MAKROEKONOMIA

Prawo ekonomiczne ma trwały, ogólny i w miarę gospodarczy charakter. Elementami bez których gospodarka kapitalistyczna nie może istnieć- kapitalizm (ziemia, praca, kapitał), technostruktura są potrzebne by podejmować decyzje.

Istnieją dwa aspekty pojmowania ekonomii: 1. szkoła oparta na ekonomii matematycznej- Beck, Fisher, Dornbush, 2. grupa Samuelsonowska

Właściwa ekonomia (coś między mikro- a makro-) zaczyna się od teorii wzrostu gospodarczego. Właściwa ekonomia to makroekonomia i ekonomia międzynarodowa (handel międzynarodowy: import, migracje siły roboczej, proces integracji gospodarczej, globalizacja). Inne czynniki wpływają na mikroekonomię, a inne na makro. W Polsce najważniejszy jest czynnik zewnętrzny. Wpływ czynników makroekonomicznych to inflacja, bezrobocie.

C- W- Qd cena to pieniężny wyraz wartości. Cena oscyluje wokół wartości, a doprowadza do tego konkurencyjność.

Qs

Ll zależność między C a Ll w kraju się pogarsza. Aspekt podażowy Pl wzrasta (pełne półki towarów)- pojawia się sfera ubóstwa.

Cena w aspekcie makroekonomicznym wiąże się z elementami zewnętrznymi- np. ceną światową. Zadaniem makroek- jest wykrycie prawa ekonomicznego i podanie go do publicznej wiadomości, ale musi go realizować polityka gospodarcza kraju, bo inaczej dana dyscyplina odbiega od realizowanej polityki gospodarczej. Do oceny wykorzystujemy parametry makroek.

Mikroekonomia opierała się na modelu, który był uproszczoną rzeczywistością dzięki której można było wyróżnić podstawowe elementy rozważanego przez nas problemu, a wnioski wyciągać w uporządkowany sposób. Takie postępowanie nie zawsze było skuteczne, gdyż badając całą gospodarkę składającą się z wielu podmiotów do analiz wybieraliśmy ważniejsze wycinki mikroekonomii dotyczące poszczególnych rynków. Otrzymany przez nas model mógł jednak być nieporęczny, nieprawdziwy lub zbyt skomplikowany. Wszystkie zjawiska trudne sa do uchwycenia, gdyż w całości znajdują się w permanentnym ruchu. Aby osiągnąć stopień szczegółowości związków pokrewnych jednego rynku z drugim można było pominąć najważniejsze elementy. W mikro- stosowano również zbyt wiele uproszczeń, tzn. nie uwzględniono czynników zewnętrznych- zmiany cen, nowoczesnej techniki i technologii. W mikro- było zrozumienie konkretnego rynku, analizowano związki z innymi rynkami na przykładzie prawa popytu i podaży. Stopień abstrakcyjności był b. Wysoki.

Makroekonomia powraca do niektórych kategorii mikro-: cena, wartość, popyt, podaż, płaca, ale z zupełnie innego pktu widzenia. Podstawowymi problemami, którymi zajmuje się makro- to wzrost gospodarczy, proces produkcji, inflacja, bezrobocie, a częściowo i ceny. Miarą całkowitego dochodu gospodarki jest realny produkt narodowy brutto. Świadczy on o ilości towarów i usług, które przeznacza na zakup gospodarka jako całość. Przyrosty realnego produktu narodowego określamy jako wzrost gospodarczy. Inne aspekty makro- to inflacja i bezrobocie.

Roczna inflacja to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen towarów i usług w ciągu jednego roku. Pojęcie to wiąże się ze wskaźnikiem cen detalicznych, który wyraża wzrost ogólnego poziomu cen, gdyż najważniejsze podmioty czyli gosp. domowe płacą za towary i usługi. W krajach najwyżej rozwiniętych procentowy wzrost detaliczn. w skali roku jest najczęściej stosowanym miernikiem inflacji. Wyróżniamy inflację:

1. pełzającą, która mieści się w granicach jednocyfrowych, tj. 0-9% w skali m- ca

2. galopującą 10-15% w skali m-ca

3. megainflacja 15-50% - II-

4. hiperinflacja powyżej 50% rocznie

Bezrobocie jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujący pracy, a jednocześnie nie zatrudnione. W dniu dzisiejszym w Polsce bezrobocie wynosi 18.7 %. Stopa bezrobocia to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy.

Wyróżniamy 3 rodzaje bezrobocia:

1. frakcyjne- obejmujące osoby częściowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu, zmianę miejsca zamieszkania, konieczność przekwalifikowania pracowników.

2. strukturalne- wynikające z ogólnego niedorozwoju gospodarczego i niemożności stworzenia niezbędnej liczby stanowisk pracy. Brak kapitału własnego i zagranicznego. Ta forma bezrobocia występuje w Polsce, w krajach wsch, Czesi, Węgrzy.

3. koniunkturalne- spowodowane brakiem globalnego popytu i zahamowaniem produkcji na całym świecie. Jest to wielkość płynna w czasie. Oznacza to, że w okresie rozwoju ten rodzaj bezrobocia może ulec zmniejszeniu. Prawidłowe funkcjonowanie każdej gospodarki opiera się na kilku podstawowych elementach. A są to: PKB, PNB, PNN, dochód narodowy wg cen czynników wytwórczych, dochody osobiste ludności, saldo bilansu handlowego płatniczego oraz zapasy złota monetarnego i dewiz.

4. możemy ustalić efekty krotko- i długoterminowe.

Prawidłowe funkcjonowanie każdej gospodarki powinno się oceniać nie tylko na podstawie produktu społecznego czy dochodu narodowego. Właściwa ocena adekwatna do realizowanej polityki gospodarczej wynika z PKB, PNB, PNN, dochodu narodowego wg cen czynników wytwórczych, dochodów osobistych ludności, rozporządzalne dochody ludności, saldo bilansu handlowego i płatniczego a nawet zapasy złota monetarnego i dewiz.

PKB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia, tzn. w kraju i za granicą.

PNN jest miarą ilości pieniędzy, którą dysponuje gospodarka wydatkując je na dobra i usługi po sfinalizowaniu amortyzacji, najważniejszego wydatku niezbędnego na utrzymanie nowoczesnych maszyn czy urządzeń na dotychczasowym poziomie, co wynika z konkurencji na własnym rynku i rynku międzynarodowym. Podmiot, który nie uwzględnia zużycia kapitału a głównej mierze maszyn czy urządzeń, siły roboczej przegrywa rywalizację na konkurencyjnych rynkach.

