Rynek finansowy, FiR II, Rynek finansowy


DR D. PIOTROWSKI

RYNEK PIENIĘŻNY

Dotyczy instrumentów finansowych, z których prawa mogą być realizowane poniżej roku czasu. Środki pozyskane na rynku pieniężnym służą regulowaniu płynności finansowej i finansowaniu bieżącej działalności. Instrumentami tego rynku są: bony pieniężne, skarbowe i komercyjne. Sprzedawane są one z dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej, po której zostaną w przyszłości wykupione. Oferowane są głównie instytucjom. Posiadają wysokie wartości nominalne.

Rolowanie to spłata długu będącego z reguły w terminie wymagalności poprzez zaciągnięcie nowego długu z odroczonym terminem płatności.

RYNEK KAPITAŁOWY

Rynek kapitałowy jest częścią rynku finansowego. Okres realizacji praw wynikających z papierów wartościowych notowanych na rynku kapitałowym to rok, powyżej roku lub czas nieokreślony. Środki pozyskane na tym rynku służą głównie do finansowania inwestycji.

Akcje i obligacje to główne instrumenty rynku kapitałowego. Oprócz nich do instrumentów rynku kapitałowego zaliczamy: listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne oraz kwity depozytowe.

Akcja jest papierem wartościowym dającym jej posiadaczowi następujące prawa:

  1. Prawo do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

Akcjonariusze są właścicielami spółki akcyjnej i oni podejmują najważniejsze decyzje w spółce. Podstawowy organ w spółce to Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (WZA). Zwyczajne WZA odbywa się raz w roku. Poza tym może dojść do nadzwyczajnego WZA.

W przypadku akcji zwykłych posiadacz jednej akcji ma prawo do jednego głosu na WZA. Decyzje na WZA są poddawane pod głosowanie i podejmowane zwykłą większością głosów, a to oznacza, że akcjonariusz posiadający ponad 50% głosów jest dominujący. Często mamy do czynienia z wysokim rozproszeniem akcji, wówczas wystarczy pakiet dający 20-30% głosów by posiadać większość na WZA.

Akcje uprzywilejowane nie występują w obrocie giełdowym. Akcja taka obecnie (Ksh) daje maksymalnie 2 głosy (wcześniej zgodnie z Kh maksymalnie 5 głosów). W spółce publicznej mogą być akcje uprzywilejowane, z tym że nie są one dopuszczone do obrotu giełdowego. Zwykle są w posiadaniu założycieli spółki.

Akcje nieme nie dają prawa głosu. Zamiast tego mogą być uprzywilejowane w zakresie dywidendy.

Złota akcja to przywilej konkretnego akcjonariusza polegający na konieczności uzyskania od niego zgody na przeprowadzenie poważnych zmian w spółce jak: podział, sprzedaż czy zmiana profilu działalności.

Liczba głosów w przepisach prawa jest odnoszona do kapitału akcyjnego lub ogółu głosów.

Ze względu na dematerializację obrotu, instrumentem potwierdzającym prawa przysługujące z akcji jest świadectwo depozytowe wystawiane przez dom maklerski lub bank.

Głosowanie przez Internet może zwiększyć zaangażowanie akcjonariuszy w sprawy spółki. Spółka ponosi jednak ryzyko zakłócenia transmisji przez czynniki od niej niezależne.

Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych pomaga realizować prawa przez akcjonariuszy mniejszościowych. Gromadzi pełnomocnictwa do reprezentowania interesów akcjonariuszy na WZA.

  1. Prawo do dywidendy (do udziału w zyskach spółki)

Dywidenda jest zazwyczaj wypłacana z zysku netto spółki (po zapłaceniu podatku, odsetek od kredytów i innych zobowiązań). Jeżeli firma w danym roku poniesie stratę to i tak może wypłacić dywidendę, korzystając z funduszu rezerwowego lub zysku z lat poprzednich. WZA podejmuje decyzję o wypłacie dywidendy. Wcześniej propozycję podziału zysku przedkłada zarząd. Zysk może w całości zostać przeznaczony na dywidendę, zostać w spółce jako tzw. zysk zatrzymany, lub w części przeznaczony na wypłatę dywidendy.

