21.02.2004

Psychologia kliniczna dawniej

Metoda terapii dla dzieci chorych (niedowidzących, niedosłyszących); powstała metoda tzw. „studium przypadków”;

Prof. Dąbrowski założyciel Instytutu Higieny Psychicznej w W-wie 1932;

Podstawowy, zadaniem psychologa było stawianie zadań testowych i wystawienie diagnozy (uprzedmiotowienie człowieka);

Psychologia kliniczna była na „usługach” psychiatrii, potwierdzała tylko to co było stwierdzone w psychiatrii.

Tradycyjnie przedmiotem psychologii klinicznej były ZABURZENIA W ZACHOWANIU.

Psychologia kliniczna współcześnie

Dziedzina badań i zastosowań, która zajmuje się opisem, rozpoznawaniem, wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania, przeżywania oraz funkcjonowania somatycznego, określeniem ich przyczyn (etiologia\przyczynowość) a także wypełnianiem zadań praktycznych polegających na diagnozie zachowania i\lub zaburzeń w zachowaniu w celu zastosowania profesjonalnych form pomocy i interwencji.

Diagnoza to opis, rozpoznawanie, wyjaśnianie, etiologia i patomechanizm zachowań. (trzeba opisać zachowanie a potem wyjaśnić co ono oznacza, wyjaśniając bierzemy pod uwagę genezę).

Terapia jest to formułowanie i realizowanie programu postępowania korekcyjnego.

Profilaktyka określenie optymalnych warunków życia i działania ludzi, które umożliwiają realizowanie potencjalnych możliwości i ochraniają przed tym, co zagraża ich zdrowiu psychicznemu.

Wyznaczniki zdrowia psychicznego

1. Dbanie o własne dobro (należy równoważyć własne dobro z dobrem innych osób)

2. Przystosowanie społeczne (towarzyskość, współpraca, związki emocjonalne)

3. Autonomia (niezależność, potrzeba akceptacji bez poczucia, że jest niezbędna)

BEZPIECZEŃSTWO ROZWÓJ

4. Tolerancja (przyznawanie innym prawa do błędu, powstrzymywanie się od nierealistycznych oczekiwań - wszystko nie musi być doskonałe)

Trzeba uważać aby nie przekroczyć granic tolerancji, aby nie tolerować tego co złe; rozmywanie się granic miedzy obowiązkami a prawami.

5. Akceptowanie dwuznaczności i nieprzewidywalności (przekonanie o tym, ze świat ma charakter probillistyczny, nic nie jest całkowicie konieczne i pewne)

6. Giętkość myślenia

7. Myślenie naukowe (obiektywność, racjonalność, stawianie i sprawdzanie hipotez)

8. Zaangażowanie (aktywność)

9. Podejmowanie ryzyka (rozsądnego ryzyka)

10. Samoakceptacja (bezwarunkowa akceptacja siebie)

11. Hedonistyczne nastawienie do życia (poszukiwanie przyjemności, lecz rezygnacja jeśli przyszłe konsekwencje są negatywne; nie wybieranie cierpienia w nadziei na lepszą przyszłość)

12. Brak perfekcjonizmu i utopijnych poglądów (niespodziewanie się całkowitego szczęścia lub całkowitego nieszczęścia)

13. Przyjmowanie odpowiedzialności za własne trudności (nie obwinianie innych, okoliczności)

6.03.'04

Uzależnienia: w ICD 10 „zaburzenia psychiczne i behawioralne związane z zażywaniem substancji psychoaktywnych” obejmują blok dziesięciu zespołów zaburzeń związanych z :

1. alkoholem F10 (2) opiatami F11

(3) konopiami F12 (4) F13

(5) kokainą F14 (6) F15

(7) F16 (8) F17

(9) F18 (10) F19

Diagnoza zespołu uzależnienia stwierdza, że w ciągu ub. roku pojawiły się conajminiej trzy z poniższych zjawisk:

1. Silne pragnienie lub poczucie przymusu zażycia substancji (rezygnacja z innych źródeł satysfakcji)

2. Trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z zażywaniem substancji (rozpoczynanie, kończenie, ilość)

3. Fizjologiczne objawy stanu odstawienia pojawiające się wtedy, gdy zażywanie substancji zostało przerwane lub zmniejszone, przejawiające się zespołem abstynencyjnym oraz zażywanie tej samej lub innej substancji w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów abstynencyjnych

4. Stwierdzenie tolerancji (potrzeby zażywania większej ilości substancji po to, aby poczuć się tak jak wcześniej po zażyciu mniejszej ilości tej substancji)

5. Narastające zaniedbywanie innych źródeł przyjemności lub zainteresowań z powodu zażywania danej substancji, zwiększenie się ilości czasu koniecznego do zdobycia lub zażycia (tolerancja spada) danej substancji albo na usuwanie skutków zażywania

6. Zażywanie danej substancji mimo wyraźnych dowodów jej szkodliwości: uszkodzenie wątroby, stany depresyjne występujące po okresach intensywnego zażywania tych substancji, uszkodzenia funkcjonowania poznawczego związane z substancją i inne.

7. Czynność zażywania występuje często, przynosi szkody, ale mimo to jest kontynuowana.

!!!Sygnały ostrzegawcze!!!

