POLITYKA TURYSTYCZNA W UE

(=Polityka UE wobec turystyki)

Prof. J. Wysokiński

www.ukie.gov.pl

www.cie.gov.pl

www.infoeuropa.gov.pl

www.msz.gov.pl

www.mgpips.gov.pl

wwww.mi.gov.pl

www.mos.gov.pl

www.cofund.org.pl

Turystyka staję się zjawiskiem masowym. Podróże w krajach UE to podróże wewnątrz unijne. W przypadku UE trudno jest określić wspólny obszar interesów. Dlatego powstał plan, aby każdy kraj prowadził politykę turystyczną odrębnie. Wprowadzono więc odrębne regulacje. Obecnie niektóre zadania realizowane są na poziomie unii. Cała reszta zaś jest sumą polityki poszczególnych krajów.

Wciągu 30 lat turystyka stała się zjawiskiem masowym (samochód=mobilność). Spowodowało to zainteresowanie się tą dziedziną przez rządy wielu państw. Turystyka zauważona zostaje jako:

• dziedzina gospodarki

• dziedzina interdyscyplinarna

• dziedzina wynikająca z uczestnictwa państw - potrzebna jest rozbudowa infrastruktury, państwo musi inwestować, aby turystyka rozwijała się

Aktywna polityka turystyczna - poprawa stanu turystyki, stworzenie warunków do jej rozwoju

Pasywna polityka turystyczna - państwa zajmują neutralną pozycję np. Tunezja 10 lat temu

Polityka turystyczna - to działalność państwa polegająca na określeniu celów społeczno-ekonomicznych i doborze środków, służących rozwojowi turystyki, oraz stymulujących interakcje między turystyką a innymi sektorami gospodarki i jej otoczenia.

Polityka turystyczna - to sztuka wykorzystywania istniejących okoliczności w sferze turystyki dla realizacji zamierzonych celów.

Polityka turystyczna:

• powinna określić cele jakie chce osiągnąć w turystyce i przez turystykę

• musi określić zadania jakie podejmą struktury państwa dla osiągnięcia tych celów

• powinna dokonać doboru narzędzi przy pomocy których wykona założone zadania

• musi określić środki finansowe, które pozwolą zrealizować założone zadania

Przyjmuje się, że polityka turystyczna będzie skuteczna wówczas, kiedy będą podjęte działania na wszystkich etapach tzw. cyklu turystycznego

ETAPY:

1. Badanie rynku

2. Planowanie rozwoju turystyki

3. Budowa infrastruktury turystycznej i paraturystycznej

4. Przygotowanie kadr na potrzeby turystyki

5. Konstrukcje optymalnego modelu organizacyjnego turystyki

6. Rozwój gospodarki turystycznej (stworzenie dogodnych warunków i zasad funkcjonowania rynku turystycznego)

7. Promocja turystyki i informacja turystyczna

8. Badania efektów prowadzanej polityki turystycznej i formułowanie wniosków na przyszłość (ocena tego co udało się zrobić po zakończeniu cyklu i zaczynanie kolejnego etapu)

W Polsce istnieje Departament Turystyki w ministerstwie Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej. Tego typu podmiot zaliczany jest do narodowej administracji państwa (NTA-National Tourism Administracjon)

NTO - National Tourism Organization-> odpowiedzialna za etap 7.

Podmioty polityki turystycznej w Polsce

NTA NTO

UKFiT

do 1999 r.

W UE organizacje muszą być rozdzielone!

TEMAT: Instytucje UE i ich zadania związane z turystyką

W Unii Europejskiej:

• 23% to światowa produkcja przemysłowa

• 25% to światowy eksport

• 35% to rezerwy walutowe

• ok. 50% to podróże turystyczne w świecie

UE tworzy 15 krajów, 3,2 mln. km², zamieszkałych prze 375 mln. ludzi (co stanowi połowę mieszkańców Europy) Powierzchnia UE zwiększy się po rozszerzeniu do ok. 4,5 mln. km², a liczba ludności do 450 mln.

Główne cele zawarte są w podstawowych dokumentach, a tymi celami są:

• promowanie harmonijnego rozwoju gospodarstw

• ciągły i zrównoważony wzrost gospodarczy

• większa stabilizacja polityczna i społeczno-gospodarcza

• przyspieszenie tempa podnoszenia poziomu życia

• zacieśnienie związków między państwami

Cele te osiągane są różnymi sposobami, min. poprzez rozwój turystyki. Aby je osiągnąć unia musi określić środki finansowe. Budżet unii w tym roku wynosi 99,5 mld E. Przeznaczony jest na różne działania związane z polityką sektorową UE. Najwięcej pieniędzy wydaje się na:

• wspólną politykę rolną - 48,3%

• wspólną politykę regionalną - 21,6%

• inne - 15,3% (finansowanie programów ochrony środowiska, polityki transportowej, fundusze spójności)

Mimo powszechnej opinii UE nie jest strukturą zbiurokratyzowaną o nadmiernie rozbudowanej administracji. Argumenty mówiące o tym to:

• we wszystkich instytucjach unijnych pracuje łącznie 25 tys. osób, z czego sama Komisja Europejska zatrudnia 17 tys. osób (w tym 2,6 tys. tłumaczy)

• na 100 tys. obywateli UE przypada 3220 urzędników, w tym tyko 7 unijnych

• deputowany reprezentuje 60 tys. osób (w Polsce na 1 posła przypada 80 tys. osób, a w Niemczech 120 tys. osób)

Komitet Regionów - organ doradczy Komisji Europejskiej reprezentujący w niej interesy poszczególnych regionów unii (obecnie ok. 200). Zajmuje się rozwojem produktów na poziomie regionów we wszystkich krajach.

