Organizacja bibliotek szkolnych i pedagogicznych
Tematyka:
Krótka historia bibliotek szkolnych
Uwarunkowania prawne funkcjonowania bibliotek szkolnych
Organizacja wewnętrzna biblioteki szkolnej
Pracownicy bibliotek
Biblioteki pedagogiczne- historia, uwarunkowania prawne funkcjonowania, współczesna organizacja
Lektury:
Biblioteki szkolne:
Jadwiga Andrzejewska Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka t.1Oorganizacja biblioteki
Marcin Drzewiecki współczesna biblioteka szkolna Warszawa 1990
Biblioteki szkolne i pedagogiczne w Polsce W-wa 1991 cz2
Danuta Saniewska Vademecum nauczyciela bibliotekarza2007
Hanna batorowska, Kamińska-Czubała Szkolne centrum informacji
Wytyczne ILFA UNESCO biblioteki szkolne Warszawa 2003
Biblioteka szkolna w dyskursie edukacyjnym
Wykład I 5.10
W wieku 11 przy katedrach organizowano szkoły katedralne w których kształcono przyszłych duchownych,
Istniała biblioteka przy takiej szkole w Gnieźnie
Wiarygodne źródła pochodzą z 1101 i 1110 (inwentarze)
W wieku 12 i 13 szkoły były prowadzone przy kolegiatach, dla ich potrzeb gromadzono zbiory
Np. w Kaliszu i Wrocławiu
Szkolnictwo parafialne- rozwijały się dość intensywnie w wieku 13, wyznaczono kanony dla szkół parafialnych na synodzie w Budzie.
1421- Beszowa rycerska - 36 pozycji
Po 1400 zaczęto gromadzić biblioteki przy kolejnych kolegiach
Biblioteka Collegium Maius- stawała się główną biblioteką uczelnianą
Już w 1429 w statutach uczelni zapisano powołanie 2 kustoszy, którzy mieli opiekować się biblioteką, mieli być wybierani co rok
1538- ustanowiono płatne stanowisko kustosza
1559- Benedykt.. ustanowił fundację na zakupy książek
W wieku 16 zaczyna się organizować szkolnictwo świeckie na średnim poziomie
Gimnazja (głównie) organizowały swoje biblioteki
Akademia Lubrańskiego w Poznaniu (szkoła niezależna od kościoła)
1593- akademia Zamojska posiadała bibliotekę niezależną od pałacowej
Szymon Szymonowic- pełnił funkcję bibliotekarza biblioteki Zamojskiej, ofiarował bibliotece swoje zbiory
Ważną rolę odegrały biblioteki przy gimnazjach organizowane przez przedstawicieli innych wyznań
1594- założenie gimnazjum toruńskiego. Biblioteka organizowana z inicjatywy burmistrza Torunia. Biblioteka powstała ze scalenia księgozbioru dawnej rady miejskiej i klasztoru… w bibliotece tej pracował U. Shober? i organizował ją na wzór biblioteki w Leidzie. Biblioteka miała prawo do egzemplarza obowiązkowego druków toruńskich.
Gimnazja we Wrocławiu (luterańskie)
W Gdańsku (1558) z biblioteką w Elblągu
Ośrodek w Pinczowie- M. Oleśnicki roztaczał pieczę nad biblioteką (kalwini)
Biblioteki szkolne były przede wszystkim gromadzone dla nauczycieli
Akademia Rakowska (arianie)
Leszno- gimnazjum założone przez Braci Czeskich
Sieć kolonii Akademii Krakowskiej, gromadzi się zbiory biblioteczne
W końcu wieku 16 zaczynają funkcjonować szkoły jezuickie (lata 60)
Kolegium w Braniewie (jezuickie)- największa biblioteka
Kolegium w Wilnie (158?)- wykształcił się z niego uniwersytet wileński
Wiek 17
Zakon pijarów zaczął organizować kolegia, od nich wyszła inicjatywa reformy szkolnictwa
S. Konarski w 1740 Collegium Nobilium
W CN wprowadzono nowe zasady nauczania, które stopniowo ogarniały całe szkolnictwo pijarskie.
Konarski wprowadził nowe przedmioty nauczania (języki nowożytne, j. polski, geografia, historia, arytmetyka)
Biblioteka: uczniowie powinni samodzielnie poznawać wiedzę, kładł nacisk na samodzielną i krytyczną lekturę tekstu. Biblioteka była otwarta w wyznaczone dni i godziny, była to biblioteka dla uczniów pod kontrolą nauczycieli. Zbiory były systematycznie powiększane. Nadzór nad biblioteką szkolną był na równi z nadzorem nad szkoła.
Biblioteka szkoły rycerskiej (powołana przez S. A. Poniatowskiego)- biblioteka specjalistyczna, liczyła ok. 10 tys. dzieł.
Powołanie do życia Komisji Edukacji Narodowej (14.10.1773)
Zadanie nadzoru i zreformowania bibliotek szkolnych w obrębie reorganizacji szkół.
48 szkół wojewódzkich i wydziałowych dwóch akademii
Biblioteki były tylko w 32 szkołach średnich, polecano spisywać inwentarze zbiorów, zabierano dublety
Troska o zbiory, problem pomieszczeń bibliotecznych
Ustalano, kto będzie miał kontrolę nad biblioteką.
Biblioteki szkół wojewódzkich miały pełnić funkcję bibliotek publicznych.
