Wykłady z antropologii, Antropologia kulturowa, Antropologia kulturowa


Temat: Antropologia kulturowa - historia, przedmiot, metody i główne nurty teoretyczne

Antropologia - fizyczność - rasa - typy fizyczne

Antropologia - nauka o człowieku - byt społeczny i kulturowy

  1. Antropologia a inne dziedziny nauki

Najnowsza dziedzina,młoda i bardzo popularna, modna. Związana z postmodernizmem ( dewiacja w nauce i kulturze)

Zakres zainteresowań

Próbuje wyprzeć filozofię jako naukę. Pokrywa się częściowo z socjologią, etnografią i socjonomią.

Specyfika - badania terenowe, nastawienie na metody interpretacyjne i rozumiejące.

Wyzwania współczesnej antropologii - analiza różnic

  1. Antropologia jako społeczna nauka o kulturze

XIX wiek - Anglia

  1. Różnorodność kultur

  1. Ewolucjonizm- początek antropologii - 1 nurt teoretyczny - 1 szkoła w antropologii kulturowej

  1. Dyfuzjonizm - przeszywanie - 2 nurt teoretyczny

  1. Funkcjonalizm

Twórcy: Radcliffe - Brown i Malinowski( mistrz badań terenowych)

Malinowski

SŁABOŚĆ tej koncepcji: lekceważenie zmiany społecznej

  1. Antropologia psychologiczna

co można zrobić z osobowością pod wpływem różnych kultur?

  1. strukturalizm - lata 80 - te - Francja

  1. antropologia kognitywna - poznawcza

  1. Neoewoluczjonizm

  1. antropologia symboliczna

  1. antropologia postmodernistyczna - najbardziej popularna

  1. Relacje między antropologią a socjologią

PODOBIEŃSTWA: badanie społeczności lokalnych; podobne metody badań; badanie społeczności miejskich i etnicznych; badanie mniejszości kulturowych; problematyka narodu, tożsamości narodowej; problem badania „innych „ i „swoich”

RÓŻNICE: badania terenowe,monografie terenowe, ujmowanie wszechstronne

Temat: Podstawowe problemy antropologicznych ujęć kultury.

  1. Koncepcja człowieka jako centrum kultury

  • 1817 - Taylor - koncepcja kultury

    • Kultura- całość obejmująca wierzenia,wiedzę, sztukę, moralność, prawo, obyczaje oraz wszelkie zdolności nabyte i zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa

    Religia jest osią kultury, jej bardzo ważnym elementem. W każdej kulturze - pytanie skąd jestem? co będzie ze mną po śmierci?

    Grecy, Rzymianie, Żydzi- prototypy kultury

    Ewolucjonizm - wartościujące ujęcie kultury

    Możemy wniknąć w siebie, ale nie w innych

    1. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury

    ATRYBUTYWNE:

    DYSTRYBUTYWNE

    Kultura konkretna i uniwersalna. Kultura jest zawsze czyjaś - konkretny człowiek

    1. Definicje kultury - cechy definicji

    1. Istotne cechy zjawisk kulturowych

    1. Płaszczyzny zjawisk kulturowych

    1. Granice kultur

    Kultura ma granice. Jest płaszczyzną integracji grup społecznych. elementy społeczne i kulturowe są splecione. Istnieją granice systemów społeczno - kulturowych.

    Temat: Elementy kultury umożliwiające jej badanie

    1. Cechy kulturowe - mało arbitralne pojęcie nie jasne

    2. Temat ( motyw,wątek) kulturowy

    ( np. dojrzewanie dziewcząt <akcent lub pomijanie>, usamodzielnianie się dzieci)

    1. Wzór kulturowy

    Ruth Benedict - kubek

    -zasada konfiguracji kultury

    1. sposób zachowania lub myślenia mniej lub bardziej ustalony ( jak powinno być)

    2. układ cech kulturowych znamienny dla danej kultury( aspekt behawioralny)

    Rdzeń analizy antropologicznej.

    1. Pojęcie instytucji

    Instytucja - sieć społeczno kulturowych stosunków organizujących daną zbiorowość i decydujących o jej specyfice

    Zawiera treści wzoru kulturowego

    Instytucja - uznany i ustalony zwyczaj ( aspekt normatywno - behawioralny)

    Instytucja - organizacja ludzi podtrzymująca istnienie kompleksu zwyczajów( aspekt osobowy -ludzki)

    1. Analiza kultury jako systemu

        1. badanie organizacji całej kultury - konfiguracji elementów kultury. Do znaczeń i wartości można dotrzeć badając cały kompleks kultury związany z danymi elementami kultury

