WYŻSZA SZKOŁA EKONOMII, TURYSTYKI I NAUK SPOŁECZNYCH
W KIELCACH
STUDIA PODYPLOMOWE
BIBLIOTEKOZNAWSTWO
I INFORMACJA NAUKOWA
EWA KONEWKA
FORMY PRACY PEDAGOGICZNEJ Z CZYTELNIKIEM
NA PRZYKŁADZIE DZIAŁALNOŚCI
BIBLIOTEKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KWASKOWIE
Praca dyplomowa
napisana pod kierunkiem
dr. Zbigniewa Łuczaka
KIELCE 2007
SPIS TREŚCI
WSTĘP
ROZDZIAŁ I
Historia Szkoły Podstawowej w Kwaskowie.
ROZDZIAŁ II
Praca pedagogiczna nauczyciela bibliotekarza, jej pojecie i cele stosowania różnych form.
ROZDZIAŁ III
Formy pracy z czytelnikiem w Bibliotece Szkolnej w Kwaskowie.
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
ZAŁĄCZNIKI
WSTĘP
Czytelnictwo jest formą komunikacji kulturalnej, opartej na treściach przekazywanych przez słowo drukowane, przede wszystkim przez książki i czasopisma. Jednym z niezbędnych warunków rozwoju kultury czytelniczej jednostki jest kontakt z książką, który często, szczególnie jeśli mamy do czynienia z młodzieżą szkolną, powiązany jest z korzystaniem z biblioteki. Każda instytucja jeżeli chce istnieć, konkurować z innymi, musi reagować na zmiany zachodzące w otaczającym ją środowisku, odpowiednio dostosowując do nich swoje działanie. Musi się sama zmieniać i wciąż doskonalić. Postęp cywilizacyjny, zmiany w edukacji, zmiany mentalności młodych ludzi, wymuszają pewne zmiany również w spojrzeniu na bibliotekę. Na przestrzeni ostatnich lat można zaobserwować zmiany jakie nastąpiły w pracy pedagogicznej biblioteki szkolnej, jej treści i formach. Głównym celem mojej pracy jest ukazanie pracy pedagogicznej biblioteki szkolnej oraz różnych form stosowanych w pracy z czytelnikiem.
Do tej pory nikt nie podjął się zadania opisania pracy pedagogicznej w bibliotece szkolnej przy Szkole Podstawowej w Kwaskowie. Do napisania tego pionierskiego opracowania posłużyłam się literatura fachową, materiałami pokonkursowymi oraz zapiskami w dzienniku pracy biblioteki szkolnej. Nasza biblioteka choć istnieje od 70-tych lat XX wieku nie posiada jeszcze kroniki, dlatego też zbierając informacje opierałam się na wypowiedziach nauczycieli-bibliotekarzy, którzy wcześniej tam pracowali.
Moja praca dyplomowa składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy przedstawia krótki rys historyczny Szkoły Podstawowej w Kwaskowie. Rozdział drugi pokazuje prace pedagogiczną nauczyciela bibliotekarza i cele stosowania różnych form pracy z czytelnikiem. W rozdziale trzecim opisuje formy pracy z czytelnikiem, jakie zastosowałam w swojej pracy bibliotekarskiej oraz uzyskane efekty. Opracowanie swoje kończę podsumowaniem, w przedstawiłam najciekawsze wnioski i spostrzeżenia..
RODZIAŁ I
Historia Szkoły Podstawowej w Kwaskowie
Szkoła Podstawowa w Kwaskowie funkcjonuje od 1945 roku. Do 1970 roku mieściła się w poniemieckim, drewnianym baraku przywiezionym z pobliskiego Lubanowa. W 1970 roku oddano do użytku nowy budynek, w którym obecnie istnieje sześcioklasowa szkoła podstawowa wraz z oddziałem przedszkolnym. Do szkoły uczęszcza 52 uczniów zgrupowanych w 6 oddziałach oraz 13 przedszkolaków. Mają do swojej dyspozycji 7 klasopracowni, salę gimnastyczną, 2 boiska szkolne, bibliotekę, pracownię komputerową oraz szatnię.
Dzięki zaangażowaniu rodziców powstała pracownia komputerowa. Pierwszy komputer zakupiono z funduszu Rady Rodziców, następne dwa wraz z drukarką szkoła otrzymała w formie darowizny od firmy Ciech Petrol z Domaniewa. W 2004 roku placówka otrzymała 4 zestawy komputerowe z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Obecny stan pracowni to 10 stanowisk z dostępem do Internetu. Natomiast dwa komputery znajdują się w klasach gdzie odbywają się zajęcia dydaktyczne - kształcenia zintegrowanego oraz przyrody.
Mała liczebność klas, pozwala na swobodne korzystanie z komputera jako źródła informacji nie tylko na lekcjach informatyki, ale również na innych zajęciach edukacyjnych. Należy podkreślić, że z dużym powodzeniem z pracowni komputerowej korzystają dzieci z "zerówki", pracując z programami edukacyjnymi dostosowanymi do poziomu dziecka sześcioletniego.
W placówce zatrudnionych jest 10 nauczycieli którzy posiadają wykształcenie wyższe z przygotowaniem pedagogicznym. Kadra systematycznie podnosi swoje klasyfikacje i aktywnie uczestniczy w doskonaleniu zawodowym, czego potwierdzeniem jest fakt, iż siedmioro nauczycieli ukończyło studia podyplomowe. Sześć osób osiągnęło najwyższy stopień awansu zawodowego - tytuł nauczyciela dyplomowanego.
Nauczyciele Szkoły Podstawowej w Kwaskowie są świadomi faktu, iż jakość edukacji zależy od tego, w jakim stopniu stymuluje się rozwój nie tylko pamięci, ale i pozostałych umiejętności, a zwłaszcza myślenia i mowy, a także postaw uczniów, czyli ich wiedzy, przekonań oraz umiejętności postępowania w różnych sytuacjach społecznych. Realizując ten cel biorą pod uwagę cechy i możliwości rozwojowe pojedynczego ucznia, angażują do pracy metodami aktywizującymi i różnorodnymi formami działania; pomagają uczniom
z trudnościami w nauce wyrównując braki edukacyjne podczas indywidualnych zajęć; pracują z uczniem zdolnym.