Organy i instytucje UE dzielą się na grupy:

1. polityczne

2. ustawodawcze

3. wykonawcze

4. doradcze

Organy unijne a turystyka

RADA EUROPEJSKA - nie podjęła żadnych działań.

PARLAMENT EUROPEJSKI. podjął następujące inicjatywy:

• 1988r. - deklaracja w sprawie ułatwienia wspierania i finansowania turystyki. Zawiera postulat o ogłoszeniu roku 1990 europejskim rokiem turystyki

• 1991r. - deklaracja o wspólnej polityce turystycznej

• 1994r. - deklaracja „Na drodze do 2000r.”. Dotyczy ożywienia turystyki międzynarodowej

• 2002r. - rezolucja dotycząca strategii rozwoju turystyki w UE

RADA UE - główny organ decyzyjny, koordynujący ogólna politykę gospodarczą. Do jego kompetencji należy też stanowienie prawa w sprawach turystyki:

• 1984r. - deklaracja w sprawie polityki turystycznej wspólnot europejskich

• 1986r. - uchwała podkreślająca gospodarcze znaczenie turystyki. Znalazł się tu postulat mówiący, że dla rozwoju turystyki niezbędne jest wydłużenie sezonów turystycznych oraz działania zmierzające do równomiernego rozkładu ruchu turystycznego

• 1988r. - określono znaczenie turystyki dla powstania wspólnego rynku. Decyzja o programie „Europejski rok turystyki”

• 1990r. - dyrektywa nr 90/314/EWG „O podróżach turystycznych” -pakiety turystyczne. Decyzja o dwuletnim programie dotyczącym stworzenia ogólnej statystyki turystyki

• 1992r. - decyzja o planie akcyjnym wspólnot na rzecz turystyki

• 1994r. - dyrektywa nr 94/47/EWG „W sprawie ochrony nabywców i prawa do timesharing”

• 1996r. - decyzja w sprawie wieloletniego programu wspierania turystyki „Philoxenia 1997-2000” (Philoxenia=goscinność)

• 1997r. - odrzucenie pierwszej wersji programu „Philoxenia”

KOMISJA EUROPEJSKA - posiada uprawnienia inicjatywne i wykonawcze. Czuwa nad przestrzeganiem traktatów i dyrektyw. Działa przez Dyrekcje Generalną.

• 1991r. - projekt dotyczący planu akcyjnego w zakresie wspierania turystyki

• 1994r. - raport dla RUE i PE oraz Komitetu ds. Gospodarki i Społeczeństwa na temat akcji w zakresie wspierania turystyki

• 1995r. - przygotowanie Zielonej Księgi, dotyczącej roli wspólnoty w dziedzinie turystyki

• 1996r. - raport dla RUE, PE, Komitetu ds. Gospodarki i Społeczeństwa oraz Komitetu Regionów na temat przedsięwzięć wspólnoty, które dotyczą turystyki

• 2001r. - komunikat dla RUE, PE, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie projektu „Turystyka i zatrudnienie”

• 2001/2002r. - uczestniczy w projektach związanych z przezwyciężaniem kryzysu w turystyce. Podjęto też pracę nad poprawą konkurencyjności produktów turystycznych

Organy doradcze

KOMITET DORADCZY DS. TURYSTYKI.

Powołany został na podstawie decyzji z 1986r., która określała również procedury konsultacji i współpracy z branżą turystyczną. W skład Komitetu wchodzą przedstawiciele narodowych administracji turystycznych->NTA, początkowo z krajów członkowskich, a następnie z chwilą rozpoczęcia procesu akcesyjnego również z przyszłych krajów. Z czasem przekształcił się komitet doradczy. Kraje członkowskie raz do roku przesyłały do biura sprawozdanie z tego co administracja danego kraju dokonała, a co zamierza. Na tej podstawie powstawało wspólne sprawozdanie o przyszłych przedsięwzięciach i zamierzeniach.

W 2002r. powołano nowe ciało doradcze-Europejskie Forum Turystyczne. Zakładało, że przynajmniej raz w roku jego członkowie spotykają się na kilkudniowych obradach (skład niestały). Na pierwszym spotkaniu obradowało ok. 500 osób. W skład wchodzą: przedstawiciele Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Komitetu Regionów, NTA, władz lokalnych, organizacji międzynarodowych, samorządów gospodarki turystycznej, eksperci i konsultanci. Na spotkaniach forum omawiane są główne problemy turystyki unijnej oraz perspektywy jej rozwoju.

TEMAT: Podstawowe regulacje prawne UE dotyczące turystyki

Akty i regulacje prawne UE są źródłem prawa i same tworzą system prawny.

Pierwotnym źródłem prawa unijnego są traktaty założycielskie wspólnot wraz dołączonymi do nich aneksami i protokołami, a także późniejszymi traktatami uzupełniającymi lub modyfikującymi postanowienia traktatów założycielskich. A zatem jest to prawo ustalone przez państwa członkowskie i zwane jest pierwotnym. Kolejnym źródłem prawa są instytucje unijne, które tworzą normy prawne w celu realizacji zadań ustanowionych w traktatach. Te normy prawne nazywamy prawem wtórnym.