Bardzo ważną role odgrywają ceny rynkowe wiążące się z produktem netto. W cenach rynkowych wyrażone są wspomniane ceny maszyn, urządzeń, siły roboczej ale również w takiej formie występują bezpośrednie i pośrednie opłaty na rynku, czyli wszelkiego rodzaju podatki. Wyróżniamy bezpośrednie i pośrednie podatki i akcyzy, cła, opłaty urzędowe.

Dochód wg cen czynników wytwórczych jest sumą wynagrodzeń związanych z kapitałem, ziemią i pracą występujących w postaci zróżnicowanej formy zysku, procentu, renty (np. w rolnictwie), dywidendy, płace. Wszyscy zawodowo czynni uczestnicy wykonywanej pracy oraz podmioty organizujące swój kapitał, swoją własność, otrzymują określone dochody tworząc łączną sumę w ciągu roku, którą określamy dochodem wg cen czynników wytwórczych.

Ceną czynnika pracy jest płaca. Ceną kapitału jest zysk, dywidenda lub procent w zależności od formy ulokowanego kapitału. Ceną czynnika własności ziemi jest otrzymanie renty.

Dochody osobiste ludności, które wynikają z dochodu narodowego, a więc wspomniany parametr wg cen czynników wytwórczych, które powstają po odjęciu amortyzacji nie rozdzielonych zysków oraz wszelkich składek związanych z ubezpieczeniem.

Rozporządzalny dochód ludności to dochody osobiste pomniejszone o podatki bezpośrednie i pośrednie i wszelkie pozostałe opłaty, np. składki indywidualne, kary pieniężne. Jest on przeznaczony na bieżącą konsumpcję i na oszczędności. Do prawidłowego mierzenia czy porównywania dochodu narodowego w czasie powinno wykorzystywać się takie ceny, które są porównywalne a więc nie zmieniają się w założonym okresie czasowym (są niezmienne). Dlatego b. ważną rolę odgrywa wprowadzenie czynnika tzw. deflatora. Deflator jest to stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (wg cen bieżących) przez dochody w ujęciu realnym (ceny stałe), całość pomnożona razy 100.

Deflator = _{stosunek dochodów w ujęciu realnym} x 100

^{stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym}

jest to zmiana przeciętnego wzrostu lub spadku cen w kraju na wszystkie dobra i usługi wchodzące a skład produktu i dochodu narodowego. Jest on równocześnie miernikiem inflacji lub deflacji w badanym okresie. Za pomocą deflatora przeliczamy dochód nominalny na realny i odwrotnie.

Każda gospodarka ma określoną strukturę dzieląc mechanizm swojego działania na sektory czy galęzie. Struktura ta zmienia się pod wpływem zróżnicowanego tempa wzrostu produkcji oraz nierównomiernego stopnia nowoczesnej techniki i technologii. Proces ten przyczynia się w ekonomii na przepływy kapitałowe międzygałęziowe i wewnątrzgałęziowe.

K pożyczkowy K produkcyjny K handlowy Rolnictwo

% % % % -różne stopy procentowe

K- kapitał

Przepływy międzygałęziowe dokonują się we wszystkich działaniach gospodarczych: produkcji, rolnictwie, budownictwie, ale szczególną rolę odgrywają w sektorze usługowym. Do gałęzi usług wchodzą takie dziedziny jak transport, łączność, kultura, oświata, banki, ochrona zdrowia, turystyka, partie polit., organizacje religijne a nawet gospodarstwa domowe.

Rozbieżności między rentownością handlu międzygałęziowego nie mogą być zbyt duże, gdyż cała gospodarka może się zawalić. Mając odpowiednie fundusze, ważne jest rozłożenie ryzyka pomiędzy K pożyczkowym, K handlowym a rolnictwem.

^{wysokość renty gruntowej}

Na cenę ziemi składa się _{wysokość stopy procentowej} (tracimy w banku a zyskujemy na ziemi). Najzdrowszy element każdej gospodarki i zarazem jej szkielet to usługi.

Struktura ta zmienia się od wpływem zróżnicowanego tempa produkcji, uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. Występują bardzo zróżnicowane tempa w poszczególnych działach. To zjawisko nazywamy przepływem międzygałęziowym. Jest to przepływ między podmiotami należącymi do różnych branż i działów, obejmujący również dobra pośrednie. Przepływy międzygałęziowe odbywają się we wszystkich szczeblach gospodarki, a w szczególności w dziale usług. We współczesnej gospodarce dział usług obejmuje: transport, banki, oświata, ochrona zdrowia i partie polityczne, a nawet gospodarstwa domowe. Do rozdziału odpowiednich działów czy specjalizacji należy podchodzić bardzo obiektywnie, gdyż w jednych gospodarkach dominują wyłącznie sektory o produkcji przemysłowej, a w innej np. o profilu turystycznym, ale są gospodarki których strategia uwarunkowana jest wyłącznie do poziomu usług.

Trafny wybór działalności poszczególnego kraju musi uwzględniać szansę i możliwość włączenia się każdego podmiotu do społecznego i międzynarodowego podziału pracy. Globalna suma podstawowych parametrów związana z rozwojem stanowi majątek narodowy, w którym nie uwzględnia się okresu czasowego. Majątek narodowy jest częścią bogactwa narodowego, w skład którego wchodzą jeszcze zasoby przyrodnicze (bogactwa naturalne), warunki geograficzne i np.: dostęp do morza. Sytuacja występująca na rynku zmusza każde przedsiębiorstwo do powiększania swych rozmiarów produkcyjnych. Wynika to z akumulacji oraz konkurencji i konkurencyjności. Każdy podmiot powiększa swój kapitał drogą akumulacji za własne środki finansowe lub drogą finansową. Bardzo poważnym czynnikiem zmuszającym do takiej formy jest konkurencyjność i internacjonalizacja na rynkach światowych.

Dochód narodowy występuje w formie brutto i netto. Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji.

Amortyzacja to stopień zużycia maszyn, urządzeń przeniesiona w ciężar kosztów. Dochód narodowy brutto jest więc większy od netto o amortyzację. Wyróżniamy również dochód narodowy wytworzony w kraju, różniący się od dochodu narodowego, który pozostaje do podziału. Różnica wynika z handlu zagranicznego. Handel zagraniczny nie tylko zmienia materialną strukturę dochodu narodowego, ale również zwiększa lub zmniejsza ilość dochodu do podziału. Eksport zmniejsza, a import zwiększa kategorię dochodu narodowego do podziału.

Eksport < import- ujemny bilans handlowy; większy jest dochód narodowy do podziału (wypracowany poza krajem)

Eksport > import - dodatni bilans handlowy; większy jest dochód narodowy wytworzony w kraju.