• gdy ktoś pije, mimo szkód spowodowanych przez picie

• gdy ktoś „klinuje” czyli używa alkoholu do usuwania przykrych skutków poprzedniego picia

• gdy ktoś zaczyna dzień od wypicia napoju alkoholowego

• gdy ktoś pije alkohol w samotności i w sytuacjach kiedy odczuwa zmęczenie, dolegliwości fizyczne, smutek i żal

• gdy ktoś zaniedbuje obowiązki i zadania z powodu picia

• gdy ktoś ma „dziury w życiorysie” (nie pamięta co robił wczoraj)

• gdy ktoś uśmierza alkoholem poczucie winy i wyrzuty sumienia z powodu czynów popełnionych pod wpływem alkoholu

• gdy ktoś reaguje napięciem i rozdrażnieniem w sytuacjach gdy alkoholu brakuje lub wobec ograniczenia picia

• gdy inna osoba zwraca jej uwagę na ograniczenie ilości spożywanego alkoholu lub powstrzymanie się od picia

UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU TO CHOROBA

śmiertelna postępująca podstawowa nieuleczalna

(niezatrzymywalna, (ciągi się wydłużają (powoduje inne choroby (nie ma powrotu

niezakończenie picia a przerwy skracają) np. depresje; picie rzadko do picia kontrolo-

prowadzi do kompletnej jest spowodowane inna wanego:

degradacji organizmu) chorobą) w strukturze psych

powstają mechani-

zmy, których nie

można się pozbyć)

PSYCHOLOGICZNE MECHANIZMY UZALEŻNIENIA

A) System nałogowej regulacji uczuć

Jest to podstawowy mechanizm towarzyszący uzależnieniu; prowadzi do destrukcji w sferze

emocjonalnej człowieka

cierpienie alkohol (ujarzmia to cierpienie)

1. Alkohol staje się podstawowym źródłem stanów pozytywnych (jest alkohol jest dobrze); zmniejsza się atrakcyjność i dostępność innych niż alkohol źródeł stanów pozytywnych.

2. Stany pozytywne coraz częściej pochodzą z usunięcia stanów negatywnych a podstawowym rodzajem stanów negatywnych są doświadczenia z biopsychospołecznych skutków picia (sygnałem do wypicia są doświadczenia negatywne a nie pozytywne, a stany negat. przez które się pije są spowodowane skutkami wcześniejszego picia np. krytyka, zaniedbywanie rodziny)

Zdrowy człowiek pije w sposób kontrolowany i pije wtedy gdy jest dobrze np. urodziny a alkoholik pije wtedy gdy jest źle!

3. Obniża się odporność psychiczna na stany negatywne a lęk towarzyszący tym stanom (cierpienie) staje się silniejszy od strachu przed negatywnymi skutkami picia („dołuje” nas coś co jest drobnostką)

4. Alkohol jest podstawowym środkiem na uśmierzenie stanów negatywnych, staje się więc niezbędny ponieważ pozwala mniej cierpieć i tworzy nadzieje na uzyskanie chwilowych stanów pozytywnych.

5. Perspektywa abstynencji nie znajduje poparcia w sferze emocjonalnej i coraz silniejsze stają się subiektywne przekonywanie typu: „Picie jest konieczne”, „Przerwa w piciu ma się skończyć”.

6. Coraz więcej stanów emocjonalnych jest zamknięte między biegunami:

cierpienie alkohol ulga; lek alkohol uspokojenie

7. Utrwala się nastawienie na bezpośrednie i zamierzone manipulowanie własnymi stanami emocjonalnymi.

4.04.2004

B) System iluzji i zaprzeczeń

System orientacyjno-poznawczy osoby uzależnionej zostaje zdominowany przez myślenie magiczne i

życzeniowe, oparte na wierze, że operacje na słowach, myślach wyobrażeniach tworzą zmiany w

realnym świecie. (jeżeli coś się stanie to stanie się coś chociaż nie ma to powiązania przyczynowo-

skutkowego)

• Jego podstawowymi zadaniami stają się:

a) Obrona przed treściami zagrażającymi kontynuacji picia;

b) Budowa i podtrzymywanie alkoholowej wizji życia.

• Funkcje systemu:

1. Manipulowanie czasem, czyli podporządkowanie wspomnień i wizji przyszłości wymogom aktualnego stanu emocjonalnego. (TAK JAK SIĘ CZUJE TERAZ TAK BĘDZIE KIEDYŚ)

2. Manipulowanie przyczynowością, czyli życzeniowo-magiczne określanie przyczyn wydarzeń i własnych czynów.

3. Manipulowanie znaczeniem, czyli tendencyjne określanie ocen i hierarchii ważności, w oderwaniu od realiów życiowych.

• Typowe formy aktywności systemu:

1. POPRAWIANIE PRZESZŁOŚCI

• zapominanie i zniekształcanie wspomnień

• zaprzeczanie minionym faktom

2. IZOLACJA OD PRZESZŁOŚCI

• zaburzenia percepcji (NIE WIDZĘ…; NIE SŁYSZĘ…)

• zaburzenia w fantazjach (o mocy, o seksie)

