowe w Polsce - 7000 km kw.
rzeki i zbiorniki zaporowe - 2000 km kw.
stawy 600 km kw.
jeziora - 3000 km kw.
W tym ryby występują w 85% powierzchni zbiorników.
Gospodarka rybacka występuje w 50% powierzchni zbiorników wodnych.
Rybołówstwo śródlądowe:
dostarcza 20-30% spożycia ryb w Polsce
daje zatrudnienie dla kilkunastu tysięcy ludzi.
Wnosi bardzo wiele elementów korzystnych dla eksploatowanych populacji i ekosystemów ( 0,7% masy ryb to fosfor ) 1 kg odławianych ryb to równowartość ładunku fosforu zawartego w 1 metrze sześciennym ścieków komunalnych - średnie połowy to 60 kg/ha )
poprawa retencjonowania wody
kontrola i ocena stany czystości wody
ocena skuteczności systemów legislacyjnych i działań ochronnych.
Jeziora w rybołówstwie:
rekreacja - niszczenie strefy brzegowej
wędkarstwo - wybiórcze oddziaływanie na pogłowie ryb
Wykorzystanie zasobów wodnych:
Zasoby wód powierzchniowych: 63 mld km sześciennych
1660 metrów sześciennych / mieszkańca na rok
Zasoby wód podziemnych: 15 km sześciennych w ciągu roku z czego 1/3 pochodzi z wód głęboko zalegających.
Pobór wodny :12 km sześciennych konsumowany przez trzy główne sektory :
72% zużycie przemysłowe ( 8,5 km sześciennych )
20% gospodarka komunalna ( 2,4 km sześciennych )
9% górnictwo i rolnictwo ( 1 km sześciennych )
Dysponujemy 60 km sześciennymi , a w ciągu roku wykorzystujemy 12 km sześciennych
Zwiększył się udział wód podziemnych w gospodarce komunalnej.
Nastąpił spadek poboru wody w gospodarce :
w przemyśle o 10%
w gospodarce komunalnej o 21%
w górnictwie i rolnictwie o 35%
Spowodowane to jest:
zamknięciem obiegu wody
założeniem liczników ( wodomierzy )
upadkiem dużych kombinatów rolnych
10 km sześciennych wód wymaga oczyszczenia
Wody kopalniane - wody pochodzące z kopalni surowców mineralnych są dużym zagrożeniem dla środowiska.
6 tysięcy ton soli rocznie pochodzi z oczyszczania zanieczyszczonych wód.
Klasa czystości |
Rok 1993 (%) |
Rok 1996 (%) |
I |
18 |
26 |
II |
41 |
31 |
III |
19 |
12 |
IV- nie nadaje się do spożycia |
21 |
11 |
Badaniwe wód dotyczy tylko pewnej części rzek ( 6 tyś km rzek ) bo nie da się objąć badaniami całości.
Wisła : -w Krakowie nadmierne zanieczyszczenie w ciągu roku - IV ( głównie sól kamienna i ścieki )
-w Warszawie norma III klasy jest przekroczona w 70% roku ( bakterie ).
JEZIORA :
stanowią 1% powierzchni kraju
3% procent jezior ma najwyższą klasę czystości - I
5% jezior znajduje się w klasie II
Jeziora Mazurskie stanowią 10% jezior Polski. Ogólna klasa czystości jest wysoka ale następuje jej degradacja.
Pogorszenie wartości składników : przezroczystość wód . nasycenie tlenem. Tylko Śniardwy i Mamry należą do I klasy czystości.
Zbiorniki zaporowe stanowią 1/10 pow. Polski. Zakumulowane jest w nich 6% wody.
Wody w zbiornikach są podatne na chemizację i autofizację.
Wody podziemne badane są w 700 miejscach w Polsce np. w studniach podziemnych.
Zagrożenia dla wód podziemnych :
chemizacja rolnictwa i leśnictwa ( nawozy i ochrona roślin ).
niewłaściwe stosowanie nawozów naturalnych.