Podstawowe źródła :

• postanowienia wynikające z umów podpisanych miedzy unią a państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi

• umowy zawierane pomiędzy państwami członkowski

Dorobek prawny UE jest ogromny. Kształtowany jest według pewnych wspólnych zasad:

1. jednakowego traktowania

2. subsydiarności

3. prymatu nadrzędności prawa europejskiego nad prawem krajowym

Wśród aktów wydawanych przez organy UE (prawo wtórne) wyróżnia się trzy grupy aktów prawnych:

• akty wiążące dla wszystkich krajów członkowskich

• akty wiążące tylko określonych adresatów

• akty nie mające charakteru wiążącego dla krajów członkowskich i ich obywateli

Zgodnie z postanowieniami traktatu rzymskiego do wiążących aktów prawnych, podejmowanych przez organa UE należą:

• rozporządzenia - wiążące dla wszystkich

• dyrektywy - wiążące dla wszystkich

• decyzje - obowiązują określonych w chwili obecnej adresatów

Do kategorii aktów niewiążących zalicz się:

• zalecenia

• opinie

Rozporządzenie - kategoria aktu prawnego, obowiązującego wszystkich, których dotyczy określona w akcie sytuacja. W każdym kraju członkowskim rozporządzenie jest wprowadzane bezpośrednio do porządku prawnego.

Decyzja - podobnie jak rozporządzenie jest aktem obowiązującym automatycznie w państwach członkowskich. W odróżnieniu od niego nie ma działania ogólnego lecz jej adresatem są konkretne podmioty i konkretne sytuacje.

Dyrektywa - akt normatywny o charakterze ogólnym i obowiązkowym, który musi być wprowadzony do prawa krajowego. Wprowadzenie nie dokonuje się automatycznie, ale w formie implementacji (przeniesienia, przeszczepienia) do prawa krajowego. Nie zawiera więc norm prawnych (jak rozporządzenie) a jedynie określa środki osiągnięcia założonego celu.

Mocy wiążącej pozbawiane są:

Zalecenia-akty prawne wydane przez Radę UE lub Komisje Europejską, w sprawach do których nie można wprowadzić ustawodawstwa unijnego. Adresat powinien zrealizować zalecenia, ale nie musi

Opinie-wydawane prze Radę UE lub Komisję Europejską. Odzwierciedlają stanowisko Rady lub Komisji w konkretnej sprawie lub zawierają postulaty w stosunku do adresata.

Akty prawne dotyczące turystyki należy traktować jako narzędzie polityki unii wobec turystyki. Ich zadaniem jest wprowadzenie pewnego ładu na europejskim rynku turystycznym. W szczególności maja zapewnić swobodę działania i warunki równej konkurencji, co w przypadku turystyki ma zasadnicze znaczenie.

Specyfikacja turystyki polegająca na tym, że jest to dziedzina usług silnie powiązanych z innymi dziedzinami powoduje, że liczba aktów prawnych mających znaczenie bezpośrednie lub pośrednie jest duża. Na tej liście znajdują się akty prawne, które w całości regulują funkcjonowanie i rozwój turystyki. Tych jednak nie jest dużo. Zdecydowanie więcej jest aktów prawnych mających pośredni wpływ na turystykę albo takich, które dotyczą wielu różnych dziedzin w tym i turystyki.

Ten zróżnicowany zakres regulacji wspólnotowych uzasadnia podział prawa europejskiego na dwie grupy:

• regulacje w całości poświęcone turystyce

• regulacje obejmujące wiele dziedzin, w tym również turystykę, albo mające wpływ na turystykę, np. dotyczące podatków, regulacje służące ochronie konkurencji.

Do regulacji wpływających na rynek, zaliczymy na obszarze UE:

• regulacje wprowadzające zakaz karteli i ochronę konkurencji

• przepisy znoszące bariery uniemożliwiające lub utrudniające podejmowanie i prowadzenie działalności przez przedsiębiorstwa turystyczne na obszarze państw członkowskich

dyrektywa nr 68/367 dotycząca swobody świadczenia usług prowadzonych na własny rachunek, w takich działach jak hotele, pensjonaty, kempingi i inne miejsca noclegowe oraz restauracje, kawiarnie i inne punkty gastronomiczne; jej wprowadzenie otwiera kraje członkowskie osobom, które chciałyby prowadzić tego typu usługi;

dyrektywa nr 68/368 dotycząca szczegółowych postanowień odnośnie środków tymczasowych (czyli uzupełnia poprzednią dyrektywę) - wprowadzała postanowienia na ten czas, zanim wprowadzono poprzednią

dyrektywa nr 75/368 dotycząca środków przejściowych ułatwiających korzystanie z prawa do swobody podejmowania działalności i świadczenia usług pilotów wycieczek i przewodników

dyrektywa nr 82/470 dotycząca prowadzenia działalności gospodarczej i swobody świadczenia usług związanych z transportem i z działalnością biur podróży.

Celem tych dyrektyw było zniesienie ograniczeń w swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej oraz świadczenia usług w sektorze hotelarskim, gastronomicznym, pilotażu i przewodnictwa, transportu oraz organizacji i pośrednictwa w sprzedaży usług turystycznych.

TEMAT: Główne założenia polityki UE wobec turystyki

Strategicznym celem UE jest budowa wspólnego rynku turystycznego.