Dywidenda może być wypłacona akcjonariuszom w formie pieniężnej lub w formie akcji. Wypłata następuje z reguły raz w roku. Ewentualnie wypłacana jest zaliczka na poczet właściwej dywidendy.

W odniesieniu do dywidendy WZA ustala dwie daty. Pierwszą z nich jest dzień ustalenia prawa do dywidendy. Oznacza to, że dywidenda wypłacona zostanie akcjonariuszom, którzy w tym dniu posiadają prawa wynikające z akcji spółki - niekoniecznie same akcje. Drugą datą jest dzień wypłaty dywidendy.

W transakcjach na rynku giełdowym wszelkie prawa wynikające z akcji przechodzą na nowego właściciela po 3 dniach sesyjnych (bez sobót, niedziel i świąt) od zawarcia transakcji. Obowiązuje zasada T+3.

Dywidendę wypłacają zazwyczaj spółki dojrzałe, czyli takie spółki, które mają ustabilizowaną sytuację finansową, nie potrzebują dużych nakładów na rozwój.

Jeśli chodzi o spółki młode, które cały czas inwestują w swój rozwój, to trudno spodziewać się wypłaty dywidendy. Akcjonariusze będą mogli zyskiwać na wzroście ceny akcji danej spółki wynikającym z dużej dynamiki poprawy wyników finansowych.

Polityka dywidendy (w Polsce zazwyczaj nie prowadzona) to stałe przewidywalne zachowania w zakresie wypłaty dywidendy:

- stała kwota dywidendy na akcję,

- stały procent zysku na dywidendę,

- dywidenda rezydualna wypłacana, gdy pozostaną jeszcze środki po uwzględnieniu planów inwestycyjnych i zobowiązań

Uprzywilejowanie dywidendy:

- stała wysokość, bez względu na wynik spółki w danym roku,

- wyższa w porównaniu do akcjonariuszy zwykłych,

- dywidenda kumulatywna - wypłacana również za lata (max 5), kiedy nie była wypłacana.

  1. Prawo poboru, czyli prawo do zakupu akcji nowej emisji

Prawo poboru jest z jednej strony prawem przysługującym akcjonariuszowi, z drugiej zaś papierem wartościowym, który może być notowany na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Prawo poboru to instrument finansowy, który dla posiadacza akcji oznacza prawo do zakupu akcji nowej emisji tej spółki po ustalonej cenie emisyjnej. Przy czym zazwyczaj cena emisyjna jest niższa niż cena rynkowa akcji.

Prawo poboru ma za zadanie zachowanie procentowego udziału w głosach pomimo emisji zwiększających kapitał akcyjny. Prawo poboru może zostać wyłączone za zgodą co najmniej 4/5 głosów na WZA. Dochodzi wówczas do emisji z wyłączeniem prawa poboru, która może mieć formę oferty kierowanej do wybranego akcjonariusza lub formę oferty publicznej.

Załóżmy, że mamy dwóch akcjonariuszy w spółce A i B. Obydwaj mają po 50 akcji (50%). Spółka dokonuje emisji 200 nowych akcji. Zatem 1 akcja starej emisji uprawnia do 2 akcji nowej emisji. Jeśli akcjonariusze A i B skorzystają z tego prawa, procentowe udziały w spółce zostaną zachowane.

A B

100 akcji 50 (50%) 50 (50%)

+200 akcji +100 +100

= = =

300 akcji 150 (50%) 150 (50%)

W innym przypadku, może dojść do zmniejszenia (zwiększenia) procentowego udziału w spółce przez jednego z akcjonariuszy.

Istnieje obowiązek powiadomienia akcjonariuszy w odpowiednim trybie o prawie poboru, tak aby mogli z tego prawa skorzystać albo je sprzedać. Nie skorzystanie z prawa poboru może doprowadzić do utraty władzy w spółce lub obniżenia wartości posiadanego majątku.

