Dr hab. Dorota Zdunkiewicz-Jedynak

Leksykologia jako dyscyplina językoznawcza. Podstawowe pojęcia (wyraz, leksem, jednostka leksykalna, kryteria wyodrębnienia jednostek leksykalnych). Warstwy słownictwa. Słownictwo wspólnoodmianowe. Nacechowanie stylistyczne i ekspresywne wyrazu.

1. Termin leksykologia (od. gr. leksis - mowa, logos `słowo, nauka') - pojawił się na gruncie pol.

w II poł. XIX w. (słownik wileński, warszawski - początkowo w odniesieniu do słownikarstwa).

Dziś : leksykologia - nauka o słownictwie. W przeciwieństwie do leksykografii: zajmującej się rejestrowaniem i objaśnianiem wyrazów w słownikach.

Leksykologia - bada jednostki słownikowe, relacje semantyczne i pozasemantyczne między nimi, czyli właściwości wynikające z różnych zakresów użycia jednostek (właściwości pragmatyczne). Frazeologia- nauka o związkach wyrazowych, część leksykologii.

2. Opozycje, jakie tworzą równoznaczne jednostki słownikowe mogą mieć uwarunkowania:

1. Semantyczne: wsiąkać-wchłaniać, pies - kundel, nieść-taszczyć semantyka leksykalna

2. Stylistyczne: pieniądze-forsa, mąż-małżonek , stylistyka leksykalna

3. Chronologiczne: adwersarz- przeciwnik, niewiasta-babka, stylistyka leksykalna

automobil-samochód, kmieć-chłop, kajet-zeszyt

4. Socjalne: narty-deski, kieszeń-dolina (żarg. złodziejski), szkoła-budasocjolingwistyka leksykalna

5. Terytorialne: dozorca - cieć (gw. warszawska), ziemniaki-grule (gw. podhalańska), dziadek - starzyk (gw. śląskie) geografia leksykalna

6. Statystyczne: różnice frekwencyjne w tekstach statystyka leksykalna

7. Idiolektalne (przyzwyczajeniowe): dosyć-dość, istotnie- w istocie, niewątpliwie-bez wątpienia

Diachroniczne dyscypliny należące do zakresu leksykologii:

• Etymologia: badanie pochodzenia wyrazów.

• Onomastyka: badanie nazw własnych z punktu widzenia ich pochodzenia - antroponimia (nazwy osobowe), toponimia ( nazwy miejscowe), zoonimia (nazwy zwierząt), fitonimia ( nazwy roślin).

3. Wyraz - termin nieprecyzyjny, por.:

Człowiek człowiekowi wilkiem.

Paweł będzie występował w tym przedstawieniu..

Zrobiłaby z tym wreszcie porządek!

Można by to zrobić.

Rozmawialiśmy po angielsku.

Zapomniał języka w gębie.

Wyraz - pojęcie znane zwykłym użytkownikom, którzy bez trudności dzielą usłyszaną wypowiedź na wyrazy (eksperymenty Sapira: Indianin nie znający pisma nie ma żadnych wątpliwości w dyktowaniu tekstu słowo po słowie i zdolny jest do powtarzania słów jako jednostek). Pojęcie używane przez językoznawców - nieprecyzyjne, intuicyjne, często odrzucane. Różne kryteria wyróżniania wyrazów.

4. Kryteria rozpoznawania wyrazów:

• Graficzne: wyraz to ciąg znaków zawarty między spacjami

pocę się - 2 wyrazy;

problem: d'Ambert -?, biało-czerwony -?

• Fonetyczne: wyraz to ciąg fonemów z jedną tylko sylaba akcentowaną

w domu - 1 wyraz, pocę się - 1 wyraz; ona /by mi się/ podobała - 3 wyrazy

problem: akcent poboczny w wyrazach wielosylabowych: uniwersytet

• Strukturalne: nie można uznać za wyraz ciągu fonemów, który można rozbić, poprzestawiać lub skrócić bez istotnej zmiany znaczenia

po polsku - 1 wyraz (pomiędzy po i polsku nic nie można wstawić); ś - wyraz (można dołączać do różnych części zdania: Tyś miał ty miałeś); mucha nie siada - 1 wyraz

problem:- złożone formy czasu przyszłego , np.będę miał wydaje się formą jednego wyrazu, a można przedzielić innym wyrazem (będę jutro miał);

• Morfologiczne: w trakcie odmiany wyraz przyjmuje jeden zestaw końcówek

maszyna do pisania - 1 wyraz

problem: oboczne formy Wielkanoc - Wielkanocy, Wielkiej Nocy

• Składniowe: wyraz to minimalna część tekstu, mogąca pełnić funkcję poprawnego wypowiedzenia

Nie są wyrazami : że, się, śmy - nie mogą stanowić poprawnych wypowiedzeń.