Uczniowie szkoły objęci są opieką psychologiczną, pedagogiczną i logopedyczną specjalistów z Porani Psychologiczno-Pedagogicznej w Warcie. Pracownicy poradni wychodząc naprzeciw oczekiwaniom placówki organizują warsztaty i prelekcje dla uczniów, rodziców i nauczycieli.
W ramach współpracy ze środowiskiem lokalnym i władzami samorządowymi szkoła organizuje uroczystości, turnieje, konkursy, imprezy dochodowe, w których uczestniczą rodzice oraz przedstawiciele organu prowadzącego i nadzoru pedagogicznego.
Do tradycji placówki należą : Akademia z okazji Dnia Matki, Akademia z okazji Dnia Babci i Dziadka, Wieczór Wigilijny. Kwasków jest gospodarzem Gminnego Turnieju o Bezpieczeństwie Ruchu Drogowego. Drużyny ze szkół podstawowych i gimnazjów rywalizują ze sobą rozwiązując test oraz pokonując na rowerze tor przeszkód. Nagrodą dla zwycięskiej drużyny jest puchar Burmistrza Gminy i Miasta Błaszki.
Biblioteka szkolna służy realizowaniu potrzeb i zainteresowań uczniów i nauczycieli, zadań dydaktycznych i wychowawczych szkoły, doskonalenia warsztatu pracy nauczyciela oraz popularyzowaniu wiedzy pedagogicznej wśród rodziców. Ilość godzin pracy biblioteki szkolnej wyznacza arkusz organizacyjny naszej szkoły, obecnie jest to 8 godzin zegarowych. Godziny pracy biblioteki umożliwiają dostęp do jej zbiorów wszystkim zainteresowanym, w szczególności uczniom i ujęte są w tygodniowym rozkładzie zajęć. Zasady korzystania z biblioteki szkolnej zawarte są w jej regulaminie.
Do zadań nauczyciela-opiekuna biblioteki należy:
- opracowanie regulaminu korzystania z biblioteki,
- katalogowanie i konserwacja zbiorów,
- określenie godzin wypożyczania książek przy zachowaniu zasad dostępności biblioteki dla ucznia przed i po lekcjach,
- zakup i oprawa książek,
- przedstawienie Radzie Pedagogicznej informacji o stanie czytelnictwa poszczególnych klas,
- organizowanie konkursów czytelniczych, pasowania na czytelnika uczniów klas pierwszych oraz innych działań popularyzujących czytelnictwo,
- odpowiedzialność materialna za zgromadzone zbiory.
Biblioteka szkolna w której rozpoczęłam pracę we wrześniu 2006 roku znajduje się w budynku szkolnym na pierwszym piętrze. Jest to osobne pomieszczenie o powierzchni ok. 10m2 zastawione wyłącznie regałami z książkami. Biblioteka nie posiada czytelni. Zbiory biblioteki szkolnej obecnie liczą 2500 woluminów. Dwieście pozycji to książki darowane bibliotece, dwadzieścia pozycji stanowią nagrody książkowe zdobyte przez naszych uczniów w licznych konkursach gminnych lub powiatowych. W bibliotece jest wolny dostęp do półek, posiadamy katalog alfabetyczny, w trakcie przygotowań jest katalog rzeczowy. Księgozbiór podręczny i literatura fachowa dla nauczycieli poszczególnych przedmiotów znajduje się na odrębnych regałach. Poza tym posiadamy również skromne zasoby audiowizualne, encyklopedie i gry edukacyjne na CD-ROM, kasety i płyty do języków obcych oraz z muzyką. W bibliotece szkolnej księgozbiór ustawiony jest w układzie działowo-alfabetycznym:
1) lektury do języka polskiego, według klas, tytułów,
2) beletrystyka dla dzieci i młodzieży układ alfabetyczny według nazwisk autorów,
3) literatura piękna według przyjętych symboli:
- Bw - bajeczki, wierszyki, opowiadania dla najmłodszych,
- B - baśnie, legendy, podania,
- Prz - opowiadania i powieści przyrodnicze,
- P - opowiadania i powieści podróżnicze i przygodowe,
- F - opowiadania i powieści fantastyczne,
- H - opowiadania i powieści historyczne,
- Hw - opowiadania i powieści z okresu II wojny światowej,
- Ob - opowiadania i powieści obyczajowe,
- Pd - poezja, dramat
4) księgozbiór podręczny według działów: Encyklopedie i słowniki; albumy i literatura popularnonaukowa według przedmiotów.
Biblioteka liczy 64 czytelników, to przede wszystkim uczniowie naszej szkoły (52 osoby) oraz zatrudnieni nauczyciele (10 osób) i pracownicy obsługi (2 osoby). Sporadycznie korzystają z naszych zbiorów uczniowie, którzy opuścili mury naszej szkoły. W związku z reformą szkolnictwa oraz powstaniem gimnazjów część książek naszej biblioteki została przekazana do Gimnazjum Publicznego w Błaszkach. Były to przede wszystkim lektury dla uczniów klas starszych. Liczba uczniów naszej szkoły podobnie i czytelników z roku na rok maleje w związku z niżem demograficznym. Natomiast stan czytelnictwa utrzymuje się mniej więcej w tej samej liczbie ok. 5-7 książek na jednego czytelnika w ciągu roku. Jest kilkoro uczniów, którzy przez cały rok szkolny odwiedzają bibliotekę tylko dwa, trzy razy. Są tacy, którzy systematycznie korzystają z naszych zbiorów, biorą udział w licznych konkursach organizowanych przez bibliotekę.
Przez długie lata biblioteką opiekował się nauczyciel języka polskiego, który w miarę możliwości organizował różnego rodzaju konkursy zgłębiające wiedzę uczniów na temat przeczytanej lektury, znajomości utworów wybranego pisarza. Do tradycji biblioteki zapisało się uroczyste pasowanie uczniów klasy pierwszej na czytelników biblioteki szkolnej, które zawsze odbywa się w drugim półroczu danego roku szkolnego.
RODZIAŁ II
Praca pedagogiczna nauczyciela bibliotekarza,
jej pojecie i cele stosowania różnych form.