3. UCIEKANIE W PRZYSZŁOŚĆ

• planowanie bezpiecznego i kontrolowanego picia (związane z myśleniem życzeniowym)

• przewidywanie upadków i załamań

• tworzenie nierealistycznych wizji przyszłych wydarzeń

4. UNIKANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

• manipulowanie interpersonalne (oszukiwanie, obrażanie się, prowokacje)

• tendencyjne interpretacje własnego udziału w minionych wydarzeniach (TO NIE JA; JESTEM OFIARĄ LOSU; ONI SĄ PRZECIW MNIE)

5. ZABIEGI MAGICZNE

• czynności wyobrażeniowe podejmowane w intencji kontrolowania realnych wydarzeń

• czynności rytualne podejmowane w celu zredukowania leku, zamiast wpływu na realne źródła (wylewanie, przez żonę alkoholika, alkoholu do zlewu; chowanie butelek)

1. System dumy i kontroli Jest to forma psychologiczna powstająca w obrębie struktury „JA” i tworząca destrukcyjne napięcia wokół dążeń do mocy, wartości i do kontroli między biegunami DUMY i PONIŻENIA oraz WALKI i PODDANIA.

Struktura „JA” staje się wydrążona i zdominowana aktywnością schematów ukształtowanych poprzez doświadczenia związane z piciem i jego konsekwencjami.

SYSTEM DUMY I KONTROLI

„JA” w stanie trzeźwym „JA” w stanie nietrzeźwym

DUMA i WALKA PONIŻENIE i PODDANIE

• Podstawowe funkcje tego systemu

1. podtrzymywanie nadziei na nieograniczone dysponowanie mocą i kontrolowanie własnych stanów psychicznych;

2. obrona przed bezsilnością i załamaniem poczucia wartości.

• Ważniejsze zjawiska tworzące system:

1. Ekstremalność doświadczeń związanych z własnym „JA” prowadzi do utworzenia się biegunowości stanu „JA” i ta dezorganizacja poczucia tożsamości uniemożliwia mu budowanie stabilnych podstaw do kierowania własnym postępowaniem.

2. Biegunowość sprawia, że człowiek porusza się od bieguna MOCY do bieguna PORAŻKI co prowadzi do zaburzenia granic funkcjonalnych. (brak otoczenia)

3. Podstawowym źródłem poczucia MOCY jest kontrola nad stanem własnych emocji a walka o panowanie nad alkoholem staje się ostatnią formą obrony poczucia mocy i wartości osobistej, której towarzyszy wycofanie się z prób wpływu na realia życiowe. (alkoholik walczy o to żeby nie pić i to jest źródłem poczucia mocy).

4. Okresowe poddawanie się wpływowi alkoholu przynosi ulgę (NIE MUSZE SIĘ KONTROLOWAĆ..) świadomości i chwilowego wypoczynku w walce, ale prowadzi do załamania wizji własnej mocy, do poczucia upadku i poniżenia, które z kolei uruchamia próby magicznego myślenia, przekształcania negatywnego bieguna „JA” na pozytywny poprzez wyobrażenia o wyjątkowości i niezwykłości złych aspektów własnej osobowości.

5. Próbą ratowania się przed upadkiem, rozumianym jako utrata mocy, jest subiektywne wywyższanie się, z którym wiąże się ten aspekt postępowania osoby uzależnionej, który określa się jako tzw. „dumę alkoholika” i stanowi on rozpaczliwą ochronę złudzeń o osobistej wartości i mocy.

6. Przyjmowanie wpływów zewnętrznych, a w szczególności nacisków związanych z negatywnymi skutkami picia, powoduje poczucie poniżenia i upokorzenia. Obrona przed naciskami z zewnątrz, przed krytyką, nakłanianiem do zaprzestania picia przynosi paradoksalnie poczucie satysfakcji mocy. (NIE DAŁEM SIĘ ZŁAMAĆ!)

ALKOHOLIK





NA ZEWNĄTRZ (FASADA) WEWNĄTRZ

- zachowanie się agresywne i („JA” AUTENTYCZNE;

jednoczesne poczucie prawomocności uczucia skrywane)

- postawa wielkościowa - poczucie winy

- perfekcjonizm - wstyd

- ma urok osobisty, wdzięk - lęk

- poczucie zranienia

- ból (biopsychospołeczny)

Wygląd:

• obrzęki twarzy;

• pajączki;

• rozpulchnione dziąsła;

• drżenie rąk;

• siniaki;

• zaniedbanie higieniczne

Objawy zaburzeń somatycznych:

• wizyty u lekarza z trudnymi do określenia chorobami;

• cukrzyca lub cukrzycomocz, niewydolność krążenia;

• „rozpadanie się” w sytuacjach trudnych (operacja)

• objawy ze strony przewodu pokarmowego;

• powiększenie wątroby (potem marskość);

• niedokrwistość;

• częste zapalenia płuc;

• nietypowe objawy endykronologiczne










• połączenie skutków warunkowania elastycznego (nabyta tolerancja na alkohol) i warunkowania instrumentalnego (przyjemność po zażyciu alkoholu oraz ulga związana z pozbawieniem się skutków picia poprzedniego dnia)

Jak sobie wypije pojawia się przyjemność, ulga, uspokojenie.