Organizacja nadzoru nad bibliotekami, sieci bibliotek szkolnych miała charakter ogólnokrajowy, centralistyczny
Wykład II 12.10
1795- KEN zostaje rozwiązany
Lata po 3 rozbiorze
Zabór pruski
Zamykano ogólne szkoły średnie, w ich miejsce otwierano szkoły miejskie dla kształcenie „robotników”
W warszawie zostaje w 1804 utworzone liceum królewskie, jego biblioteka staje się stopniowo coraz ważniejsza, włączono do niej bibliotekę rycerską, zakupiono dublety z biblioteki berlińskiej
S. Linde- maił ambicję stworzenia z tej biblioteki przodującej w warszawie i oddania jej użytkowi publicznemu
1815- Zostaje powołana izba edukacyjna, jako organ zajmujący się problemami oświaty ze S. Kostką-Potockim
Kontynuacja działań KEN
W 1808 został wydany akt: „urządzenie szkół miejskich i wiejskich elementarnych”
Dużą wagę przywiązywano do organizacji szkolnictwa średniego: szkoły departamentowe, wydziałowe, podwydziałowe, elementarne
W 1812 IE wydała: „Wewnętrzne urządzenie szkół departamentowych”
Nakaz organizacji biblioteki, jest przeznaczona dla nauczycieli, mogą z niej korzystać uczniowie starszych klas
Dodano rejestr książek, które powinny znaleźć się w bibliotece(230), zasady korzystania z biblioteki
1815
powstaje Królestwo kongresowe
Polskie władze administracyjne
KRWRiOP- komisja rządowa wyznań religijnych i oświecenia publicznego
Na czele ksiądz S. Potocki
1820- Wydano „wewnętrzne urządzenie szkół wojewódzkich”
Ma przygotowywać do uniwersytetu
Urządzenie biblioteki i archiwum szkoły
Rejestr książek, które mają się znaleźć w szkole
1830- na terenie Królestwa Kongresowego było 15 szkół wojewódzkich (6 klas), 18 wydziałowych (4 klasy), 3 podwydziałowe=36 szkół
Rozwija się sieć pensji żeńskich, organizowanych przez władze świeckie
1821- „urządzenie pensji i szkół dla młodzieży płci żeńskiej”
Rejestr książek
Silna cenzura
Szkoły elementarne
1819- przepisy o wykazie książek, które powinny znaleźć się w bibliotekach szkół elementarnych (19)
Szkoły średnie posiadały bogate zbiory, ich księgozbiory wzrastały szubko zwłaszcza po kasacie zakonów
Na zakupy książek można przeznaczać część składek uczniowskich
Zapewnienie stałego funduszu na zakup książek, było dużo darów
Lublin-4306
Zabór pruski- nasila się proces germanizacji po powstaniu listopadowym, dobrze rozwija się system szkół elementarnych
Ewaryst Estkowski- organizator polskiego towarzystwa pedagogicznego
W 1854 ukazują się „regulatywy dla szkolnictwa”- antypolski kurs szkolnictwa
Czytelnie ludowe
Galicja (stolica- Lwów)
do roku 1849 system szkolnictwa wprowadzony przez Marię Teresę, język niemiecki jest obowiązkowy
dość niski poziom szkół
1860- manifest cesarza Franciszka Józefa
1867- powołanie rady szkolnej krajowej
Duża rola w organizacji polskiego szkolnictwa średniego
Wydała w 1872 ustawę o zakładaniu i utrzymywaniu publicznych szkół ludowych
1874- instrukcja o zakładaniu i utrzymywaniu księgozbiorków przy szkołach ludowych
Ma także pełnić funkcję biblioteki publicznej
Dużą wagę przykładała do organizacji szkolnictwa średniego
25 (8 klas) gimnazjów
Biblioteki nauczycielskie
Biblioteki uczniowskie
Gimnazja realne- nauczano przedmiotów, które miały kształcić kadrę urzędniczą
Zabór rosyjski
Okres międzypowstaniowy- zaprzepaszczenie dorobku Królestwa Kongresowego
Rozwiązanie KWRiOP
1830 ONW- okręg naukowy warszawski (zależne od Petersburga)
Proces likwidacji szeregu szkół średnich
W całym królestwie jest 6 gimnazjów 22-23 szkoły powiatowe
1833- powinny być przy szkołach organizowane biblioteki
Po 1860 odwilż w szkolnictwie
1862- ustawa o wychowaniu publicznym w królestwie
Główne zasługi A. Wielopolskiego
Przywrócona KWRiOP
Utworzenie systemu bibliotecznego- wszystkie biblioteki uznaje się za całość
Próba utworzenia systemu bibliotecznego na czele którego stoi jedna osoba
Język rosyjski językiem wykładowym
1866- ustawa gimnazjów i progimnazjów męskich
Każde gimnazjum ma mieć bibliotekę odpowiednio zorganizowaną
Za czytanie polskiej książki groziło usunięcie ze szkoły z wilczym biletem
WTD- warszawskie towarzystwo dobroczynności
Uczniowie mieli zakaz korzystania z wypożyczalni WTD
W latach 90 władze rosyjskie wydają pozwolenie na organizację szkół handlowych (podległe ministerstwu finansów)
Koniec lat 90 rośnie produkcja literatury, książki dziecięcej
Wprowadzenie języka polskiego do szkół następuje powoli tak jak spolszczenie zbiorów bibliotek
Możliwość zakładania polskich szkół średnich
1906 polska macierz szkolna, dość szybko zlikwidowana
1907- pierwsze polskie gimnazjum
1906- przepisy o związkach i stowarzyszeniach, które pozwolą na tworzenie towarzystw oświatowych
W I wojnie- Niemcy zezwalają na organizację polskiego szkolnictwa
1918- 47% dzieci jest objętych obowiązkiem szkolnym (na terenie zaboru rosyjskiego), przeważają szkoły jednoklasowe
1919- dekret o powszechnym obowiązku szkolnym
Obowiązkowe jest kształcenie w zakresie szkoły 7-letniej
1922- poziom organizacyjny szkoły zależy od liczby dzieci (najczęściej 4-5 letniej na wsi)
Szkół 7-klasowych było 1886 na 26 tys. istniejących (w 1925)
Dużą wagę przywiązuje się do organizacji szkolnictwa średniego
1932-33- reforma jędrzejewiczowska- wprowadza 2-stopniowe nauczanie na poziomie średnim ([po 6 latach szkoły powszechnej] 4 lat gimnazjum, 2 lata liceum)
Wykład III 19.10
Pierwszym miastem w Polsce, które wprowadziło powszechny obowiązek szkolny (7 klas) była Łódź.