Praca w bibliotece szkolnej często postrzegana jest jako nieco nudna i mało absorbująca. Jedni zazdroszczą „ciepłej posadki”, inni z pobłażaniem, a nawet lekceważeniem odnoszą się do pań wypożyczających książki. Taki stereotyp, mocno w wielu szkołach zakorzeniony, długo jeszcze będzie psuł wizerunek biblioteki, o ile sami nie zadbamy o przedstawienie rzeczywistego obrazu pracy bibliotekarza. Zaprezentowanie pracy dydaktycznej bibliotekarza na forum szkoły nie jest zadaniem łatwym. Nie mamy wychowawstw, nie omawiamy więc głośno problemów z uczniami. Nie prowadzimy regularnych lekcji, nie jesteśmy więc obiektem zainteresowań ze strony uczniów. Nie władając atrybutami w postaci oceny, punktów z zachowania czy autorytetu wychowawcy, musimy pozyskać ucznia atrakcyjnością zajęć.
Ze wszystkich zadań biblioteki szkolnej niewątpliwie najważniejszym jest właściwe zorganizowanie i przeprowadzenie pracy pedagogicznej. Wszystkie działania o charakterze organizacyjnym są wykonywane tylko po to, aby stworzyć prawidłowe warunki dla dobrej pracy bibliotekarza z czytelnikiem. Najczęściej mówi się obecnie o konieczności realizowania przez bibliotekarzy szkolnych obowiązkowych zajęć z zakresu edukacji czytelniczo-medialnej. W dalszym ciągu jednak podstawowe obowiązki dydaktyczne realizuje bibliotekarz w trakcie kontaktów z czytelnikiem indywidualnym, a zasadniczą formą pedagogicznej działalności bibliotekarza pozostanie zawsze udostępnianie zbiorów. Towarzyszyć musi mu umiejętne kontrolowanie aktualnego stanu czytelnictwa dzieci i młodzieży oraz podejmowanie działań zmierzających do zachęcenia do kontaktu z książką i biblioteką uczniów nie czytających lub czytających bardzo mało. Wypożyczeniom książek towarzyszyć winny rozmowy na temat przeczytanej lektury i innych problemów interesujących dzieci i młodzież.
Wśród najczęściej spotykanych form pracy pedagogicznej nauczyciela bibliotekarza wymienić można:
- poradnictwo w wyborze książek, zachęcanie uczniów do świadomego wyboru lektury,
- udostępnianie nauczycielom, wychowawcom i opiekunom potrzebnych im materiałów, pomoc w organizowaniu pracy z książką oraz przygotowywaniu imprez czytelniczych,
- inspirowanie pracy aktywu czytelniczego i jego szkolenie,
- informowanie nauczycieli o czytelnictwie młodzieży, przygotowywanie analiz czytelnictwa na użytek rady pedagogicznej,
- prowadzenie różnych form wizualnej propagandy książki i czytelnictwa,
- organizowanie ogólnoszkolnych i przeznaczonych dla mniejszych grup uczniów imprez inspirujących czytelnictwo, jak: apele czytelnicze, dyskusje nad książką, konkursy, spotkania z autorami itp.
Prowadząc pracę pedagogiczną musimy jednak pamiętać, że zarówno jej formy jak
i metody działania dostosowane muszą być do typu szkoły, wieku i poziomu intelektualnego uczniów, środowiska, warunków pracy oraz własnych predyspozycji i zainteresowań.
Musimy być także świadomi, iż rola prowadzonej przez nas pracy pedagogicznej wzrasta wraz ze zmianą form działania współczesnej szkoły. Stosowane przez nas metody pracy muszą sprzyjać wyzwalaniu aktywności uczniów poprzez uwzględnianie w naszej działalności ich możliwości, zainteresowań, potrzeb, uzdolnień i aspiracji.
Ze względu na miejsce pracy można wyróżnić formy realizowane:
w wypożyczalni: wypożyczanie książek, poradnictwo, udzielanie informacji, rozmowy z czytelnikami;
w czytelni: udostępnianie zbiorów na miejscu, grupowe formy zajęć;
w centrum audiowizualnym
poza biblioteką: np. apele biblioteczne, pogadanka na godzinach wychowawczych;
poza szkołą: wycieczki do bibliotek i innych instytucji związanych z książką.
Ze względu na aktywność czytelników Joanna Papuzińska wyróżnia:
formy audytoryjne, w których aktywny jest głównie bibliotekarz bądź współpracująca z nim grupa uczniów, a uczestnicy są odbiorcami tych form (np. głośne czytanie, opowiadanie, film, małe formy teatralne);
formy aktywizujące, skłaniające uczestników do aktywnego udziału w nich (np. lekcje biblioteczne, dyskusje, konkursy);
formy informacyjno-usługowe (udostępnianie zbiorów, udzielanie informacji).
Biorąc pod uwagę organizację procesu dydaktyczno-wychowawczego, mamy do czynienia z pracą szkolną, klasowo-lekcyjną i pozalekcyjną oraz prace pozaszkolną.
Ze względu na środki ekspresji(kanał komunikacyjny)i specyfikę organizacji pracy, wyróżniamy:
formy wizualne,
formy z użyciem środków audiowizualnych,
formy żywego słowa,
małe formy teatralne,
konkursy czytelnicze,
formy rozrywkowe, gry i zabawy,
imprezy czytelnicze.
Formy wizualne są adresowane do całej zbiorowości szkolnej (np. plakat zachęcający do korzystania z biblioteki) i do grupy czytelników (np. katalogi ścienne lektur i innych książek w klasach i pracowniach). Oddziałując na zmysł wzroku czytelnika, pełnią one funkcje informacyjną, przekazując dane o działalności biblioteki i propagandową - poprzez zachęcanie czytelników do przeczytania określonych książek, wzięcia udziału
w imprezie bibliotecznej. Ekspozycja form wizualnych powinna być co pewien czas zmieniana (przynajmniej co miesiąc), nie należy też nadużywać tych form, gdyż wszelki nadmiar utrudnia odbiór przekazywanych informacji. W bibliotece szkolnej mogą mieć zastosowanie następujące formy wizualnej propagandy książki, czytelnictwa i biblioteki:
- hasła i cytaty,
- plakaty,
- afisze, ogłoszenia,
- gazetki ścienne,
- serwisy prasowe,
- katalożki ścienne,
- kalendarz historyczny aktualności,
- albumy tworzone z wycinków prasowych, ilustracji, cytatów itp.,
- ilustrowane katalożki dla klas młodszych w formie albumików,
- wykresy czytelnictwa,
- wystawki i wystawy.
