I.WPROWADZENIE
Gospodarka światowa - system trwałych powiązań gospodarczych między krajami, obejmujących swym zasięgiem cały świat.
Początek - pocz. XIXw. Przez rewolucję przemysłową, powrót do idei w latach 60. XX wieku (wczesniej wojna I i II, światowy kryzys lat 30. → gospodarki zaczęły się zamykać)
Globalizacja - proces coraz bliższego, realnego scalania gospodarek narodowych
Przyczyny - postęp techniczny (łatwiejsze podróże, komunikacja), ten sam model gospodarki (ujednolicenie prócz Kuby i Korei Płn.), liberalizacja warunków handlowych (znoszenie ceł, organizacje ułatwiające handel, takie jak WTO)
Transport intermodalny - najefektywniej łączy różne rodzaje transportu, czyli np. jest kontener przystosowany do TIRa, statku, oraz pociągu
II.KLASYCZNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
1.Merkantylizm - XVIw. Francja, eksportujemy jak najwięcej, ograniczamy import, ściągamy złoto do siebie, żeby dwór się bogacił - czyli przez handel międzynarodowy jedni zyskują, drudzy tracą → gra o sumie zerowej
2.Teoria przewagi absolutnej - XVIIIw. Adam Smith, handel międzynarodowy jako jeden wielki podział pracy, absolutne różnice w kosztach wytworzenia produktu jako powód ukształtowania kierunków handlu\
3.Teoria przewagi komparatywnej - Ricardo 1817 - obserwował zmainy podczas rewolucji przemysłowej i doszedł do wniosku, że wystarczą względne różnice w kosztach produkcji, nawet gdy jeden produkuje oba towary taniej (w rozumieniu bezwględnym) niż drugi. (Chybe, że są jednakowe różnice (wielokrotności) w wydajności, wtedy nie ma podstaw do handlu)
GENERALNIE TE TEMATY PRZERÓB W CHUJ DOKŁADNIE PRZED EGZAMINEM, BO DZIEJE SIĘ MAGIA
III.NEOKLASYCZNA TEORIA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
Neoklasyczne teorie odzrzucają kolejne nierealne założenia teorii klasycznych (uwzględniają np. pieniądz, więcej czynników produkcji). Podstawowe narzędzie - krzywa obojętności. (standardowe pierdoły - malejące MRS itp.) W MSG bardziej badamy społeczną krzywą obojętności - podobne założenia, jednak odnosi się do danej społeczności np. miasto, gminę. Punkt równowagi - styczność społecznej krzywej obojętności z krzywą możliwości produkcyjnych.
Powstała koncepcja popytu wzajemnego, warunkującego relację wymienną dóbr między krajami. Jednak popyt wewnętrzny kraju bardziej rozwiniętego ma większy wpływ na ceny, więc np. kiedy w Niemczech będzie rósł popyt na miedź, to my na tym zyskujemy.
Krzywa popytu wzajemnego=krzywa oferty.
TU JEST ZNOWU JAKIŚ WYJEBANY MODEL - CO TO KURWA JEST??!!
Terms Of Trade - narzędzia pozwaljające na badanie relacji cenowej w handlu międzynarodowym.
Towarowe terms of trade - jest to indeks = (Peks1:Peks0)/(Pimp1:Pimp0)*100 , czyli dla małego kraju eksportera, który nie ma wspływu na ceny światowe , to im większy indeks tym lepszy.
Dochodowe terms of trade - jest to indeks = (Peks1:Peks0)/(Pimp1:Pimp0)*Qeks
Qeks- wolumen eksportu (też jakiś indeks z rocznika statystycznego), gdy >100, to jest oczywista poprawa sytuacja (nie jest tak niejednoznaczna jak w przypadku jak w przypadku towarowych, bo nawet gdy ceny spadną, to możliwa jest rekompensata wartością wolumeny i i tak wychodzimy na swoje). Im większy tym więcej dóbr można interpretować.
Jednoczynnikowe terms of trade - jest to indeks = (Peks1:Peks0)/(Pimp1:Pimp0)*Weks
Weks - indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym - wzrost oznacza fakt, iż za jednostkę pracy w zastosowaną w tym sektorze, można kupić więcej dóbr importowych.
Dwuczynnikowe terms of trade - jest to indeks = (Peks1:Peks0)/(Pimp1:Pimp0)*(Weks/Wimp)
Ponownie - im więcej, tym lepsza sytuacja eksportera.
IV.WYPOSAŻENIE W CZYNNIKI PRODUKCJI JAKO PODSTAWA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
W teorii klasycznej - koszty wytwarzania (wydajność) przyjmuje za dane
Twierdzenie Heckschera-Ohlina: uwzględnia nie tylko pracę, ale również kapitał (oba czynniki niezbędne), reszta czynników dość podobna do ricarda: doskonała konkurdencja, identyczne gusta, brak kosztów transportu itp.
Kluczowa rzecz → porównanie czynników produkcji w obu krajach (to wyróżnia ten model), więc
K1/L1 ? K2/L2 (względne porównanie)
Czynnikochłonność badamy bardzo podobnie Ka/La ? Kb/Lb
TWIERDZENIE Hechschera-Ohlina: kraj eksportuje towary, które pochłaniają dużo czynnika, którego posiada w chuj i analogicznie...
To z kolei warunkuje ceny czynników produkcji - jeżeli np. zaczynamy specjalizację w fizolstwie, to cena pracy pójdzie w górę. Działanie odbywa się równocześnie w dwóch państwach biorących udział w wymianie, następuje proces wyrównywania się cen czynników produkcji.
Jak kraj jest względnie lepiej wyposażony w kapitał to relacja jego stopy procentowej do ceny pracy jest względnie niska. Oznaczamy r - stopa procentowa. Generalnie w rezultacie zrównanie relacji cen np. samochodów wyrażonych w odzieży (Ps/Po) prowadzi do wyrówniania relacji ceny kapitału i pracy w Polsce i w Niemczech (r/w)0. W sumie model do wyjebania, to tak nie działa, nie ma wolnej konkurencji itp., jest to po prostu tendencja.
EFEKT Stolpera-Samuelsona (o redystrybucji dochodów w gospodarkach). Zał. np. specjalizacja Polski w odzieży doprowadzi zarówno do wzrostu ceny pracy, jak i ceny samego dobra - wzrost cen jest wolniejszy od wzrostu cen pracy, bo jednoczesnie spada cena kapitału (maleje popyt na ten czynnik), więc hamowany jest wzrost ceny produktu (cena kapitału też ma przecież wpływ na ostateczną cenę).
CZYLI w Polsce wzrost realnego dochodu z pracy jest szybszy od zmian cen towarów na rynku. Czyli obfity czynnik produkcji przynosi wzrost realnego dochodu (W Poslce jest to praca, w Niemczech kapitał) - może to rodzić naciski, bo w e.g. W Niemczech mogą odbywać się protesty przeciw liberalizacji handlu organizowane przez 'posiadaczy' pracy (związki zawodowe?)
WERYFIKACJA - do podliczenia ilości pracy i kapitału konieczne są nie tylko wyniki z fabryki, ale również dane z poszczególnych ogniw łańcucha dostaw / produkcji komponentów.
Leontief - metoda przepływów międzygałęziowych - podważył tw. H-O i efekt S-S na podstawie USA - w latach 40. i 50. eksportowały one dobra o 1/3 bardziej pracochłonne niż importowane, a niby są w chuj bogaci w kapitał. - PARADOKS LEONTIEFA. Tłumaczenie: np. duży wewnętrzny popyt na dobra kapitałochłonne, więc importujemy, rola barier celnych, zbyt skomplikowany proces wymiany międzynarodowej (to po jaki chuj się tego uczymy?)
Doprowadziło to do wniosku, że pracy nie można traktować jednorodnie , jest KAPITAŁ LUDZKI, w którego wykształcenie i umiejętności inwestujemy. Inni autorzy wymienają różne czynniki: kapitał, kapitał ludzki, nisko wykwalifikowana praca, zasoby naturalne, grunty. Czyli w sumie całe to twierdzenie H-O nie zostało do końca zweryfikowane, dużo badaczy testowała jest pod kątem różnych czynników.