• Semantyczne: minimalny ciąg fonemów, któremu można przypisać znaczenie idiomatyczne (nie wynikające ze struktury, umowne)

mucha nie siada `bez zarzutu' - 1 wyraz

5. R. Laskowski (EWOJP)- definicja:

Wyraz - najmniejsza, względnie samodzielna , znacząca jednostka językowa, zdolna do spełniania jakiejś funkcji syntaktycznej: może ona samodzielnie lub w połączeniu z innym wyrazem stanowić człon wypowiedzenia lub wypowiedzenie. Termin wyraz jest w rzeczywistości używany w dwóch różnych znaczeniach. Oznacza:

1. jednostkę systemu słownikowego języka

2. element tekstu

Dla uniknięcia tej dwuznaczności wprowadzono rozróżnienie terminologiczne:

leksem `wyraz jako element systemu słownikowego'

wyraz tekstowy `wyraz jako element tekstu': jednostka języka, której pozycja w tekście jest zmienna w stosunku do innych wyrazów (męczył się łatwo, łatwo się męczył); możliwe jest wstawienie trzeciego wyrazu między dwa sąsiadujące wyrazy tekstowe (nie umie - nie bardzo umie); nie zawsze pokrywa się z

wyraz ortograficzny - ciąg liter między spacjami ( po dobremu, za młodu - jeden wyraz tekstowy wbrew ortografii).

Leksem może być reprezentowany w tekście przez formę złożoną z kilku wyrazów tekstowych (formy analityczne, np. będę czytać).

6. Pojęcie jednostki leksykalnej (M. Grochowski):

Jednostka leksykalna jest to ciąg elementów diakrytycznych mający znaczenie globalne, czyli ciąg niepodzielny semantycznie na takie podciągi znaczące, które byłyby elementami klas substytucyjnych niezamkniętych.

Ciąg elementów diakrytycznych - ciąg elementów różnicujących znaki (fonemicznych, grafemicznych).

Znaczenie globalne ` ciąg ma znaczenie jako całość'

Opozycja: klasa zamknięta- niezamknięta ( pierwszy zbiór nie może być opisany inaczej jak przez wyliczenie należących do niego elementów, drugi zbiór może być opisany przez podany charakterystyki ogólnej)

Klasa substytucyjna - to klasa, której elementy podlegają operacji wzajemnego zastępowania.

Przykład:

Biały kruk - zarówno biały jak kruk jako części ciągu biały kruk są semantycznie puste, czyli nie możemy w ogóle nic powiedzieć o znaczeniu tych elementów - całość ma znaczenie wyłącznie globalne.

Przyrodni brat- brat jako element ciągu jest podciągiem znaczącym, reprezentuje klasę substytucyjnie zamkniętą ( da się opisać przez wyliczenie: siostra, rodzeństwo).. Przyrodni jest podciągiem znaczącym, jeżeli się go rozpatruje wraz ze znaczeniem wyrazu brat

Jednostki leksykalne

ciągłe nieciągłe

reprezentowane za pomocą nieciągłe czasowniki: okazuje się

pojedynczych segmentów tzw. stałe związki frazeologiczne

(np. kocie łby)

graficznych (bryczka, kuzyn) nieciągłe przysłówki, np. po cichu

„spójniki supletywne”, np.

zarówno...jak

7. Warstwy słownictwa

Tylko pewną część zasobu leksykalnego polszczyzny stanowią wyrazy neutralne, czyli takie, których można używać swobodnie w każdym typie tekstów. Bywają one nazywane za A. Markowskim słownictwem wspólnoodmianowym (por. A. Markowski, 1992). Składają się na nie wyrazy, które nie należą do leksyki nacechowanej ekspresywnie, ani do słownictwa specjalnego (naukowego, zawodowego, środowiskowego), ani erudycyjnego, np.: niebo, spotykać się, gwiazdy, ziemia, chleb, łokieć, miękki, gorący, serce, skakać, pływać, chodzić, szybki itp. Warszawski językoznawca proponuje testy na wykrywanie słownictwa wspólnoodmianowego:

• Test pozytywny o formule: Proszę pomyśleć o X (z mutacjami dla różnych części mowy) - odróżniający słownictwo wspólnoodmianowe od nacechowanego ekspresywnie.