Brak systemów kanalizacji i niewystarczająca skuteczność oczyszczalni ścieków
Nieodpowiednio przygotowane składowiska odpadów i ścieków
Nieszczelne zbiorniki ściekowe
Emisja szkodliwych substancji np. pyłów.
????????????????????????????????
1991 1996
I 50% 56%
II 9% 13%
III 40% 30%
Znacznym źródłem związków azotu wprowadzanych do wód powierzchniowych jest brak kanalizacji i nawozy sztuczne.
EKSPLOATACJA SUROWCÓW NATURALNYCH - RAPORT
Zasoby nieodnawialne:
surowce mineralne
rudy miedzi , cynku , ołowiu
węgiel brunatny , gaz ziemny , paliwa kopalne
siarka , sól kamienna
piasek , gliny , iły
W Polsce nastąpił spadek wydobycia surowców energetycznych o 3% podczas gdy na świecie zanotowano wzrost.
7 Okręgów górniczo - energetycznych w Polsce
Górnośląskie zagłębie węglowe
Przemyski okręg gazowy
Lubaczowski okręg gazowy
Konińskie zagłębie węglowe
Bełchatowskie zagłębie węglowe
2 Okręgi górniczo - chemiczne
Tarnobrzeski okręg siarkowy
Inowrocławski okręg solny
2 okręgi górniczo - hutnicze
lublińsko - głogowski
?????????????????????
Udział Polski w światowej produkcji:
węgiel kamienny 6%
węgiel brunatny 7%
cynk i ołów 4%
produkcja siarki rodzimej 6%
GLEBY W POLSCE
Następuje zmniejszanie ich powierzchni ale wzrost lesistości. Maleje obszar wykorzystywany w rolnictwie ( przypada 48 arów na 1 mieszkańca Polski )
Degradacja gleb:
oddziaływanie pyłów i gazów z pojazdów spalinowych ( emisja dwutlenku siarki )
działanie górnictwa ( odwadnianie gleb )
niewłaściwe wykorzystywanie przez rolników gleb podatnych na erozję.
Stosowanie nawozów sztucznych
Ołów - zawartość w glebie : 11 - 16% ( zwiększenie zawartości ołowiu w glebach 3% badanych gleb na południu Polski.)
Kadm - zawartość w glebie : 10%
Cynk - 90% dopuszczalnej zawartości
Kwaśność gleb szkodliwa dla roślin uprawnych ( sprzyja migracji szkodliwych substancji do wód podziemnych i powierzchniowych ).
PH 4,5 - 5,5 ( 45% powierzchni gleb )
PH mniejsze od 4,5 ( 23% powierzchni gleb)
Zanieczyszczenie gleb II i III ma znaczenie dla cynku , niklu i ołowiu.
Lasy 28% ( średnia europejska -33% )
5 tyś gat. Grzybów i 11 tyś gat. Roślin
Zagrożenia dla przyrody:
wzrost urbanizacji
zanieczyszczenie wody , ziem , powietrza
zmiana stosunków ekologicznych
Kategoryzacja zwierząt według ich zagrożenia:
115 gatunków należy do zagrożonych lub wymarłych
19 gatunków narażonych jest na wyginięcie
48 gatunków zwierząt będących na wyginięciu
Udało się odtworzyć gatunki : Żubr , Bóbr , Kormoran
Co piąty gatunek jest zagrożony ( 20% )
Formy ochrony przyrody:
parki narodowe ( 22 parki narodowe w Polsce to ok. 1% pow,. Kraju )
rezerwaty przyrody
parki krajobrazowe ( 22% pow. Kraju )
obszary chronionego krajobrazu
ochrona gatunków roślin i zwierząt
Park Narodowy - obszar chroniony o szczególnych walorach społecznych , kulturalnych i wychowawczych o min. Pow. 10 tyś km kwadratowych. Celem jest działanie i ochrona przyrody oraz rozpoznanie i zapoznanie całego systemu przyrodniczego oraz odtwarzanie zniekształconych i zniszczonych ogniw systemów.
6 polskich parków narodowych jest na liście UNESCO
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1