V.ALTERNATYWNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
W teoriach klasycznych AC nie były zależne od skali produkcji - błąd rozumowania. W rzeczywistości oczywiście występują korzyści skali. Wewnętrzne korzyści skali - wzrost produkcji w pojedynczym przedsiębiorstwie pozwala obniżać przeciętne koszty (bo część kosztów jest stała, niezależna od wielkości produkcji, to się potem dzieli ble ble, ważna też jest specjalizacja produkcji). Zewnętrzne korzyści skali - spadek przeciętnych kosztów w całej branży. Np. gdy rynek wydobycia węgla w Polsce rośnie, to poszczególne kopalnie mogą korzystać z tańszych usług i dóbr dostosowywanych do większego rynku wydobycia węgla. Np. można zatrudniach już wykwalifikowanych pracowników, którzy specjalnie się szkolili pod górnictwo, zamiast edukować ich na własny koszt. Są też korzyści aglomeracji (korzyści koncentracji przestrzennej) - zwielokrotnione korzyści skali zewnętrzne, bo np. w Dolinie Krzemowej wszystko jest na kupie zusammen. Model Kempa - pokazuje związek między korzyściamy skali i handlem międzynarodowym (np. przypadek Szwecji - mały rynek wewnętrzny, dwaj producenci aut- większość idzie na eskport).
Handel wewnątrzgałęziowy - importujemy i eksportujemy jednocześnie podobne produkty.
Indeks handlu wewnątrzgałęziowego - IHW= 1- [|Eksi-Impi|/(Eksi+Impi)] i-jakaś gałąź
Jeżeli kraj jest tylko importerem/eskporterem to wartość wynosi 0. W innych przypadkach kształtujey się od 0 do 1. Wartość max = 1, gdy eksport=import. Przyczyny handlu wewnątrzgałężiowego:
1)Obszar - e.g jak ktoś mieszka przy granicy z Meksykiem w USA to rozważy kupienie czegoś właśnie tam a nie w Stanach.
2)Różnicowanie produktu przez producentów - istnieje wiele gustów, krajowi producenci nie są w stanie sprostać wszystkim.
Bez handlu wewnątrzgałęziowego, kraj rezygnuje z korzyści skali, bo nie indywidualizuje w pełni swojej produkcji. Dodatkowy argument za - dynamiczne korzyści skali - obniżanie kosztów wytwarzania w wyniku wieloletniej produkcji dobra.
W teorii H-O były tylko dwa czynniki - praca i kapitał, technologia była stała. Potem stworzono koncepcję opóźnienia naśladowczego - przyczyną handlu międzynarodowego jest instnienie odsŧępu czasowego między rozpoczęciem produkcji danego dobra w dwóch krajach.
Opóźnienie popytu - odstęp czasu między wytworzeniem dobra w kraju A, a powstaniem popytu na nie w kraju B
Opóźnienie reakcji - czas między powstaniem popytu w kraju B, a produkcją w kraju B przez lokalnych producentów.
CZYLI „kraj innowator” eskportował swój zajebisty produkt między opóźnionym popytem, a opóźnioną reakcją. Gdy natomiast popyt w kraju 'zacofanym' wystąpi dopiero w momencie podjęciem produkcji przez lokalnych producentów, import może w ogóle nie nastąpić.
Przykłady takich produktów: pończochy ze Stanów w XX wieku. Cykl życia produktu:
faza wstępna, dojrzała faza, faza standardowa (jakiś dziwny ten cykl jest, coś tu śmierdzi)
Przykład nowoczesny - telewizory → ze względu na to, że w sumie jest standaryzacja produkcji, coraz większą rolę odgrywa siła robocze (np. jej koszt), więc produkcja przenoszona jest do biedaków.
Koncepcja nakładającego się popytu - hipoteza Lindera: założenia:
1)Kraj eksportuje towary, które znajdują popyta na rynku krajowym, bo rzadko produkuje się towary tylko i wyłącznie na eksport.
2)Struktura popytu krajowego jest odzwierciedleniem wysokości PKB per capita.
Linder dochodzi do wniosku, że wymiana odbywa się kiedy struktura popytu dwóch krajów się pokrywa. Najbardziej intensywna wymiana między krajami o podobnym dochodzie i strukturze popytu.
Model Krugmana - otwieramy gospodarkę, bo wchodzą nowi produdenci i zwiększamy rynek zbytu.
VI.WZROST GOSPODARCZY A HANDEL MIĘDZYNARODOWY
Wzrost zrównoważony - równomierny (co do proporcji) wzrostu możliwości produkcji zarówno jednego jak i drugiego dobra.
Wzrost niezrównoważony - nierównomierny … np. niezrównoważony nachylony w kierunku odzieży (kiedy możliwości produkcji odzieży zwiększają się bardziej)
Wzrost gospodarczy może prowadzić do zwiększenia handlu, bo np. kiedy wyniku wzrostu poziom konsumpcji danego dobra rośnie o 5 a możliwości produkcyjne o 10, oznacza to wzrost gotowości do eksportu. Oczywiście może go również ograniczać. Generalnie jest tak, że wzrost zrównoważony oraz niezrównoważony nachylony w kierunku dobra bardziej eksportowanego sprzyja rozwojowi handlu, a niezrównoważony nachylony w kierunku dobra importowanego ogranicza wielkość handlu międzynarodowego. TO JEST TENDENCJA NIE REGUŁA.
Małego kraje nie wpływają na relację wymienną (ceny), przy dużych należy już to uwzględniać. Czyli jak np. Niemcy naraz zaczną produkować więcej odzieży i ograniczą import to np. relacja cenowa w stosunku do samochodów spadnie i będą do przodu.
Wzrostu zubażający - kiedy duży kraj w wyniku wzrostu zwiększa gotowość do eksportu danego dobra, przez co pogarsza relację wymienną z innymi dobrami i ostatecznym rozrachunku może stracić. Bo np. elastyczność cenowa popytu na to dobro jest niska, a przez zwiększoną podaż ceny spadają, przy niewielkich zmianach wartości popytu. I są w dupę, dotyczy to np. krajów murzyńskich i ich surowców, kakao, kawy i innego gówna. Przeciwdziając temu, kraje OPEC wywołały szok naftowy, skorzystały z mechanizmu odwrotnego.
Wzrost gospodarczy wynika z postępu technicznego i przyrostu zasobów czynników produkcji.
Postęp techniczny - proces doskonalenia środków produkcji, metod itp. Istota: większa produkcja przy niezmienionym nakładzie czynników.
Rodzaje postępu technicznego: neutralny, pracooszczędny, kapitałooszczędny wytłumaczenie oczywiste.
Ale wzrost warunkuje nie tylko postęp, ale również poziom czynników produkcji, więc również:
wzrost czynnikowo neutralny, zasobów kapitału, zasobów pracy.
Twierdzenie Rybczyńskiego: w małym kraju (relacje cenowe=const), wzrost jednego czynnika produkcji, doprowadza do wzrostu produkcji dobra, które potrzebuje tego czynnika i ograniczania produkcji dobra, które go nie potrzebuje w stopniu tak znacznym. Dzieje się tak dlatego, że np. jak w Polsce naraz wzrosną zasoby pracy i przy niezmienionen relacji cenowej mamy więcej do ugrania produkując np. odzież niż samochody. Ale odzież także potrzebuje jakąś tam ilość kapitału, więc inaczej alokujemy zasoby, w celu maksymalizacji korzyści. Czasem powoduje to regres niektórych sektorów gospodarki w niektórych krajach. Określa się to mianem deindustrializacji lub „choroby holenderskiej”, (pomimo tego, że podaż kapitału i pracy raczej się nie zmienia, chodzi tu bardziej o alokację) bo np. kiedy w WB czy Holandii znaleziono duże pokłady surowców naturalnych i oni się na tym skupili, to dynamika rozwoju górnictwa zaczęła przewyższać rozwój przemysłu, co spowodowało spadek konkurencyjności ich dóbr.
W Poslce podczas komunizmu było coś podobnego, przez górnictwo itp. Cierpiały na tym inne sektory gospodarki bo cała praca i kapitał kierowane były właśnie na huty, kopalnie etc.
VII.MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZENNIKÓW PRODUKCJI
Czynniki: praca, kapitał, ziemia. Początek przepływów XIX/XX wiek. Motyw przepływów: chęć zysku, zarobku, gdy np. płaca za granicą jest wyższa, a na kapitale można więcej zarobić. Ponadto niepełna alokacja czynników (bezrobocie, kryzys) powoduje zwiększenie przepływów.
Przepływ czynników produkcji generalnie jest zjawiskiem pozytywnym, bo prowadzi do globalnego wzrostu produkcji. Ale patrząc na sytuację pojedynczego kraju, to różnie może być, bo np. przez dopływ jednego czynnika obniża jego krańcową wydajność, a w konswekwencji zysk.
Przepływy kapitału: krótkookresowe (poniżej roku), długookresowe (powyżej roku), ze źródeł publicznych, ze źródeł prywatnych, lokaty na rynku walutowym, kredyty handlowe
Inwestycje portfelowe - teoria portfolio -chęć uniknięcia ryzyka, czyli wyższa stopa zwrotu przy tym samym ryzyku lub ta sama stopa przy niższym poziomie ryzyka.