Różnica pomiędzy wielkością importu, a eksportu jest przeliczana na walutę krajową, ale sytuacja finansowa wynika nie tylko z różnicy wartości towarów i usług objętych eksportem i importem, ale również ze zmian cen uzyskiwanych w eksporcie i płaconych w imporcie. Stosunek ceny towarów eksportowanych do towarów importowanych nazywamy Terms of Trade. Wzrost tego wskaźnika powyżej 100% oznacza, że nastąpiły korzystne dla tego kraju zmiany oznaczające, że ceny towarów eksportowych rosną szybciej niż importowych (jest tylko kilka krajów, które mają taki wskaźnik). Otrzymywany przez pewien czas deficyt w handlu jest możliwy, gdy dany kraj dysponuje odpowiednimi zapasami dewizowymi lub gdy zaciągnie na ten cel odpowiedni kredyt.

Przez długi czas nie dostrzegano, że dochód narodowy prócz ważnych zalet posiada kilka bardzo słabych stron, a te słabe strony to fakt, że nie uwzględnia się w dochodzie narodowym żadnych składników, które mogą mieć negatywny wpływ na gospodarkę. Pojawiło się tzw. pojęcie efektów wtórnych, które nie uwzględnia się w rachunku dochodu narodowego, a przykłady to: dynamizacja przemysłu alkoholowego i tytoniowego (zapewnia miejsca pracy ale szkodzi społeczeństwu), dynamizacja przemysłu militarnego. Efekt zewnętrzny to np. : szkody ekologiczne, zanieczyszczenie środowiska (grabieżcza gospodarka leśna w Polsce). Dochód narodowy należy analizować od strony ponoszonych wydatków i uzyskiwanych efektów.

Wydatki w całej gospodarce tworzą tzw. agregaty popyt, który obejmuje wszystkie wydatki o przeznaczeniu konsumpcyjnym i inwestycyjnym, a nawet wydatki rządowe. Agregatowa podaż to ogólna produkcja dóbr i usług wytworzonych w ciągu roku, przy różnym poziomie cen rynkowych.

Wzajemne oddziaływanie agregatów popytu i podaży wyznacza nam odpowiedni wskaźnik na tempo wzrostu produktu narodowego, na rozmiary zatrudnienia, a zatrudnienie w dłuższej perspektywie decyduje o bezrobociu. Te elementy decydują o przeciętnym stanie poziomu cen w skali każdego kraju.

Czynniki wzrostu dochodu narodowego:

Dynamizowanie (wzrostu) dochodu narodowego wiąże się z wieloma czynnikami negatywnymi. W 2002 r. B. dynamizowali dochód narodowy Norwegowie(1 msc. W świecie o najwyższym dochodzie narodowym)

1. Czynniki wpływające na dynamizację dochodu narodowego wstępnie dzielimy na:

-bezpośrednie, którymi są: zatrudnienie, wydajność, oszczędności związane z działalnością gospodarczą

-pośrednie, gdzie gł. motorem napędowym są inwestycje

Autorzy podziału twierdzą, że elem. Pośredni, jakim jest (są) inwestycje decyduje bezpośrednio o czynnikach bezpośrednich- zatrud., wydajność, oszczędności.

Inwestycje są głównie filarem rozwoju gospodarczego, ale trzeba na zbytnie przeinwestowanie.

D/D= I/D * 1/K = u- a

D- przyrost dochodu narodowego

Inwestowanie ma swoje granice. Gdy brakuje inwestycji następuje bezrobocie. Może się okazać, że będzie za dużo inwestycji- następuje tzw. przegrzanie gospodarcze (spowodowane zbytnią ilością inwestycji). By do tego nie dopuścić, odpowiedzialny za to jest parametr: 1/K, czyli tzw. mnożnik inwestycyjny. Informuje on nas o tym, ile należy zainwestować w dana gospodarkę, aby dochód narodowy wzrósł o jednostkę.

Następnie dodajemy usprawnienia, które wynikają nie z inwestowania zagranicznego, ale z otoczenia (u) i dodajemy jeszcze od wszystkiego amortyzację (a)- zużycie.

Model tempa wzrostu dochodu narodowego, najczęściej nie uwzględniamy uprawnień.

2.Współcześnie grupę czynników dynamizujących dochód narodowy dzielimy inaczej:

• tradycyjne- kapitał, ziemia, praca, technostruktura (związana z zarządzaniem menedżerskim)

• współczesne- bardzo ważną rolę odgrywa otarcie gospodarki na zewnątrz, specjalizacja, nowoczesna technika i technologia, korporacje ponadnarodowe.

Czynnikami decydującymi o dochodzie narodowym jest: handel zagraniczny, nowoczesna technologia i technika, zagraniczne inwestycje bezpośrednie (ZIB), konkurencyjność towarów danego kraju na rynkach zagranicznych.

Aspekt czasowy odgrywa istotną rolę. O wszystkim decyduje miejsce, czas, i kategorie oddziaływujące na określoną ilość towarów i konsumentów względnie 1 i 2 podziału.

Najważniejszy jest podział dochodu narodowego, a nie suma jego wytworzenia. Fiskus odprowadza do budżetu określoną ilość środków finansowych, którą należy sprawiedliwie podzielić uwzględniając sytuację dnia dzisiejszego, ale i prognozy na przyszłość.

Minimum obrony

Oświata

Kultura

Służba zdrowia

Każdy dostaje pewną cześć z budżetu- nie wszystko. Czasem powstaje dziura budżetowa. Istnieje jednak deficyt, którego przekroczyć nie wolno. To, co zostaje dzielimy na konsumpcję i akumulację. Granica między nimi wynosi ok. 30-40% wyznaczamy na akumulację, a 40-60% na konsumpcję.

Środki na akumulację powinny być przeznaczone na zakup nowoczesnej techniki i technologii, powinny być prowadzone procesy centralizacji i koncentracji kapitału. Pomaga temu proces fuzji, czyli łączenia podmiotów gospodarczych. Na płaszczyźnie akumulacji i konsumpcji pojawia się sytuacja związana z /nagłym procesem zahamowania, co w ekonomii nazywamy załamaniem gospodarczym, wahaniem koniunktury, a związane jest to z procesem cykliczności. I w tym momencie rozpoczął się początek pierwszego stadium cyklu koniunkturalnego, zwanego recesją lub załamaniem.

Przyczyną załamania gospodarki jest bez odpowiedzi zarówno w praktyce jak i w teorii. Cykle koniunkturalne pojawiają się w różnym okresie czasu i mają różny zarówno zasięg jak i charakter.

Wahania w gospodarce, cykl koniunkturalny- czyli teoria Keynesa.