Biblioteka wykorzystuje w swej pracy pedagogicznej środki wizualnej audiowizualne eksponowane przeważnie za pomocą odpowiedniego sprzętu technicznego. Współczesny człowiek ma do dyspozycji wiele środków przekazu, jakie zapewnia nowoczesna technika. Zadaniem szkoły jest nauczyć racjonalnego i umiejętnego korzystania z nich obok słowa drukowanego.
Środki wizualne (oglądowe) to:
- portrety pisarzy, uczonych,
- ilustracje, fotografie, pocztówki i reprodukcje malarstwa, grafiki,
- przezrocza użyteczne w pracy z czytelnikiem, zawierające zilustrowane baśnie, bajki, lektury szkolne,
- mikrofilmy zabytków piśmiennictwa polskiego, kart tytułowych pierwszych wydań dzieł Kochanowskiego, Krasickiego, Mickiewicza itd.,
- foliogramy,
- programy komputerowe,
Środki audialne (słuchowe) to:
- płyty, zawierające nagrania bajek, wierszy i piosenek dla dzieci, poezji klasycznej
i współczesnej, fragmentów sztuk teatralnych, pieśni patriotycznych itd.,
- kasety i krążki magnetofonowe,
- audycje radiowe (w przekazie bezpośrednim)
Środki audiowizualne (oglądowo-słuchowe) to:
- audycje telewizyjne,
- kasety wideo z filmami będącymi ekranizacja lektur szkolnych i innych utworów literackich,
- programy edukacyjne z różnych dziedzin wiedzy, wykorzystywane najczęściej jako samoistny program zajęć z uczniami lub jako element imprezy bibliotecznej np. poranku literackiego,
- filmy wyświetlane za pomocą projektora filmowego;
Jednak radio, telewizja, film nie mogą zastąpić lektury, zatem zadaniem bibliotekarza jest zachęcenie uczniów do harmonijnego korzystania ze słowa drukowanego i nowoczesnych środków przekazu oraz wdrażania wychowanków
do selektywnego i krytycznego odbioru programów telewizyjnych, radiowych, filmowych i wideo.
Żywe słowo to najdawniejsza i najczęściej stosowana forma pracy z czytelnikiem.
W bibliotece szkolnej mają zastosowanie następujące formy żywego słowa:
- głośne czytanie bajek, wierszyków, krótkich opowiadań, baśni itp.,
- opowiadania
- omawianie treści książek, przeglądy nowości i tematyczne, przeglądy prasy,
- pogadanki,
- godziny pytań i odpowiedzi (organizowane np. cyklicznie - raz w miesiącu lub
na godzinach wychowawczych),
- żywa gazetka, dyskusja.
Małe formy teatralne są odmianą żywego słowa, w którym przekaz słowny zespala się
z innymi środkami ekspresji, jak mimika, gest, ruch, śpiew, muzyka, strój charakteryzujący dana postać, rekwizyty, dekoracje. Teatralizacja tekstów literackich ułatwia ich zrozumienie, może nawet zachęcić do przeczytania przedstawionego utworu. Wyróżnić tu można formy krótsze jak: recytacja indywidualna, zbiorowa oraz dłuższe
ze względu na czas wykonywania: teatr kukiełkowy, cieni, montaż literacki, teatr lekturalny (przy stoliku).
Wszystkie formy teatralne w pracy biblioteki sprzyjają rozwojowi uczniów zainteresowań i uzdolnień artystycznych - recytatorskich, teatralnych, muzycznych, plastycznych, uczą twórczego uczestnictwa w kulturze.
Współzawodnictwo w konkursach jest czynnikiem przyciągającym uczestników,
a przede wszystkim nieraz atrakcyjne nagrody, dlatego też wszelkie konkursy telewizyjne cieszą się wielkim zainteresowaniem. W bibliotece szkolnej zaś trzeba kształtować przekonanie, że najistotniejsza jest satysfakcja, jaką daje zwycięstwo w konkursie
i pochwała, uznanie wyrażone publicznie.
Konkursy czytelnicze są jedna z takich form pracy z czytelnikiem. Sprawdzające znajomość książek mają na celu zachętę do przeczytania literatury na określony temat
lub utworów wybranego autora.
Ze względu na czas trwania wyróżniamy konkursy:
- błyskawiczne - przeprowadzone na poczekaniu, bez uprzedniego przygotowania uczestników,
- krótkoterminowe - wymagają najczęściej odpowiedzi na jedno lub parę pytań przy pomocy wskazanej książki,
- długofalowe - trwają przez dłuższy czas, kilka miesięcy, pół roku do roku.
Ze względu na stopień aktywności uczestników konkursy dzielą się na:
- sprawdzające oczytanie (nie wymagają specjalnego przygotowania),
- propagujące drobną literaturę (konkursy krótko i długoterminowe),
- wymagające samodzielnych poszukiwań literatury, a zatem najbardziej kształcące
(np. Jakie znasz książki o sławnych podróżnikach).
Konkursy mogą przybierać rozmaite formy organizacyjne: konkursów plakatowych, quizów, turniejów, olimpiad, gier i zabaw konkursowych, konkursów na wykonanie jakiejś pracy (np. Ilustracji do ulubionej książki).
Jeśli są atrakcyjne i organizowane systematycznie, to znajdują coraz więcej zwolenników.
Pragnienie zabawy tkwi w naturze każdego dziecka, a i dorośli chętnie oddają się rozwiązywaniu krzyżówek, o czym świadczy poczytność czasopism z rozrywkami umysłowymi. Zasada: bawiąc uczyć powinna mieś szerokie zastosowanie w praktyce szkolnej.
Gry i zabawy czytelnicze sprawiają przyjemność przede wszystkim dzieciom oczytanym, umacniając w nich przekonanie o wartości czytania. Uczestnicząc w grach zespołowych dzieci z mniejszym doświadczeniem czytelniczym poszerzają swoja wiedzę, ucząc się
od innych. Zabawowe formy rozwijają spostrzegawczość, myślenie, pamięć, relaks, zaspokajają potrzebę aktywności dziecka..