  1. Prawo do udziału w majątku w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa

W przypadku likwidacji spółki, akcjonariusze mają prawo do udziału w masie likwidacyjnej przedsiębiorstwa. Często się jednak zdarza, że po spłaceniu zobowiązań spółki akcjonariuszom nic nie zostaje. Należy rozróżnić upadłość od likwidacji.

Wprowadzenie spółki na giełdę

Ofertą publiczną jest udostępnianie, co najmniej 150 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o nabyciu tych papierów wartościowych.

Rynek pierwotny - następuje na nim emisja akcji (tworzenie nowych papierów wartościowych). Środki uzyskane z emisji trafiają do emitenta - spółki.

Rynek wtórny - następuje tutaj sprzedaż akcji. Środki trafiają do zbywającego akcje.

IPO - pierwsza oferta publiczna. Może mieć formę rynku pierwotnego, wtórnego lub obu łącznie. Akcje znajdujące się dotychczas w obrocie prywatnym lub właśnie emitowane, po raz pierwszy oferowane są w drodze oferty publicznej.

Nie każda spółka publiczna jest spółką giełdową.

Zalety wynikające z wejścia spółki na giełdę:

Wady wejścia spółki na giełdę:

Kiedyś Komisja Papierów Wartościowych i Giełd dopuszczała spółki do publicznego obrotu. Obecnie Komisja Nadzoru Finansowego zatwierdza prospekt i w ten sposób akceptuje ofertę publiczną.

Wymogi informacyjne spółki publicznej

Droga raportu;

I) Komisja - spółka może wnioskować o okresowe wstrzymanie raportu,

II) Giełda - wstrzymywała kiedyś notowania danej spółki w czasie sesji, celem zapewnienia wszystkim jednakowego dostępu do rzetelnych i pełnych informacji

III) Agencja informacyjna - komunikat poprzez media trafia do wszystkich inwestorów.

Zwykle sporządza się co kwartał, ale są też sprawozdania półroczne i roczne. Raport za pierwszy kwartał publikowany jest do 5-15 maja.

Okresy zamknięte - czas przed publikacją raportu, kiedy wybrane osoby mające dostęp do danych finansowych, nie mogą przeprowadzać transakcji na papierach wartościowych emitenta (np. audytor, księgowy, zarząd, rada nadzorcza). Okres zamknięty dla raportu kwartalnego -2 tygodnie, dla półrocznego - 1 miesiąc, a także czas od momentu pozyskania informacji poufnej do jej upublicznienia.

Insider trading - nielegalne wykorzystywanie poufnych informacji dotyczących spółki celem osiągnięcia zysku pozbawionego ryzyka lub uniknięcia strat

Wyróżniamy trzy poziomy efektywności informacyjnej rynku:

  1. niski - ceny akcji uwzględniają jedynie informacje (dane) historyczne

  2. średni - ceny ustalane są w oparciu o informacje bieżące oraz przeszłe

  3. wysoki - w cenach zdyskontowane są dodatkowo informacje przyszłe

Większość rynków ma co najwyżej średni poziom efektywności. W związku z tym insider tradnig może przynieść ponadprzeciętne stopy zwrotu.

Prospekt emisyjny może składać się z jednego dokumentu i taka forma obowiązywała do czerwca 2006. Obecnie można przedstawić starą formę lub nową, która składa się z 3 części:

Zawartość prospektu:

Tryb obiegowy Komisji Nadzoru Finansowego - w wyjątkowych sytuacjach KNF może spotkać się poza zwykłym harmonogramem zebrań.

Zmiany od lipca 2006r.:

Dokument rejestracyjny jest sporządzany dużo wcześniej przed emisją, a zatwierdzony, ważny jest 12 miesięcy. Pozostałe 2 dokumenty wymagają mniej czasu na przygotowanie.

Paszport europejski, przykłady:

„Upiększanie” spółek przed emisją:

Wprowadzenie spółki na giełdę wiąże się z pewnymi kosztami. Koszty emisji akcji kształtują się na poziomie 130 tysięcy euro i powyżej. Do kosztów tych zaliczamy:

  1. sporządzenie prospektu

  2. opłacenie doradców