Kredyty finansowe - dostajemy hajs na działalność, bez ograniczania celu - wg stałej lub płynnej stopy procentowej. Najczęsciej jako odniesienie stosuje się LIBOR, czyli stopę pożyczek eurowalutowych udzielanych innym bankom przez londyńskie banki.
Pożyczki zagraniczne wiążą się z wyższym ryzykiem, dlatego stosuje się zabezpieczenia w postaci poręczeń rządowych jego agend itp.
Dlaczego korzysta się z międzynarodowych pożyczek? Przez chęć zwiększenia absorpcji krajowej
czyli podniesienia konsumpcji i inwestycji oraz wydatkół rządowych ponad możliwości gospodarki narodowej. Wielkość kasy jaką możemy przeznanyczyć na cele konsumpcyjne lub inwestycyjne jest NX - export netto. Gdy Import>Export to korzystamy z kredytów zagranicznych, na początku stymuluje to gospodarkę, wzrasta absorpcja, ale potem musimy spłacać - koszta obsługi długu.
Inwestycje bezpośrednie - na rynkach bardzo często panują warunki zbliżone do oligopolu, więc przez inwestycje bezpośrednie za granicą, więc przedsiębiorstwa starają się rozszerzać tę sytuację i dostosowywać zagraniczne rynki do swojej strategii przez tworzenie filii, kupowanie pakietów kontrolnych. Wszystkie motywy inwestycji bezpośrednich zagranicznych wyjaśnia eklektyczna teoria produkcji międzynarodowej .
Inwestycje bezpośrednie - strategia korporacji transnarodowych
Ogromny wzrost inwestycji bezpośrednich umożliwiła globalizacja i wynalazki takie jak komputer, internet itp. → ułatwia to przepływ informacji między filiami i kwaterą główną. Swój wkład miały również różne procesy integracyjn (EWG, EU). Ważna jest również liberalizowana polityka - ułatwienia, deregulacje, postępująca prywatyzacja. W inwestycjach bezpośrednich dominują oczywiście liderzy światowego handlu - USA, Niemcy, Japonia, itp. Kapitał wywożony jest oczywiście do zjebanych krajów o niskich kosztach usług/produkcji (Azja - kierunek ok. 70% inwestycji bezpośrednich).
Inwestycje bezpośrednie to nie tylko same zalety - w krótkim okresie powodują pogorszenie bilansu płatniczego - trzeba nakupować w chuj rzeczy za granicą, pobudować itp. Ale w długim okresie raczej przynosi to korzyści - filie okazują się zyskowne, a kapitał transferowany jest ponownie do kraju „matki” i bilans ponownie ulega poprawie. Możliwe w krótkim okresie jest również zmniejszenie zasobu miejsc pracy w kraju matce - o ile kapitał był już tam wykorzystywany, przenosimy np. fabrykę. Ale z drugiej strony w kraju matce rośnie potem produkcja, przez dodatarcie na nowe rynki itp. - pobudzamy eksport, produkcję.
Skutki inwestycji bezpośrednich dla krajów rozwijających się (kierunek inwestycji):
aktywizacja gospodarcza, poprawa bilansu płatniczego, nowe miejsca pracy, dopływ kapitału, skorzystanie z technologii etc., ale nie zawsze jest tak różowo - czasami korporacje transnarodowe wygryzają lokalnych producentów albo oferują społeczneństwu dobra o gównianej użyteczności dla biednego społeczeństwa. (gdy traktują kierunek inwestycji również jako rynek zbytu ), ponadto nadmierna eksloatacja surowców
Skutki inwestycji bezpośrednich dla krajów rozwiniętych (jako kierunku inwestycji):
technologia, kapitał dla regionów mnie zaktywizowanych gospodarczo np. inwestycje w NRD czy Polsce B, normalizacja sytuacji gospodarczej - np. koniec monopolu krajowego producenta.
Inwestycje bezpośrednie wiążą się również z ryzykiem sankcji ekonomicznych krajów matek, nadmiernej kontroli nad krajową gospodarką - chodzi generalnie o sprzeczność z dobrem narodowym.
Przepływy siły roboczej - są zdecydowanie bardziej utrudnione niż przepływy kapitału, podlegają wielu czynnikom pozaekonomicznym - czyli np. politycznym, kulturowym. Z migracjami nie jest tak łatwo jak z przelewaniem hajsu. Tu potrzebne jest coś więcej niż drobna różnica w stopie procentowej - nawet różnica 50% w wynagrodzeniu często nie w stanie skłonić ludzi do wyjazdu.
Przyczyny migracji: starzejące się społeczeństwa, zarobki, wojny, napięta sytaucja polityczna etc.
Skutki dla kraju matki:
zmniejszenie podaży na rynku pracy - mniejsze bezrobocie, wzrost płac, tranfer części dochodów zarobionych na zmywaku przez polaków robaków - podniesienie poziomu życia polaków biedaków w Polsce, wyższe kwalifikacje po powrocie, zgromadzony kapitał inwestowany w ojczyźnie, ale straty są też bo wyjeżdzają studenci, którzy za friko się uczyli - drenaż mózgów
Skutki dla kraju kierunku: najczęście są odwrotne, czyli np. podwyższa się podaż pracy i biedni Niemcy są wypierdalani z roboty, płace się obniżają, ale przyjeżdzają przeważnie młodzi ludzie, już po szkołach i zapierdalają za półdarmo. Problemem natomiast jest również adaptacja imigrantów, niepokoje społeczne itp.
VIII.CŁO
Są cła importowe i eksportowe (mało popularne, stosowane np. w krajach mało rozwiniętych o monokulturowej gospodarce - zastępują droższe w stosowaniu podatki)
Cło tranzytowe - opłata za przewożenie danego towaru przez terytorium kraju - rzadko stosowane
Inny podział: cło fiskalne (ma zapewnić dochód) i cło ochronne
Inny podział: cło ad valorem (w zależności od kwoty, procent cła raz np. 10 raz 20%), cło specyficzne (różna kwota w zależności od towaru np. 1zł od tira napojów, 5 zł od tony węgla),
cło mieszane (towar obciążony mieszanie, np. 5zł + 8% od każdej tony)
Spisem poszczególnych warunków jest taryfa celna (taryfa jednokolumnowa, gdy np. cała Unia nakłada takie same cła bez znaczenia od kraju, z którego importowane są towary.)
W większości jednak są preferencje celne, które powodują taryfy wielokolumnowe
Wartość celna towaru = wartość towaru eksportera + koszta transporu („podstawa odpodatkowania”)
Skutki cła na gospodarkę trudne do jednoznacznej oceny (te podstawowe są logiczne)
Mały kraj: wprowadzamy cło, lokalni producenci nie są w stanie (lub nie chcą) przejąć konsumentów co kupowali z zagranicy, więc podnoszone są ceny zarówno zagranicznych (przez cło) jak i krajowych - popyt spada. (wszystko zależy od elastyczności popytu i podaży). W każdym razie krajowi producenci i tak będą produkować więcej i to po wyższej cenie. Zmniejsza się nadwyżka konsumenta. Jest fiskalny efekt cła - korzyści państwa (wielkość importu*cło). Redystrybucyjny efekt cła - korzyści krajowych producentów. Są też straty - wynik „rezygnacji” z handlu międzynarodowego - straty puste, ponoszone przez konsumentów, bez korzyści dla innych podmiotów. To efekt protekcyjny cła - dołączyli producenci skłonni produkować po wyższej cenie. Efekt konsumpcyjny cła - strata konsumentów, którzy po wyższej cenie nie chcą nabywać dóbr. W sumie zatem straty netto są duże i teoretycznie w małym kraju nie opłaca się prowadzić polityki celnej. Ale to jest takie pierdu pierdu
Duży kraj: duża gospodarka, duży popyt - wpływa to wszystko na ceny światowe.
Wszystko podobnie, ale z racji skali występuje również incydencja ceł, czyli poprawa terms of trade cła (efekt terms of trade cła)- przez spadek cen dóbr importowanych poprawia się relacja. Powoduje to, że rachunek zysków i strat w przypadku kraju dużego nie jest taki jednoznaczny zależy od wartości strat pustych i efektu terms of trade cła.
Istnieje dlatego cło optymalne, też zależne od elastyczności. Im większa elastyczność podaży, tym kraj może mniej podnosić cło - zagraniczni producenci są wrażliwi na takie zagrania.
