1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI
Nazwa produktu: Heksan [n-heksan]
Wzór konstytucyjny: CH3(CH2)4CH3
Wzór sumaryczny: C6H14
Producent:
Dostawca:
Użytkownik:
Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)
2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH
Składnik stwarzający zagrożenie:
Nazwa chemiczna |
% wag. |
Nr CAS |
Nr EINECS |
Symbole ostrzegawcze |
Symbole zagrożenia (R) |
heksan |
100 |
110-54-3 |
203-777-6 |
F, Xn |
2-9-16-24/25-29-51 |
3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ
Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.
Zagrożenie pożarowe: Ciecz wysoce łatwo palna. Pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Pary są cięższe od powietrza - gromadzą się przy powierzchni i w dolnych partiach pomieszczeń.
Zagrożenie toksykologiczne: Heksan jest substancją szkodliwą. Drażni błony śluzowe i skórę. W przypadku spożycia silnie podrażnia błony śluzowe przewodu pokarmowego, a po wchłonięciu zakłóca pracę serca, wątroby i nerek.
Zagrożenie ekotoksykologiczne: Heksan działa szkodliwie na organizmy żywe, w szczególności organizmy wodne. W środowisku ulega biologicznej degradacji.
4. PIERWSZA POMOC
Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego heksanem środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Ratujący powinni zadbać również o własne bezpieczeństwo.
Zatrucie inhalacyjne: |
|
1. |
W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen - najlepiej, jeśli tego dokona osoba przeszkolona. |
2. |
Zapewnić pomoc lekarską. |
Zatrucie doustne: |
|
1. |
W razie zatrucia doustnego przepłukać usta wodą, dać do wypicia 2-3 szklanki wody i skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym. Nie wywoływać wymiotów. Groźba zachłyśnięcia się. |
2. |
Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło. |
Skażenie oczu: |
|
1. |
Przemyć skażone oczy strumieniem letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach. |
2. |
Zapewnić pomoc okulisty. |
Skażenie skóry: |
|
1. |
Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem. |
2. |
W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem. |
5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU
Szczególne zagrożenia: |
Substancja wysoce łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszany wybuchowe. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować. |
Środki gaśnicze: |
|
Zalecenia szczegółowe: |
Ewakuować osoby postronne zgodnie z kierunkiem wiatru. Mały pożar gasić gaśnicą śniegową (CO2) lub proszkową (ABC albo BC), duży pożar gasić pianą lub w ostateczności rozproszonymi prądami wody. Uwaga: Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się cieczy. Powoduje to rozrzucanie palącego się heksanu, a tym samym rozprzestrzenianie ognisk pożaru. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą, a w miarę możliwości usunąć z zagrożonego obszaru. |
6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA
Zalecenia ogólne: |
W przypadku wydostania się większej ilości heksanu do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. |
Środki ochrony osobistej: |
Unikać kontaktu z uwalniającym się heksanem. Stosować ubrania ochronne z tkanin powlekanych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, a w przypadku wyraźnie wyczuwalnego zapachu heksanu - ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych i gazowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2, filtr par organicznych i rozpuszczalników oznaczony kolorem brązowym i literą A). |
Zalecenia szczegółowe: |
Usunąć źródło zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących), zabezpieczyć zbiorniki przed nagrzaniem, pary rozcieńczać rozproszonym strumieniem wody, starać się odciąć źródło skażenia środowiska (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebrane duże ilości heksanu odpompować, małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym, zebrać, skierować do ewentualnego zagospodarowania lub zniszczenia. |
Zabezpieczenie środowiska: |
Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie. |
7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE
Zapobieganie pożarom/wybuchom: |
Wyeliminować źródła zapłonu - nie wykonywać prac z otwartym ogniem, nie palić, nie używać narzędzi iskrzących i odzieży z tkanin podatnych na elektryzację, chronić zbiorniki przed nagrzaniem, instalować urządzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym. |
Magazynowanie: |
W oryginalnych, właściwie oznakowanych i zamkniętych opakowaniach, w magazynie cieczy łatwo palnych i szkodliwych, wyposażonym w instalację wentylacyjną i elektryczną w wykonaniu przeciwwybuchowym, na twardym, nieprzepuszczalnym podłożu, wykonanym z materiału odpornego na działanie węglowodorów, w możliwie niskiej temperaturze. Opakowania napełniać do 90% ich objętości. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. |
Zapobieganie zatruciom: |
Podczas stosowania heksanu nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z cieczą, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, w warunkach jak dla materiałów łatwo palnych, poza zasięgiem dzieci. |
8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania heksanu. Sprawna wentylacja.
