16.09.2007r

ULTRADŹWIĘKI

ULTRADŹWIĘKI to drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej słyszalność ucha ludzkiego. W lecznictwie, także w kosmetyce wykorzystuje się ultradźwięki o częstotliwości 800 Hz, 1000 Hz i 2400 Hz. Drgania mechaniczne wytwarzane są przez zewnętrzne układy drgające tzw. przetworniki ultradźwiękowe. Układ drgający znajduje się wewnątrz ośrodka sprężystego (np. woda, oliwka) i pobudza on do drgania cząsteczki sąsiadujące. Cząsteczki zaczynają drgać, drgania przenoszą się na kolejne cząsteczki i w ten sposób powstaje fala ultradźwiękowa.

Fale dźwiękowe to zagęszczenia i załamania ośrodka drgającego. W miejscach gdzie występują zagęszczenia powstają siły ściskające, zaś w miejscach rozrzedzeń siły rozciągające.

Odległość między dwoma sąsiadującymi rozrzedzeniami lub zagęszczeniami nazywamy długością fali.

Długość fali zależy od 2 czynników:

• częstotliwości drgań

• prędkości rozchodzenia się fali

Prędkość rozchodzenia się fali zależy od ośrodka, w którym to następuje. Związane to jest z gęstością.

Średnie prędkości dla różnych ośrodków:

• gazy (np. powietrze) - ok. 350 m/s

• ciecze (np. woda) - ok. 1500 m/s

• ciała stałe - ok. 5000 m/s

• woda - 1497 m/s

• tkanki ludzkie - od1445 -1610 m/s

Fale dźwiękowe podlegają prawom fizyki:

• odbiciu

• pochłonięciu

• załamaniu

• ugięciu

• rozproszeniu

Rozkład energii w polu dźwiękowym jest nierównomierny i zależy od wielu czynników; głównie od właściwości akustycznych ośrodka. Głębokość wnikania fal ultradźwiękowych (UD) w głąb tkanek ludzkich jest ograniczona ze względu na zróżnicowany i niejednorodny ośrodek. Stosunek energii fali odbitej do energii fali padającej nazywamy współczynnikiem odbicia. Jego wartość zależy od właściwości akustycznych ośrodka. Osiąga on szczególnie dużą wartość przy przejściu fali z ośrodka stałego do ciekłego lub gazowego i odwrotnie. Fale odbite mogą interferować (nakładać się) co doprowadza do powstania fali stojącej. Fala stojąca powstaje wtedy, gdy spotykają się dwie fale o tych samych wartościach co do częstotliwości i amplitudy, lecz o przeciwnych kierunkach rozchodzenia się. Podczas wykonywania zabiegów fala stojąca może powstać na skutek odbicia np. od kości. Natężenie fali ultradźwiękowej maleje w miarę oddalania się od źródła drgań. Jest to wynikiem pochłaniania energii. Absorpcja zależy od częstotliwości UD oraz właściwości ośrodka.

Największą zdolność absorpcji wykazują gazy, mniejszą ciecze, a najmniejszą ciała sprężyste. Tkanki ludzkie wykazują różnorodną zdolność absorpcji. Największe zdolności pochłaniania wykazują tkanka nerwowa, mięśniowa i tłuszczowa. Fala dźwiękowa o dużym natężeniu, w skutek działania zmiennych ciśnień, powoduje niszczenie spójności cieczy. Powstają wówczas przestrzenie wypełnione gazami lub parami cieczy. Przestrzenie te po pewnym czasie zanikają wywołując silną falę mechaniczną. Zjawisko to nazywamy kawitacją.

PIEZOELEKTRYCZNOŚĆ

Jest to zjawisko naturalne, obserwowalne w przyrodzie w sposób naturalny np. w krysztale kwarcu, tytanie baru, glinianie potasu lub może być wytworzone sztucznie.