Nieważona i ważona średnia stawka celna - miary stopnia protekcji celnej. Ważne są nie tylko stawki na konkretne towaty, ale również na surowce, półprodukty, bo one świadczą o stopniu rzeczywistej protekcji celnej → narzędzie do badania → efektywna stopa protekcji
Nominalna stopa protekcji - SPn=C/P C-cło w ujęciu pieniężnym P-cena światowa dobra
Efekttywna stopa protekcji Spe=(Wc-W)/W W- krajowa wartość (krajowy dochód) dodana w wolnym handlu Wc-krajowa wartość dodana w warunkach istnienia ceł
Czyli duży wpływ ma tu udział pośrednich dóbr w wartości dobra finalnego, czyli
SPe=(SPnf-SPnk*akf)/(1-akf) SPnf-nominalna stopa protekcji dobra finalnego
Spnk-nominalna stopa protekcji dobra pośredniego akf-udział dobra pośredniego w jednostce dobra finalnego w cenach światowych.
IX.BARIERY POZATARYFOWE
Mechanizm ceł bardzo zbliżony do mechanizmu podatku, ale nawet wysokie cła na towary luksusowe nie niszczą całkowicie handlu - trzeba tylko znaleźć klienta.
Bariery pozataryfowe - 1)opłaty wyrównawcze, podatki na dobra luksusowe, dodatkowe opłaty (np. za czynności administracyjne) → ale opłaty wyrównawcze zabronione przez WTO
2)ograniczenia administracyjne
3)ograniczenia ilościowe, normy techniczne, subsydia eksportu itp.
Ograniczenia ilościowe ma charakter kontyngentu ilościowego - np. bierzemy tylko 20ton towaru
Techniczne ograniczenia → np. licencje importowe , umożliwia uniknięcie konfliktu, który jest możliwy do zaistnienia przy ograniczeniach ilościowych.
Przez wprowadzanie kontyngentu rosną ceny w kraju, przez co produkcja krajowa też rośnie.
Powstaje wtedy renta kontyngentowa. - trafia do eksporterów, importerów, państwa (przez sprzedaż licencji.) Generalnie , ograniczenia ilościowe są mało efektywne, powodują napięcia, straty. Dlatego takie ograniczenia są w większości usuwane.
Dobrowolne ograniczenia eksportu - chce kraj importujący w celu np. ochrony własnego przemysłu. Czemu eksporter się na to godzi? Bo rośnie cena i dostaje to zajebiste pole na wykresie (co przy cłach dostawało państwo). Inicjatorem tego był przemysł samochodowy w Stanach, a Japończycy podnieśli ceny i przygotowali Lexusa specjalnie na rynek amerykański.
Inne ograniczenia: techniczne i sanitarne - czasem absurd → likier ma 18% francuski a nie 25% i już do Niemiec nie mógł wjechać
Inne bariery: zamówienia publiczne (Niemcy kupują Airbusa), wymóg składnika krajowego (wymagamy od producenta żeby np. część komponentów w Polsce lub kupowania części dóbr finalnych w kraju) - > generalnie pojebane, bo może być tak, że jest fabryka japońska w Polsce i produkuje z komponentów z Japonii i Czech - i co kurwa teraz tu jest składnikiem krajowym?
Dlatego jest reguła pochodzenia - coś musi być gdzieś wyprodukowane lub poddane zajebistej obróbce, przez co tworzy wyraźną wartość dodaną.
Subsydia produkcji krajowej - przez to zwiększa się produkcja krajowa (przesuwa się linia podaży krajowej), i maleje udział importu w relacji do popytu. Unia tak subsydiowała rolnictwo, że podaż przewyższyła popyt i były mocne możliwości eksportu.
Subsydium eksportowe - rośnie cena, produkcja i ilość przeznaczana na ekport
Subsydia to nie tylko kasa: mogą to być ulgi, tanie kredyty, ubezpieczenia tych kredytów - generalnie chodzi o zwiększenie konkurencyjności na rynku światowym, bo np. jak wojsko robi zakupy za 50mld na samoloty, to ważne są nie tylko walory techniczne, ale również warunku kredytowania!
Dumping - sprzedaż dobra za granicą po cenie niższej, niż tak uzyskiwana w kraju.
Dumping sporadyczny - chwilowo jest więcej dóbr, producent musi się wyzbyć, więc za granicą robi wyprzedaż
Dumping łupieżczy - trzymamy cenę nawet poniżej kosztów wytwarzania w celu całkowitej eliminacji konkurencji w danym kraju
Dumping stały - międzynarodowa dyskryminacja cenowa - przedsiębiorstwo jest prawie monopolem i leci se w chuja ze wszystkimi (na rynku zagranicznym jest popyt np. bardziej elastyczny) - jest działaniem zakłócającym teorię kosztów komparatywnych.
Dumping jest suabo widziany, dlatego wprowadza się cła antydumpingowe, które mają niwelować różnicę. Prawda jest taka, że o dumping oskarża się często wtedy, kiedy ekporter ma po prostu przewagę.
X.WOLNY HANDEL A PROTEKCJONIZM
Argumenty niesłuszne za protekcjonizmem:
a)zwiększanie zatrudnienia i produkcji - w rzeczywistości prowadzi się do zwiększenia ceł i ograniczenia konsumpcji przy stosunkowo niewielkim wzroście produkcji krajowej
b)konieczna ochrona pracy przed fizolami - błąd, nawet droga praca może być konurencyjna przy odpowiednim wykorzystaniu i optymalizacji, poza tym praca nie jest jedynym czynnikiem, można mieć tańszy kapitał lub ziemie
c)poprawa bilansu handlowego - błąd → nawrót do idei merkantylizmu
d)cło naukowe - różnice w kosztach produkcji mają służyć określeniu kierunków przepływów czynników produkcji
Argumenty słuszne za protekcjonizmem:
a)poprawa relacji wymiennych - przy wprowadzeniu cła przez duży kraj, wpływa to na globalny popyt i ceny spadają, ale istnieje ryzyko odwetu
b)ochrona przemysłu raczkującego - też nie wiadomo, przemysł może przyzwyczaić się i rozleniwić, brakuje motywacji do rozwoju technologii → patrz. Przemsł samochodowy
c)zapewnienie wpływów państwu
d)korekta ułomności rynku - rynki nie są konkurencją doskonałą, zakłócają ten stan rzeczy korzyści np. zewnętrzne i koszty zewnętrzne, np. rząd maksmalizując korzyści i minimalizując koszta wspiera kolej, żeby zapobiec dewastacji środowiska przez samochody.
e)wprowadzanie ceł antydumpingowych
f)wyrównanie subsydiów zagranicznych, względy społeczne, argument kulturowy, bezpieczeństwo kraju
Współczesne argumenty za:
a)strategiczna polityka handlowa - czyli wprowadzamy subsydia i uzyskujemy korzyści kosztem partnera. Założenia: brak doskonałej konkurencji, międzynarodowe przedsiębiorstwa dążą do monopolu, czyli odchodzimy od teorii klasycznych (przy monopolu korzyści ponosimy kosztem partnera zagranicznego) Przykład Boeing vs Airbus - światowy rynek może okazać się zbyt mały, firmy przy wspólnej produkcji mogą ponosić straty - konieczne jest wsparcie rządowe (subsydia)
b)polityka przemysłowa - podwaliny to: strategiczna polityka handlowa i koncepcja dynamicznej przewagi komparatywnej → państwo ma traktować teorię kosztów komparatywnych jako coś, co może być wynikiem prowadzenia danej polityki (Prekursor - Japonia, która po IIWŚ zaczęła twórczo kształtować swój przemysł, kierowała go na właściwe tory).
Sankcje ekonomiczne - ograniczenia rządowe, obliczone na określony efekt → przekonanie, że wywrzemy presję na kraju-partnerze
a)handlowe - zakaz eksportu/importu itp.
b)finansowe - wstrzymanie pomocy zagranicznej, odcięta od preferencyjnych kredytów, zamrożenie wkładów finansowych etc.
Skuteczność zależy od: akceptacji przez społeczność międzynarodową, stopnia uzależnienia gospodarek, zgodności interesu kraju i społeczeństwa kraju, którego sankcje dotykają (np. Irak)
Istnieje zapotrzebowanie bezpośrednie na zasoby naturalne i pośrednie zapotrzebowanie. - czyli w sumie nieużytki, to co ludzie rozpierdalają przy wydobyciu wartościowych surowców
XI.MIĘDZYNARODOWA POLITYKA HANDLOWA
Polityka handlowa - kompromis między wolnym handlem a grupami oczekującymi pewnego rodzaju regulacji/wsparcia/warunków preferencyjnych
Polityka handlowa autonomiczna (jednego kraju) lub konwencyjna (grupy krajów)
Kartel międzynarodowy - porozumienie producentów dotyczącym podziału rynku w celu uzyskania zysku monopolistycznego oraz ew. równego rozłożenia strat w okresie spadku popytu
-najlepszy przykład to szkoki naftowe wywołane przez OPEC Wyjaśnieniem jest tu zwykły wykres monopolu (MC=MR i inne pierdoły). Warunki sukcesu kartelu:
a)niska cenowa elastyczność popytu na dobro - w przypadku ropy ideolo, i tak kurwa muszą jeździć
b)mała elastyczność podaży - czyli kraje kontrolują naprawdę duży udział, nikt zachęcony zyskiem ot tak sobie na rynek nie wjedzie z niższą ceną - w przypadku OPEC było to 80% rynku
c)niewielka grupa producentów/dostawców - to raczej oczywiste. Ważny jest też podobny potencjał produkcyjny, wielkość itp.