Gry i zabawy czytelnicze dzielą się na stolikowe, słowne i ruchowe.
Do gier stolikowych zalicza się czynności wykonywane przy stoliku indywidualnie
lub grupowo, a więc wszelkiego rodzaju konkursy wymagające pisania.
Do gier słownych zaliczyć można:
- licytacje tytułów książek,
- „po cytacie poznaj utwór”,
- poprawianie błędów w znanych cytatach, fragmentach poezji i prozy,
- bigos literacki - opowiadania złożone z fragmentów znanych utworów, stanowiących logiczna całość,
- ukryte tytuły,
- konkurs 20 pytań(odpowiadamy tylko TAK lub NIE),
- gry inspirowane grami telewizyjnymi (np. Koło Fortuny).
Natomiast gry ruchowe wymagają przestrzeni do poruszania się, toteż nie wszystkie mogą być przeprowadzone w czytelni. Należą do nich:
- zabawa z piłeczką,
- sztafeta np. wypisanie w kolejności alfabetycznej nazwisk autorów lub tytułów książek od A do Z na kartkach papieru,
- gra zwana „Kim”.
Imprezy czytelnicze to formy pracy, składające się z paru lub kilku prostszych form, jak żywe słowo, formy wizualne, audiowizualne. Mają one z reguły charakter uroczysty, wymagają dłuższych przygotowań, gromadzą większą liczbę uczestników, czasem całą szkołę, dlatego też odbywają się poza pomieszczeniem biblioteki.
Do imprez czytelniczych zaliczamy spotkania z autorami i innymi ludźmi książki, prasy, poranki i wieczory literackie, apele, konferencje czytelnicze, uroczyste pasowanie uczniów klasy I na czytelników, eliminacje konkursów długofalowych itp..
Wymienione wyżej bogactwo form pracy z czytelnikami nie oznacza, że bibliotekarz szkolny ma je stosować w całej rozciągłości w swojej pracy. Wybierając do realizacji określone formy zajęć pozalekcyjnych, trzeba brać pod uwagę ich celowość, wartość kształcącą i wychowawczą, spodziewana atrakcyjność, która by przyciągała uczniów do następnych spotkań oraz swoje możliwości czasowe, predyspozycje i upodobania kulturalne.
Zajęcia biblioteczne będą miały wielkie walory kształcące i wychowawcze, jeśli bibliotekarz potrafi pobudzić uczniów do współudziału w projektowaniu
i przeprowadzaniu wspólnie wybranych form pracy. Rola bibliotekarza polega na inspirowaniu, zachęcaniu uczniów do twórczego wysiłku, kształtowania wytrwałości
i poczucia odpowiedzialności za dobrowolnie podjęte inicjatywy.
RODZIAŁ III
Formy pracy z czytelnikiem w Bibliotece Szkolnej w Kwaskowie
„ Jeżeli nie staniecie się na nowo podobni do dzieci,
nie wejdziecie do zaczarowanego królestwa pedagogiki”
C. Freinet
Droga do tego zaczarowanego świata wiedzie między innymi przez zabawę, która jest przecież jedna z form pracy pedagogicznej w bibliotece szkolnej. Dlatego też wymyślamy różne gry, działania, najczęściej takie, w których może uczestniczyć każdy, w których nie
ma wygranych ani przegranych, a zabawa - po ustaleniu zasad - toczy się sama i to tak długo,
jak długo chcą tego nasi uczniowie.
Uczniowie Szkoły Podstawowej w Kwaskowie są otwarci na wszelkiego rodzaju akcje propagujące czytelnictwo, dlatego już we wrześniu 2006 roku powołany został szkolny „Klub Przyjaciół Książki”. Praca bibliotekarska z klubem z jednej strony przynosi korzyści bibliotece dzięki pomocy uczniów w jej działalności, z drugiej strony ma duże walory kształcąco-wychowawcze. Uczniowie współpracując z biblioteką poszerzają swoją wiedzę
o niej i o książce, nabywają praktycznych umiejętności z zakresu techniki bibliotecznej, kształtują w sobie takie cechy charakteru, jak poczucie odpowiedzialności za przyjęte obowiązki, systematyczność, punktualność, dokładność w pracy, zamiłowanie do ładu
i porządku, poszanowania mienia bibliotecznego, umiejętność pracy w zespole, chęć przychodzenia kolegom z pomocą. Praca ta stwarza możliwość ujawnienia i rozwijania różnych zdolności: plastycznych, recytatorskich, pisarskich, organizacyjnych. Do klubu należą uczennice klas IV - VI, które są łącznikami pomiędzy biblioteką a uczniami. Dzięki nim na bieżąco docierają informacje o pomysłach uczniów, ich zainteresowaniach czytelniczych czy uwagach dotyczących pracy biblioteki. Klubowicze pomagają w układaniu książek na półkach, naprawach zniszczonych egzemplarzy, pomagają w wyborze książki młodszym kolegom, na przerwach czytają krótkie opowiadania, wiersze uczniom oddziału przedszkolnego, dbają o czystość, estetykę lokalu. Biorą aktywny udział w przygotowywaniu i przeprowadzaniu imprez czytelniczych. Wypożyczają materiały na lekcje, przypominają
o upływie terminu zwrotu książek.
Chcąc poznać zainteresowania naszych czytelników i ich oczekiwania odnośnie pracy biblioteki szkolnej przeprowadzono ankietę w której uczniowie wyrazili swoje opinie na temat dotychczasowej działalności biblioteki oraz swoich zainteresowań, oczekiwań czytelniczych. Stwierdzając, że najczęściej korzystają z biblioteki szkolnej lub własnego księgozbioru, czytają bo przy tym odpoczywają i to lubią. Oprócz lektury szkolnej dużym zainteresowaniem cieszy się literatura piękna - opowiadania, baśnie, bajki i wierszyki.
Dotychczasową prace biblioteki oceniają dobrze. Na pytanie co zmieniłbyś w bibliotece szkolnej uczniowie odpowiedzieli: wzbogacić księgozbiór o nowości książkowe, zwiększyć ilość tytułów czasopism oraz udostępniać uczniom zbiory specjalne (np. płyty CD, DVD, kasety wideo oraz encyklopedie). Wyrazili również swoje zainteresowanie udziałem w różnego rodzaju konkursach.