• trening umiejętności zaradczych

Podkreślona rola poczucia skuteczności działania oraz oczekiwań co do pozytywnego/negatywnego zakończenia ważnych sytuacji życiowych.

WSPÓŁUZALEŻNIEIE

Funkcjonowanie jednostki, które jest zależne od, bądź kontrolowane przez tych, którzy sami są zależni, bądź kontrolowani, przez takie siły jak np.:

• alkoholizm;

• zachowania kompulsywne;

• chroniczna choroba.

Współuzależnienie dotyczy całego systemu człowieka. Osoba współuzależniona jest uzależniona do osoby uzależnionej; można u niej zaobserwować te same psychologiczne mechanizmy uzależnienia co u samej uzależnionej osoby np. system iluzji i zaprzeczeń czy izolację od przeszłości.

Współuzależnienie występuje u wszystkich osób, które pozostają w związkach (miłosnych, małżeńskich) z alkoholikiem oraz tych, które mają\mieli jedno (lub więcej) rodziców czy dziadków uzależnionych od alkoholu.

Wiąże się to z dziedziczeniem społecznym, dziedziczeniem postaw, w rodzinie był model, od którego osoba świadomie lub podświadomie była zależna.

Mechanizm współuzależnienia

Podstawowym kryterium samooceny jest samopoczucie i zachowanie innych ludzi. Oznacza to, że poczucie własnej wartości (to jak osoba siebie widzi, ocenia) jest uzależnione od spostrzeganej (zauważanej przez tę osobę) zdolności kontrolowania i wywierania wpływu na uczucia i zachowania innych.

(osoba współuzależniona czuje się tak jak czuje się alkoholik; jeżeli czuje ona, że ma duży wpływ na wydarzenia to czuje się dobrze, jeśli nie to źle)












Osoba współuzależniona zatraca zdolność rozpoznawania, które zdarzenia może kontrolować (ma na nie wpływ) a które nie. Osoba taka stara się kontrolować zdarzeni, na które i tak nie ma i nie może mieć wpływu, a te, na które mogłaby wpływać ignoruje.

Reguły funkcjonowania rodziny alkoholowej:

• Używanie alkoholu przez osobę uzależnioną jest najważniejszą sprawą w rodzinie. [życie rodziny funkcjonuje wokół tego problemu; zwraca się uwagę na utrzymanie tajemnicy; następuje „wciąganie” dzieci w sytuacje alkoholowe np. dziecko ma iść po pijanego ojca do knajpy]

• Alkoholik nie jest odpowiedzialny za to, że używa alkoholu. [przyczyny picia tkwią w czynnikach zewnętrznych np. praca, szef, kłopoty dziecka w szkole]

• Alkohol i alkoholik nie są główną przyczyną kłopotów rodziny. [przyczyna są zła żona, złe dzieci]

• Stan równowagi i „status quo” osiągany jest kosztem wszystkich członków rodziny. [odejście jednego jest zagrażające, burzy „porządek” rodziny]

• Wszyscy członkowie rodziny muszą być pełnomocnikami - ochraniać osobę uzależnioną i jej nałóg. [to zwykle żona organizuje i kieruje ochroną]

Niepisane zasady funkcjonowania rodziny alkoholowej:

• NIE MÓW (o tym co się dzieje w rodzinie) Mówienie o problemie daje szanse na wyzdrowienie.

• NIE CZUJ (tego co czujesz w związku z piciem)

• NIE UFAJ (nikomu, bo doznasz krzywdy)

Sojusznicy alkoholika:

• ŻONA

Ukrywa problem - dzwoni do pracy męża i mówi, że jest chory

• DZIECKO

Mówi w szkole, że nie odrobiło pracy domowej, bo zapomniało, tymczasem po prostu nie miało ku

temu warunków - awantura.

• NAUCZYCIELKA

Sądzi iż z piciem ojca (ucznia) nie można nić zrobić

• SZEF

Alkoholik jest osobą zobowiązaną wobec niego i on to wykorzystuje

• KSIĄDZ

„Pociesza” żonę alkoholika że, przecież „Każdy powinien nieść swój krzyż”

• LEKARZ

Daje kolejne zwolnienie z pracy a powinien odesłać do poradni odwykowej

• SĄSIADKA

Wie, że sąsiad pije, że bije ale myśli „A co ja się będę wtrącać, to ich problem.”

• POLICJANT

Przyjmuje łapówkę do pijanego kierowcy.

• EKSPEDJENTKA

Sprzedaje alkohol mówi coś w stylu „o jak miło pana widzieć, dawno pana u nas nie było”

• MATKA

Obwinia za picie synową „jak był ze mną to nie pił”

Cechy rodziny alkoholowej:

• ZAMKNIĘCIE

• „ZAKŁAMANIE” (nie mów) nie nazywa się problemu „po imieniu”

• BRAK WZAJEMNOŚCI I WSPIERANIA SIĘ dzieci uczą się by same sobie radzić, bo one nie potrzebują troski; to alkoholik jej potrzebuje.