Integracja ekonomiczna - proces scalania gospodarek poszczególnych krajów i tworzenia z nich jednego organizmu gospodarczego. Integracja realna - czyli praktyka, bez ustawodawczych ram, e.g. USA i Kanada współpracowały długo przed NAFTA
Formy integracji: strefa wolnego handlu (EFTA,CEFTA), unia celna (Niemiecki Związek Celny),
← nazywa je się preferencyjnymi porozumieniami handlowymi
wspólny rynek, unia ekonomiczna, unia walutowa, unia polityczna
Korzyści i straty z integracji:
a)efekt kreacji handlu - przez znoszenie ceł (w przypadku gdy cena krajowych producentów jest zawyżona w stosunku do światowej) zwiększa się import i konsumpcja, przy spadku udziału krajowych przedsiębiorstw. - działa odwrotnie do cła
b)efekt przesunięcia handlu - różnica taka, że początkowo źródłem importu jest kraj, który nie będzie uwzględiony w unii celnej, ale zasada podobna. Na skalę sukcesu ma wpływ: rozmiar ceł przed unią, cenowa elastyczność podaży i popytu - im większa, tym większa korzyść konsumentów.
Trudno ocenić czy pozytywne efekty kreacji handlu przeważą nad ewentualnymi stratami z efektu przesunięcia handlu. Uniom celnym sprzyja wysoki poziom rozwinięcia, wtedy konkurencja wymusza rozwój. Gdy poziom rozwoju jest mocno zróźnicowany jest lipa.
Długookresowe efekty unii: wpływ powiększenia rynku na skalę produkcji, wzrost efektywności pod wpływem konkurencji, wpływ na wielkość przedsiębiorstw, krzywa uczenia się (?)
Free trade vs cła: rozszerzanie zasięgu dóbr+liberalizacja handlu=korzyść globalna - w tym rozdziale jest wykres zjebanych ścieżek, nic z tego generalnie nie wynika, generalnie chodzi o to, że w integracji ważna jest konsekwencja, plan, i stałe, realne zacieśnianie współpracy i liberalizacja
Zasady liberalizacji: zasada wzajemności (ułatwienie za ułatwienie), System Powszechnych Preferencji Celnych (to akurat było jednostronne ustępstwo wobec krajów rozwijających się), zasada niedyskryminacji, klauzula największego uprzywilejowania (KNU) → czyli wszystkim powinniśmy dawać takie same warunki celne na określone towary, klauzula narodowa → czyli towary zagraniczne traktujemy tak samo dobrze jak własne.
XII.BILANS PŁATNICZY
Bilans płatniczy - zestawienie wszystkich transakcji dokonywanych między rezydentami kraju a zagranicą w danym okresie (roku). W bilinsie saldo ma postać rezerw w walutach wymienialnych.
Zasada podwójnego zapisu - jak w księgowości - zapis po stronie debetowej (-) i kredytowej (+)
Struktura bilansu płatniczego:
1)Bilans obrotów bieżących - uwzględnia międzynarodowe przepływy towarami i usługami, dochody z kapitału i transferów jednorodnych („bieżących” bo nie powodują zoobowiązań na przyszłość)
a)bilans handlowy - jasna sprawa, export-import (saldo obrotów towarowych)
b)bilans usług - też raczej jasne, chodzi głównie o usługi transportowe, turystyczne, bankowe, ubezpieczeniowe itp. (saldo usług)
c)bilans procentów i dywidend - zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy. (saldo dochodów) , czyli np. dywidendy od inwestycji bezpośrednich i odsetki od kredytów i zarobki uzyskane za granicą
d)bilans transferów jednorodnych - jednostronny przepływ dóbr, usług, środków finansowych
(saldo transferów bieżących)
2)Bilans obrotów kapitałowych - zestawienie zakupów i sprzedaży aktywów, zarówno przez sektor prywatny jak i bank centralny → tu już przewidywane są przyszłe zobowiązania
a)rachunek kapitałowy - bezzwrotne transfery kapitałowe na finansowanie środkół trwałych, umorzenia długu i zbywanie aktywów niefinansowych (np. praw autorskich)
b)rachunek finansowy - trzy grupy aktywów i pasywów → inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe oraz inne inwestycje (np. kredyty zagraniczne uzyskane przez rezydentów kraju). Są jeszcze pochodne instrumenty finansowe (transakcje futures, forward, swap i opcje)
3)Bilans obrotów wyrównawczych - (oficjalne aktywa rezerwowe) - uwzględnia zmiany stanów rezerw dewizowych i takie tam rzeczy.
Transakcje autonomiczne - zawierane bez względu na stan bilansu płatniczego, motyw tylko ekonomicznych
Transakcje wyrównawcze - mają wyrównać stan bilansu
Równowaga Bilansu Płatniczego - kiedy autonomiczne równoważą się, a wyrównawczych nie ma
Równowaga rzeczywista - przez dłuższy czas utrzymywana bez ingerencji państwa
XII.KURS WALUTOWY I RYNEK WALUTOWY
Kurs walutowy - cena jednej waluty w drugiej walucie
Kurs efektywny - kurs średni ważony w stosunku do głównych innych walut (jeżeli chodzi o udział eksporu i importu)
Rynek walutowy - międzynarodowy rynek, gdzie dokonywane są przepływy walut między krajami
Transakcje spekulacyjne - zakup/sprzedaż waluty w celu ugrania czegoś na spreadzie
Transakcje hedingowe - celem jest uniknięcie ryzyka
Aprecjacja/Deprecjacja ble ble pierdu śmierdu
Kurs bieżący (spot exchange rate) Kurs terminowy (forward exchange rate) - ceny dwóch rynków: transakcji bieżących i transakcji terminowych
Rynek transakcji bieżących (spot market) - kupno/sprzedaż z myślą o natychmiastowej dostawie - w praktyce strony stawiają do dyspozycji waluty w terminie max. 2 dni
Rynek transakcji terminowych (forward market) - termin na ogół 30, 90 lub 180 dni, różnica między kursami spot i forward to dyskonto (jeżeli kurs forward jest niższy od bieżącego) lub premia (jeżeli jest wyższy)
premia(dystkonto)=(kurs terminowy-kurs bieżący)/kurs bieżący * 100%
Transakcje arbitrażu procentowego - transakcje zakupu i sprzedaży aktywów z zamiarem osiągnięcia zysku z różnic w stopie procentowej, występującej między poszczególnymi krajami
ubezpieczony - gdy ubezpieczymy się również odpowiednią transakcją na rynku transakcji terminowych
Transakcje spekulacyjne - głównie na rynku forward, wyróżniamy
spekulację stabilizującą (zakupy waluty, której kurs spada, spekulacyjna sprzedaż waluty, której kurs rośnie) lub spekulację destabilizującą (analogicznie - np. zakup waluty, której kurs rośnie)
XIV.USTALANIE POZIOMU KURSU WALUTOWEGO
Poziom kursu ustalany jest przez mechanizm popytu i podaży - te z kolei zależą od bieżacego stanu gospodarki (zmiana cen, PKB i stóp procentowych) i oczekiwań kursowych (tych spekulacyjnych i wynikających z długookresowych tendencji gospodarczych:zmiany wydajności pracy,stanu bilansu obrotów bieżących,postępu technicznego itp.)
Wzrost PKB a kurs walutowy - ważne tu są nie same cyferki, a różnice we wzrostach między dwoma podmiotami - czyli jeżeli w USA będzie wzrost a w EU nie, to dolar osłabnie - bo ze względu na większy rozwój w Stanach wzrośnie popyt na towary i usługi w Eurolandzie - zwiększy się podaż dolarów a popyt na nie pozostanie niezmieniony. Czyli np. jakby było 1$=1Euro, to teraz będzie 1$=0,9Euro. Sytaucja działa analogicznie w drugą stronę.
Dynamika importu jest w większości wyższa od dynamiki wzrostu. (o ile państo za bardzo nie działa polityką handlową) - bo raz, że trzeba sprowadzać surowce (import zaopatrzeniowy) itp. na nadążenie za większą produkcją a dwa, że wzrasta również apetyt konsupcyjny i inwestycyjny społeczeństw - zagraniczne samochody, wycieczki etc. CZYLI szybki wzrost gospodarczy prowadzi do deprecjacji pieniądza krajowego. Nie zawsze tak jest, bo może poprawiać się technologia produkcji, wydajność etc., ale jest taka tendencja.