Ochrony osobiste:
Ręce: |
Rękawice z tworzywa odpornego na działanie węglowodorów. |
Oczy: |
Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie węglowodorów). |
Drogi oddechowe: |
Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z parami heksanu (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz filtrem par oznaczonym kolorem brązowym i literą A). |
Skóra i ciało: |
Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne. |
Ochrony zbiorowe: |
Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy. |
Inne informacje: |
Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń par lub aerozoli pochodzących z heksanu, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą. |
Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:
NDS - 100 mg/m3, NDSCh - 400 mg/m3.
Metody oceny narażenia w środowisku pracy:
PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.
PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.
Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi heksanu.
9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
9.1 |
Masa cząsteczkowa: 88,178 g/mol |
9.2 |
Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych heksan jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu ciekłych węglowodorów parafinowych i piekącym smaku. |
9.3 |
Temperatura topnienia: -95,35oC |
9.4 |
Temperatura wrzenia: 68,74oC |
9.5 |
Gęstość: 0,659 g/cm3 (20oC) |
9.6 |
Gęstość par względem powietrza: 2,98 |
9.7 |
Prężność par w 20oC: 160 mbar |
9.8 |
Stężenie nasycenia w 20oC: 585,71 g/m3 |
9.9 |
Lotność par w stosunku do eteru: 1,4 |
9.10 |
Temperatura zapłonu: -22oC |
9.11 |
Temperatura samozapalenia: 240oC |
9.12 |
Zakres tworzenia z powietrzem mieszanin wybuchowych: 1,2-7,4% obj. |
9.13 |
Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Heksan słabo rozpuszcza się w wodzie (13 mg/dm3), alkoholu i eterze. |
9.14 |
Inne: Heksan stosowany jest jako rozpuszczalnik, do ekstrakcji tłuszczów i olejów, jako czynnik reakcyjny w reakcjach polimeryzacji w procesach otrzymywania substancji polimerycznych. Heksan jest składnikiem paliwa gaźnikowego. |
10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ
Reaktywność i stabilność: |
W warunkach normalnych heksan jest chemicznie stabilną substancją. Unikać kontaktów z silnymi substancjami utleniającymi. |
Właściwości korozyjne: |
Brak |
11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE
Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.
Informacja ogólna: Heksan działa drażniąco na skórę oraz błony śluzowe oczu i dróg oddechowych. Objawami zatrucia są mdłości, nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, trudności z koordynacją, utrata przytomności, zaburzenia pracy organów wewnętrznych, obrzęk, zapalenie płuc.
Dane toksykologiczne dla heksanu:
LDLO (doustnie, szczur) = 28750 mg/kg,
LCLO (inhalacyjnie, mysz) = 120 000 mg/m3.
Działanie miejscowe:
Wdychanie par i aerozoli: Niewielkie narażenie wywołuje kaszel i skrócenie oddechu. Przedłużone narażenie może spowodować bezdech z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). Ten objaw może pojawić się z opóźnieniem. Jako powikłanie powstaje zapalenie oskrzeli i płuc.
Spożycie: Występują bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty. W ciężkich przypadkach następuje osłabienie, kurcze, omdlenie, hemoliza, zaburzenia pracy organów wewnętrznych, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc.