• Test negatywny o formule: Jest to tak zwany X i Jest to, jak to się mówi, X (Można, jak to się mówi x-ować) -- odróżniający słownictwo wspólnoodmianowe od słownictwa specjalnego.

• Test negatywny o formule: Jest to, że się tak wyrażę X (Można, że się tak wyrażę, x-ować i Jest to, przepraszam za wyrażenie, X (Można, przepraszam za wyrażenie, x-ować) - odróżniający słownictwo wspólnoodmianowe od słownictwa erudycyjnego.

Tak na przykład rzeczownik ręcznik - spełnia wszystkie warunki testowe. Akceptowalne jest zdanie: Proszę pomyśleć o ręczniku. Nieakceptowane wydają się zdania: Jest to tak zwany ręcznik i Jest to, że się tak wyrażę, ręcznik. Wniosek: słowo ręcznik jest wyrazem wspólnodmianowym.

Rzeczownik rębność - nie spełnia 2. warunku testowego. Akceptowalne jest wprawdzie zdanie: Proszę pomyśleć o rębności i nieakceptowane zdanie: Jest to, że się tak wyrażę, rębność, ale akceptowalność zdania: Jest to tak zwana rębność, każe uznać wyraz rębność za słowo należące do leksyki specjalnej (naukowej, zawodowej, środowiskowej?).

Słownictwo wspólnoodmianowe to według obliczeń A. Markowskiego zbiór około 6000 jednostek leksykalnych, tworzących pola tematyczne oparte na dychotomii:

Ja wobec siebie	Ja wobec tego, co poza mną
1. Ja jako istota fizyczna	1. Ja wobec Boga
Moje ciało (ciało i jego części, wygląd ciała, ruch ciała, działanie ciała, zmysły, choroby)	a. Moja wiara
To, co służy memu ciału (jedzenie i jego przyrządzanie, ubranie, ozdoby, mieszkanie i jego wyposażenie, higiena, leczenie, wypoczynek)	b. To co służy mojej wierze
2. Ja jako istota psychiczna	2. Ja wobec ludzi
Mój umysł (uczucia, emocje, wola i oceny z nią związane, rozum, pamięć, wyobraźnia, charakter, moralność)	Mój stosunek do innych (stosunki międzyludzkie, rodzinne, towarzyskie, służbowe, ogólnospołeczne, zachowanie i postępowanie)
To, co służy mojemu umysłowi (literatura, teatr, film, malarstwo i rzeźba, muzyka)	b. To, co służy mnie i innym (język, szkoła, nauka, zwyczaje i obyczaje, rozrywka,, zabawa, sport, państwo i polityka, łączność i wymiana informacji, wojsko, komunikacja i podróżowanie, miasto i jego części, wieś i jej otoczenie)
	3. Ja wobec rzeczy
	Mój stosunek do rzeczy (praca, własność)
	To, co służy mnie wobec rzeczy (gospodarka)
	4. Ja wobec natury
	Świat (niebo, gwiazdy, pogoda, Ziemia- przyroda nieożywiona, rośliny, zwierzęta)
	Właściwości świata (przestrzeń, czas, liczba, liczenie, cechy materii)

Pewna część słownika języka polskiego, to wyrazy stylistycznie nacechowane, których zakres użycia z różnych powodów jest ograniczony.

Kolokwializmy (potocyzmy) - to wyrazy lub połączenia wyrazowe, typowe dla stylu potocznego w jego niższym rejestrze, używane w bezpośrednich kontaktach osób pełniących równorzędne role społeczne, np. wleźć `wejść', kumpel `kolega', dostać po ryju `być uderzonym w twarz', uchlać się `upić się', przekręt 'oszustwo', wiać `uciekać', siusiać. Ich stosowanie poza sytuacjami nieformalnymi razi. Może bowiem zdradzać braku szacunku dla odbiorcy tekstu lub być przejawem dążenia mówiącego do zniesienia dystansu między uczestnikami komunikacji.