Na początku roku szkolnego ogłoszony został konkurs dla wszystkich uczniów naszej szkoły pt.: „Czytelnik roku”. Wybieramy ucznia, który przez cały rok szkolny przeczytał najwięcej książek i wykazał się znajomością ich treści. Uczeń ten otrzymuje podczas uroczystości zakończenia roku szkolnego nagrodę książkowa i dyplom.
Dla uczniów, którzy sięgają po pióro i zaczynają pisać swoje pierwsze, krótkie utwory powstał kącik „Młodego literata”. Każdy, kto chce zaprezentować publicznie swoją twórczość musi przynieść swoje prace do biblioteki. Prace uczniów zamieszczane są systematycznie na gazetce a na koniec roku szkolnego zostanie wydany mały tomik wierszy z ich twórczością.
Uczniowie klas IV-VI na początku października odwiedzili bibliotekę w Wyższym Seminarium w Kaliszu. Mieli możliwość porównania pracy naszej małej biblioteki i biblioteki, która posiada ok. 20 tysięcy zbiorów, czytelnię oraz salę wyposażona w stanowiska komputerowe. Oglądali książki z przed 230 lat oprawione W skórę z metalowymi okuciami, woluminy pisane w języku hebrajskim oraz takie które mają tylko 4 strony. Mogli za pomocą komputera sprawdzić czy dostępna jest pozycja która ich interesuje, a nie ma jej w naszej szkolnej bibliotece. Każdy z uczestników wycieczki dostał pamiątkową zakładkę do książki.
Szkolny „Klub Przyjaciół Książki” w rocznicę wyboru Karola Wojtyły na papieża, 16 października w VI Dzień Papieski, obchodzony po raz drugi bez Jana Pawła II przygotował krótki montaż słowno-muzyczny poświęcony osobie Karola Wojtyły - chcąc uczcić naszego
Wielkiego Rodaka. Apel odbył się na sali gimnastycznej, gdzie zgromadzili się wszyscy nauczyciele, uczniowie i pracownicy naszej szkoły. Pamięć o naszym Ojcu Świętym oraz słowa jego ulubionej pieśni towarzyszyć na będą zawsze.
Międzynarodowy Dzień Bibliotek Szkolnych uczniowie naszej placówki obchodzili po raz drugi. Z okazji tego święta każdy uczeń przyniósł do biblioteki własnoręcznie zrobioną zakładkę do książki oraz kartkę z życzeniami. Na przerwach czytane były wiersze i fraszki o książkach, bibliotece . Uczniowie klas młodszych w tym dniu brali udział w konkursie plastycznym pt.: „Biblioteka moich marzeń”, prace przez miesiąc zdobiły pomieszczenie.
Na początku listopada w naszej szkole przeprowadzony został plebiscyt pt.: „Czytelnicza lista przebojów”. Uczniowie wybierali dziesięć najciekawszych ich zdaniem książek. Mogła to być każda pozycja - niekoniecznie z biblioteki szkolnej. Celem akcji było:
- rozbudzanie zainteresowań czytelniczych,
- popularyzacja czytelnictwa,
- skłanianie czytelników do głębszej refleksji nad przeczytaną książką
oraz kształtowanie umiejętności oceniania przeczytanej książki.
Uczniowie naszej szkoły wybrali następujące pozycje:
1. „Dzieci z Bullerbyn”
2. „W pustyni i w puszczy”
3. „Kubuś Puchatek”
4. „Ten obcy”
5. „Czerwony Kapturek”
6. „Puc, Bursztyn i goście”
7. „Harry Potter”
8. „O psie, który jeździł koleją”
9. „Szewczyk Dratewka”
10. „Ania z Zielonego Wzgórza”
Na podstawie wyników szkolnego plebiscytu opracowałam prezentacje w Power Point pt.: „Książki, które warto przeczytać” zostanie ona umieszczona na stronie internetowej naszej szkoły.
Dla uczniów nauczania zintegrowanego 25 listopada odbyła się impreza czytelnicza z okazji Światowego Dnia Pluszowego Misia. W tym dniu towarzyszyło nam hasło: „Czy to jutro, czy to dziś, wszystkim jest potrzebny miś”. Uczniowie przynieśli do szkoły swoje ulubione pluszaki z którymi spędzali każdą przerwę. Celem imprezy było:
- kształtowanie i rozwijanie zainteresowań czytelniczych i artystycznych,
- wyrabianie u dzieci nawyków korzystania ze zbiorów biblioteki szkolnej,
- zapoznanie z książkami związanymi tematycznie ze świętem,
- rozwijanie aktywnej postawy w czasie zabaw,
- kształtowanie poczucia szacunku dla zabawek i książek
oraz zachęcanie do czytania książek o określonej tematyce.
Święto Pluszowego Misia klasy młodsze rozpoczęły od wizyty w bibliotece, gdzie obejrzały przedstawienie pt.: „Mój przyjaciel miś” w wykonaniu uczniów kl. VI . Następnie, podczas przerw uczestniczyły w konkursach ze swoimi pluszakami, śpiewały piosenki, misiowe wyliczank-rozruszanki, tańczyły, odgadywały zagadki, brały udział w „misiowych zawodach sportowych” oraz w zajęciach plastycznych. Dzieci z oddziału przedszkolnego kolorowały misia, uczniowie klasy I - wyklejały go kolorowym papierem, kawałkami tkanin, klasa II rozwiązywała łamigłówki Kubusia Puchatka, a uczniowie klasy III próbowali odnaleźć ukryte w naszej szkole pluszowe misie, zwyciężył ten uczeń, który miał więcej maskotek. Na przerwach oprócz zabaw na korytarzu z udziałem dzieci i pluszaków uczennice z „Klubu Przyjaciół Książki” czytały opowiadania, których bohaterami były właśnie misie. Po kilku godzinach spędzonych na zabawie z pluszakami nadszedł czas, aby wybrać najmniejszego i największego pluszowego misia - jego właściciel otrzymał nagrodę oraz pamiątkowe zdjęcie.