Stosunek władz do bibliotek szkolnych
1925- instrukcja w sprawie bibliotek szkół powszechnych- kulturotwórcza rola biblioteki, przygotowanie do samokształcenia, wskazówki dotyczące organizacji biblioteki, pracę w bibliotece traktowano, jako pracę dodatkową, nie było etatu bibliotekarza.
Nauczycieli do pracy w bibliotece szkolnej przygotowywano w seminariach nauczycielskich.
W Ii połowie lat 20 nastąpiło ożywienie rynku wydawniczego
Komisja oceny książek szkolnych powołana przez MWRiOP (do 1939) - oceniała książki, aprobowała książki, które mogą być zakupywane przez bibliotekę szkolną
1930-31- na 26400 ok. 23900 szkół powszechnych posiadało biblioteki
Ok. 125 woluminów przypadało na bibliotekę szkoły powszechnej
1919- okólnik dot. uporządkowania bibliotek szkół średnich
Działy nauczycielskie były znacznie bogatsze niż działy uczniowskie
W bibliotekach gimnazjalnych łódzkich przypadało 2200 woluminów.??
Nie rozwiązano sprawy etatów w bibliotekach
Szkoły zawodowe- ok. 14% nie miało bibliotek
Biblioteki seminariów nauczycielskich- były w każdym seminarium
Okres powojenny
Straty wynosiły ok. 90%, w szkołach średnich ok. 5%
Dekret o bibliotekach z 1946
Powstał wydział bibliotek szkolnych, a w kuratoriach zostali powołani specjalni wizytatorzy, którzy mieli zajmować się bibliotekami szkolnymi
W 1947 Ministerstwa Oświaty wydaje zarządzenie w sprawie organizacji i prowadzenia bibliotek szkół powszechnych- obowiązuje do 1968, znowelizowana w 1953
Działania dotyczyły różnych obszarów działania bibliotek szkolnych
1946- ustanowiono centralny zakup dla bibliotek szkolnych - biblioteki szkolne otrzymywały specjalne przesyłki (wszystkie szkoły otrzymywały te same zbiory).
Kadry w bibliotekach szkolnych:
W 03.1957 ukazuje się zarządzenie dotyczące etatu bibliotekarzy bibliotek szkolnych i pedagogicznych. Utworzenie etatu uzależniano od ilości dzieci i zbiorów
Szkoły powyżej 450 uczniów i 3000 woluminów- wtedy mógł być utworzony etat.
Przed 1957 zdarzało się, że były w szkole etaty bibliotekarza, ale były to etaty administracyjne a nie pedagogiczne
1960- zarządzenie w sprawie egzaminu na bibliotekarza szkolnego- kwalifikacje pedagogiczne i bibliotekarskie
31.12.1968 - ustawa o bibliotekach (spisać nazwę) +instrukcja prowadzenia bibliotek szkolnych
1973- ustawa o systemie edukacji - zapowiada wprowadzenie powszechnej szkoły 10-letniej
W ramach przygotowań podjęto pracę nad modelem bibliotek szkolnych
Zrezygnowano z reformy strukturalnej, starano się wprowadzić reformę programową.
Ministerstwo oświaty powołało w 1980 zespół do spraw centralnej biblioteki pedagogicznej. Zostały przygotowane ważne akty prawne
W 1982 ukazuje się zarządzenie w sprawie norm zatrudnienia bibliotekarzy szkolnych (nauczyciel bibliotekarz, karta nauczyciela ustanawiała czas pracy nauczyciela bibliotekarza [30h])
½ etatu już w szkole powyżej 150 uczniów
Powyżej 300 uczniów cały etat
Wzrastało o ½ etatu na 250 uczniów
Nie było ogranicznika w postaci wielkości zbiorów
1984- nowelizacja tego zarządzenia,
13.05.1983 - zarządzenie w sprawie programu pracy biblioteki szkolnej w resorcie oświaty i wychowania + program pracy biblioteki szkolnej
Obowiązkowe prowadzenie zajęć z zakresu przysposobienia czytelniczego
Wykład IV 26.10
Ustawa o samorządzie lokalnym z 3.1990, do zadań własnych samorządu należy zaspokajanie potrzeb kulturalnych w tym organizacja bibliotek. Wyznaczenie zadań samorządów- organizacja bibliotek, publicznych, przejęcie odpowiedzialności nad szkołami
Ustawa z 7.09.1991 o systemie oświaty - zapis dotyczący bibliotek szkolnych, szkoła powinna zapewnić możliwość korzystania z biblioteki.
Traci moc prawną akt/program pracy z 1983.
19.06.1992 zarządzenie w sprawie ramowego statutu szkół publicznych - każda szkoła musi opracować własny statut, w którym znalazłyby się wszystkie zasady jej działania i zapis dotyczący statutu biblioteki szkolnej.
Z biblioteki mogą korzystać uczniowie i nauczyciele, kieruje nią nauczyciel bibliotekarz, zadania i obowiązki nauczyciela bibliotekarza, interdyscyplinarna pracownia szkoły, organizacja biblioteki, prawa i obowiązki czytelników
1999 - reforma nauczania, nowy ramowy statut, zapisy dotyczące biblioteki szkolnej
21.05.2001 - rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół. W każdym z ramowych statutów znalazły się zapisy dotyczące bibliotek szkół. Muszą być uwzględnione potrzeby i możliwości.