Historyczny rozwój każdej gospodarki wskazuje, że najważniejsze parametry makroekonomiczne, szczególnie PKB, inflacja, dochód narodowy i bezrobocie ulegają permanentnym zmianom. Zauważono, że zmiany te mają charakter powtarzający się, więc ulegają pewnym wahaniom. Po raz pierwszy zauważono to w 1825r. Ekonomiści zajmujący się tym zagadnieniem wyróżnili w tych wahaniach 4 podstawowe etapy, które nazwali w cyklu koniunkturalnym:

1. kryzysem lub recesją w zależności od skali spadku produkcji

2. depresja lub tzw. dno kryzysu

3. ożywienie gospodarcze

4. tzw. wysoka koniunktura zw. rozwojem gospodarczym

tego rodzaju wahania najczęściej ilustruje się następującym rysunkiem:

rys.1

Głównym zadaniem jest określenie czynników, które wpływają na te wielkości. Mogą być czynniki zewnętrzne i wewnętrzne (np. militaryzacja, która ma miejsce dziś). Na te pytania szukano odpowiedzi przez długi okres czasu. Wyjaśnienie zjawiska cyklu wymaga odpowiedzi na pytania:

• dlaczego w szczytowym okresie wzrostu, w którym dana gospodarka osiąga najwyższe parametry makroekonomiczne ( małe bezrobocie, duży dochód), następuje załamanie gospodarki?

• Dlaczego po osiągnięciu fazy depresji gospodarczej dany kraj zdolny jest uruchomić czynniki umożliwiające wejście w fazę ożywienia gospodarki, czyli powoduje to odbicie się od dna?

Na powyższe pytania próbowano w historii makroekonomii podawać różne interpretacje, nawet były one przeciwstawne. Pojawiła się jednak szkoła tzw. matematyczna, która oddzieliła cykl koniunkturalny od długookresowego trendu wzrostu gospodarczego.

Autorzy tej szkoły twierdzą, że ogólna suma wydatków inwestycyjnych na przestrzeni całego cyklu, czyli wszystkich też, powinna pokazywać się z ogólną sumą zużycia zasobów istniejącego już kapitału. Przy tym założeniu inwestycje mają głównie charakter odtworzeniowy, czyli odtwarzają zużyte lub wycofane z działalności gospodarczej elementy procesu produkcyjnego. Wydatki inwestycyjne odgrywają ważną rolę nie tylko w przyroście zysków. Mechanizm cyklu koniunkturalnego wynika z wzajemnego oddziaływania inwestycji, przyrostu zysków oraz wpływu zmian kapitału na stopę zysku. Między tymi elementami zachodzi związek.

Inwestycyjna teoria cykliczności dowodzi, że produkcja i każda działalność gospodarcza podporządkowana zasadzie zysku nie może nieskończenie zwiększać nakładów inwestycyjnych. Nie może też zbyt długo pozostawać na poziomie faktycznego zużycia zasobów kapitałowych. Istnieje pewna granica między tą pierwszą wielkością a tą drugą. To, co się dzieje w tamtym okresie jest rezultatem tendencji okresu poprzedniego. A jednocześnie przyczyną przebiegu zjawisk w okresach następnych. Całą teorię cyklu koniunkturalnego opisuje się następującym stwierdzeniem: wydatki inwestycyjne rozszerzają popyt i zwiększają zysk, ale po pewnym czasie zwiększają zasoby kapitału trwałego, czyli tzw. podażowy efekty inwestycji. Przekroczenie tej wielkości w stosunku do poprzedniej może odbić się bardzo niekorzystnie (zbyt duża liczba nagromadzonych inwestycji nie pozostanie zamknięta).

Tempo zmian obu tych wielkości nie jest jednakowe, co znajduje właśnie odbicie w wahaniach krańcowej stopy zysku, w tempie wzrostu nakładów inwestycyjnych, za pośrednictwem wzrostu mnożnika inwestycyjnego, a nawet w tempie wzrostu dochodu narodowego.

Historia kryzysów w świecie rozpoczyna się od 1819r, gdyż wtedy nastąpiło pierwsze załamanie w przemyśle włókienniczym w Anglii. W xix wieku poważniejsze załamanie następuje w latach: 1866, 1857, 1873 (największy kryzys XIX w), ale w XX w pojawia się największe załamanie w latach 1929-33.

W cyklu koniunkturalnym mogą występować bardzo poważne zakłócenia ekonomiczne, polityczne, a nawet przypadkowe. Mogą one przyspieszyć lub zahamować lub opóźnić przebieg cyklu koniunkturalnego. Do takich zakłóceń zaliczamy nieurodzaje, klęski żywiołowe, wojny, cykle koniunkturalne na innych kontynentach, wykrycie bogactw naturalnych, postęp naukowy i technologiczny.

Rys. 2 1. rys.3

2.

formy nacisku z 2 i 1 storn mogą doprowadzić do pęknięcia. Załamanie z lat 1929-33 zaliczamy do klasycznego załamania koniunkturalnego. Dzisiejszy plan fazy w wyniku spłaszczenia staje się (rys. 3) być bardziej rozciągnięty w czasie, ma charakter łagodniejszy, załamanie jest dużo niższe (jak i wzrost), ale trwa ten okres dużo dłużej.

Współczesny przebieg rozwoju cyklu koniunkturalnego ma tylko 2 fazy:

• ekspansji

• recesji

Mimo tego, że są łagodniejsze trudniej je opanować. W latach 29-33 kryzys gospodarczy obejmuje cały świat. Przejawem tego jest ogromna nadprodukcja, inflacja, bezrobocie. Zastanawiano się nad wypracowaniem modelu gospodarczego, który uzdrowiłby świat. Pojawia się Keynes, który buduje inne spojrzenie na cykl koniunkturalny. Opracowuje tzw. antykryzysową politykę pieniężną, wprowadza zupełnie inne spojrzenie na gospodarkę kapitalistyczną, a w książce „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” zamierza powiązać gospodarkę pieniężną z cyklem gospodarczym.