Cele ekonomiczne:

• powstrzymanie spadku udziału Europy w światowej turystyce, wzrost przychodów z turystyki zagranicznej, w tym również od turystów spoza Europy

• dynamizowanie inwestycji turystycznych, lepsze wykorzystanie istniejącej bazy turystycznej oraz infrastruktury (poprawa rentowności przedsiębiorstw turystycznych)

• tworzenie nowych miejsc pracy (złagodzenie ekonomicznych skutków bezrobocia)

• aktywizacja przez turystykę regionów słabiej rozwiniętych i restrukturyzowanie gospodarcze

Cele pozaekonomiczne:

• zagospodarowanie przez turystów zwiększającego się czasu wolnego

• ochrona środowiska i dziedzictwa kulturowego

• promowanie europejskiej tożsamości

• stworzenie nowych miejsc pracy (złagodzenie społecznych skutków bezrobocia)

• likwidacja napięć międzynarodowych, rozwój współpracy międzynarodowej

• powstrzymanie spadku udziału Europy w światowej turystyce

Przemysł turystyczny w UE to obecnie 2 mln firm, spółek. Szacuje się, że po rozszerzeniu UE będzie ich ok. 2,5 mln. Wytwarzają one ok. 5% PKB UE (po rozszerzeniu nie ulegnie to zmianie). Jednocześnie jest to ok. 5% miejsc pracy. Turystyka przyczynia się do działalności i obrotu w innych sektorach - handel, produkcja specjalistycznego sprzętu, wyroby rzemieślnicze, artykuły żywnościowe, transport i inne - jest to tzw. efekt mnożnikowy.

Ponad 80% ruchu turystycznego Europejczyków to podróże indywidualne i rodzin związane z wypoczynkiem, odwiedzinami krewnych i znajomych, uczestnictwem w imprezach. Pozostałe 20% to szeroko rozumiane podróże służbowe i biznesowe.

Liczba podróży zagranicznych w 2003 roku

na świecie: 694 mln

w Europie: 401,5 mln

w rozszerzonej UE: ok. 350 mln (z czego 167 mln to podróże do Francji, Hiszpanii i Włoch)

Jest to średnio:

spadek o 1,2% na świecie

wzrost o 0,4% w Europie (z czego w Europie Zach. spadek o 1,4% a wzrost we Wschodniej o 4,7%)

Procentowy udział Europy w światowej turystyce zagranicznej

1990 rok 61,6% 2001 rok 57,1%

1995 rok 58,5% 2002 rok 56,9%

2000 rok 57,2% 2003 rok 57,1%

87% ruchu turystycznego w UE to podróże wewnątrzunijne, szacuje się, że po rozszerzeniu będzie ich 91%.

Turystyka będzie się rozwijała średnio 3% rocznie, co pozwala szacować, że wolumen ruchu turystycznego w UE w ciągu 20lat podwoi się. Zatrudnienie w turystyce w ciągu 10 lat wzrośnie o 15-20%, czyli jest to sektor, w którym powstanie najwięcej miejsc pracy.

TEMAT: Dokumenty prawne określające politykę UE wobec turystyki

Traktat założycielski - rzymski nie poruszał tej kwestii. Pojawia się ona w Traktacie z Maastrich (1992 rok). Traktat podkreśla potrzebę wyodrębnienia polityki turystycznej. Uzasadnieniem dla jej roli jest fakt, że przyczynia się ona do osiągnięcia celów stawianych przez wspólnotę, czyli do wzrostu zatrudnienia, wzmocnienia spójności ekonomicznej i społecznej oraz do promowania europejskiej tożsamości. W traktatach rozszerzających UE rozszerzone zostały pozytywne skutki dla integracji europejskiej, co uzasadniało potrzebę jej rozwoju. Z tego wynikała konieczność podejmowania działań na szczeblu wspólnoty, a te uzasadniały potrzebę wyodrębnienia polityki turystycznej na poziomie wspólnoty.

Pierwszym dokumentem wspólnoty dotyczącym polityki turystycznej była uchwała Rady Wspólnot z 1984 roku. Uchwała zwraca uwagę, że z traktatów założycielskich wynikają obowiązki, które można zrealizować przez rozwój turystyki. Rada podkreśla potrzebę uwzględniania potrzeb turystyki w procesie decyzyjnym wspólnoty oraz konieczność konsultacji między państwami członkowskimi a Komisją w sprawach turystyki. Prawo upoważnia Komisję do przedłożenia propozycji działań zmierzających w dwóch kierunkach:

• działania wspierające rozwój turystki (działania bezpośrednie)

• uwzględnienie potrzeb turystyki w politykach sektorowych (działania pośrednie)

Kolejnym dokumentem dotyczącym polityki turystycznej był komunikat Komisji Europejskiej przedłożony Radzie Wspólnot w 1991 roku. Nosił on tytuł Polityka wspólnoty w dziedzinie turystyki. Wytyczne wstępne. Dokument został zatwierdzony przez Radę i przybrał postać decyzji nr 121/92/EEC. Decyzja dotyczy wspólnych działań wspierających rozwój turystyki w krajach członkowskich. Stwierdza ona, że tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi turystyki na obszarze wspólnoty wymaga podejmowania i wdrażania dotyczących następujących obszarów:

1. swoboda ruchu i bezpieczeństwo

2. ochrona konsumenta

3. warunki podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej

4. transport

5. rozwój regionalny

6. ochrona europejskiego dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego

Wyznacza też dwa podstawowe kierunki na których powinna koncentrować się Komisja Europejska:

1. prowadzenie działań na rzecz rozwoju turystki w państwach członkowskich

2. wybór problemów priorytetowych, które powinny być rozwiązywane przez skoordynowane działania na szczeblu krajowym i na szczeblu wspólnoty; na szczeblu wspólnoty są to:

• wydłużenie sezonu turystycznego

• zachowanie dziedzictwa kulturowego w regionach słabiej rozwiniętych

• promocja turystyki socjalnej i kulturowej

TEMAT: Dokumenty programowe określające politykę UE wobec turystyki

Pierwszym dokumentem jest opublikowana w 1995 roku przez Komisję Europejską Zielona Księga dotycząca roli UE w dziedzinie turystyki. Był to dokument inicjujący dyskusję nad najważniejszymi tematami turystyki, jednak nie pojawiły się tam żadne propozycje rozwiązań prawnych. Zielona Księga zawiera:

• uzasadnienie potrzeby prowadzenia polityki turystycznej na szczeblu UE

• opis działań podejmowanych dotychczas przez UE oraz dostępnych środków

• przedstawia perspektywy rozwoju turystyki uwzględniające przyszłą rolę UE w turystyce

Księgi podkreślają, że zgodnie z zasadą subsydialności, UE nie powinna podejmować działania tylko wówczas, gdy zakładane cele nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie.