Standardy dla bibliotek szkolnych opracowane przez IFLA i UNESCO. Ciągle nie ma polskich standardów.
2010 - projekt standardów pracy biblioteki szkolnej (w Poradniku Bibliotekarza).
Wielkość obsady etatowej zależy od samorządu.
W 2000 zostało ogłoszone rozporządzenie dotyczące stopni awansu zawodowego nauczycieli.
Rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (03.2009).
Rozporządzenie z 23.09.2003 w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (specjalizacje).
Podstawa programowa - dokument, który określa zasady nauczania. Określa charakter kształcenia, warunki, jakie musi stworzyć mu nauczyciel,
Aktualna sieć bibliotek szkolnych - nieco ponad 17 tysięcy, do tej sieci należą biblioteki pedagogiczne (ok. 350).
Wykład V 9.11
Funkcje współczesnej biblioteki szkolnej
Na funkcje wpływa to, co dzieje się w samym bibliotekarstwie.
Przyczyną zmian w bibliotekarstwie szkolnym był postęp techniczny, przyrost wiedzy, rozwój nauki, zmiany w systemach pedagogicznych, zmiany w życiu społecznym [rozwój mediów], zmiany w bibliotekarstwie, nowe typy dokumentów w bibliotekach [dokumenty audiowizualne, elektroniczne], nowe nośniki informacji, zmiany organizacji bibliotekarstwa na gruncie międzynarodowym.
Przyrost wiedzy, rozwój nauki- stwarzał nowe wymagania przed ludźmi, pojawia się potrzeba wydłużenia czasu kształcenia, coraz silniejsza potrzeba kształcenia się przez całe życie (kształcenie ustawiczne), zmiany przekwalifikowania się, dostosowanie swoich potrzeb do rynku pracy, dążenie do upowszechniania wykształcenia średniego
Rozwój mediów, demokratyzacja życia społecznego - sprzężenie zwrotne, wpływ na kształtowanie osobowości młodych ludzi, oddziaływanie w sferze kultury, przyzwyczajanie nas do biernego odbioru kultury
Zmiany w dydaktyce, systemach pedagogicznych - powszechne było stosowanie herbartyzmu (główną rolę w procesie dydaktycznym odgrywał nauczyciel, który miał przekazać jak najwięcej wiadomości, zadaniem ucznia było wierne odtworzenie wiedzy przekazanej od nauczyciela), system zdobywania wiedzy był ograniczony do systemu szkolnego
Ruch progresy wistów zaczął propagować unowocześnianie systemu kształcenia, dostrzeżono większą rolę ucznia w procesie nauczania
Struktura generatywna - założenie że proces kształcenia stanowi jednolitą organiczną całość niezależnie od tego gdzie jest realizowany, procesem nauczyciela kieruje nauczyciel, jego głównym celem jest nauczenie uczniów aby umieli uczyć się sami. Uczeń oprócz wiedzy „co” powinien wiedzieć „jak, dlaczego”
Zasada ustawiczności kształcenia - jest wciąż aktualna
Zmiany w bibliotekach
Do bibliotek zaczęły docierać nowe typy dokumentów. Lata 70-80 mówiło się o multimedialności procesu nauczania (obecność w bibliotece różnorodnych mediów), proces dydaktyczny jest tym bardziej efektywny, jeśli korzysta się z wielu mediów. Teraz multimedialność to wzajemne przenikanie się mediów i dostęp do nich, aktywne uczestnictwo w ich tworzeniu
Aspekt międzynarodowy - w latach 20 powstała IFLA (międzynarodowa federacja stowarzyszeń bibliotekarskich)początkowo europejska, po wojnie zaczęła rozszerzać swą działalność, zaczęła zrzeszać także instytucje bibliotekarskie. W ramach IFLA powstawały struktury wewn, które zajmowały się określonymi problemami bibliotekarskimi (1955 - podsekcja bibliotek dziecięcych, 1973 - podsekcja bibliotek szkolnych [w 1978 przekształcona w sekcję bibliotek szkolnych]). Współpraca IFLA z UNESCO (koniec lat 70) okazała się owocna dla rozwoju bibliotekarstwa szkolnego (wspólne prace dotyczące opracowywania przewodników, opracowań dotyczących przekształcania bibliotek szkolnych w ośrodki multimediów).
Zmiana postrzegania biblioteki szkolnej zaczęła się w latach 60? W USA
1975 - raport Faure'a „Uczyć się aby być”.