Profesjonalizmy - to wyrazy (ewentualnie specjalne znaczenia wyrazów powszechnie znanych) lub połączenia wyrazów, których występowanie ograniczone jest do komunikacji nieformalnej wewnątrz grup zawodowych. Najczęściej odnoszą one się do realiów wykonywania zawodu, np. aktorskie: haftować `improwizować', w języku lekarzy: wirusówka `choroba wirusowa', sądówka `medycyna sądowa', mieć parkinsona `mieć zespół Parkinsona', dla polonistów - opisówka `gramatyka opisowa języka polskiego'. Posługiwanie się nimi poza środowiskiem zawodowym związane jest z ryzykiem nieporozumienia. Zastosowanie ich w dialogach tekstów fabularnych - może z kolei stanowić zabieg uwiarygodniający przedstawiony przez autora obraz grupy zawodowej.

Regionalizmy leksykalne i semantyczne - to wyrazy lub - w wypadku regionalizmów semantycznych - tylko znaczenia wyrazów, których występowanie jest ograniczone do tekstów mieszkańców pewnego regionu kraju, także wykształconych mieszkańców miast, będących centrami tych regionów (np. Warszawy, Poznania, Białegostoku, Krakowa itp.).

Regionalizmy wyrazowe to często słowa związane z lokalną tradycją, np. regionalną kuchnią: kres. czenaki, cepeliny, kartacze, wlkp. parzybroda `zupa z kapusty włoskiej', czarnina `zupa z kaczej krwi'. Inne - to lokalne odpowiedniki wyrazów ogólnopolskich, na przykład: małop. bil `słonina', pluskiewka `pinezka', strużyny `obierki' czy wlkp. damascenka `śliwka węgierka' , kluka albo kluk `nos', pamper `pajac' , szabel ` fasolka szparagowa', pyrda `niska kobieta lub dziewczyna', macoszka `bratek', petronelka `biedronka', tytka `torebka papierowa'.

Przykładem regionalnych znaczeń mogą być na przykład: małop. bańka 'bombka na choinkę', czerstwy `świeży', na polu `na dworze', białost. gościniec' podarunek', wlkp. pyza ` kluska drożdżowa', sklep `piwnica' i in.

Regionalizmów leksykalnych i semantycznych lepiej jest unikać w ponadregionalnych kontaktach językowych z kilku powodów. Może to utrudnić porozumienie (w szczególności dotyczy to użycia regionalizmów semantycznych, formalnie bowiem nie różnią się od słów znanych w normie polszczyzny ogólnej).

Dialektyzmy (gwaryzmy) leksykalne - to wyrazy (ewentualnie wyrażenia lub zwroty), których użycie ograniczone jest do tekstów użytkowników jakiejś gwary, a więc odmiany polszczyzny obsługującej komunikację językową na wsi; często nazywają one elementy rzeczywistości wiejskiej, dla których brakuje nazw w ogólnej odmianie języka. Przypadkowe, nieświadome zastosowanie gwaryzmów w sytuacjach publicznych (np. w oficjalnych przemówieniach, w wystąpieniach radiowych i telewizyjnych) zdradza niedostatki sprawności językowej mówiącego, braki jego kompetencji językowej. Dialektyzmy z niektórych gwar zostały wchłonięte przez polszczyznę ogólną i często nie są dziś postrzegane jako nacechowane gwarowo. Taki awans językowy stał się udziałem (często za przyczyną literatury) wielu wyrazów z gwary podhalańskiej. Dotyczy to w szczególności słów, związanych z naturalnymi warunkami przyrodniczo-geograficznymi życia górali (np. turnia, siklawa, smrek), z elementami ich stroju (np. kierpce, gunia) czy realiów życia pasterskiego (np. żętyca, oscypek). Stosowanie ich poza ich naturalnym kontekstem nie jest związane z ryzykiem popełnienia błędu stylistycznego.

Kancelaryzmy - to wyrazy, wyrażenia lub zwroty, charakterystyczne dla języka przepisów, instrukcji, poleceń urzędowych, regulaminów i innych tekstów o charakterze kancelaryjnym lub prawnym, np. uiszczać, upraszać, usługobiorca, użytkowanie, wstąpić w związek małżeński. Ich stosowanie poza tymi kontekstami komunikacyjnymi jest błędem stylistycznym.

Scjentyzmy (terminy) - to wyrazy o ścisłym znaczeniu naukowym lub technicznym. Ich zasięg występowania jest ograniczony do tekstów specjalistycznych z danej dyscypliny wiedzy w sytuacjach oficjalnych (np. wykład, podręcznik, referat): immersja, legastenia, metaloidy, organellum, orogeneza, izomorfizm, itp. Nasycenie tekstu, także naukowego, zbyt dużą liczbą terminów czyni go zawsze mało komunikatywnym.