Z trzech części Zielonej Księgi na specjalną uwagę zasługuje ostatnia Możliwości zwiększenia roli UE w dziedzinie turystyki. Zawiera ona przegląd możliwych rozwiązań zarządzania turystyką na szczeblu wspólnoty. Są one następujące:

• redukcja lub eliminacja działań wspólnoty w tym zakresie (oznacza to rezygnację z polityki turystycznej, gdyż inne polityki tworzą warunki dla turystyki )

• zachowanie dotychczasowej formy i stopnia interwencji (kontynuacja obecnych działań; oparte jest to na przesłance, że na inne działania nie pozwalają obowiązujące akty prawne)

• wzmocnienie działań wspólnoty w ramach istniejącego traktatu (z Maastricht)

Najnowszym dokumentem programowym dotyczącym polityki UE wobec turystyki jest rezolucja Parlamentu Europejskiego z 2002 roku. Podkreśla ona znaczenie turystyki dla osiągnięcia podstawowych celów UE i uznaje turystykę za ważną dziedzinę unijnej gospodarki. Rozwój turystyki musi być planowany w dłuższej perspektywie, bo tylko wtedy będzie miał charakter uchwały. Rezolucja podkreśla, że światowy przemysł turystyczny, w tym europejski przeżywają okres załamania spowodowany m.in. wydarzeniami z 11 września 2001 roku oraz recesją gospodarczą w wielu krajach świata. Uwzględniając te okoliczności, PE proponuje nową strategię rozwoju turystyki UE. Strategia ta ma być oparta na następujących założeniach:

1. KE dokona przeglądu wszystkich decyzji organów UE dotyczących turystyki.

2. Organa UE, w tym KE, będą uwzględniały w swoich programach interesy i potrzeby turystyki.

3. PE będzie pełnił rolę koordynatora polityki wobec turystyki.

4. Europejskie Forum Turystyczne będzie tworzyło zasady bliższej współpracy krajów, regionów oraz organizacji w dziedzinie turystyki.

5. KE opracuje standardy dotyczące turystyki, świadczenia usług turystycznych, kategoryzacji obiektów.

6. Rozszerzenie UE wymaga przygotowania nowych programów mogących zwiększyć korzyści europejskiej turystyki.

7. potrzebne są systemowe rozwiązania, także te, które służą kształceniu kadr dla gospodarki turystycznej czy wprowadzania nowoczesnych technologii do turystyki.

8. Rozwój turystyki musi być nastawiony na podwyższanie jakości, konkurencyjności i dostępności dla wszystkich, ale jednocześnie nie może naruszać równowagi środowiska naturalnego.

9. Własne programy rozwoju turystyki będą wypracowywać regionalne i lokalne struktury, uwzględniając przy tym własne walory i potencjał.

10. Potrzeba rozwoju infrastruktury, która poprawiłaby dostępność komunikacyjną odległych regionów, w tym górskich i wysp.

Komisja Europejska planowała w 2003 roku wydać komunikat Podstawowe orientacje dla zrównoważonej turystyki europejskiej. Nie został on jednak wydany ze względu na bliski termin rozszerzenie UE. W komunikacie zostały zaprezentowane 4 opcje określające w jakim kształcie będzie prowadzona polityka turystyczna.

Opcja A. Stworzenie jednolitej polityki turystycznej ba poziomie unijnym (najprawdopodobniej będzie miała największe poparcie po rozszerzeniu).

Opcja B. Brak działań ze strony UE w odniesieniu do turystyki (są polityki oddziałujące pośrednio, dużo pokrewnych sektorów).

Opcja C. Kontynuacja dotychczasowego sposobu wspierania turystyki przez KE oraz inne organa UE (utrzymanie stanu obecnego).

Opcja D. Wzmocnienie i najlepsze wykorzystanie dotychczas stosowanych środków na rzecz turystyki europejskiej (uzyskała największe poparcie).

Turystyka jest dziedziną gospodarki, jednak są przesłanki ku temu, by nie traktować jej jako gałęzi gospodarki. Są to jednocześnie przesłanki dla wzmocnienia turystyki:

• sezonowość

• wysoka konkurencyjność rynku wewnątrz unijnego (między krajami)

• silne uzależnienie od warunków panujących w otoczeniu

• silny związek przedsiębiorstw turystycznych z otoczeniem lokalnym (z lokalną infrastrukturą, cenami itd.)

• konieczność zapewnienia warunków do wygodnego i bezpiecznego przemieszczania się turystów

• konieczność dostosowania do odmiennych krajowych przepisów i formalności

• konieczność zapewnienia turystom wyczerpujących informacji

• konieczność prowadzenia przez regiony i podmioty turystyczne aktywnej promocji

• zapewnienie dostępu do pełnej oferty usług, a tym samym stworzenie warunków rzeczywistej konkurencji na rynku

• nowe technologie zmieniają rynek turystyczny, dają nieograniczony dostęp do niego, co czyni wiele działań protekcjonistycznych mało efektywnymi

• zmienność zainteresowania turystów, wzrost ich oczekiwań co do jakości obsługi

• dominacja małych i średnich przedsiębiorstw w turystyce, a te mają ograniczony potencjał rozwojowy

TEMAT: PROGRAMY ROZWOJU TURYSTYKI

Instrumenty bezpośrednie - programy rozwoju turystyki (programy akcyjne - nie mają charakteru ciągłego)

I. Europejski Rok Turystyki

1984r. deklaracja RUE

1988 - deklaracja w sprawie ułatwiania, wspierania i finansowania turystyki zgłoszony w niej został projekt ogłoszenia roku 1990 Europejskim Rokiem Turystyki. Związany z tym projektem program wprowadzony został decyzją Rady UE z 1988r.