• SZTYWNY PODZIAŁ RÓL jest to rodzina skierowana na przetrwanie a nie na rozwój

Zakłócony sposób myślenia dotyczy żony alkoholika; ona praktycznie jest taka sama jak alkoholik, tyle że nie pije;

• Lejej mu się nie sprzeciwiać;

• Jeżeli rodzina się rozpada to moja wina;

• Jeżeli mąż bije, to znaczy, że kocha;

• Lepszy pijany mąż niż żaden;

• Jeżeli żona kocha męża to wrócą szczęśliwe dni;

• Najgorsze trzeba przeczekać, potem będzie dobrze.

Myślenie to przenosi się na obszar postępowania żony; do typowych zachowań żony alkoholika należy:

• Łagodzenie skutków picia męża (rozbieranie go, mycie)

• Próby kontrolowania dostępu do alkoholu (wylewanie alkoholu)

• Dostarczanie alibi do picia (usprawiedliwianie w pracy, przed rodziną) itp.

Myślenie to spełnia następujące funkcje:

• Wzmacnianie poczucia bezradności;

• Wzmacnianie tendencji autodestrukcyjnych;

• Usprawiedliwianie zaprzestania poszukiwania rozwiązań konstruktywnych;

• Uniemożliwianie szukania pomocy na zewnątrz (poza rodziną);

• Podtrzymywanie irracjonalnych nadziei na cudowna poprawę sytuacji.




ROLE W RODZINIE ALKOHOLIKA

ROLA	ZYSKI	STRATY
PEŁNOMOCNIK (żona)	Poczucie odpowiedzialności, ponieważ jest odpowiedzialna za uzależnionego, chroni go, kontroluje, podejmuje zobowiązania dotyczące alkoholika Odraczanie kryzysu; odracza decyzję o zmianie; utrzymuje względną równowagę systemu (destrukcji)	Emocjonalne nasilające się emocje negatywne (złość, cierpienie, poczucie winy) zaprzeczanie i racjonalizacja, projekcja (na uzależnionego) Poznawcze nieracjonalne rozpoznawanie sytuacji Społeczne ograniczenie kontaktów społecznych, zamknięcie się jako próba zmniejszenia prawdopodobieństwa picia (nie organizowanie i nie uczestniczenie w imprezach rodzinnych) rozwijanie poczucia niezrozumienia i odrzucenia fizyczne urazy po zachowaniach agresywnych męża; dolegliwości psychofizyczne uzależnienie od środków farmakologicznych (tabletki uspakajające)
BOHATER (HEROS- dziecko pierworodne niezależnie od płci)	Ma gotowość do radzenia sobie w życiu Umacnia poczucie wartości własnej i wartości całej rodziny poprzez np. wysokie wyniki w nauce	Emocjonalne pierwotne emocje to cierpienie i złość, że stawia się mu takie wymagania złość na rodziców krytycznych i dominujących złość jest tłumiona i kierowana na siebie Poznawcze perfekcjonizm (przymus bycia doskonałym) Społeczne ze względu na przekaz „Bądź doskonały” jest krytyczny wobec siebie i otoczenia utrzymuje dystans społeczny, jest osamotniony silnie stara się być zaakceptowanym, uważa , że znaczy tyle ile osiąga (porażka oznacza załamanie) często w życiu dorosłym zajmują wysokie stanowiska jeżeli jest to kobieta to może wziąć sobie za męża alkoholika Fizyczne dolegliwości psychosomatyczne ze względu na chroniczne napięcie
KOZIOŁ OFIARNY (drugie dziecko w rodzinie)	pozwala utrzymać w rodzinie przekonanie, ze alkoholizm nie jest największym problemem	emocjonalne złość na rodziców za brak uwagi, miłości, niezauwazanie mocnych stron; ból, dziecko nie ma szans zabłysnąć jako lider-miejsce zarezerwowane dla bohatera złość na pijącego, na bohatera wrogość; destruktywność na innych i na siebie poznawcze niska motywacja do podejmowania wysiłków (niskie poczucie własnej wartości); osiągnięcia poniżej własnych możliwości społeczne bardzo wcześnie trafia do subkultur młodzieżowych; często jest tam liderem kontakty z nim są powierzchowne (nie potrafi utrzymywać kontaktu i go pogłębiać) koncentracja na potrzebach własnych, wynika to z tego, że osoba nie czuje się kochana niezgoda na normy i zasady funkcjonowania w społeczeństwie manipulant fizyczne częste obrażenia cielesne
DZIECKO NIEWIDZIALNE (często dziecko niechciane, wydaje się być d. grzecznym, posłusznym, dziecko bierne)	jest samowystarczalne, samodzielne, nie zwraca na siebie uwagi, zwykle „niczego nie chce” daje złudzenie komfortu	emocjonalne przekonanie, że nie zasługuje na miłość ucieka w świat fantazji i marzeń poczucie bezwartościowości obniżony nastrój, smutek, poczucie osamotnienia poznawcze skłonność do marzycielstwa bierność niskie poczucie samoskuteczności społeczne niskie umiejętności interpersonalne, kłopoty z nawiązywaniem kontaktów, wyrażaniem potrzeb, dominuje samotność fizyczne skłonność do otyłości skłonność do podejmowania prób samobójczych
MASKOTKA (dziecko najmłodsze)	domowe ultimatum na kryzys zwraca na siebie uwagę	emocjonalne ma poczucie, że jeśli komuś nie poprawi nastroju to jest niepotrzebne lęk i poczucie zagrożenia pod maską klowna poznawcze infantylne zachowania, zainteresowania; niedojrzałość emocjonalna społeczne odpowiedzialność za nastroje w rodzinie; zagubienie, osamotnienie fizyczne zaburzenia czynności organizmu




Role te występują we wszystkich rodzinach dysfunkcyjnych.