Pierwszym dokumentem, w którym znalazły odzwierciedlenia plany zagraniczne w „Programie pracy biblioteki szkolnej” z 1983. Biblioteka jest interdyscyplinarna, ma uczestniczyć w nauczaniu wszystkich przedmiotów jakie są realizowane
Funkcje:
Kształcąco-wychowawcza - biblioteka szkolna ma przygotować użytkownika informacji, ma kształcić kulturę informacyjną, umiejętność korzystania z informacji przekazywanej na różnych nośnikach, nauczyć umiejętności selekcjonowania informacji, rozumienia informacji, mentalnie przygotować ludzi do korzystania z informacji, biblioteka powinna realizować konkretne zajęcia z zakresu edukacji czytelniczej, medialnej (ECIM), współuczestniczenie w realizacji programów nauczania ze wszystkich przedmiotów (poprzez przygotowanie właściwych materiałów, współpracę z nauczycielami stwarzającą możliwość samodzielnego wyszukiwania informacji przez uczniów, wspieranie nauczyciela w jego pracy, samokształceniu, doskonaleniu się), informacja regionalna
Opiekuńczo-wychowawcza - dołącza się funkcję terapeutyczną, biblioteka szkolna jako miejsce gdzie się wychowuje, zależy od predyspozycji i zachowań bibliotekarza, rozpoznawanie młodych ludzi, ich trudności, zainteresowań, problemów
Kulturalno-rekreacyjna - rozrywkowa, kiedyś przypisywana bibliotece publicznej, biblioteka ma wykształcić człowieka humanistę, człowieka wszechstronnego mającego pewne zainteresowania kulturalne, inicjowanie pracy zbiorowej, inspirowanie aktywności twórczej młodych ludzi
Funkcja postawotwórcza - miejsce treningu dla umiejętności i zachowań, nabywanie umiejętności wyrażania własnego zdania, własnych sądów, opinii, nabywanie umiejętności znoszenia krytyki
Manifest bibliotek szkolnych z 1988 (UNESCO/IFLA) - znaleźć
Wykład VI 16.11
Elementy organizacji biblioteki szkolnej:
Personel
Podstawy prawne.
O zawodzie bibliotekarza szkolnego, jako takim mówimy od 1957, od rozporządzenia o etatach bibliotekarzy szkolnych. Zarządzenie o egzaminie na bibliotekarza szkolnego [musi posiadać podwójne kwalifikacje: bibliotekarskie i pedagogiczne]. Na początku lat 80 pojawił się pakiet aktów prawnych, które dotyczyły norm prawnych zatrudnienia nauczycieli bibliotekarzy. W karcie nauczyciela w 1982 pojawiła się nazwa „nauczyciel bibliotekarz” i pojawił się wymiar godzin pracy nauczyciela bibliotekarza [30 godzin tygodniowo].
1982 - rozporządzenie dotyczące norm zatrudnienia
1983 - program pracy biblioteki szkolnej, na nowo sformułowane obowiązki bibliotekarza.
1982 - Zmiany zasad kształcenia nauczyciela bibliotekarza [konieczność ukończenia specjalizacji pedagogicznej]
Nauczyciel bibliotekarz jest członkiem rady pedagogicznej, ma prowadzić zajęcia dydaktyczne.
1997 - nowelizacja rozporządzenia z 1982, drobne zmiany. Szybko straciło swą aktualność, po zmianie podziału administracyjnego. Samorząd ustala obsadę etatową, ministerstwo nie może narzucać rozwiązań samorządom. Decyzja o zatrudnieniu bibliotekarza zależy od samorządu, należy się kierować rozporządzeniem o normach etatowych z 1982.
Niezmienione zostają „standardy kształcenia nauczycieli” z 09.2004.
Akty prawne, które dotyczą nauczycieli:
2000 - rozporządzenie w sprawie stopni awansu zawodowego nauczycieli, które nauczyciel musi zrealizować: nauczyciel stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany
2007 - nowelizacja w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego.
2009 - rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli [akapity dotyczące kwalifikacji nauczycieli bibliotekarzy poszczególnych rodzajów szkół]
Predyspozycje nauczyciela bibliotekarza.
Nauczyciel bibliotekarz powinien mieć wiedzę: bibliotekoznawczą, pedagogiczną, polonistyczną. Nauczyciela bibliotekarza powinna cechować szeroka wiedza ogólna.
Serdeczność, zrozumienie, życzliwość do każdego dziecka, cierpliwość, komunikatywność, umiejętność empatii, stanowczy w swoich wymaganiach, ustaleniach, konsekwencja, sprawiedliwość, wygląd zewnętrzny, systematyczna, dokładna
Jakie powinien mieć wykształcenie, przygotowanie zawodowe.
Podnoszenie kwalifikacji
Obowiązki nauczyciela bibliotekarza
Role określa statut szkoły i podstawa programowa kształcenia ogólnego.
Organizacja i zarządzanie biblioteką, jej zbiorami i sprzętem
Dobra znajomość zbiorów bibliotecznych
Rozpoznawanie potrzeb i zainteresowań użytkowników
Udostępnianie zbiorów biblioteki
Udzielanie informacji bibliotecznych, bibliograficznych i rzeczowych
Pomoc nauczycielom w przygotowaniu materiałów do realizacji zajęć
Edukacja kulturalna, informacyjna
Promocja zbiorów
Orientowanie się w rynku wydawniczym
Opracowanie formalne i rzeczowe
Prowadzenie dokumentacji bibliotecznej
Selekcja i konserwacja zbiorów
Sprawne posługiwanie się technologią informacyjną
Orientowanie się w przepisach oświatowych itp.
Wykład VII 23.11
Zaliczenie: modelowy projekt biblioteki szkolnej
Lokal, budżet, zbiory biblioteki szkolnej
Powinny istnieć takie normy ilościowe regulujące wielkość lokalu
Optymalne wymagania lokalu:
Możliwie centralne położenie w budynku szkoły,
Bliska odległość od innych pomieszczeń dydaktycznych,
Czytelne oznakowanie prowadzących dróg,
Zapewnienie ciszy,
Właściwe oświetlenie,
Ogrzewanie i wilgotność,
Uwzględnienie potrzeb osób niepełnosprawnych,
Powierzchnia adekwatna do wielkości zbiorów (1 regał - 250-300 woluminów w magazynie zamkniętym)
Wydzielenie miejsc do prac wewnętrznych
Możliwość zmiany aranżacji wnętrza
Usytuowanie wszystkich pomieszczeń na jednej kondygnacji
Umieszczenie punktu wypożyczeń najbliżej wyjścia
Uwzględnienie zasady nie krzyżowanie się dróg książki, czytelnika i bibliotekarza
Uwzględnienie wymogów estetycznych
Zachowanie wymogów bezpieczeństwa
Wyposażenie:
Regały do wypożyczeń i czytelni
Stoły i krzesła
Stanowiska dla użytkowników i bibliotekarzy
Komputery do pracy w sieci
Telewizor
Kamera wideo
Kserokopiarka
Drukarki
Skaner
Magnetowid
Radiomagnetofon z odtwarzaczem płyt CD itd.