Jako cele tego programu przyjęto:

1. Przygotowanie do utworzenia wielkiego obszaru bez granic z wykorzystaniem integrującej roli turystyki

2. Podkreślenie roli turystyki w takich dziedzinach jak:

• polityka socjalna

• polityka regionalna

• polityka zatrudnienia

Dla realizacji tych celów przyjęto:

1. propagowanie zwłaszcza wśród ludzi młodych większej wiedzy na temat kultury i obyczajów innych państw członkowskich;

2. wspieranie lepszego rozłożenia turystyki w czasie i w przestrzeni

3. promowanie turystyki wewnątrzunijne przez ułatwianie odbywania podróży;

4. promowanie turystyki z krajów poza europejskich

W aneksie do tego programu wymienione były szczegółowe działania takie jak:

• akcje pilotażowe dot. nowych form turystyki w okresach posezonowych

• promocja turystyki kulturalnej i wiejskiej

• wsparcie dla wyjazdów młodzieży organizowanych w celu poszerzenia wiedzy na temat kultury, życia i obyczajów obywateli innych krajów członkowskich

• kampanie informacyjne i reklamowe na temat turystyki

Na sfinansowanie działań w ramach Europejskiego Roku Turystyki Unia Europejska przeznaczyła kwotę 5 mln ECU (poprzednik Euro). Łącznie w ramach tego programu zrealizowano 269 projektów o wartości 3.6 mln ECU.

II. Plan działania Wspólnoty na rzecz turystyki

Projekt Komisji E dotyczący tego programu datowany jest na 1991r., został wprowadzony decyzją Rady UE z 1992r., a realizację programu zaplanowano na lata 1993-1995.

Założone cele to:

1. poszerzanie wiedzy o turystyce i zapewnienie lepszej spójności przedsięwzięć związanych z rozwojem turystyki

2. lepsze rozłożenie sezonów turystycznych

3. popieranie inicjatyw ponadnarodowych związanych z rozwojem turystyki

4. wspieranie inicjatyw związanych z poprawą informacji dla turystów

5. popierania znaczenia spuścizny kulturowej dla turystyki oraz promowanie wiedzy na temat kultury tradycji i stylu życia Europejczyków

6. podnoszenie świadomości usługodawców i turystów o wzajemnej zależności turystyki i środowiska

7. rozwijanie turystyki młodzieżowej

8. Podniesienie poziomu kwalifikacji kadr turystyki umożliwiające wzrost konkurencyjności przemysłu turystycznego w UE

9. Zwiększenie zainteresowania turystów w krajach trzecich podróżami do Europy

Na realizację planu przeznaczono kwotę 18 mln ECU. W ramach tego programu zrealizowano 192 projekty na łączną kwotę 19,7 mln ECU. Najwięcej środków zaangażowano na projekty służące podnoszeniu kwalifikacji kadr. W dalszej kolejności przedsięwzięcia o charakterze ponadnarodowym dotyczące związków turystyki ze środowiskiem oraz przedsięwzięcia z zakresu turystyki kulturowej.

UE oceniła krytycznie przekroczenie budżetu oraz chaotyczną i fragmentaryczną realizację, brak ciągłości realizowanych projektów, w niektórych przypadkach zbyt wielkie ambicje w stosunku do środków. Przyczyną wg Komisji Europejskiej jest „brak prawdziwej polityki turystycznej na szczeblu europejskim.”

Z krytyki tego programu zrodziła się idea kolejnego.

III. PHILOXENIA (z grec. Gościnność)

Rada Unii zdecydowała o przygotowaniu tego programu w 1996r., a miał on objąć lata 1997-2000.

W zamyśle projektodawców programu turystyka powinna przyczyniać się do porozumienia narodów, wzmacniać procesy integracyjne ale ma również ułatwiać osiąganie kilku strategicznych celów UE takich jak:

• stworzenie nowych miejsc pracy

• osiąganie ekonomicznej i socjalnej spójności UE

• rozwój regionów słabiej rozwiniętych

• ochrona środowiska i dziedzictwa kulturowego

• promowanie europejskiej tożsamości

Priorytetami tego programu PHILOXENIA miały być:

1. poprawa wiedzy na temat turystyki

2. poprawa prawnego i finansowego otoczenia turystyki

3. podnoszenie jakości w europejskiej turystyce

4. wzrost liczby turystów z państw trzecich

2 ostatnie wyznaczają nową orientację na jakość europejskiej oferty turystycznej oraz zwiększenie konkurencyjności regionów turystycznych europy względem pozaeuropejskich celów podróży.

Pierwsza wersja tego programu została odrzucona. Program ten nie został zrealizowany. Powołano zespoły robocze dla przygotowania drugiej wersji:

• zespół do spraw polityki wobec małych i średnich przedsiębiorstw

• zespół do spraw Euro

• zespół do spraw technologii informatycznych

• zespół do spraw statystyki

• zespół do spraw polityki regionalnej

Tematy tych zespołów wskazywały w jakim kierunku pójdzie drugi projekt.