Energia mechaniczna zostaje w nich przekształcona w energię elektryczną i/lub odwrotnie. Kryształy te charakteryzują się idealnym ułożeniem atomowym (uporządkowana struktura cząsteczkowa). Wszelkie zmiany odkształcające takich kryształków powodują wyładowanie elektryczne. Kryształ piezoelektryczny poddany ściskaniu lub odkształceniu mechanicznemu „wyrzuci” / „wyprodukuje” ładunki elektryczne. Jeżeli do takiego kryształu podłączymy prąd nastąpi deformacja struktur cząsteczkowych i odkształcenie kryształu. Wtedy powstają drgania.

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE ULTRADŹWIĘKÓW

Ultradźwięki przenikają w głąb ciała na głębokość 4-6 cm. Zjawiska pochłaniania, załamania, odbicia i rozproszenia fal występują niezależnie od kształtu fali. Tkanki o dużej zawartości wody (np. krew tkanka mięśniowa) pochłaniają fale ultradźwiękowe w większym stopniu niż tkanki pozostałe (mniej nawodnione). Zmiany wywołane przez ultradźwięki możemy podzielić na pierwotne i wtórne.

PIERWOTNE - są to zmiany miejscowe, które występują w miejscu nadźwiękawiania i związane są z działaniem UD. Wywołują wiele zmian, a do najważniejszych zaliczamy działanie mechaniczne, cieplne, fizykochemiczne.

Działanie mechaniczne - jest to mikromasaż, spowodowany wahaniami ciśnień. Zjawisko to wykorzystuje się do:

• rozmiękczania tkanek (np. w celu likwidacji skurczów)

• zwiększania ruchomości tkankowej

• rozbijania złogów wapnia

• pobudzania procesów zamykania ran

• bliznowacenia

Ultradźwięki jest to jedyna metoda likwidowania świeżych narośli kostnych (np. ostrogi piętowe).

Działanie cieplne - powstaje w wyniku wytworzenia w tkankach ciepła. Ciepło to się rozprzestrzenia i może doprowadzić do przegrzania. Najsilniej przegrzewają się tkanki: nerwowa, mięśniowa i tłuszczowa. Największe przegrzanie następuje w pobliżu powierzchni granicznych struktur niejednorodnych (np. na granicy tkanki kostnej i mięśniowej). Następuje wówczas zagęszczenie energii i w efekcie może dojść do poparzenia. Ciepło wydzielane jest w obszarze nadźwiękawiania. W celu zmniejszenia przegrzania w trakcie nadźwiękawiania wykonujemy ruchy głowicą lub stosujemy ultradźwięki w postaci impulsów.

Ciepło powstaje również na granicy dwóch tkanek, gdzie występuje przestrzeń. Najczęściej między twardą powierzchnią kości, a błyszczącą powierzchnią np. okostnej.

Działanie fizykochemiczne - dotyczy przyspieszonego rozpadu białek. Reakcje chemiczne dotyczą głównie rozpadu (np. wody na wodór H i wolne rodniki OH) czyli jest to proces utleniania.

UD pobudzają reakcje chemiczne w tkankach ułatwiając krążenie niezbędnych pierwiastków i rodników. UD zwiększa przepuszczalność błon komórkowych, co ułatwia dowóz płynów i składników odżywczych.

ZMIANY WTÓRNE (ogólnoustrojowe) - są to zmiany ściśle biologiczne. Powstają w wyniku zmian pierwotnych i wyrażają się odczynami układowymi lub ustrojowymi. Reakcje takie najczęściej zachodzą na drodze odruchowej.

PODSTAWY BIOLOGICZNE DZIAŁANIA UD

Podstawę biologicznego działania UD stanowią następujące czynniki:

• wzmożenie przepuszczalności błon komórkowych

• usprawnienie oddychania tkankowego

• pobudzenie przemiany materii na poziomie komórek

• zmiany w strukturach koloidów tkankowych

• zmiany w układach jonowych

• zmiany odczynu tkanek w kierunku zasadowym

Ultradźwięki mają zatem działanie:

• przeciwbólowe

• zmniejszające napięcie mięśni

• rozszerzające naczynia krwionośne

• stabilizujące układ współczulny

• hamujące procesy zapalne

• przyśpieszające wchłanianie tkankowe (resorpcja)

• uwalniające substancje histaminopodobne

• mające wpływ na tworzenie aktywnych biologicznie związków

METODYKA ZABIEGÓW ULTRADŹWIĘKOWYCH

Moc fali UD określamy w watach (W). Konieczne jest uwzględnienie czy należy wykorzystać falę ciągłą czy impulsową. Konieczne jest także zastosowanie tzw. substancji sprzęgającej (żele, woda). Powietrze jest złym przewodnikiem.