Bibliotekarz powinien mieć ok. 6m2 na swoje miejsce pracy
Budżet
Nie da się dokładnie określić wytycznych budżetu, postuluje się 5% rocznych nakładów na ucznia. Preliminarz budżetu powinien uwzględniać wszystkie wydatki z danego roku [zakup książek, prenumerata czasopism, zakup wszelkich materiałów piśmiennych, uzupełnianie sprzętu, konserwacja, imprezy czytelnicze]
Bibliotekarz taki preliminarz przedstawia radzie pedagogicznej, ale decyzję podejmuje dyrektor.
Środki mogą być przyznawane przez radę rodziców, biblioteka może sama organizować pieniądze
Zakup zbiorów
Powinno być przynajmniej 10 książek na ucznia.
Nie ma wskaźników ile książek rocznie powinno się kupować.
Środki z budżetu powinny być dostępne cały rok
Zbiory można także pozyskiwać z darów
Zbiory biblioteczne
Zbiory biblioteczne są fundamentem działalności szkolnej.
Postuluje się tworzenie ośrodka informacji edukacyjnej z wytycznymi dotyczącymi nowo ukazanych się książek.
Cele gromadzenia:
Wynikają ze statutu szkoły
Stworzenie podstaw do samodzielnej pracy uczniów
Stworzenie podstaw do pracy z książką
Stworzenie warsztatu metodycznego dla nauczyciela
Zapewnienie informacji o regionie
Stworzenie możliwości zapoznania uczniów z różnymi typami dokumentów
Aby uczeń zdobył umiejętność korzystania z różnych typów dokumentów
Typy zbiorów, które powinny być gromadzone:
Powinny być bardzo zróżnicowane
Książki tradycyjne
Wydawnictwa informacyjne
Podręczniki
Lektury (ok. 40% całości zbiorów)
Literatura popularno-naukowa (ok. 30-60% zbiorów)
Literatura pedagogiczna (15-20%)
Beletrystyka (pozalekturowa) (15-20%)
Wydawnictwa dla rodziców
Wydawnictwa regionalne, dotyczące regionu, patrona szkoły
Czasopisma
Dokumenty dźwiękowe (kasety, płyty), nagrania muzyczne
Dokumenty wizualne
Dokumenty audiowizualne
Gry towarzyskie
Źródła, z jakich powinien korzystać bibliotekarz przy gromadzeniu:
Wytyczne ministerialne
Dokumenty wewnątrzszkolne
Informacje przekazywane przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów
Postulaty uczniów
Postulaty rodziców
Wykład VIII 30.11
Powinny być gromadzone:
Statut szkoły
Szkolny zestaw programów nauczania
Plan rozwoju szkoły
Wewnątrzszkolny system oceniania
Książka telefoniczna
Spisy adresowe
Technika gromadzenia zbiorów
Czynniki wpływające na kształt zbiorów:
Typ i rodzaj szkoły
Aktualne tendencje edukacyjne
Aktualne kierunki pracy szkoły
Programy nauczania
Liczba uczniów i nauczycieli
Wielkość pomieszczenia bibliotecznego
Ilość bibliotek istniejących w pobliżu
Organizacja biblioteki wewnątrz szkoły
Plan gromadzenia:
Sporządzany, gdy bibliotekarz ma dobre rozeznanie w zbiorach i ich wykorzystaniu
Kartoteka dezyderatów
Skontrum
Nabywanie:
Zakup
Dary
Depozyty
Wymiana
Źródła do tworzenia kartoteki dezyderatów
Internet
Bibliotekarz w szkole, Bibliotekarz
Guliwer
Katalogi wydawnicze, prospekty
Zbiory innych bibliotek
Radio i telewizja
Kryteria doboru zbiorów:
Przydatność dydaktyczna
Wartość wychowawcza
Dostosowanie do poziomu rozwojowego uczniów
Wartości estetyczne, edytorskie, językowe (czy jest napisana poprawnym językiem)
czasopisma
O charakterze edukacyjnym (Cogito, Victor)
O charakterze rozrywkowym
Komputerowe
Prenumerata
Ewidencja zbiorów [rozporządzenie obowiązujące od 10.2008]
Ewidencja
Sumaryczna [wstępna], ewidencja wpływów
Szczegółowa ewidencja wpływów
Szczegółowa i sumaryczna ewidencja zbiorów
Finansowo-księgowa ewidencja wpływów i ubytków
Ewidencja sumaryczna - rzadko stosowana w bibliotece szkolnej, dotyczy bibliotek dużych. Prowadzi się ją w rejestrze wpływów
Ewidencja szczegółowa - obejmuje materiały włączone do zbiorów
Ewidencja uproszczona - zapisuje się poszczególne tytuły i ich liczbę egzemplarzy
Dowody wpływu - rachunki i faktury, wykazy towarzyszące
Ewidencja ubytków - podstawę stanowią dowody ubytków, które prowadzi się w rejestrze ubytków
Selekcja:
Zniszczone
Nieaktualna treść
Jeśli długo nie była wypożyczana
Nieaktualne dydaktycznie [podręczniki, lektury]
Selekcja czasopism [młodzieżowe - 2 lata]
Odpowiedzialność materialna - bibliotekarz ponosi odpowiedzialność materialną za zbiory [w zależności od sytuacji]
Za mienie powierzone pracownikowi
Za szkodę wyrządzoną pracodawcy [zbiory z dostępem tylko bibliotekarza
Wykład IX 7.12
Wykład X 14.12
[Biblioteka we współczesnej szkole Drzewiecki]
Idea przekształcania bibliotek szkolnych w nowoczesne centra multimedialne
USA
Inny system programowy szkół
Tylko pewna grupa przedmiotów jest obowiązkowa. Duża liczba przedmiotów dowolnych
Trend ogólny, zawodowy i …
System korzystny dla jednostek, które chcą się uczyć
Ucznia mobilizuje się do samodzielnego poszukiwania wiedzy. Indywidualna praca ucznia.