Chcąc jeszcze bardziej zachęcić czytelników do odwiedzania biblioteki w celu zgłębienia wiedzy na temat jej zbiorów ogłoszony został konkurs pt.: „Moja biblioteka szkolna w programie Power Point”. Celem konkursu była:
- promocja biblioteki szkolnej, jej zbiorów, usług i warsztatu informacyjnego;
- rozwijanie zainteresowań czytelniczych i informacyjnych;
- poszerzanie wiedzy z innych przedmiotów;
- gromadzenie materiałów multimedialnych
oraz doskonalenie umiejętności w posługiwaniu się programem Power Point.
Prace należało dostarczyć do biblioteki do grudnia 2006r na dyskietce lub płycie CD. Materiały do prezentacji udostępnione były w bibliotece. Komisja oceniała układ treści, estetykę wykonania, wykorzystanie efektów dźwiękowych i multimedialnych oraz grafiki. Najciekawsza praca zostanie umieszczona na stronie internetowej szkoły i wykorzystana zostanie na lekcjach bibliotecznych oraz innych zajęciach dydaktycznych.
Z uwagi na duże zainteresowanie wśród dzieci bajkami biblioteka przygotowała w miesiącu grudniu wystawę pt. „W krainie baśni” na której znalazły się baśnie mniej znane, które czytane były na przerwach przez uczennice ze starszych klas. Celem wystawki z książkami było:
- ukazanie czytelnikowi piękna baśni pochodzących z innych krajów,
- zapoznanie z książkami związanymi tematycznie z wystawką,
- zachęcanie do czytania książek o określonej tematyce.
Po raz pierwszy w naszej szkole odbył się przedświąteczny kiermasz taniej książki.
Pomysł nawiązania współpracy z „Księgarnią i Hurtownią Taniej Książki” pana Mariusza Napierały z Tuliszkowa został zaakceptowany przez Dyrekcje i Grono Pedagogiczne naszej szkoły. Książki dostarczono w ciągu trzech dni od złożenia zamówienia. Otrzymaliśmy 300 pozycji książkowych za łączną kwotę - 1329,50( sprzedaliśmy książek za cenę 723, 20), które od samego początku cieszyły się wielkim zainteresowaniem, nie tylko ze względu na cenę. Dobry papier, twarda oprawa, ciekawe i kolorowe ilustracje przyciągały czytelników naszej biblioteki szkolnej. Uczniowie rozprowadzali książki podczas przerw pod opieką pani bibliotekarki. Każdy mógł znaleźć jakąś pozycje książkowa dla siebie. Największym zainteresowaniem cieszyły się książki dla najmłodszych czytelników, następnie lektury dla klas starszych oraz słowniki i encyklopedie. Duże zainteresowanie miały słowniczki i rozmówki w języku angielskim i niemieckim. Celem kiermaszu było przybliżenie uczniom twórczości różnych pisarzy, kształtowanie poczucia szacunku dla książki, wyrobienie nawyku odpowiedzialności. Książki nabyte przez naszych uczniów po części stanowiły małe upominki świąteczne, wielu uczniów wzbogaciło swoje domowe biblioteczki, a także nasza biblioteka skorzystała z nowych pozycji których do tej pory nie posiadała.
Tradycją szkolnej biblioteki jest przyjęcie uczniów klasy pierwszej do grona czytelników naszej biblioteki. Uroczystość odbywa się zawsze na początku drugiego semestru, uczniowie zostają zapoznani z regulaminem biblioteki, z zasadami wypożyczania książek. Postacie z bajek wprowadzają pierwszaków w tajemniczy świat jaki skrywany jest w książkach.
Uczniowie naszej szkoły w ramach akcji „Cała Polska czyta dzieciom” włączają się aktywnie w czytanie swoim młodszym kolegom i koleżankom bajek opowiadań i wierszy na przerwach. Podczas apelu przybliżają wszystkim cele jakie niesie za sobą ta akcja, przypominają swoim kolegom o tym jak ważne jest czytanie książek, jakie niesie ze sobą korzyści:
- wzbogaca wiedzę,
- bogaci słownictwo,
- uświadamia wiele prawd moralnych,
- rozwija wyobraźnię,
- chroni przed uzależnieniem od telewizji i komputera,
- poprawia poziom wypowiedzi ustnych i pisemnych.
Z okazji Światowego Dnia Książki w naszej bibliotece szkolnej przeprowadzony zostaje konkurs plastyczny dla uczniów klas 0 - III pt.: „Ilustracja do mojej ulubionej książki”. Prace uczniów zostają wyeksponowane na szkolnym korytarzu. Poza tym w bibliotece jest kącik książki w którym znajduje się najstarsza i najnowsza książka, najgrubsza i najcieńsza oraz najmniejsza i największa. Uczniowie przez cały tydzień uczestniczą na przerwach w krótkich pogadankach na temat historii książki, jej powstania oraz budowy. Obchody dnia książki mają na celu uświadomienie czytelnikowi:
- rozwój zainteresowań czytelniczych i plastycznych,
- wyrabianie u dzieci nawyku korzystania ze zbiorów biblioteki oraz własnych,
- kształtowanie poczucia szacunku dla książek.
Uczniowie klas III biorą udział w konkursie ze znajomości lektury pt.: „Dzieci z Bullerbyn”. Pierwsza część konkursu to test ,który uczniowie piszą przez 45 min, następnie praca, którą wykonują w domu to napisanie pracy w której zawarta jest odpowiedź na pytanie
- „czy z można się zaprzyjaźnić z dziećmi z Bullerbyn?” oraz wykonanie ilustracji do wybranej sceny. Prace są wywieszone w bibliotece, najciekawsze zostaną nagrodzone.
Przez cały rok szkolny, w miarę możliwości, uczniowie odwiedzają bibliotekę w ramach zajęć bibliotecznych. Klasy młodsze poznają podstawowe zasady korzystania z biblioteki i czytelni. W formie zabawy poznają twórczość znanych i lubianych pisarzy dla dzieci tj. Brzechwa, Tuwim, Konopnicka. Natomiast uczniowie klas starszych na zajęciach dowiadują się o historii pisma, powstaniu i budowie książki, o zasadach korzystania ze słowników i encyklopedii. Biorą udział zajęciach poświęconych czasopismom, które warto czytać.