W jego opracowaniu interesują go wielości zbiorcze, które określa jako zależne i niezależne. Drugie określają pierwsze. System ekonomiczny oddziałuje z zewnątrz na zmienne niezależne, aby zmienne zależne osiągnęły taki poziom, że nastąpi ustabilizowanie się sytuacji gospodarczej na drugim rynku. Wprowadza do mechanizmu zupełnie nowe pojęcia, które też określają dochód narodowy i wielkości makroekonomiczne, a konkretnie są to następujące kategorie: ilości kwalifikacja siły roboczej, wyposażenie kapitału w stosunku do liczby zatrudnionych, poziom technologii i nowoczesnej techniki, stopień konkurencji, gusty i przyzwyczajenia konsumentów, struktura społeczna łącznie z czynnikami decyzyjnymi o podziale dochodu narodowego ( są to czynniki decydujące o wielkości dochodu narodowego)

Normalnym stanem gospodarki jest taka, gdy zdolności produkcyjne są wykorzystywane od 45% w górę. Wykorzystanie zdolności produkcyjnej w 90% jest absurdem. O wyższym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych, zdynamizowania czynników makroekonomicznych decyduje popytowy efekt inwestycyjny. W jego ujęciu inwestycje muszą być inwestycjami, ale o charakterze nie produkcyjnym. Na pobudzeniu inwestycji nieprodukcyjnych polegała jego teoria łagodzenia kryzysowego. Dwa elementy tzn. skłonność do konsumpcji i skłonność do oszczędzania to dwie kategorie spełniające w okresie ożywiania gospodarki bardzo ważna rolę, ale jeden i drugi przypadek zaczyna dopiero funkcjonować, gdy gospodarka zaczyna nabierać właściwego funkcjonowania. Na pobudzenie inwestycji i zamianę oszczędności na inwestowanie nie wypracowano w gospodarce kapitalistycznej odpowiedniego modelu strategii, bo nikogo do inwestycji zmusić nie można. Niemiecki ekonomista Kahn udowodnił, że między skłonnością do konsumpcji a skłonnością do oszczędzania wybiera indywidualny konsument.

Każda giełda pozwala osiągnąć papierom wartościowym niezbędny poziom płynność a właścicielom odpowiednią ilość zysku pod warunkiem, że spełnia następujące właściwości:

1. wysoka częstotliwość obrotów walorami rynku kapitałowego

2. znaczna liczba uczestników tego rynku zarówno po stronie popytu jak i podaży

3. konkurencja pośrednictwa

4. zaufanie do właściwych instytucji

pierwsze pojęcie giełdy pojawiło się w 1747 r., podaje go „Uniwersalny słownik wszelkiej wiedzy i sztuki”, który wydano w Szwajcarii.

Giełdę definiowano, że jest to korzystnie położony plac lub budynek, gdzie „obiad lub w południe zbierają się kupcy dla omówienia swoich interesów jednakże głównie dla obrotu wekslami, złotem lub towarami.” Wynika z tego, że giełda jest żywym przykładem organizacji, która „rodzi się” i funkcjonuje spontanicznie, tzn. której struktury tworzą się naturalnie bez dominacji jakiegokolwiek rozdziału kompetencji i procedur działania. Najstarsze giełdy (po Londynie) to: Amsterdam, Zurych, Nowy Jork.

Obrót na giełdzie również należy do jednych z ważniejszych parametrów makroekonomicznych.

Warszawska giełda pod względem efektywności, płynności należy do największych w Europie Środkowej, ale bliskie położenie bardzo konkurencyjnych giełd w Niemczech, Wiedniu może wpłynąć na to, że błędy mogą przenosić wiele operacji z naszego kraju na giełdy krajów sąsiednich.

PKB per capita w 2000r. (aspekty geograficzne)

2. Luksemburg- 44,340

3. Lichtenstein (nieoficjalnie)

4. Szwajcaria

5. Bermudy

6. USA

7. Japonia

8. Norwegia

9. Dania

10. Islandia

11. Kajmany

Wskaźnik konkurencyjności (opracowany wg World Ekonomic Forum- niezależną organizację międzynarodową):

2002 2001

USA 1 2

Finlandia 2 1

Tajwan 3 7

Singapur 4 4

Szwecja 5 9

Szwajcaria 6 15

Średnia stopa inflacji w krajach EFTA i UE w 2001r.

• Islandia

• Holandia

• Portugalia

• Irlandia

• Grecja

Operowanie więc tylko 1 wskaźnikiem jest niewłaściwe. Najważniejszym parametrem zdaje się być wskaźnik konkurencyjności, gdyż ten parametr makroekonomiczny łączy się z wieloma innymi czynnikami, jest w miarę trudny do zatuszowania.

Planowanie ma zupełnie inne znaczenie w gospodarce centralnie planowanej niż w gosp. rynkowej. Interwencjonizm państwowy, który narodził się z teorii Keynsa składa się z:

1. prowadzenia jak najszybciej polityki gospodarczej

2. zapewnienie wzrostu gospodarczego do 1929 (największe załamanie) w skali ogólnogospodarczej, choć do planowania podchodzono w różnych krajach bardzo zróżnicowanie (stosowano różne metody) przed II wojną światową pierwsze plany pojawiły się w następujących krajach (okres międzywojenny):

• 34 pojawiły się w Turcji- najbardziej wypracowana strategia planowania

• Niemcy- tzw. plany Geringa, które wykorzystywano do celów militarnych

• Japonia- plany do dynamizacji czy rozwoju przemysłu ciężkiego

Zmienia się sytuacja po II wojnie. Najbardziej do planowania podchodzi Francja, rozwija instytucje planowania. Przyczyna bezpośredniego zwrócenia uwagi Franci na planowanie to: szybka, powojenna odbudowa im przezwyciężenie trudności w stosunku do pozostałych gospodarek światowych. Wlk. Brytania wprowadza planowanie przez to, że chce przezwyciężyć deficyt bilansu handlowego i płatniczego. Holandia zaś by ograniczyć bezrobocie.

Konieczność planowania wynika ze stopnia koncentracji sił wytwórczych. Czym większe są powiązania między przedsiębiorstwami, spółkami, zastosowanie planowania jest bardziej konieczne i wskazane. Wpływa również na to sytuacja własnościowa- w gospodarce rynkowej (kapitalistycznej) planowanie określamy indykatywne. W odróżnieniu od dyrykatywnego, które podejmuje się na szczeblu centralnym.

Indykatywność polega na tym, że budując plany przedsiębiorstwo, spółka, każdy podmiot gospodarczy nie wymusza, ale proponuje włączenie się do realizacji własnego planu do odpowiedniego celu gospodarczego na odpowiednim szczeblu. Państwo musi i powinno oddziaływać na wszystkie podmioty przez zróżnicowane środki: kredyty, zamówienia i podnosić wagę danego przedsiębiorstwa, ale nie może żadnego podmiotu zmuszać.

W planowaniu gospodarczym chodzi o wyznaczanie podstawowych celów społecznych, gospodarczych i stworzenie warunków zapewniających realizację powyższych celów.