Euro - temat sam się rozwiązał

Statystyka - powstał rachunek satelitarny

Wśród pozostałych zespołów tylko zatrudnienie w turystyce przyniosło efekty.

W wyniku prac tego zespołu powstał program pod nazwą „Turystyka i zatrudnienie”. W programie tym sformułowano szereg zaleceń, które mają doprowadzić do rozwoju zrównoważonej i dobrej jakościowo turystyce europejskiej, bo będzie sprzyjać wzrostowi zatrudnienia w turystyce.

W programie tym przewidziano następujące działania:

• włączenie turystyki do polityk sektorowych i środków jakie na nią są przeznaczane

• aktywizacja kontaktów pomiędzy miejscami turystycznymi (współpraca transgraniczna, międzyregionalna, sieci partnerskich)

• wspieranie centrów badawczo-rozwojowych zajmujących się turystyką

• lepszy dostęp operatorów turystycznych do instrumentów wspólnotowych np. finansowych

• dostosowanie agendy 21 do konkretnych potrzeb europejskiego sektora turystycznego (to jest ten promowany w UE model zrównoważonego rozwoju)

UE będzie musiała prawdopodobnie wybrać model bardziej aktywnej polityki turystycznej, bo ten, który prowadzi obecnie się nie sprawdza zbyt dobrze.

Pośrednie (sektorowe działania)

Regulacje dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w sektorze usług turystycznych.

Rozwiązania prawne, które stanowią ramy dla działalności gospodarczej w krajach UE znajdujemy zarówno w prawie wspólnotowym pierwotnym, jak też w prawie wtórnym, czyli w dyrektywach i rozporządzeniach.

Funkcjonowanie rynku unijnego i wynikające stąd uregulowania opierają się na 4 swobodach wspólnego rynku:

1. Swoboda przepływu towarów.

- towar dopuszczony do obrotu na obszarze 1 państwa członkowskiego może być przedmiotem swobodnego obrotu we wszystkich państwach członkowskich.

2. Swoboda przepływu osób

- zasada ta obejmuje prawo pracowników do:

• ubiegania się o zatrudnienie się we wszystkich krajach członkowskich i podejmowanie tego zatrudnienia

• poruszania się na terenie krajów członkowskich w celu zatrudnienia

• osiedlania się w wybranym kraju członkowskim

• Swoboda przepływu usług

- swoboda świadczenia usług - prawo do udawania się do innych krajów w celu świadczenia usług lub korzystania z nich. Świadczenie usług transgranicznych.

4. Swoboda przepływu kapitałów

- swoboda transferu zysków, prawo inwestowania, dokonywania wszelkich operacji bankowych i finansowych we wszystkich krajach członkowskich.

Z tych czterech swobód wyrosło prawo swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej:

• prawo do podejmowania i wykonywania niezależnych zawodów

• prawo tworzenia i zarządzania przedsiębiorstwami

• prawo otwierania agencji, oddziałów i filii w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym znajduje się siedziba główna

Regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej w turystyce.

Działają tu cztery zasady swobody świadczenia usług. W przypadku turystyki, w różnych krajach istniały wcześniej różne ograniczenia i bariery dla swobody podejmowania działalności w turystyce. W celu pokonania tych przeszkód przyjęto pewną liczbę dyrektyw dotyczących usług hotelarskich i gastronomicznych, pilotażu i przewodnictwa, transportu i biur podróży.

dyrektywa 68/367. Jest to pierwsza dyrektywa, dotyczy swobody prowadzenia działalności i świadczenia usług na własny rachunek w następujących grupach:

• restauracje, kawiarnie i inne obiekty gastronomiczne

• hotele, pensjonaty i inne obiekty noclegowe

Jej istotą było to, że każdy podejmujący działalność gospodarczą i świadczenie usług w wybranym kraju członkowskim ma prawo podejmować je na takich samych warunkach jak obywatel tego kraju.

dyrektywa 68/368. Uzupełniała poprzednią i zawierała uregulowania co do środków tymczasowych. Przewidziano, że dotyczy ona kwalifikacji - jeśli zainteresowana osoba nie może wykazać się uznanymi przez kraj, w którym chce podjąć działalność uprawnieniami, to wystarczy, że przedstawi dokumenty, że w swoim kraju prowadziła tego typu działalność.

dyrektywa 75/360. Dotyczy kwalifikacji. Wprowadza środki przejściowe ułatwiające korzystanie z prawa swobody działalności gospodarczej i świadczenia usług różnego rodzaju, w tym usług pilotów i przewodników.

dyrektywa 82/470. Dotyczy korzystania ze swobody prowadzenia działalności gospodarczej i świadczenia usług związanych z transportem i działalnością biur podróży.

dyrektywa 99/42. Nazywana jest ona ujednolicającą. Ustanawiała procedurę uznawania kwalifikacji w zakresie działalności zawodowych objętych dyrektywami o liberalizacji i środkach przejściowych oraz uzupełniająca ogólne zasady uznawania kwalifikacji. Dyrektywa ta zastąpiła 25 dyrektyw liberalizacyjnych, których celem było zniesienie barier utrudniających podejmowanie działalności i świadczenie usług oraz zastąpiła 10 dyrektyw przejściowych dotyczących uznawania kwalifikacji.