Biblizmy - to wyrazy, wyrażenia i zwroty, których źródłem jest Biblia, np.: alfa i omega, egipskie ciemności, faryzeusz, hiobowe wieści, judaszowe srebrniki (pieniądze), kolos na glinianych nogach, niewierny Tomasz, oddać (sprzedać coś) za miskę soczewicy, rzucać perły przed wieprze, salomonowy wyrok, sodoma i gomora, syn marnotrawny , uczynek samarytański, ziemia obiecana. Zwykle ich zastosowanie w tekście czyni go bardziej erudycyjnym, nadaje stylowi charakter książkowy, podniosły, uroczysty. Tylko niektóre biblizmy zyskały nacechowanie potoczne i często nie są identyfikowane jako pochodzące z Biblii, np. rzeczownik cham.

Poetyzmy - to słowa, wyrażenia, zwroty, w zasadzie niespotykane w innych stylach, niż artystyczny, np.: grom `piorun', goreć, konać, ronić, niwa. Zastosowanie ich poza tym stylem wymaga wielkiej ostrożności - zwykle jest bowiem manieryczne i pretensjonalne.

Archaizmy leksykalne i semantyczne - to wyrazy dawne, a więc takie, które wyszły z użycia, np. zalterować 'zmartwić się', krynica `źródło', lub - jak w wypadku archaizmów semantycznych tylko dawne znaczenia wyrazów - dziś niespotykane, np. siła ' wiele', zaćma `ciemność'. Niektóre słowa funkcjonują jeszcze w sposób bierny w słowniku najstarszego pokolenia (np. aeroplan, kajet, wiktoria 'zwycięstwo', rubieże `granice'), są więc raczej wyrazami przestarzałymi. Zarówno jednak archaizmy, jak i wyrazy przestarzałe - to słowa o wyrazistym nacechowaniu stylistycznym i dlatego ich zastosowanie w tekście zawsze zwraca uwagę. Może podnosić rangę stylistyczną tekstu, czyniąc go bardziej podniosłym, uroczystym. Bywa jednak także w pewnych okolicznościach postrzegane jako wyraz nieznośnej maniery stylistycznej.

Od archaizmów i wyrazów przestarzałych trzeba odróżnić stylistycznie neutralne historyzmy, czyli słowa, które wyszły z użycia z powodów pozajęzykowych, wskutek zmiany realiów świata, np.: szyszak, jasyr, kolaska. Ich zastosowanie jest niezbędne w opisie realiów epok minionych i nie wiąże się z ryzykiem błędu stylistycznego.

Słownictwo ekspresywne

Wyrazy są nie tylko znakami przedmiotów, myśli, czyli desygnatów, ale mogą nieść dodatkowe informacje o emocjach nadawcy: o strachu, odrazie, oburzeniu, wstręcie. O takich mówimy, że są nacechowane ekspresywnie: kucharz i parzygnat odnoszą się do tego samego znaczenia, ale pierwszy jest emocjonalnie neutralny, a drugi ma odcień żartobliwy.

Zabarwienie emocjonalne łączy się zwykle z wyrazami konkretnymi. Pojęcia abstrakcyjne są emocjonalnie neutralne. Te elementy znaczenia wyrazów bywają nazywane znaczeniem afektywnym, a jeśli związane są z wartościowaniem (por. zabić-zamordować) - znaczeniem ewaluatywnym (por. zabić - zamordować) .

Pewną próbę systematyzacji barw emocjonalnych podjęto w słowniku pod red. W. Doroszewskiego:

• Podniosłe (uroczyste, patetyczne): spożywać, wieczerza, spoczynek

• Wulgarne (prostackie): k…, po…bany

• Rubaszne: gęba, gały, bebechy, chlać, jełop

• Obelżywe (ubliżające, oszczercze) : klempa, cham

• Pogardliwe : sługus, fagas,

• Lekceważące: żółtodziób, szczeniak

• Ironiczne (zawierające ukryta drwinę): sławetny

• Żartobliwe: okryjbida

• Pieszczotliwe: buzia, skarbuś

• Eufemizmy (zastępujące wyrażenia nieprzyzwoite, ordynarne): cztery liter, mieć długie ręce

VIII. Eufemizmy w języku polskim - motywy używania

1. Szacunek, niechęć do nazywania wprost osób zbyt szanowanych, by wspominać je w danym kontekście (eufemizm zamiast nazwy istoty boskiej): O jejku! ( O, Jezu!), Jak babcię kocham! (Jak Boga kocham!)