Role te wynikają z cech systemu rodzinnego a nie z osobowości danego dziecka. Role te mogą się przemieszczać, gdy np. najstarsze dziecko opuszcza dom to młodsze przejmuje jego rolę.

Role są odpowiedzią na pewne konkretne potrzeby w rodzinie:

ALKOHOLIK „Dajcie mi wszyscy Święty spokój”

PEŁNOMOCNIK „Znów się uchlałeś” (wewnątrz)

„Wszystko jest w porządku” (zewnątrz)

BOHATER „Mamo nie denerwuj się ja zajmę się ojcem”

KOZIOŁ OFIARNY „To ty jesteś winny i to wszystko przez ciebie”

DZIECKO NIEWIDZIALNE siedzi w pokoju i czyta książkę

MASKOTKA pokazuje kwiatek i odwraca uwagę

WŁAŚCIWOŚCI DOROSŁYCH DZIECI RODZIN ALKOHOLOWYCH

1. Obawa przed utratą własnego JA w bliskich związkach uczuciowych.

2. Obawa przed zdemaskowaniem własnej nieatrakcyjności.

3. Obawa przed porzuceniem.

4. Brak umiejętności harmonijnego rozwijania i pogłębiania związków z innymi ludźmi.

5. Podatność na zranienie uczuciowe.

6. Obawa przed okazaniem swoich uczuć.

7. Obawa przed konfliktem i przeżywaniem gniewu.

8. Obawa przed utratą kontroli.

9. Krańcowe skłonności do nadmiernego podejmowania odpowiedzialności lub jej unikania.

10. Nadmierne poczucie lojalności.

11. Obawa przed pozytywnymi oczekiwaniami.

12. Niski poziom zaufania do ludzi.

13. Poczucie odmienności i odizolowania od ludzi.

14. Niskie poczucie wartości i negatywny stosunek do siebie.

15. Niski poziom zdolności do rozluźnienia i zabawy.

16. Tendencja do kłamania w sytuacjach, w których łatwiej by było mówić prawdę.

17. Trudności w doprowadzaniu do końca

18. Zbyt silne reagowanie na zmiany, których nie można kontrolować.

19. Tendencja do uporczywego poszukiwania aprobaty i potwierdzania własnej wartości.

20. Tendencja do impulsywnych zachowań i reakcji.

21. Niepewność dotycząca normalności zdarzeń.

22. Tendencja do znajdowania satysfakcji w kryzysach i chaosie, niż w spokoju i ustabilizowanym życiu.

23. Tendencja do doświadczania życia raczej z pozycji ofiary.

24. Tendencja do „czarno-białego” widzenia świata w trudnych sytuacjach.

25. Tendencja do obronnego zaprzeczania

26. Trudności w odróżnianiu miłości do litości.

27. Tendencja do pozostawania w trudnych sytuacjach dłużej niż inni bez zważania na koszty osobiste.

28. Cierpienie spowodowane zalegającym smutkiem.

29. Obawy przed przeżywaniem uczuć.

30. Obawy przed utratą.

31. Poczucie winy przy robieniu czegoś dla siebie.

32. Tendencje do schorzeń psychosomatycznych.

33. Trudności w systematycznej współpracy z innymi ludźmi.

34. Tendencja do wykonywania trudnych zadań na własną rękę.

35. Tendencja do uzyskiwania zadowolenia z siebie nawet w przypadku sukcesów.

36. Tendencja do nałogów i przymusowych czynności.

OSOBA WSPÓŁUZALEŻNIONA - KO-ALKOHOLIK

1) Wygląd

• maskowanie się eleganckim (czasem przesadnie) ubiorem

• czasem siniaki, zadrapania niewiadomego pochodzenia

• częste zaniedbanie przemęczenie

• zachowania i działania skoncentrowane na osobę pijącą

• przeciążenie nadmiarem obowiązków wynikających z przejęcia przez członków rodziny obowiązków pijącego

2) Objawy zaburzeń i skargi na:

• częste dolegliwości, których źródło trudno ustalić

• dolegliwości nerwicowe (bezsenność, zmęczenie, rozdrażnienie, lęk, obniżony nastrój0

• dolegliwości ze strony układu krążenia i pokarmowego

• objawy neurologiczne

• objawy ginekologiczne (zaburzenia miesiączki, zaniedbywanie dolegliwości ginekologicznych)

• siniaki i zadrapania powstałe w niejasnych (dla niej) okolicznościach

• prośby o obdukcję

• prośby o alkohol i esperal

• prośby o środki uspokajające i nasenne

• prośby o poradę w sprawach nerwicowych u dzieci

Osoba z problemem alkoholowym

1. osoba nadużywa alkoholu w sposób patologiczny bez umiarkowania, niekontrolowanie)