Kontakt ze skórą: Może wystąpić zaczerwienienie i podrażnienie. Następuje odtłuszczenie skóry.
Kontakt z oczami: Może pojawić się podrażnienie i zaczerwienienie. Wystąpi łzawienie.
Skutki zdrowotne narażenia ostrego wskutek spożycia: W jego wyniku może nastąpić uszkodzenie funkcji wątroby oraz nerek.
Skutki zdrowotne narażenia przewlekłego: W zatruciach przewlekłych dominują objawy nieżytu górnych dróg oddechowych oraz niedokrwistość. Obserwowane jest zmniejszenie łaknienia, ogólne osłabienie oraz zapalenie spojówek.
12. INFORMACJE EKOLOGICZNE
Działanie na organizmy wskaźnikowe:
Wskaźnik oceny dla ostrej toksyczności: wobec ssaków: 1,0
wobec ryb: -
wobec bakterii: -
Stopień zagrożenia wód: minimalny.
13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI
Metody unieszkodliwiania:
Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).
Zawartość opakowania wg:
rodzaju 07 01 04 - Inne rozpuszczalniki organiczne, roztwory z przemywania i ciecze macierzyste.
Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).
Opakowania wg:
rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,
rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu,
rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.
14. INFORMACJE O TRANSPORCIE
14.1 |
Numer ONZ: |
1208 |
14.2 |
Klasa RID/ADR/IMO: |
3 |
14.3 |
Grupa pakowania: |
II |
14.4 |
Numer rozpoznawczy zagrożenia: |
33 |
14.5 |
Numer indeksowy (EC): |
601-037-00-0 |
14.6 |
Symbole niebezpieczeństwa (R): |
11-48/20 |
14.7 |
Symbole bezpieczeństwa (S): |
2-9-16-24/25-29-51 |
14.8 |
Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 3:
|
|
15. INFORMACJE DOTYCZĄCE UREGULOWAŃ PRAWNYCH
Kartę wykonano zgodnie z:
Międzynarodową normą ISO 11014-1; 1994, zatwierdzoną przez Normalizacyjną Komisję Problemową nr 269 ds. Bezpieczeństwa Chemicznego Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.
Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.
Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych dokonana została na podstawie Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2002 r.).
Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).
Normą PN-ISO 11014-1 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.
Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.
Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.
Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).
Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).
Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi heksanu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.
Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy heksanu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.
Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.
Na etykietach należy umieścić następujące informacje:
|
|
|
|
„Substancja wysoce łatwo palna, szkodliwa.” |
|
Symbole zagrożenia |
||
R 11 |
Substancja wysoce łatwo palna. |
|
R 48/20 |
Działa szkodliwie przez drogi oddechowe; stwarza poważne zagrożenie zdrowia człowieka w następstwie długotrwałego narażenia. |
|
Symbole bezpieczeństwa |
||
S 2 |
Chronić przed dziećmi. |
|
S 9 |
Przechowywać pojemnik w pomieszczeniu dobrze wentylowanym. |
|
S 16 |
Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu - nie palić tytoniu. |
|
S 24/25 |
Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu. |
|
S 29 |
Nie wprowadzać do kanalizacji. |
|
S 51 |
Stosować wyłącznie w dobrze wentylowanych pomieszczeniach. |
16. INNE INFORMACJE
Heksan |
||
16.2 Znaczenie symboli: |
||
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych |
||
F |
Substancja wysoce łatwo palna. |
|
Xn |
Substancja szkodliwa. |
|
Numer rozpoznawczy zagrożenia |
||
33 |
Materiał ciekły, łatwo zapalny. |
|
Znaczenie oznaczeń transportowych |
||
Klasa RID/ADR: 3-II |
Materiał ciekły zapalny, niebezpieczny. |
|
Numer ONZ: 1208 |
Heksan. |
Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.
* * * * *
Zgodnie z Rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC
|
KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI |
Wydanie: I Data wydania: 15.12.02 Strona/stron 8/8 |
Nazwa: |
HEKSAN |
Heksan