Zmiana stóp procentowy a kurs walutowy: ważna jest realna a nie nominalna stopa procentowa.
Wyższa stopa (w porównianiu do innych krajów) powoduje aprecjację narodowej waluty, ze względu na zwiększony popyt na nią - zagraniczni inwestorzy chcą ładować hajs w nasze obligacje, lokaty - przepływa kapitał krótko i średnioterminowy.
Zmiana poziomu cen a kurs walutowy: ceny w Eurozonie rosną, więc rośnie popyt na bardziej konkurencyjne dobra amerykańskie - rośnie też popyt na dolary → dolar aprecjonuje. Sytuacja działa odwrotnie w ten sam sposób.
Parytet siły nabywczej - narzędzie odpowiadające na pytanie: czy zmiany kursu walutowego postępują zgodnie ze zmianami cen
Absolutny parytet siły nabywczej - KW ba=Pa/Pb KW ba - kurs waluty kraju B wyrażony w walucie kraju A. Generalnie zakładamy prawo jednej ceny - czyli przy przyjęciu braku barier handlowych i kosztów transportu, identyczne dobra powinny kosztować tyle samo na całym świecie
Ale w rzeczywistości tak nie jest - bo dobra w sumie nie są identyczne, mają różne znaczenie dla zaspokajania potrzeb. Prawo spełnia to złoto - dobro jednolite, wszędzie podobne funkcje. Dlatego Parytet Siły Nabywczej dlatego przeważnie jest liczony za pomocą koszyka dóbr, nie pojedynczego dobra - wyjątek → BIG MAC Index - czyli kraje w których burger jest droższy niź w USA mają przewartościowane waluty, czyli kurs dolara w walutach krajowych jest zbyt niski.
Problem - jak stworzyć globalny koszyk dóbr? Przecież w zależności od kraju/kontynentu konsumenci mają diametralnie różne preferencje. Poza tym niektóre sektory są dotowane przez państwo, co też zaburza prawdziwość. Dlatego jest względny parytet siły nabywczej:
KW ba1=KW ba0 * (Pa1/Pa0 : Pb1/Pb0) → ten wzór koncentruje się na różnicy w tempie zmian cen, nie na bezwzględnej różnicy.
Inne czynniki wpływające na kurs walutowy: 1)długookresowe tendencje, czyli np. czynniki powodujące zmiany w ogólnym popycie na dane dobro.
2)wszystko co wpływa na dopływający kapitał, np. zmniejszenie ryzyka → czynniki polityczne
Przykłady oczekiwań inwestorów:
a)rząd US chce ograniczyć inflację - dolar aprecjonuje, bo Stany staną się dobrym kierunkiem na lokowanie kapitału (zwiększy się popyt na dolary)
b)ekspansywna polityka podatkowa US - może spowodować wzrost (kurwa od kiedy, ale tak jest w ksiąźce), więc dolar się zdeprecjonuje, bo amerykańce będą kupować zagraniczne waluty żeby inwestować hajs
c)wygrywawają demokraci - kurs dolara deprecjonuje, bo przez prosocjalną politykę, rząd zwiększy deficyt, więc również inflację
d)niepokoje w rejonie - kurs też deprecjonuje
e)ogólne spekulacje na temat zmiany kursów
XV.AUTOMATYCZNY MECHANIZM DOSTOSOWAWCZY
Mechanizm dostosowawczy - deficyt/nadwyżka bilansu płatniczego nie może być utrzymywany w nieskończoność, jest mechanizm przywracający równowagę (ekonomiczny). Państwo natomiast stosuje politykę dostosowawczą.
Cenowy mechanizm dostowawczy (w warunkach stałych kursów) - odnosi się do systemu waluty złotej, więc kurs określony jest przez relację walut do złota, ilość hajsu jest wynikiem ilości złota, deficyt bilansu płatniczego pokrywany jest transferem złota.
Następuje następująca sekwencja w przypadku deficytu bilansu:
1)Jest deficyt - złoto odpływa → zmniejsza się ilość pieniędzy → spadają ceny krajowe (deflacja) → wzrost eksportu i spadek importu → bilans się wyrównuje
2)Anlagicznie w przypadku gdy nadwyżka jest stanem wyjściowym
Ilościowa teoria pieniądza jest ściśle związana z tym mechanizmem, dyskredytująca merkantylizm (gdyż wzrost ilości złota prowadzi do ciągłego wzrostu cen) Równanie:
MV=PQ M-podaż hajsu V-współczynnik cyrkulacji P-indeks cen Q-wielkość produkcji
Cenowy mechanizm dostosowawczy (w warunkach kursów płynnych) - w wyniku deficytu bilansu cena waluty krajowej deprecjonuje, więc poprawiają się warunki eksprtu. W sumie zatem sytuacja może tak powrócić do równowagi. W wyniku nadwyżki, kurs aprecjonuje. Więc poprawiają się możliwości importu a pogarszają eksportu. Sytuacja też powinna w ten sposób wrócić do równowagi. - trzeba jednak w tych przypadkach pamiętać o tym, że podaż i popyt na daną walutę wcale nie muszą reagować równomiernie. Gdy cenowa elastyczność popytu na eksport oraz popytu na import jest mała to cięzko doprowadzić do równowagi. Gdy w punkcie wyjścia mamy deficyt oznacza to mocną deprecjację waluty narodowej.
Warunek Marshalla-Lernera (odnoszący się do bilansu handlowego) - deprecjacja waluty kraju może doprowadzić do przywrócenia równowagi, gdy suma cenowej elastyczności popytu na eksport i import jest większa od 1. Gdy suma=1 to deprecjacja nie ma wpływu, gdy suma <1 to deprecjacja prowadzi do pogorszenia deficytu. → czyli większe szanse ma kraj, którego import i eksport zdominowane są przez towary o dużej elastyczności (bo ogólny wskaźnik elastyczności jest sumą ważoną poszczególnych pozycji). Deprecjacja prowadzi do wzrostu cen dóbr importowych.
Ceny wewnętrzne też rosną, bo odchodzi się od importu, więc producenci krajowi mają okazję np. samochód przed deprecjacją kosztował 120tys, po 150tys., więc teraz oni mogą produkować za 135 tysi.
Dochodowy mechanizm dostosowawczy - uwzględnia w rozważaniach PKB
Y=C+S, D=C+I D-wydatki więc I=S
Krańcowa skłonność do konsumpcji (współczynnik c od Pacho) - KSK=dK/dY
czyli np. KSK=0,6 , więc C(Y)=40+0,6Y ← gospodarka zamknięŧa. Występują efekty mnożnikowe.
Mechanizm mnoźnikowe (w gospodarce zamkniętej) - wsþółczynnik określający całkowity wpływ jednej zmiennej ekonomicznej na drugą, której jest składnikiem
np. dI=dO=k * dY k=dY/dI k-mnożnik w gospodarce zamknięte
k=dY/(dY-dC)=1/(1-dC/dY)=1/(dO/dY)
Równowaga w gospodarce otwartej - postać funkcyjna równowagi I+Ex=S+Im, czyli skoro I=S to Ex=Im, więc Ex-Im=S-I lub Im-Ex=I-S czyli równowaga jest kiedy:
a)nadwyżka eksportu nad importem jest równa nadwyżce oszczędności nad inwestycjami
b)deficyt bilansu handlowego jest razem z nadwyżką inwestycji nad oszczędnościami
Równanie może mieć postać dI+dEx=KsS*dY+KsIm*dY
KsS-krańcowa skłonność do oszczędzania KsIm-krańcowa skłonność do importu
gdy dEx=0 to dI=dY(KsS+KsIm), więc mnożnik dY/dI wynosi
k=1/(KsS+KsIm) lub k=1/(1-KsK+KsIm) → założeniem jest to, że mnożnik inicjucje przyrost inwestycji. Mnożnik jest wprost proporcjonalny do skłonności do konsumpcji oraz odwrotnie proporcjonalny do skłonności do importu. Równowaga występuje w momencie przecięcia dwóch krzywych S-I oraz Ex-Im, przyrost dochodu (wywołany eksportem, nie inwestycjami) uwzględniając mechanizm mnożnikowy to dY=1/(KsIm+KsO) * dEx , natomiast przyrost mnożnikowy ze względu na wzrost inwestycji to dY=1/(KsIm+KsS) * dI
Międzynarodowe konsekwencje działania mechanizmu dochodowego
Wzrost dochodu kraju A, powoduje wzrost importu kraju A oraz wzrost eksportu kraju B - w konsekwencji wzrost dochodu w kraju B → czyli jest to takie koło np. jest wzrost dochodu w Niemczech, wzrost importu Niemiec, wzrost eksportu Polski, wzrost dochodu w Polsce, wzrost importu Polski, wzrost eksportu Niemiec, wzrost dochodu w Niemczech...