Planowanie jest obciążone różnego rodzaju sprzecznościami- np. sprzecznością interesów, czy sprzecznością własnościową. Dlatego sprawa własnościowa jest najważniejsza. Nie we wszystkich gospodarkach planowanie ma identyczny charakter. Po II wojnie na kontynencie Ameryki pdn. Nie używa się kategorii planowania lecz tzw. sterowania gospodarczego. Przyczyna tego tkwi w wysokim stopniu zmonopolizowania oraz istnienia wielkich korporacji ponadnarodowych oraz porozumienia państwa z tymi korporacjami, które uzgadnia a nie wymusza odpowiednie posunięcia gospodarcze i polityczne. Np. gospodarką amerykańską rządzą korporacje ponadnarodowe- wynika to z ich wielkości i stopnia rozproszenia, ale cel planowania powinien być identyczny. Dlatego interwencjonizm państwowy w Europie Zachodniej jest słabszy niż w Ameryce Pdn. Prawidłowe funkcjonowanie gospodarki kapitalistycznej to giełda. Jest ona jednym z najważniejszych elementów całego rynku papierów wartościowych, który wiąże się z rynkiem kapitałowym. Rynek każdego kraju składa się z rynku: towarowego, kapitałowego, pracy.

• rynek towarowy to ilość oferowanych towarów i usług do sprzedaży. Tworzą go ze względu na kwalifikacje zróżnicowane rynki poszczególnych krajów na podstawie: ceny siły roboczej, którą jest płaca

• rynek kapitałowy- najważniejszy bo najbardziej wiąże się z giełdą. Tworzą go: rynek czynników produkcji, r. Nieruchomościami, r. Kredytowy, rynek papierów wartościowych. Giełda wiąże się z rynkiem papierów wartościowych, ale wiążąc się z nim giełda tworzy mechanizm tzw. spekulacji szkodliwej i nieszkodliwej (dopuszczalny margines procentu dokonuje się poza giełdą)

podział na wymienione rynki ma charakter przedmiotowy, tzn. określony jest przez warunki i sposoby czym na danym rynku się dokonuje wymiany. Towar ma w tej problematyce podstawowe znaczenie. Sprawę czynników produkcji załatwia określona grupa przepisów dotycząca zainstalowania w systemie wytwarzania określonych urządzeń, układów i możliwości ich sprzedaży.

Nieruchomościami są prace budowlane, ziemia, budynki. Sprawą bardzo kontrowersyjną jest rynek papierów wartościowych. Bardzo często nie chodzi o każdy papier czy dokument o wartości przekraczającej cenę surowca, z którego został wyprodukowany. Istnieje wiele dokumentów, które są przedmiotem spektakularnym transakcji o bardzo dużej wartości, a których do rynków papierów wartościowych zaliczyć nie można.

Są to m. In. numizmaty, dokumenty historyczne, autografy, obrazy i powinny one być obiektem zainteresowania kolekcjonerów a nie ekonomistów.

Przedmiotem obrotu na rynku papierów wartościowych jest szczególny rodzaj dokumentu, który jest przedmiotem ekonomi i utwierdza uprawnienia do współwłasności zarejestrowanego przedsiębiorstwa i takim dokumentem jest np. akcja.

Otrzymywanie w danym momencie w przyszłości pewnej wartości materialnej w postaci rzeczowej- dewiz, pieniędzy z czym wiąże się grupa dokumentów- obligacja.

Występuje również opcja, która jest upoważnieniem do zakupu lub sprzedaży określonej liczby akcji lub towarów w wyznaczonym odcinku czasowym i po określonej cenie. Cena opcji jest dużo niższa od ceny akcji, gdyż dzieli się na opcje prawa zakupu i prawa sprzedaży. O zaliczeniu do rynku papierów wartościowych decyduje nie forma lecz treść dokumentu bez względu na to, czy jest to bezwzględnie wydrukowany papier czy sekwencja natężeń magnetycznych. Wielkość obrotu papierami wartościowymi powinna odbywać się na giełdzie. Wynika to nie z przymusu, ale z kilku istotnych przewag giełdy nad niezorganizowanym obrotem. Giełda jest specjalnym systemem handlu papierami wartościowymi określającym wymagania w stosunku do ich eminentu i emisji. Warunki i uprawnienia osób dokonujących obrotu oraz zbór dopuszczalnych operacji tymi dokumentami.

W dotychczasowej historii giełda związana była z pewnym atrakcyjnym miejscem. I w świecie giełda londyńska to tzw. londyńskie doki. Następnie specyficzna ulica, a zbiegiem czasu w coraz większym miastach na świecie giełdzie przyznawano specyficzną lokalizację. W ten sposób giełda stawała się instytucją działających rygorów. Miała ona przyciągnąć nabywców i sprzedawców i zwiększyć prawdopodobieństwo znalezienia partnera.

Koncentracja i jednolite zasady obrotu na giełdzie doprowadziły do dużej płynności oferowanego kapitału akcyjnego. Zaletą giełdy (choć dyskusyjną dla wielu) jest znaczenie możliwości spekulacyjnej ze względu na 2 oryginalne obszary: spekulacji szkodliwej i nieszkodliwej. Tu bowiem zawiera się transakcje i dokonuje obrotów ogromnymi kwotami i pracować powinni tam ludzie z refleksem i wyczuciem pewnych tendencji rynkowych. Giełda nazywana jest miejscem do szybkiego robienia pieniędzy, gdzie szybko można zyskać i stracić.

Rynek papierów wartościowych jest szczególnie wdzięcznym polem do spekulacji.

Wynika to z dwóch powodów:

• korzystanie z dywidendy lub oprocentowania

• zarobek na różnicy kursów

Te argumenty towarzyszą giełdzie od początków jej istnienia i wynikają ze specyficznej cechy papierów wartościowych. Do tych cech należy:

• możliwość bardzo długiego ich przechowywania przy praktycznie zerowych kosztach

Spekulacja szkodliwa i nieszkodliwa jest historycznie tradycyjna jak handel. Najbardziej znana była spekulacja zbożem. Przechowywano je do określonego czasu i żądano tzw. paskarsiej ceny od jej nabywców. Inne obiekty spekulacji to: bawełna, herbata, kawa, a ostatni ropa naftowa. Występuje monopol po stronie odbiorcy: np. kawa- USA kontra Brazylia; nieporozumienie między USA a Brazylią zakończyło się tym, że stosując ten rodzaj polityki gospodarczej zakupiły 100% kawy, a ta została wyrzucona. Bardziej operatywne do wymiany stały się papiery wartościowe ze względu na trwałość, łatwość transportu, nie psują się, nie zajmują dużo miejsca ale wymagają legalnej rejestracji. Spekulacje giełdowe nadają rynkowi pap. wart. ważne cechy:

• zwiększenie płynności obrotów

• podniesienie dynamiki przepływu kapitałów wewnątrz gospodarki

giełda jest integralnym elementem współczesnej gospodarki. Odzwierciedla zachodzące na niej procesy, wpływając także na jakościowe cechy- efektywność, elastyczność, ciągłość.