        2. wzór kultury ( geniusz kultury), główna zasada

    bada się wzory kulturowe. Szuka się sposobu opisu całości - struktury i ich wewnętrznej organizacji

    np. jedna podstawowa wartość wyrażona w sposobie zachowania ludzi ( zainteresowaniem ludzi). Odkrywanie zmian dynamiki społecznej

    1. Relacja między kulturą a osobowością ( pojęcia)

    Osobowość podstawowa

    2) w sensie strukturalnym - uśredniona konstrukcja różnych cech

    3) w sensie psychologicznym - głębinowa struktura osobowości, która wpływa na reakcje człowieka

    1. Dynamika kultury - pojęcia i problemy

        1. ewolucja - wewnętrzne prawa kultury

        2. dyfuzja - rozprzestrzenianie się elementów kultury w drodze zapożyczania

        3. akulturacja - gwałtowne przeobrażenie się 1 kultury pod wpływem innej albo pod wpływem zmieniających się warunków społeczno - kulturowych

        4. synkretyzm kulturowy- wiązanie w jednorodne całości elementów z różnych kultur

    Temat: Metodologiczna specyfika antropologii

    w nauce chodzi o prawdę

    Prawda - sąd poznawczy

    Nauki szczegółowe - autonomizują się od filozofii Filozofia odpowiada na pytanie, co jest celem życia człowieka

    Sposoby badań

      1. Nauka produkuje twierdzenia -mogą być ogólne lub szczegółowe. W antropologii przeważają twierdzenia szczegółowe o konkretnych zjawiskach i procesach. Najrzadsze są ogólne teorie.

      2. Przenikanie się 2 nurtów, tendencji, podejść teoretycznych

    a)podejście partykularne, historyczne, interpretatywne - opis i wyjaśnienie konkretnych zjawisk i procesów ( silne w antropologii)

    b) podejście scjentystyczne - tworzenie ogólnych praw, szukanie ogólnych związków, zależności

    Są stwierdzenia,których się nie kwestionuje np. rozchodzenie się pewnych elementów kultury w przestrzeni

      1. techniki badań antropologicznych

        1. metoda terenowa - długotrwały i bezpośredni kontakt z przedmiotem badań. Obserwacja na miejscu + refleksja na ten temat. Bardzo ważna znajomość języka badanych. Problem dystansu kulturowego do innego świata. Patrzeć oczami badacza i badanych

        2. obserwacja jako zespół technik - otworzyć wzór kulturowy

        3. wywiad - wyraźnie ustrukturyzowany

    -częściowo -II-

    - wcale nie -II-

        1. badanie kultury przez jednostki- nie dobiera się dużej próby do badania. Przez jednostki orzekać o kulturze. Ryzyko niereprezentatywności

      1. Analiza faktów - widzimy coś, staramy się zinterpretować, opisanie czegoś

    Obiektywne fakty obserwowalne. Kultura zewnętrzna do antropologa: badacz ma świadomość etnocentryzmu; wzajemne oddziaływanie badacza i badanego

        1. opis i interpretacja - opis jest po części konstrukcją faktów. Subiektywna praca badacza, obiektywne fakty.

        2. opis gęsty- interpretacja. Taki opis, który z reguły jest interpretacją. Zobaczą coś niewiele, ale mówią wiele.

        3. dialog badacza i badanego ( wielogłosowość w antropologii) - niesymetryczna relacja. Nie równość w dialogu - badacz sam interpretuje

        4. metoda porównawcza - porównywanie kultur. Poszerzanie horyzontów poznawczych - szukanie stałości i zmienności. Znajomość 1 kultury ułatwia poznawanie innych

        5. wyjaśnianie i rozumienie w antropologii

    wyjaśnienie zobiektyzowane

    Rodzaje wyjaśnień:

    Wszystkie wyjaśnienia są w jakimś sensie ograniczone i wszystkie, co badacze sobie mniej lub bardziej uświadamiają bazują na ukrytych założeniach.

    Te wyjaśnienia mają charakter komplementarny.

    Antropologia z punktu widzenia metodologii oceniana jest jako eseistyka

      1. Ograniczenia poznawcze w antropologii

        1. dystans kulturowy - brak pewnych wspólnych cech i doświadczeń łączących badacza i badanego. Rodzi to obcość i niezrozumiałość oraz dziwaczność. Im odleglejsza kultura od własnej tym trudniej o zrozumienie i empatię. Można pokonać przez osobisty, długotrwały kontakt ze społecznością badaną. Jeśli to nie możliwe badać przedmioty materialne

        2. wspólnota natury ludzkiej - istnienie pewnych cech stałych jako elementów kultury ludzkiej.Natura ludzka się nie zmienia, ale zmienne jest przejawianie tej natury.