Monetarny mechanizm dostosowawczy - założeniem jest ścisłe połączenie sytuacji w bilansie płatniczym z równowagą podaży i popytu na pieniądz. Popyt na pieniądz: Md=Y*P/r
Baza monetarna - pieniądze trzymane przez ludność, banki oraz depozyty w BC
Mnożnik kreakcji pieniądza - relacja między przyrostem ilości pieniądza a przyrostem bazy o jednostkę. Równanie podaży Ms=(K+Z)*m K-krajowy składnik bazy monetarnej Z-zagraniczny składnik m-mnożnik kreacji pieniądza
Sterylizacja - polityka władz monetarnych mająca na celu niedopuszczenie do wpływu sytuacji w bilansie płatniczym na podaż pieniądza na rynku krajowym
Mechanizm uzyskiwania równowagi - kurs stały:
1)nadwyżka podaży pieniądza - zwiększone wydatki → wzrost wydatków powoduje wzrost cen krajowych → zwiększony import, zmniejszony eksport - powstaje deficyt bilansu → zmniejszone rezerwy walutowe → zmniejszona baza monetarna i podaż pieniądza → zmiejszenie wydatków → obniżka cen krajowych → wzrost eksportu i spadek importu przywracają równowagę
Mechanizm uzyskiwania rówowagi - kursy płynne:
2)nadwyżka podaży-większe wydatki → wzrost importu-powstanie deficytu → deprecjacja waluty → wzrost cen → wzrost popytu na pieniądz → równowaga między popytem a podażą przywrócona
XVI.POLITYKA DOSTOSOWAWCZA
Zarówno równowaga zewnętrzna jak i równowaga wewnętrzna są celami polityki gospodarczej państwa. Mechanizmy dostosowawcze niczym nieskrępowane bywają bardzo niebezpieczne i rodzą problemy - np. jak kraj ma deficyt bilansu to musi przypłacić zmniejszenie importu, zmniejszeniem poziomu dochodu. A co jeżeli już boryka się z dużym bezrobociem? Albo jak kraj ma nadwyżkę bilansu i musi wzmocnić eksport - co kiedy już w pełni wykorzystał swoje wolne moce wytwórcze → przypłaca inflacją. Dlatego Państwo czasem może być skrępowane w kwestii polityki pieniężnej, w przypadku ścisłemu podporządkowaniu się automatycznym mechanizmom, państwo traci część kontroli.
Narzędzia polityki dostosowawczej
1)polityka zmiany wydatków (dochodowa)
a)polityka pieniężna - operacje wpływające na podaż pieniądza , np.może być taka sytuacja
jest pogorszenie bilansu → polityka drogiego pieniądza:podnosimy stopę i maleje podaż → spadają inwestycje → spada dochód Y, bardziej niż I przez działanie mnożnikowe → spada import → bilans się poprawia | tak samo na rynkach kapitałowych - wahania podaży pieniądza przez co również stopy procentowej, powodują podobne sekwencje
b)polityka fiskalna - restrykcyjna lub ekspansywna → też powoduje sekwencje zdarzeń
2)Polityka przesywania wydatków - przesuwanie części wydatków z dóbr krajowych na zagraniczne i/lub odwrotnie, np. występuje deficyt bilansu, więc chcemy przesunąć z importu na zakupy krajowe
a)polityka kursowa - świadome wpływanie na kurs walutowy, czyli interwencje na rynku walutowym dewaluacja, rewaluacja → w systemie stałych kursów; aprecjacja, deprecjacja → w systemie kursów płynnych
b)polityka wybiórczego przesuwania wydatków - narzędzia stosowane selektywnie
-ograniczenia handlowe - największe możliwości przy monopolu handlu zagranicznego (państwo kontroluje wszystko)
-ograniczenia dewizowe - ograniczenia do niektórych podmiotów lub do niektórych tytułów - skrajna sytuacja gdy jest monopol walutowy państwa
-ograniczenia przepływu kapitału - ograniczenia na niektóre rodzaje z myślą o przywróceniu równowagi bilansu płatniczego , np. zakaz wywozu kapitału
Y=C+I+G+Ex-Im C+I+G-absorbcja krajowa A NX-bilans handlowy B więc
Y=A+B B=Y-A, czyli gdy absorpcja krajowa jest większa od dochodu, to mamy ujemny bilans handlowy. Gdy spełniony jest warunek Marshalla-Lernera to dewaluacja spowoduje przywrócenie równowagi. Gdy moce wytwórcze są w pełni wykorzystane konieczne są inne zagrania, nie tylko sama dewaluacja.
Stan najbardziej pożądany = zarówno równowaga wewnętrzna jak i zewnętrzna, ale taki stan jest praktycznie niemożliwy do uzyskania. Jest diagram Swana uwzględniający 4 możliwe sytuacje
1.Bezrobocie i nadwyżkę bilansu 2.Inflację i nadwyżkę bilansu 3.Inflację i deficyt bilansu 4.Bezrobocie i deficyt bilansu. Wykres uwzględnia Krzywą Równowagi Zewnętrznej - KRZ Krzywą Równowagi Wewnętrznej - KRW oraz Kurs walutowy i wydatki.
XVII.MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY
Międzynarodowy system walutowy - zespół zasad, procedur, instrumentów i instytucji niezbędnych do wykonywania płatności międzynarodowych
System waluty złotej - było na historii, finansach międzynarodowych...
System waluty sztabowo-złotej - ble ble
System z Bretton Woods - przyczyny: bolesne doświadczenia kryzysu lat 30. i załamanie handlu światowego uświadomiły potrzebę ustalenia ram całej światowej gospodarki. Powołano MFW oraz BŚ. Wymienialność na złoto obligatoryjna tylko wobec dolara - reszta walut na złoto mogły być wymieniane po zamianie na dolary. W USA ta wymienialność nie dotyczyła obywateli ale inne banki centralne. Kursy sztywne +/- 1% od parytetu ustalonego w złocie lub dolarach - na te cele były pożyczyki od MFW.
System nie był idealny. Zapewniał w miarę stabilność kursów, ale nie zapewniał odpowiedniej podaży płynności międzynarodowej i środków przywracania równowagi bilansu płatniczego - ale to było winą nie samego mechanizmu lecz ogólnej sytuacji. Po prostu podaż złota za słabo rosła, a pozycja USA na arenie międzynarodowej malała. Podaż rosła o 2%, a handel o 7%. Była zimna wojna, Stany w chuj inwestowały i nie miały tyle hajsu. Ponadto była wyższa stopa procentowa w Europie - powstało pojęcie eurodolarów - czyli wkłady bankowe w Europie denominowane w dolarach.
Współczesny system walutowy: SDR (specjalne prawa ciągnienia) - prawo do zaciągania specjalnego kredytu na swoim rachunku w MFW. SDR - jest średnią ważoną dolara, euro, jena i funta brytyjskiego - w ten sposób zwiększono podaż światowego pieniądza, był to pieniądz międzynarodowy. SDR był jakby środkiem wymiany na walutę w danej chwili potrzebną w danym kraju - po prostu ci co mieli pożyczali tym co nie mieli za SDRy (jednostkę rozliczeniową). W 1971 poszerzono tunel +/- 1% do 2,25% (porozumienie smithoniańskie), ale kraje EWG zdecydowały się trzymać węższe kryterium tylko wobec siebie. Zasad funkcjonowania „węża walutowego” określał Raport Wernera. W 1976 na Jamajce zmieniono zasady działania MFW. Powstał
system kursów walutowych płynnych kierowanych: czyli jest płynny, ale banki centralne zachowują prawo do interwencji na rynku walutowym. Rodzaje polityki kursów:
a)brak własnej waluty - Czarnogóra, Panama
b)izba walutowa - zoobowiązanie się danego kraju do wymiany wybranej waluty obcej po sztywnym kursie
c)kursy sztywne - cel: strabilne transakcje handlowe d)kurs płynny w paśmie wahań
e)kurs pełzający (w paśmie wahań) - co jakiś czas dokonowywane ścisle określone korekty w stosunku do wybranych czynników
f)kurs płynny kierowany - stabilne warunki + system rynkowy
g) kursy płynne - USA, Japonia, Kanada, Brazylia → bo rola handlu zagranicznego jest nieduża (taaa, szczególnie w Japonii), więc skłonność do importu też jest relatywnie niewielka - w takim wypadku więcej szkody zrobiłby szok zewnętrzny przy stałych kursach. Poza tym kraje chciały się ochronić przed kapitałem krótkoterminowym - przy płynnych kursach nie ponoszą kosztów obrony kursu h)system współpracy w części krajów Unii Europejskiej: - cała wyjebana tabelka z datami, info o kryteriach konwergencji i inne pierdoły
XVIII.HANDEL MIĘDZYNARODOWY A ROZWÓJ GOSPODARCZY KRS
Brak konkretnego kryterium - kraje nienależące do OECD, PKB na mieszkańca to wszystko jest mało sprawiedliwe. Teoria zależności - zależność zacofania wobec stopnia uzaleźnienia gospodarczego od krajów bogatych (co jest konsekwencją zależności politycznej.)