TEMAT: PODATKI W TURYSTYCE - UREGULOWANIA PRZYJĘTE W UE

Podatki to element polityki gospodarczej każdego kraju. Kraje członkowskie UE nie mają ujednoliconych systemów podatkowych, natomiast wprowadzone są pewne zasady ogólne niezbędne dla funkcjonowania wspólnego rynku i zapewnienia równych warunków w konkurencji. Dotyczy również turystyki. Na system podatkowy każdego kraju składają się następujące kategorie podatków:

1. podatki bezpośrednie (dochodowe od osób prawnych, od osób fizycznych, od wynagrodzeń, od środków transportu)

2. podatki pośrednie (pierwotnie obrotowy, zastąpiony został przez VAT i akcyzę)

3. podatki od nieruchomości i kapitału (rolny, leśny, od lokat bankowych i inne)

Dla gospodarki turystycznej znaczenie mają:

• podatek dochodowy od osób prawnych

• podatek VAT od sprzedaży usług turystycznych

• podatek od środków transportu (płacony przez przewoźników)

• podatek od nieruchomości (płacony przez obiekty bazy noclegowej oraz obiekty infrastruktury turystycznej)

• opłaty za licencje, zezwolenia (formalnie nie jest to podatek tylko rodzaj obciążenia fiskalnego)

Podatek dochodowy

Nie podejmowano próby ujednolicenia, dlatego rozbieżność stawek jest bardzo duża - od 10% w Irlandii do 39% w Belgii. Pojawiają się głosy, aby zlikwidować aż tak duże rozbieżności.

Podatki pośrednie

Traktat o wspólnocie europejskiej zakładał harmonizacje podatków pośrednich, było to podejście nazbyt idealistyczne - nadal się nie udało ujednolicić VAT-u. Rozwiązanie kompromisowe w tej sprawie - ustalono minimalne poziomy stawek. Podstawowe elementy tego podatku reguluje szósta dyrektywa nr 77/383. Do tej pory nie została w pełni wdrożone, gdyż w wielu krajach VAT stanowi poważne źródło dochodu budżetu - 25% w Wielkiej Brytanii, 45% we Francji, ok. 60% w Polsce. Próby ujednolicenia były podejmowane w 1987, 1993 i 1997 roku. Zredukowano rozpiętość maksymalnych stawek do 10% z wcześniejszych 26%.

Istnieją różnego rodzaju odstępstwa, interpretacje, tzw. derogacje (wyłączenie. Dość powszechne są one w turystyce. Kraje, które mają znaczne przychody z turystyki (głównie kraje śródziemnomorskie) utrzymują stawki sprzed szóstej dyrektywy; przyjmują korzystniejsze interpretacje, więc system jest bardzo skomplikowany. Wiąże się to z tym, że gdyby chciały wprowadzić uregulowania, to spowodowałoby to znaczny wzrost cen, czego nie chcą ani one, ani UE.

Wobec braku możliwości ujednolicenia, uchwalono dyrektywę 92/77, w której kraje członkowskie ustaliły, że wysokość stawki podstawowej nie może być niższa niż 15%, a stawki zredukowanej niższa niż 5%. Ustalono, że nie ma stawki 0% jako ogólnej zasady (są wyjątki).

VAT w turystyce

Do obliczania VAT-u przyjęto metodę fakturową. Polega ona na tym, że wielkość płaconego podatku ustala się jako różnicę między podatkiem należnym od całej kwoty z tytułu sprzedaży a podatkiem naliczonym w fakturach otrzymanych przy zakupie produktów i usług użytych do wytworzenia produktów sprzedawanych.

Wcześniej stosowano metodę memoriałową - najpierw wylicza się wartość dodaną i ją opodatkowuje odpowiednią stawką podatku.

Po przejściu na metodę fakturową, w turystyce pojawiły się komplikacje. Stawki % VAT w fakturach otrzymywanych były często niższe od stawek w fakturach wystawianych przez biura turystyczne. I dlatego w przypadku biur podróży powrócono do wcześniejszej metody. Wartość dodana jest równa marży handlowej, więc wystarczy opodatkować marżę. Opodatkowanie VAT-em u organizacji turystycznych dotyczy marży handlowca, a u pośrednika turystycznego otrzymywanej prowizji.

Szósta dyrektywa wprowadziła zasadę terytorialności, zgodnie z którą opodatkowaniu VAT podlegają usługi świadczone na terytorium kraju będącego członkiem UE. Zwolnione z opodatkowania są usługi świadczone poza terytorium unijnym.

Artykuł 26 szóstej dyrektywy prowadza specjalne zasady opodatkowania sprzedaży usług turystycznych w przypadku ich sprzedaży odbiorcy końcowemu (klientowi). Większość krajów rozciągnęła znaczenie inaczej interpretując dyrektywę - rozciągnęła brzmienie na wszelką sprzedaż (również sprzedaż firmom, które odsprzedają dalej). Po rozszerzeniu UE, w nowych krajach przyjęte jest rozszerzone rozumienia art. 26. Argumentem za tym rozwiązaniem jest to, że Komisja Europejska podjęła pracę nad ujednoliceniem - podstawą opodatkowania ma być objęta marża/prowizja niezależnie od tego, kto jest odbiorcą.

TEMAT: LIBERALIZACJA RYNKU TURYSTYCZNEGO

Liberalizacja, czyli usuwanie barier dotyczących rozwoju turystyki, który to może nastąpić w warunkach wolnej konkurencji oraz swobody praktyk protekcjonistycznych.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) ma największe zasługi w liberalizacji. Jej działania sięgają początku lat 60. W 1961 roku wprowadzone zostały Kodeksy Liberalizacyjne OECD. Z nich wyrastają cztery swobody wspólnego rynku.

W przypadku turystyki liberalizacja przygotowana została przez Komitet Turystyki OECD i te rozwiązania zawarte są w dwóch dokumentach:

1. Decyzja-zalecenie Rady OECD w zakresie międzynarodowej polityki turystycznej.

2. Lista środków postrzeganych jako przeszkody w rozwoju turystyki międzynarodowej.

1

---