Zmiana polityki edukacyjnej nastąpiła w latach 50 i zmiana systemu bibliotek.
System kształci ludzi otwartych na zmiany
W 1920 ALA opracowała pierwsze standardy dla bibliotek szkół średnich
W końcu lat 60 kładzie się nacisk na specjalistów od mediów w bibliotekach szkolnych.
Biblioteka
Obsada biblioteki to kilka stanowisk.
Koncepcja media center zaczęła się upowszechniać dzięki IFLA i UNESCO w latach 60.
1969 - standardy dla szkolnego centrum informacyjnego
Program pracy biblioteki szkolnej - 1983 w Polsce [dalekie echo programów/przewodników IFLA i UNESCO]
Ośrodek [centrum informacji] powinien realizować funkcje:
Programowania - formułowanie celów takiego ośrodka, w kontekście działalności całej szkoły
Konsultatywna - realizowana w trakcie pracy z użytkownikami
Informacyjna - dostarczanie źródeł informacji, usług informacyjnych, wspomaganie w docieraniu do informacji, kształcenie użytkownika informacji
Administracyjna - prowadzenie, rozwijanie usług biblioteczno-informacyjnych
Organizacja biblioteki jest stale zmieniana, musi być dostosowana do zmian jakie zachodzą wewnątrz szkoły i poza nią
W takim ośrodku uczeń może się uczyć samodzielnie lub być nauczanym. Nauczyciel musi współpracować z pracownikami ośrodka
Uczeń uczy się przetwarzać informacje, które są mu aktualnie potrzebne, uczy się tworzenia własnego warsztatu informacyjnego
Pracownik takiego ośrodka powinien posiadać:
Elementy praktyki nauczycielskiej
Umiejętność obsługiwania aparatury […]
Powinien się charakteryzować zrozumieniem… powinien mieć wiedzę o programie nauczania
Taki ośrodek powinien przygotować do uczestnictwa w kulturze
Wykład XI 21.12
Biblioteki publiczne dla dzieci
Historia
Rozwój szkolnictwa, upowszechnianie szkolnictwa elementarnego.
Rozwój literatury dziecięcej
Rozwój pedagogiki i psychologii
Zmienia się postrzeganie miejsca dziecka w społeczeństwie
Rola pioniera przypada USA [choć pierwsze biblioteki dziecięce powstały w Wielkiej Brytanii]
I biblioteka dla dzieci - 1862 w Manchesterze [biblioteka finansowana przez władze państwowe
1869 - w Birmingham I biblioteka która wypożycza książki
1882 w Nottingham I biblioteka otrzymała osobny budynek
W USA dość szybko zaczęto dostrzegać potrzeby czytelnicze dzieci [były one związane ze szkółkami niedzielnymi]
Biblioteki tworzone były także przez fundacje, osoby prywatne
Pierwsze biblioteki o charakterze publicznym wyrastały z ruchu oświatowo-samorządowego, tworzenie takich bibliotek było odpowiedzią na potrzebę integracji społeczeństwa [najlepiej zacząć na poziomie dzieci]
Powstają czytelnie dziecięce, jest wolny dostęp do półek, specjalnie przeszkolony personel
Polska
Potrzeba istnienia wydzielonych księgozbiorów dla dzieci
Wyraźny rozwój pedagogiki, rozwój tendencji samokształceniowych, wyraźny rozwój książek dla dzieci
Odzyskanie niepodległości przynosi nowe uwarunkowania, postępujący proces alfabetyzacji, zaistniała potrzeba tworzenia bibliotek publicznych dl dzieci [I w Łodzi]
1921 - Jan Augustyniak przedstawił plan 3-stopniowej sieci bibliotek publicznych finansowanych przez władze miejskie
Miała być centralna biblioteka publiczna [biblioteka miejska], sieć wypożyczalni dla dzieci [w wieku 7-14] i sieć wypożyczalni dla dorosłych
Ten plan został wcielony w życie, w marcu 1922 została otwarta I wypożyczalnia [I w Polsce]
W 1925 w warszawie otwarto bibliotekę dla dzieci [ok. 100 egzemplarzy prezencyjnych udostępnianych 2 razy w tygodniu]
1926 - wystawa księgarska w ramach której zaprezentowano księgozbiór dla dzieci
1927 - I biblioteka dla dzieci w Warszawie
Maria Gutry - ?