Teoria zubażającego wzrostu - spadek dobrobytu kraju zwiększającego eksport
Teoria Prebischa - w długim okresie następuje następuje stałe pogarszanie relacji cenowym surowców mineralnych i artykułów rolnych w stosunku do dóbr przemysłowych. Efektem jest stałe pogarszanie się terms of trade eksportera nisko rozwiniętego. Powstało pojęcie ekonomii rozwoju.
Teoria ta wpłynęła rzeczywiście na światową gospodarkę. Dlatego teraz np. kraje afrykańskie chcą stabilizacji cen stosując międzynarodowe porozumienia towarowe - np. na rynku cyny, cukru, kawy i kakao. Powstały również kwoty eksportowe - cel cenowy, którzy eksporterzy zamierzają osiągnąć na nadchodzący okres - dzięki prognozom można oszacować konieczną podaż.
Zapasy buforowe - przy współdziałaniu krajów eksportujących i importujących. Tworzy się specjalny fundusz wyposażony w hajs i surowiec, który stabilizuje rynek przez np. skupy interwencyjne.
Kontrakty wielostronne - eksporterzy wyznaczają swoją cenę minimalną, importerzy swoją cenę maksymalną. Generalnie sukces wszystkich tych działań przytoczonych jest raczej średni, działa krótkoterminowo - ceny nadal bardzo się wahają, reszta świata nadal dyma Afrykę na surowce. Wskaźniki terms of trade KRS przez to bardzo fluktuują.
Strategia antyimportowa - zmniejszenie uzależnienia kraju od importu artykułów przemysłowych przez podjęcie ich produkcji na miejscu
Strategia proeksportowa - popieranie rozwoju produkcji artykułów przemysłowych z przeznaczeniem na eksport. Przekonanie, że odejściu od niekorzystnego eksportu surowca powinien towrzyszyć równieź rozwój technologii.
UNCTAD - specjalna konferencja ONZ poświęcona krajom rozwijającym się
XIX.KRYZYS ZADŁUŻENIOWY I MOŻLIWOŚCI JEGO ROZWIĄZANIA
Kryzys zadłużeniowy - olbrzmi wzrost zadłużenia międzynarodowego, wzrost kosztu obsługi długu, załamanie dopływu kapitału do krajów zadłużonych i związany z tym transferów zasobów do krajów wierzycielskich. Mania na zadłużanie rozpoczął się w latach 1970-1980, przez KRS oraz Kraje Socjalistyczne. Po czasie nastąpiła zmiana struktury - zadłużał się sektor publiczny, hajs dawały banki komercyjne z zagranicy.
PRZYCZYNY: za najważniejszą przyczynę uznaje się wzrost cen ropy naftowej. Nawet kraje eksporujące jak Nigeria dostały po dupie, bo wzrosła ich wiarygodność i też brali pożyczki na lewo i prawo. Ponadto pogorszyła się relacja cen artykułów eksportowanych i importowanych przez kraje dłużnicze. Inna przczyna: duże wahania stóp procentowych - realna stopa procentowa była czasem nawet ujemna, a potem drastycznie wzrosła. Kolejna przczyna: zmiany tempa wzrostu gospodarczego w krajach uprzemysłowionych
ZAGROŻENIA:
1)Ogromne obciążenie krajów dłużniczych kosztami obsługi długu, skutki społeczne
2)Negatywny wpływ na dynamikę wzrostu światowej gospodarki
MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZANIA:
generalnie chodzi o możliwie łagodne, stabilne warunki spłaty i możliwość odzyskania pożyczonego hajsu. W grę wchodzą częściowe umorzenia czasem itp. Są też transakcje konwersji długu - sprzedaż lub zamiana długu na międzynarodowym rynku - debt for debt , debt for capital (za udział w firmie), debt for commodity (za towary), debt for nature (za hajs na naturę)
XX.WSPÓŁCZESNE KRYZYSY FINANSOWE
PRZYCZYNY: zwiększona mobilność kapitału w skali świata, liberalizacja międzynarodowych rynków finansowych
Główne postaci kryzysu finansowego:
KRYZYS WALUTOWY: gwałtowne i niespodziewane załamanie kursu waluty danego kraju oraz jego rezerw walutowych, bardzo często związane ze znacznym wzrostem stopy procentowej. W reżimach walutowych załamanie następuje po dużym wykorzystaniu rezerw dewizowych w celu obrony kursu. W systemie całkowicie płynnym tak nie jest. Przyczyną może być atak spekulacyjny
KRYZYS BANKOWY: system bankowy nie jest w stanie wypełnić swojej funkcji kredytowej ; przyczyny → złe kredyty, spadek wartości aktywów, upolitycznienie banków, gwałtowne załamanie kursu waluty
KRYZYS ZADŁUŻENIA ZAGRANICZNEGO: ble ble
KRYZYS SYSTEMU FINANSOWEGO: ble ble
Problemy z oceną: co uznać za kryzys? Objawy czasem można wpisać do kilku kategorii.
Koncepcje teoretyczne
KRYZYS PIERWSZEJ GENERACJI - najprostszy model, nacisk na sferę walutową, fiskalną i monetarną → deficyt może być finansowany przez zmianę podaży pieniądza, zmiejszenie wysokości rezerw dewizowych. Gdy deficyt jest mniejszy niż popyt na pieniądz krajowy, ma miejsce przyrost rezerw walutowych, ale zwiększanie deficytu sprawi, że popyt na walutę krajową zostanie zaspokojony. Wtedy rezydenci będą chcieli kupować waluty zagraniczne i spadnie ilość dewiz. W przypadku kursu stałego oznacza to jego upadek.
WNIOSKI: błędna polityka ekonomiczna jako główna przyczyna kryzysu, masowa wyprzedaż danej waluty może być skutkiem przemyślanych działań, nie spekulacji oraz niespójna trójnica - państwo nie może jednocześnie realizować celów: swobody przepływu kapitału, niezależnej polityki pienięźnej i stabilnych kursów walutowych.
KRYZYS DRUGIEJ GENERACJI - odejście od twierdzenia, że polityka fiskalna i monetarna prowadzona w warunkach sztywnego kursu musi doprowadzić do załamania waluty - dzieje się tak w wyniku ataku spekulacyjnego. Dobrym przykładem jest sytuacja w ESW w latach 90. Obowiązywał jeszcze wtedy wąż walutowy. Niemcy w roku 1992 trzymali bardzo wysokie stopy procentowe, które powodowały wysoki kurs. Chcieli w ten sposób ograniczyć inflację, którą mogły powodować wydatki na zjednoczenie. Inne kraje też przez to miały wysokie kursy, a było im to nie na rękę - bo chciały eksport, bo chciały walczyć z bezrobociem itp. itd. Doszło w wtedy do ogromnego ataktu spekulacyjnego, w efekcie wąż walutowy został rozwiązany.
KRYZYS TRZECIEJ GENERACJI (model eklektyczny) - Azja 1997 - nic generalnie nie wskazywało na kryzys → kursy w ryzach, umiarkowane bezrobocie, inflacja ok.
Przyczyny: nasycenie rynku światowego, deprecjacja Jena wobec dolara - Japonia stała się bardziej atrakcyjna w porównianiu z innymi krajami z Azji, poza tym konkurencja z Chin doszła ← drugorzędne sprawy. Ważniejsze → pokusa nadużycia (przyjmowano np. za pewnik, że Korea PŁD nie pozwoli upaść narodowym konglomeratom, banki preferowały klientów, którzy jakby co mogli liczyć na pomoc państwa), efekt domina, koncepcja kryzysów bliźniaczych (krótkookresowe zadłużenie systemu w walutach zagranicznych przekracza krajowe zasoby walut, co powoduje dwa kryzysy: walutowy i bankowy. Sprzyjają temu niemożność zaciągania zoobowiązań za granicą za pomocą waluty krajowej oraz występowanie pokusy nadużycia), efekt owczego pędu
XXI.WYZWANIA GLOBALIZACJI
JAKIEŚ PIERDOŁY