Poza lekcjami bibliotecznymi uczniowie maja możliwość wzięcia udziału w różnego rodzaju konkursach pt.:„Wiem, bo czytałem”, „Zgaduj zgadula…- czy znasz lektury szkolne?”, „Przysłowia i powiedzenia”, „Turniej wiedzy o lekturze”, „Zmagania z ortografią, konkurs pięknego czytania dla uczniów klas IV-VI”. Konkursy odbywają się przez cały rok szkolny, wcześniej są zapowiadane i cieszą się wielkim zainteresowaniem wśród uczniów naszej szkoły.
ZAKOŃCZENIE
Opisane przeze mnie powyżej oddziaływania na czytelnika są w moim przekonaniu ważnym elementem procesu dydaktyczno-wychowawczego, stwarzają szansę na przełamanie niechęci do czytania oraz kształtują nowy sposób spędzania wolnego czasu przez uczniów. Stosowane formy pracy z czytelnikiem w mojej bibliotece szkolnej mają przede wszystkim charakter systematyczny i długofalowy, są rozłożone na cały rok szkolny. Niektóre z nich wpiszą się na stałe w kalendarz szkolny i nie pozostaną niezauważone.
Działania, które podejmuję, są czasami pracochłonne, trudno jest zrealizować w godzinach pracy. Wiele czasu poświęcam na nie w domu, tym bardziej, że razem z moimi czytelnikami „wchodzę” w świat zaczarowanej baśni i poznaję bibliotekę jako miejsce mojej nowej pracy, przygotowując gazetki, opracowując materiały. Do tej pory w naszej bibliotece nikt nie realizował podobnych form pracy z czytelnikiem, dlatego też każde nowe działanie cieszy się dużym zainteresowaniem ze strony czytelnika. Uczniowie przychodzą i pytają kiedy będzie następny konkurs, sprawdzają czy pojawiła się jakaś nowa gazetka ścienna. Ze względu na brak jakichkolwiek wzorów do pracy, szablonów, scenariuszy zajęć bibliotecznych bardzo cennym źródłem materiałów w mojej bibliotece jest czasopismo „Biblioteka w Szkole” oraz materiały zamieszczone na stronach internetowych. Coraz częściej z nowymi ciekawymi pomysłami pojawiają się w bibliotece sami czytelnicy. Wszystkie cenne uwagi zostają zapisane i z czasem będą realizowane.
Efekty mojej czteromiesięcznej pracy są zauważane i doceniane, co stanowi dla mnie największą satysfakcję. Pozytywne reakcje i wypowiedzi uczniów, akceptacja i zainteresowanie za strony grona pedagogicznego oraz z miesiąca na miesiąc rosnący stan czytelnictwa, to chyba najlepszy obraz tego co robię. Sadzę, że podjęte przeze mnie formy pracy z czytelnikiem będą cieszyły się nadal dużym zainteresowaniem, a z czasem namacalnym dowodem będzie znaczny wzrost czytelnictwa. Również sytuacja finansowa naszych placówek poprawi się na tyle, że bez większych problemów pozyskamy środki na zakup nowych książek, czasopism oraz materiałów ułatwiających pracę w bibliotece. Zrealizujemy marzenie naszych czytelników, którym jest posiadanie w bibliotece komputera z dostępem do Internetu.
Razem z moimi czytelnikami zrobimy wszystko aby w myśl : „Biblioteka, dobre miejsce dla człowieka” nasza placówka była przyjazna i miła dla każdego.
BIBLIOGRAFIA
Dokumenty niepublikowane:
Statut Szkoły Podstawowej w Kwaskowie
Dziennik Biblioteki Szkolnej w Kwaskowie rok szkolny 2006/2007
Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Kwaskowie - http://sp_kwaskow.w.interia.pl
[ dostęp 23 października 2006r.]
Dokumenty publikowane:
Wajnor Małgorzata, Promujemy naszą pracę! „Biblioteka w Szkole”, Warszawa 2004, s.8;
Szyszko Teresa, Formy pracy pedagogicznej w bibliotece szkolnej, „Biblioteka w Szkole”, Warszawa 2001, s.10;
Andrzejewska Jadwiga, Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka. T. 2. Praca pedagogiczna biblioteki. Warszawa 1996
Papuzińska Joanna, Formy pracy z książką. W: Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania. Pod red. A. Przecławskiej, Warszawa 1978
Wybrane normy prawne funkcjonowania oświaty. Biblioteka szkolna. Organizacja. Przepisy. Nadzór. Cz. 2. Oprac. P.. Horyński, E. Wawrzyniak. Jelenia Góra 1993
Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Kwaskowie. Dokument dostępny w Internecie: http://sp_kwaskow.w.interia.pl [ dostęp 23 października 2006r.]
Por. Statut Szkoły Podstawowej w Kwaskowie
Por. Inwentarz biblioteki szkolnej przy Szkole Podstawowej w Kwaskowie.
Por. M. Wajnor, Promujemy naszą pracę!„Biblioteka w Szkole”,2004 nr 3, s.8.
Por. Wybrane normy prawne funkcjonowania oświaty. Biblioteka szkolna. Organizacja. Przepisy. Nadzór.
Cz. 2. Oprac. P. Horyński, E. Wawrzyniak. Jelenia Góra 1993, s. 18-19.
Por. J. Andrzejewska, Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka. T. 2. Praca pedagogiczna biblioteki. Warszawa 1996, s. 38.
Por. J. Papuzińska, Formy pracy z książką. W: Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania.
Pod red. A. Przecławskiej. Warszawa 1978, s. 245-260.
Por. J. Andrzejewska, dz. cyt., s. 39.
Tamże, s. 96-100.
Tamże, s. 102-107.
Tamże, s. 108-111.
Tamże, s. 114-118.
Tamże, s. 120 -123.
Tamże, s. 124 -126.
Tamże, s. 127.
Tamże, s. 138.
Tamże, s. 141.
Por. T. Szyszko, Formy pracy pedagogicznej w bibliotece szkolnej. „Biblioteka w Szkole”,2001 nr 5, s. 10.
Por. J. Andrzejewska, Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka. T. 2. Praca pedagogiczna biblioteki. Warszawa 1996, s. 92.
Zob. Dziennik pracy Biblioteki Szkolnej w Kwaskowie za rok szkolny 2006/2007,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże,
Tamże, s. …..
Tamże, s. …..