Do 1939 w warszawie powstało 16 bibliotek
1936/7 - powołano w Warszawie sekcję bibliotek dla dzieci, która opiekowała się bibliotekami dla dzieci
1968 - ustawa o bibliotekach, dała podstawy do wydania nowych aktów prawnych o organizacji bibliotek dziecięcych
Lata 60 - dwukrotny wzrost liczby bibliotek
W latach 70 pogarsza się jakość i liczebność zbiorów
Lata 90
Nasila się zjawisko łączenia bibliotek szkolnych i publicznych, księgozbiory włączane do zbiorów bibliotek dla dorosłych
Do 2006 zlikwidowano lub przekształcono prawie 300 placówek dla dzieci
Lata 90 - ogromna liczba publikacji poświęcona książce dziecięcej
Wykład XII 4.01.2011
Biblioteka publiczna dla dzieci była postrzegana jako instytucja okołoszkolna
Biblioteki publiczne często zastępowały biblioteki szkolne
Jednym z czynników formułowania wskazówek do pracy z dziećmi były dokumenty międzynarodowe [konwencja o prawach dziecka]
1955 - IFLA powołała sekcję bibliotek dziecięcych
Współpraca biblioteki szkolnej i publicznej
Biblioteka szkolna jest/powinna być najważniejszym partnerem biblioteki publicznej. Współpraca powinna obejmować: ustalenie godzin otwarcie [dobrze jest gdy są otwarte w różnych godzinach], ustalanie wspólne polityki gromadzenia zbiorów, współpraca w zakresie realizowania wspólnych form pracy [zabaw, spotkań], organizowanie całego szkolenia bibliotecznego, uczestnictwo we wspólnych programach o określonych celach edukacyjnych
Wykład XIII 11.01.2011
Biblioteki pedagogiczne
Geneza:
W II połowie XIX wieku zwłaszcza w gimnazjach galicyjskich znajdowały się spore zbiory nauczycielskie.
Różnego rodzaju związki, stowarzyszenia nauczycielskie zaczynające powstawać w XIX wieku, gromadzące zbiory dla swoich członków
W czasie I wojny ukształtowało się polskie szkolnictwo w byłym zaborze rosyjskim. Powstały kursy przygotowawcze dla nauczycieli, które wymagały tworzenie różnego rodzaju bibliotek, zbiorów pomagających w dokształcaniu.
Pierwsze biblioteki pedagogiczne zaczęły powstawać po II wojnie, ich organizatorami były kuratoria. Celem było dokształcanie kadry. I biblioteki zorganizowane przy kuratoriach w Rzeszowie [1921] i Krakowie [1922]. Powstały na bazie księgozbiorów nauczycielskich wyodrębnionych z bibliotek gimnazjów i seminariów nauczycielskich.
1927 - w Wilnie
1925 - w Łodzi
Te biblioteki działały na podstawie statutów ogłaszanych przez kuratoria.
W niektórych powiatach były powoływane biblioteki inspektoratowe [biblioteki przy inspektoratowe]
Gromadziły piśmiennictwo pedagogiczne, zbiory z różnych dziedzin wiedzy, duży nacisk kładziono na literaturę piękną [zwłaszcza klasykę literacką].
W okresie wojny część bibliotek uległa rozproszeniu, część się utrzymała. Biblioteki zaczęły się odradzać samoistnie [w miastach wojewódzkich].
1946 - powstał projekt okręgowej biblioteki pedagogicznej
Centralne biblioteki pedagogiczne [biblioteki przy kuratoriach
1951 - konferencja kierowników centralnych bibliotek pedagogicznych, a jesienią wydane zostało zarządzenie o statucie pedagogicznej biblioteki wojewódzkiej
1957 - w zdecydowanej większości powiatów istniały już powiatowe biblioteki pedagogiczne, później połączone z bibliotekami Związku Nauczycielstwa Polskiego
W bibliotekach powiatowych nie wszędzie była obsada etatowa. Etat zależał od liczby nauczycieli pracujących w powiecie.
1948 - Centralny Ośrodek Dydaktyczno-Naukowy
Powstaje Centralny Ośrodek Metodyczny
1956 - ustawa o prawach i obowiązkach nauczycieli
1961 - ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania - wprowadza 8-klasową szkołę podstawową
Stawia nauczycielom konieczność doskonalenia zawodowego, zaczynają powstawać studia nauczycielskie.
1972 - karta praw i obowiązków nauczyciela - nakłada obowiązek posiadania wyższego wykształcenia
1973 - ustawa o systemie oświaty - zapowiada wprowadzenie powszechnej szkoły 10-letniej
1972 - Powstaje Instytut Kształcenia Nauczycieli [miał koordynować proces dokształcania nauczycieli na różnych uczelniach]. Instytut Kształcenia Nauczycieli I Badań Oświatowych to były wojewódzkie oddziały IKN.
1975 - zmiana podziału administracyjnego kraju - zwiększa się liczba bibliotek wojewódzkich [49], dawne biblioteki powiatowe zyskują status filii [razem około 330-340 bibliotek]
1982 - nowa karta nauczyciela - obniża pensum nauczycieli [18 godzin lekcyjnych]
Oddziały kształcenia nauczycieli zastąpiły IKNiBO
1982 - system zdobywania stopni specjalizacji zawodowej
Rady postępu pedagogicznego - miały promować nowatorstwo pedagogiczne
Lata 90 - Zmiany w systemie oświaty, rozpoczęcie powstawania wyższych szkół niepublicznych
1993 - rozporządzenie w sprawie statutu biblioteki pedagogicznej
1999 - rozporządzenie nowelizujące rozporządzenie z 1993, mówi się, że pedagogiczne biblioteki wojewódzkie będą organizowane przez samorząd województwa [sejmik wojewódzki].
18.01.2011
Funkcje i zadania bibliotek pedagogicznych
Inspirowanie i promowanie edukacji czytelniczej i medialnej
Wspieranie działalności bibliotek szkolnych
Realizacja zajęć dydaktycznych
Przygotowywać dla nauczycieli zestawy konspektów do prowadzenia zajęć, oferty wystaw, oferty literatury pedagogicznej
Organizowanie form doskonalenia zawodowego pracowników bibliotek pedagogicznych i szkolnych
Prowadzenie działalności wydawniczej
Prowadzenie otwartej działalności edukacyjnej i kulturalnej
Tworzenie aparatu informacyjnego [pod kątem potrzeb nauczycieli]
25.01.2011