2. Unikanie nazw zjawisk groźnych z obawy przed ich przywołaniem(śmierć, umieranie, nieuleczlne choroby, piekło): odejść na zawsze, zasnąć w Panu, zamknąć oczy, iść do Abrahama na piwo, adidas, trampek (AIDS), ten, co tyłem chodzi (nowotwór, rak), cholewa (cholera), aniołek z rożkami, licho, Korfanty, kaduk

3, Zachowanie etykiety językowej w sprawach intymnych i wobec niektórych czynności fizjologicznych (wymiotowanie, wydalanie) : przyrodzenie, ptaszek, koń, fujarka, cztery litery , spać z kimś, bara-bara, kochać się, zbliżenie, żyć z kimś, iść tam gdzie król piechota chodził, pojechać do Rygi, haftować, zwrócić, załatwić się.

4. Unikanie sprawiania przykrość rozmówcy przez łagodzenie określeń dotyczących osób trzecich (ich niepożądanych cech fizycznych, przywar, nałogów, nagannego postępowania): niemłody, przy kości, okrągły, puszysty, poprawić się, niepełnosprawny, sprawny inaczej, dobrze wyglądać, mieć wysokie czoło, stuknięty, rąbnięty, mięć węża w kieszeni, coś mocniejszego, nie wylewać za kołnierz, , strzelić sobie w płucko, trawka, kompot, mijać się z prawda, przemówić do ręki, posmarować, unikniecie przymusowego małżeństwa, zabieg, sępić, rzucać mięsem.

5. Chęć zaprezentowania się jako osoba kulturalna, potrafiąca się zachować w każdej sytuacji - eufemizowanie przekleństw i wulgaryzmów: kurczę, kurna, kurza stopa, kurde, pupcia, kopnąć w d.,.

IX. Eufemizmy w języku polskim. Sposoby tworzenia

1. Fonologiczne (ucięcie, pominięcie, zamiana , przestawienie głoski, użycie pierwszej głoski zamiast całego wyrazu, aluzje fonetyczne): od…się; g… cię to obchodzi, , kurna, kujwa, cholewa, jechał go pies, wiśnia (świnia), do de, kopnąć w de, ka mać

2. Fleksyjne (stopniowanie przymiotników, użycie trybu przypuszczającego): starszy człowiek, Czy mogłaby się Pani ze mną zamienić?

3. Słowotwórcze: (zdrobnienia i inne formy ekspresywne, zmiana, odrzucenie, wprowadzenie przedrostka, neologizmy motywowane fonetycznie lub znaczeniowo, zmiana członu złożenia lub związku frazeologicznego): pedzio, syfik, wariatuńcio, niemądry(głupi), niegrzeczny (chamski)nieprawdziwy (kłamliwy, do jasnej ciasnej, do jasnej Anielki, pies go trącał, mam cię w duszy, cichodajka

4. Leksykalne (synonimy, hiperonimy, zapożyczenia z języków obcych, zapożyczenia wewnętrzne): ululany, podchmielony, tentegować, robić to, ta choroba, ekstrementy, fekalia, puszczać wiatry, oddać stolec.

5. Semantyczne (metafory, peryfrazy, niedomówienia): nie mieć piątej klepki, mieć lepkie ręce, , mokra robota, upaść na głowę, tam gdzie plecy tracą swą szlachetną nazwę, najstarszy zawód świata, hotel nas nieco rozczarował , jestem trochę zajęty.

6. Prozodyczne(akcent, intonacja, pauzy): Jeszcze się panu odwdzięczę (zemszczę się), No wiesz…, I wtedy on go…

7. Graficzne (wykropkowania, cudzysłów): Był to „wybitny” naukowiec. Możesz mu g… zrobić

Literatura

• Buttler D., Markowski A., Słownictwo wspólno odmianowe, książkowe i potoczne współczesnej polszczyzny, w: Język a kultura, t.1, red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński, Wrocław 1988

• hasła „wyraz”, „leksem”, „jednostka leksykalna” w: Encyklopedii językoznawstwa ogólnego, red. K. Polańskiego; Encyklopedii języka polskiego, red. S. Urbańczyka;

• Kowalikowa J., O wulgaryzmach w świadomości językowej młodzieży, Por. Jęz. 2008 z.2

• Laskowski R., hasło: Wyraz, w: Encyklopedia wiedzy o języku polskim, red. S. Urbańczyk, , Wrocław 1999

• Markowski A., Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, Warszawa 1990

10

Dr hab. Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, Słownictwo XX/XXI w., Wykład I

---