2. osoba uzależniona od alkoholu

3. członkowie rodziny żyjący w kręgu osoby uzależnionej

4. dorosłe dzieci alkoholików

Osoba uzależniona

To ta, u której informacja o szkodach u niej samej nie wywołanych przez własne zachowanie, nie powoduje zaprzestania ani zasadniczej zmiany tego zachowania

1) CO POWODUJE ŻE CZŁOWIEK STAJE SIĘ OSOBĄ Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM

1. ALKOHOLIKIEM

• zachęty społeczne i towarzyski przymus picia

• atrakcyjność sytuacji alkoholowych

• korzyści z picia

• konkurencyjność picia wobec innych zachowań i dóbr

• pewne predyspozycje bio- , psycho- , społeczne




2. KO-ALKOHOLIKIEM

• więź emocjonalna z osobą nadużywającą alkoholu

• próby przystosowania się do nowych sytuacji związanych z piciem osoby bliskiej

• 
  wyobrażenia dotyczące sposobów pomagania oraz własnych możliwości w zakresie skutecznej pomocy

2) CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ OSOBA Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM

I. ALKOHOLIK

• używa alkoholu do zmiany stanów emocjonalnych

• popędem do alkoholu

• upośledzoną kontrolą nad piciem

• zmianami tolerancji na spożywany alkohol

• objawami abstynencyjnymi

• zaprzeczaniem własnym problemom alkoholowym

• postępującą niezdolnością do kierowania własnym życiem




II. KO-ALKOHOLIK

• uporczywie poszukuje sposobów zmiany zachowania osoby pijącej

• rezygnuje z aktywności skierowanej na zaspakajanie własnych potrzeb

• zaprzecza własnym problemom




3) DLACZEGO OSOBA Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM NIE ZMIENIA SWOJEGO POSTĘPOWANIA

• nie umie rozpoznać problemu, nie wie, że to choroba pijącego i całej rodziny, bo przeszkadza jej potoczne rozumienie alkoholizmu i wyobrażeń o alkoholiku

• nie chce przyznać się do problemu alkoholowego nie przeszkadza jej samo picie tylko problemy z tego wynikające i koncentruje się na tych problemach

• trudno jej przyznać się do problemu alkoholowego - wstyd, poczucie winy, strach przed degradacją w oczach otoczenia

• otoczenie ułatwia jej kontynuowanie dotychczasowego postępowania i utwierdza w nim




4) CO ROBI OTOCZENIE

• pomaga zlikwidować skutki problemu

• przyjmuje na siebie konsekwencje

• zwalnia z odpowiedzialności, kontroluje, przymusza, prosi

• unika konfrontacji




5) NA CZYM POLEGA ZDROWIENIE

1. problemy wynikające z picia

2. kryzysy zmuszające do zmian w zachowaniu

3. wahania między dalszym piciem a całkowitą abstynencją

4. wczesne trzeźwienie, koncentracja na poszukiwanie sposobów utrzymania abstynencji

5. ustawiczne trzeźwienie - zmiany w sposobie i w życiu związane z trzeźwością

• uznanie utraty kontroli nad piciem NIE PANUJE

• uznanie destruktywności picia ŻALUJĘ STRAT I BOJĘ SIĘ CO DALEJ

• 
  uznanie nieskuteczności dotychczasowego zachowania TAK DALEJ NIE MOGE

6) JAK POMÓC ROZPOZNAC PROBLEM

• rozpoznać cechy wyglądu i zachowania oraz schorzenia, których przyczyną może być nadużywanie alkoholu

• 
  zadając pytania dotyczące picia i związanych z nimi problemów

7) JAK PRZYŚPIESZYĆ ZDROWIENIE

• obciążać skutkami picia

• informować o swoich spostrzeżeniach

• nie przyjmować odpowiedzialności za nic, co należy do pijącego

• zająć się osobą (rodziną)

• wskazywać możliwości zaciągnięcia porady

• wspierać w trakcie leczenia




LECZENIE OSÓB UZALEŻNIONYCH I WSPÓŁUZALEZNIONYCH WYMAGA SPECJALISTYCZNYCH KOMPETENCJI

• poradnie i oddziały odwykowe

• grupy samopomocy AA, Al.-Annon

12 KOOKÓW DO ZDROWIENIA

1. Przyznaj się uczciwie, że jest to problem, którego nie jesteś w stanie rozwiązać biorąc pod uwagę wiedzę i środki, którymi dysponujesz.

2. Podejmij naukę dotyczącą prawdziwych problemów Twoich trudności.

3. Naucz się określać powody twoich trudności jako istniejące w relacjach a nie w osobach.

4. Nie oskarżaj innych za to, że Ty masz problemy.

5. Przestań się nieustannie krytykować za błędy i brak perfekcji.

6. Zaprzestań manipulacji słownych i słownych gierek gdy chcesz coś osiągnąć.

7. Zdobądź się na prośbę, gdy chcesz coś od drugiego człowieka.

8. Naucz się w pełni odczuwać i wyrażać swoje uczucia.

9. Pogłębiaj wysiłki w kierunku pogłębiania świadomości Twoich uczuć, myśli, potrzeb, wartości, cuceń i pragnień.

10. Naucz się określać swoje psychologiczne granice w kontaktach z innymi.

11. Naucz się bliskości z innymi ludźmi, by móc otrzymywać od nich potrzebne Ci informacje, opiekę, odzwierciedlenie i więź. Wszystko to co pomoże Ci odzyskać zdrowie.