        3. wspólnota kulturowej natury człowieka - typowe dla człowieka tworzenie i uczestniczenie w kulturze. poznanie innych kultur możliwe dzięki posiadaniu własnej kultury i dotarcia do jej sensu.

    d)psychologiczne problemy badań antropologicznych: badacz jest uczestnikiem i obserwatorem jednocześnie. Fascynacja i niechęć

      1. problemy badań własnej kultury

      1. Etyczne problemy w badaniach antropologicznych

    Rzadko uwzględnia się stosunek badanej zbiorowości do zamierzeń badacza: antropolog przychodzi z innego świata, jest obcy; badani nie za bardzo rozumieją, w czym biorą udział; badanych nikt nie pyta czy chcą być badani. Czasem brak zgody/ wymuszanie; nie symetryczność relacji, wiedzy zaufania

    Wpływ na badanych przez samą sytuacje nadań. Fakt badań zmienia sytuację

    Kontrola nad zastosowanie wyników badań

    Obowiązkiem etycznym badacza jest zrozumieć daną zbiorowość jej sposobem rozumienia. Stać się „rzecznikiem” badanej zbiorowości

    8) kulturowe problemy badań antropologicznych

    Temat : Gospodarka społeczeństw pierwotnych

    1) Cechy gospodarki

    1. problem własności

    - różne formy własności dóbr:

    Regulowane przez obyczaj, chronione przez różne instytucje

    Różne stopnie własności:

    +mamy coś ii możemy użytkować

    +mamy coś i możemy przekazać

    +mamy cos i możemy sami to zniszczyć

    Co można posiadać:

    - ziemię wartość dla zbieraczy, rolników pasterzy zazwyczaj jest komunalna-wspólna oparta o wyraźne granice. Obyczaj i prawo regulują korzystanie z ziemi. Rolnicy przywiązują wagę do ziemi.

    Ziemia nie sprzedawana ani nie wynajmowana-użytkowana.

    Rodzaje formy własności ziemi:

    - to gdzie leżą przodkowie traktowanie jako własne-szczególny walor

    - Żywność- potrzebna do życia

    Zaspokoajanie -wspólnotowe

    Wiele praw i instytucji ogranicza indywidualizm posiadania żywności. Np. podział łowów; z polowań.

    Dość ograniczona indywidualizm. Hojność traktowana jako źródło prestiżu. Dzielenie się upolowaną żywnością. Nacisk na wspólnotowość.

    „Jedna wielka wspólna biesiada”

    -przedmioty niematerialne:

    1. dziedziczenie

    Różnie bywa. Zawsze kulturowe normy regulują:

    - w chwili zawarcia małżeństwa dziedziczy się ziemie

    - często rzeczy osobiste się niszczy ( po zmarłym) żeby nie było nieszczęścia

    -nie dziedziczy się po mężu /żonie, - bo mają różne obowiązki

    1. wymiana, wzajemności, dary

    - dar- postawa egzystencji i człowieka

    - zasada wzajemności - Malinowski - jako 1- opisał materialne i duchowe spoiwo społeczności. Niemożliwość gromadzenia dóbr w rękach niewielu.

    - hojność obowiązuje wodza. Jest szczególna kwota. Ofiarowanie daru zachęta do obdarowywania wielkości daru określona. Nie za dużo nie za mało. Inna funkcja daru niż handlu.

    1. zasady struktury społecznej społeczeństw pierwotnych.

    Są różne kategorie w różnych społeczeństwach, ale zazwyczaj: dzieci-dorośli- szarzy. Obrzędy przejścia z 1 kategorii do 2 da się wyróżnić 3 elementy: separacja; marginalizacja; włączenie.

    Dzieciństwo - różne oblicza kulturowe.okres inicjacji, wtajemniczenia dotyczy przede wszystkim chłopców.

    Starość - wzrost lub utrata statusu, ale na ogół szacunek

    Kobiety stare mają większy szacunek niż mężczyźni. Zabijanie / porzucanie ludzi starych jest marginalne. Śmierć nie kończy definitywnie związków zmarłego ze światem żywych. Kult przodków.

        1. zróżnicowanie społeczne związane z płcią

    Żeńskie/ męskie role i stereotypy są kulturowo zróżnicowane.

    Płeć biologiczne ( mężczyźni nie rodzą dzieci) i płeć kulturowa ( fakt macierzyństwa i ojcostwa). Kobiety i mężczyźni są dla siebie zagadką. W różnych kulturach różny zakres powinności w stosunku do mężczyzn i kobiet. Biologia kulturowo uzasadniana. Nierówność płci.

    Temat: Aktualne wyzwania i przyszłość antropologii kultury

    1. Rozległość i głębia współczesnych zmian kulturowych

    Sfera gospodarcza „pochodzi” z kultury. Kryzys w kulturze daje kryzys w gospodarce.