Efektywność to taka cecha, która decyduje o kierowaniu środków w formie pap. wart. tam, gdzie przewaga korzyści nad kosztami jest największa.

Elastyczność wpływa na inercję, która decyduje o możliwości przestawienia czy zmiany procesu inwestowania czy wytwarzania. Czym dany podmiot jest bardziej elastyczny tym przestawienie dla niego będzie mniej kosztowne.

Ciągłość umożliwianie zasilania użytecznych przedsięwzięć bez względu na ich rozmiary, charakter a nawet okres czasowy decyduje o zapewnieniu krótkich i mniej ryzykownych zamknięciach giełdy. Wiąże się to z ciągłością.

Wspomniane trzy cechy decydują o podstawowych zadaniach, które powinna realizować giełda.

Teoria wymiany międzynarodowej.

Z punktu widzenia mikroekonomii uczyliśmy się o prawach popytu i podaży. Jednak najważniejszym elementem była elastyczność krzyżowa, bo wg niej zmiana ceny jednego produktu wpływa na popyt/ cenę drugiego produktu. W teorii Keynsa pojawia się pewien czynnik jakim jest konkurencyjność. Po wielkim kryzysie w latach 29-33 coraz więcej firm zaczyna produkować, wysyłać towary na eksport. Udowodnił, że wpływ czynnika zewnętrznego jest ważniejszy niż wpływ czynnika wewnętrznego.

Kształtowanie się ceny na rynku ponadnarodowym. Wyróżniamy kilka teorii, na których powinna się opierać polityka gospodarcza (wymiana) z otoczeniem jeżeli dany kraj chce osiągnąć zyski.

Teoria kosztów komparatywnych (porównawczych, względnych) sprowadza się do tezy, że każdy kraj powinien specjalizować się w tej dyscyplinie, w której posiada przewagę nad konkurentami: wówczas ma on szansę specjalizacji. Twórcą tej teorii był Torres, Ricardo, Mill. Wyszli oni z założenia, że kraje mogą dojść do porozumienia i doprowadzić do specjalizowania się- jeden, w jednej grupie towarowej, a drugi w drugiej grupie towarowej. Założenia: występują dwa kraje, dwie grupy towarów, nie uwzględnia się postępu technicznego, więc stopień abstrakcji jest wysoki. Który kraj z czego rezygnuje, decydują o tym względy gospodarcze.

Przykład:

A (miasto, kraj) B (produkcja w ciągu 1 sek.)

1000 samochodów 1500 2000

15000 20000 10000 Pc

500 nadwyżka

5000

Przed przystąpieniem do wspólnoty w ciągu 2 sek. produkcja samochodów wyniosła 1500, a Pc 15000. kraj A rezygnuje z pewnej liczby towarów, które miałyby być eksportowane. W ciągu 2 sek. Kraj A wyprodukuje 2000 samochodów (rezygnując z Pc), kraj B wyprodukuje 20000 Pc (rezygnując z produkcji samochodów na rynek zagraniczny). Czasu wykorzystano tyle samo, a pojawia się nadwyżka 500 samochodów i 5000 Pc. Mill zajmował się problemem sprawiedliwego podziału nadwyżki towaru- najlepiej sprzedać go na neutralnym rynku.

Wniosek: specjalizacja pomaga się wzbogacić. Otwarcie gospodarki na rynki zagraniczne to motor napędowy do jej rozwoju. Pojawia się względność, bo trudno podzielić sprawiedliwie nadwyżkę (trudno prowadzić wymianę tylko 1 towaru- przez jeden kraj i tylko z jednym partnerem zagranicznym). Jest to model bardzo uproszczony.

Z powyższej teorii powstaje teoria kosztów w wyniku której kształtuje się model kosztu alternatywnego. Występują dwie szkoły:

1. matematyczna- opierająca się na modelach matematycznych

2. opierająca się na trzech podstawowych kategoriach mikroekonomicznych: kapitale, ziemi, pracy.

Kapitał jest odzwierciedleniem i wiąże się z określonymi rzeczami i dotyczy zysku procentowego czy też zysku kapitałowego.

K- Z - P

ZK(%) renta płaca

Gruntowa

Teorie tę podważył Haberler, Viener. Viener uważał, że porównywanie pracy w aspekcie ponadnarodowym jest niemożliwe, bo wszystko można porównywać, ale pracy normowanej czasowo nie- jedynie pracę akordową. Viener zastanawia się nad porównaniem pracy (na czas). Uważa, że element ten należy usunąć, bo nie ma on porównania. Powinno się zastosować koszt alternatywny, czyli zastępczy.

Koszt alternatywny to koszt, który wyznacza granicę do jakiego poziomu nasz towar ma szansę zdobyć pozycję nie na rynku krajowym, a na rynku zagranicznym i wcale nie musi on być niższy od kosztów naszych partnerów, bo mogą na to wpływać czynniki zupełnie inne ekonomicznie (bardziej atrakcyjny towar).

Z biegiem czasu z tej teorii rozwija się teoria tzw. HOS, czyli obfitych zasobów. Pochodzi od nazwisk twórców: Harrord, Ohlin, Samuelson. Główna teza tej teorii brzmi: kraje zasobne w kapitał powinny specjalizować się towarami kapitałowo-chłonnymi. Natomiast kraje mają do dysopzycji siłę roboczą (zasobne w pracę) powinny specjalizować się w grupie pracochłonnych towarów.

Teoria ta ustępuje jednak miejsca dwóm bardzo silnym nurtom: teorii neoczynnikowej i teorii neotechnicznej. W ramach teorii neoczynnikowej wyróżniamy kilka podteorii. Najważniejsze z nich to: odpowiedni rozkład ciężaru pomiędzy kapitał, ziemię, pracę. Najbardziej skutecznym modelem staje się nurt neotechnologiczny, który oparty jest na nowoczesnej technologii i który to przeznacza bardzo wiele na badania i rozwój. Na ten model może sobie pozwolić gospodarka, która ma środki finansowe (np. Japonia, USA, Korea Pdn., niektóre kraje Azji Pdn-wsch)

Jednak na przełomie XX i XXI wieku pojawiła się najnowsza koncepcja, która jest stosowana do dziś (powszechna). Ta współczesna koncepcja określana jest jako popytowo- podażowa. Większość gospodarek decydujących się na neoczynnikową lub neotechnologiczną teorię nie są w stanie sprzedać towarów na rynku krajowym. Muszą więc korzystać z rynków zagranicznych.