12. Naucz się żyć w zmienności swoich relacji i z innymi ludźmi zezwalając na rozwój swoich najlepszych możliwości.

OBJAWY ZDROWIENIA

• Aktywne uczestnictwo w grupach samopomocowych

• Poprawa wszelkich funkcji fizycznych

• Zastosowanie zaleceń dotyczących problemów somatycznych

• Uświadomienie sobie i zwerbalizowanie życiowych problemów z alkoholem

• Rozumienie natury uzależnienia

• Identyfikacja siebie jako alkoholika

• Dokonanie wglądu własnych zachowań oraz uruchomienie odpowiednich zmian

• Okazywanie realistycznego poczucia własnej wartości

• Okazywanie zdolności do radzenia sobie z własnymi problemami

• Okazywanie akceptacji dla informacji pochodzących od innych, jak również dla ich prób pomocy

• Okazywanie zaangażowania oraz posiadania praktycznego planu zmiany stylu własnego życia w oparciu o wskaźniki zdrowienia

• Okazywanie bezsilności wobec uzależnienia /nie podejmowanie walki/

• Doprowadzenie do pozytywnych zmian w rodzinie, pracy, własnym środowisku

RADY DLA CZLONKÓW RODZINY ALKOHOLOWEJ

• Nie musisz dłużej uciekać od choroby (ucz się wiedzy na czym polega alkoholizm)

• Nie musisz dłużej obwiniać alkoholika (zacznij koncentrować się na własnych działaniach to dzięki nim możesz się podnieść lub złamać)

• Nie musisz dłużej kontrolować picia alkoholika (zacznij koncentrować się na możliwościach leczenia, zacznij go namawiać do leczenia)

• Nie musisz dłużej przychodzić z „pomocą” alkoholikowi (zacznij pozwalać mu na cierpienie i ponoszenie odpowiedzialności za każde następstwa jego picia)

• Nie musisz dłużej grozić (zacznij mówić to co myślisz i robić to co mówisz)

• Nie musisz dłużej przyjmować lub wyłudzać obietnic (zacznij odrzucać je i przestań się z nimi liczyć)

• Nie musisz dłużej utrzymywać w tajemnicy faktu, ze szukasz pomocy (zacznij otwarcie mówić o tym alkoholikowi)

• Nie musisz dłużej narzekać, gderać, wyrzekać, kazać, przymilać się (zacznij rozmawiać z alkoholikiem w sposób rzeczowy o jego niewłaściwym postępowaniu

• Nie musisz dłużej pozwalać alkoholikowi

Psychologia kliniczna człowieka dorosłego

Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży

Psychologia kliniczna w psychiatrii

Psychologia zaburzeń psychicznych

Psychoterapia

Psychologia

uzależnień

Psychologia

przemocy

Psychologia

zdrowia

Psychologia

onkologii

I. Witmer (1886) kliniki psychologiczne, metoda kliniczna - USA;

Kliniki psychologiczno-pedagogiczne, poradnie adlerowskie - Europa

NURTY praktyczny-teoretyczny-empiryczny

1. Silnie działający wzór zachowania nawykowego oraz błędne koło zachowań autodestruktywnych

Kontrola uczuć i zachowań innych

Ograniczona zdolność rozpoznawania zdarzeń, które można lub nie można kontrolować

Niestabilna samoocena

Niskie poczucie własnej wartości

2. Ułatwiane i niekonstruktywne radzenie sobie ze stresem (brak równowagi między wymaganiami środowiska a możliwościami jednostki powoduje stres; brak możliwości radzenia sobie i stres załagadzanie są piciem; picie powoduje odzyskanie równowagi alkoholik-otoczenie)

Zaburzenia w stanie JA:

• Brak jasnego poczucia kim (JA) jestem;

• Jakie (JA) mam pragnienia i potrzeby

Liczy się zaspakajanie\flustracja potrzeb partnera a nie własnych.

PRZEKONANIE, ŻE PICIE JEST DOBRE

PRZEKONANIE, ŻE MOGĘ I POWINIENEM WPŁYNĄĆ NA ZMIANĘ ZACHOWANIA OSOBY PIJĄCEJ

KONCENTRACJA ŻYCIA NA PICIU

KONCENTRACJA WŁASNEGO ŻYCIA NA ZACHOWANIACH OSOBY PIJĄCEJ

ZAPRZECZA CHOROBIE NIE UMIEJĄC I NIE CHCĄC NAZWAĆ SWOJEGO PRAWDZIWEGO PROBLEMU

STWARZA WARÓNKI DO DALSZEGO PICIA

UZNANIE WŁASNEJ BEZSILNOŚCI I REZYGNACJA Z PICIA

OTWARCIE INFORMOWAĆ O SWOICH SPOSTRZEŻENIACH I PODEJRZENIACH ORAZ MOŻLIWOŚCIACH KONSULTACJI

POSTĘPOWAĆ SPOKOJNIE, ŻYCZLIWIE I STANOWCZO

---