W ramach tych teorii wyróżniamy teorie takie jak- teoria cyklu życia produktu, teorię luki technologicznej, a nawet produkcji części zamiennych i wreszcie informacji na temat rynków marketingowych. Aby ten towar wyprodukowany wg koncepcji technologicznej czy neoczynnikowej jak najszybciej trafił do konsumenta. Najczęściej konsument jest zdobywany na terytorium poza krajem macierzystym. Musi więc to być seria udana, produkt trafiony, a ryzyko zminimalizowane. Te trzy teorie rządzą obecnie na rynku gospodarczym w świecie.

I płaszczyzna ekonomii międzynarodowej ( po mikro i makro). Wpływ czynnika zewnętrznego jest decydujący na wszystkie czynniki makroekonomiczne. Kraje o ogromnym rynku zbytu i utorowanymi ścieżkami wygrywają, a te , które muszą szukać nowych odbiorców przegrywają. Wymiana towarowa, choć pierwszą kategoria był kapitał. Aspekt ekonomi ponadnarodowej rozpoczyna się od tej płaszczyzny. W XXI wieku nie ma kraju z gospodarka zamkniętą. Aspekty towarowej wymiany tworzy głównie filar gospodarki światowej.

Transakcje na rynku światowym niezależnie od ich formy organizacyjnej składa się z dwóch czynności, a konkretnie wymiany towarów i zapłaty za nie. Zasady wymiany towarowej i rozliczeń zmieniają się pod wpływem bardzo różnorodnych okoliczności zwłaszcza zasad prowadzonej przez dany kraj polityki handlowej. Sposoby regulowania należności dzielą się na: gotówkowe, kompensacyjne i kredytowe.

W kompensacyjnej umowie towarowej partnerzy zobowiązani są do wzajemnych dostaw towarów na uwzględniona sumę, a salda wynikające z obustronnych dostaw nie musza być regulowane natychmiast. Regulowanie należności formy transakcji kredytowych polega na udzielaniu podmiotowi importującemu kredytu krótkoterminowego ( do 1 roku), średnioterminowego (1-5 lat), długoterminowego (powyżej 5 lat). Obroty handlu zagranicznego to suma wartości importu i transportu w cenach bieżących. Informują orientacyjnie o rzeczywistych wpływach i wydatkach. Światowy rynek towarowy stanowi sferę wymiany towarów między poszczególnymi krajami surowców. Przepływy wymiany wyrobami o wysokim nasyceniu technologicznym, obrotu myślą naukowo- techniczną w formie informacji patentowej, licencji i doświadczeń w wyniku wymiany kadry.

Strukturę towarową importu i eksportu tworzy pięć podstawowych filarów do których zaliczamy:

1. maszyny i urządzenia

2. surowce, paliwa

3. artykuły rolno- spożywcze

4. towary konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego

5. półfabrykanty

Pomiędzy potencjałem gospodarki każdego kraju a strukturą eksportu i importu zachodzą określone współzależności:

1. struktura eksportu jak i importu jest związana ze strukturą produkcji krajowej gdyż potrzeby handlu zagranicznego często same wywołują i przyspieszają te zmiany.

2. kraj dysponujący wolnym kapitałem może teoretycznie importować wszystkie towary, których przywóz z zagranicy jest pożądany. Taką sytuację nie łatwo osiągnąć, ale zmierzać należy do niej w momencie intensyfikacji eksportu.

3. polityka eksportowa jest polityka aktywną. Wpływa na dostosowanie struktury krajowej do otoczenia. Różnicowanie asortymentu jest następstwem rozwijającego się międzynarodowego podziału pracy. Zabezpiecza każdy kraj przed ujemnym skutkiem wąskiej specjalizacji i przed bezrobociem.

4. otoczenie- efektywność eksportu jest tym większa im wyższy jest w eksporcie udział wyrobów o wysokim nasyceniu technologicznym

5. rozszerzenie eksportu musi dokonywać się relatywnie w stosunku do zwiększającego się importu. Propozycja ta kształtuje udział handlu zagranicznego w gospodarce danego kraju, a zbyt duża przewaga eksportu z zaniechaniem spraw importowych nie przynosi zamierzonych efektów. Najskuteczniejszym wskaźnikiem obrotów towarów, które sporządzamy na 1 rok jest bilans handlowy. Dotyczy on wyłącznie eksportu i importu towarów i usług. Jeżeli wartość eksportu wykazuje nadwyżkę nad wartością importu to saldo bilansu handlowego jest dodatnie, a bilans określany jako czynny, aktywny albo dodatni. W sytuacji odwrotnej bilans określany jako bierny, pasywny, czyli ujemny. Bilans, który nie wykazuje po żadnej stronie nadwyżki nazywamy bilansem zrównoważonym. Ta trzecia forma jest najbardziej korzystna dla każdego kraju, ale w dłuższej perspektywie jest trudna do osiągnięcia. Dlatego korzystna jest względna przewaga eksportu nad importem. Bilans handlowy to zestawienie składające się z aktywów i pasywów. Jest on częścią drugiego parametru ekonomii międzynarodowej- bilansu płatniczego.

Bilans płatniczy składa się z 3 elementów:

• pierwszy to bilans obrotów bieżących, którym jest rozbudowany bilans handlowy. Po stronie przychodów (wpływów) znajdują się wpływy ze sprzedaży towarów (za granicą- eksport), wpływy za usługi, wpływy z turystyki, przekazy nie handlowe, dochody państwa oraz wpływy z lokat za granicą. Po stronie rozchodów znajdują się rozchody za towary importowe, opłaty za usługi, wydatki na turystykę, przekazy nie handlowe, rozchody państwa, wydatki na obsługę kredytów i lokat zagranicznych

• bilans obrotów kapitałowych. Po stronie przychodów obejmuje: przychód kapitałów krótkoterminowych i długoterminowych. Po stronie rozchodów odpływ kapitałów krótko i długoterminowych

• ostatnim bilansem jest bilans dewizowy. Po stronie przychodów wzrost rezerw walutowych. Po stronie rozchodów spadek rezerw walutowych

• USA- ujemny bilans handlowy, ale + bilans obrotów kapitałowych

• Polska- jeden rok + bilansu dewizowego i udzieliliśmy kredytu Irakowi

Kraj dysponujący wolnymi środkami dewizowymi może je wykorzystać w kraju macierzystym lub może jako odpowiednio oprocentowane kredyty.

Bilans obrotów obejmuje kapitał prywatny i państwowy, krótko i długo i średnioterminowy. Najlepszą formą jest krótki termin o wysokiej rentowności ( to zależy od sytuacji i formy koniunkturalnej i towarowej)

Budżet

państwa

Tu rozpoczyna się ożywienie

Szczyty- tu następuje załamanie i rozpoczyna się kryzys

---