Przy ustaleniu dawki uwzględniamy powierzchnię przetwornika oraz odczyn skóry na działanie UD.

Skutki biologiczne wywołane przez energię UD określa prawo Arndta-Schultza, które głosi, że

słabe bodźce pobudzają, silne hamują, a bardzo silne niszczą tkankę.

UD o małym natężeniu i długim czasie ekspozycji wywołują inne skutki niż UD o dużym natężeniu działające w krótkim czasie.

Wyróżniamy 3 dawki UD:

• dawki słabe od 0,05 - 0,5 W/cm²

• dawki średnie 0,5 - 1,5 W/cm²

• dawki dużej mocy 1,5 - 2 W/cm²

Jest to ilość energii emitowanej podzielonej przez powierzchnie przetwornika. Zalecana dawka w większości zabiegów to dawka średnia 0,5 - 1 W/cm² głowicy przetwornika.

Całkowita moc robocza mieści się w granicach od 2,5 - 10 W.

Większe dawki, powyżej 1,5 - 2W/cm² nie zwiększają skuteczności zabiegów.

Czas zabiegu wynosi od 1-8 minut.

Przy doborze czasu i dawki uwzględniamy:

- okolicę zabiegową,

- obszar,

- metodę (stabilna, labilna)

- stan chorobowy.

Zabiegi można wykonywać codziennie lub 2-3 razy w tygodniu w zależności od wskazań.

ZASADY UŻYTKOWANIA GŁOWIC ULTRADŹWIĘKOWYCH

1. Nakładamy substancję sprzęgającą (żel, olej)

2. Zanim przytkniemy głowicę do punktu zabiegowego rozgrzewamy ją przez zanurzenie w wodzie lub potarcie o dłoń

3. Przed włączeniem aparatu regulatory muszą być na pozycji „0”

4. Po umieszczeniu głowicy w miejscu zabiegowym powoli zwiększamy moc do wartości wcześniej ustalonej

5. Głowicę przesuwamy ruchami okrężnymi lub podłużnymi

6. Omijamy wyrośla kostne

7. Po zabiegu (np. ligniną) przecieramy miejsce zabiegowe w celu zlikwidowania substancji sprzęgającej.

W stanach chorobowych gdzie konieczne jest wprowadzenie leku istnieje możliwość podania go z wykorzystaniem ultradźwięków i mówimy wówczas o ultrafonoforezie.

WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA

WSKAZANIA:

• stany skurczowe w przebiegu chorób nerwowo-mięśniowych i chorób mięśni szkieletowych

• kontuzje sportowe

• zaburzenia bliznowacenia

• brodawki

• torbiele ścięgien

• choroby stóp (m.in. ostroga piętowa)

• ból i obrzęki związane z karmieniem

• stwardnienie tkanek wokół implantów powiększających piersi

PRZECIWWSKAZANIA:

• ciąża (macica u ciężarnych)

• wyrośla kostne, szczególnie te położone pod powierzchnią skóry

• otwarte rany

• okolice kości w czasie wzrostu (do 20 roku życia)

• choroby oczu

• rozrusznik serca (przy odczynach ogólnych)

• tkanka rozrodcza

• zaburzenia czucia

• implanty metalowe (wszczepy chirurgiczne, protezy, endoprotezy)

• kleje mocujące - u osób z protezą zębową - ostrożnie

• świeże złamania (ostrożnie)

• okolice serca, jamy brzusznej i gonad

20.10.2007 r.

FIZYCZNE PODSTAWY ELEKTRYCZNOŚCI

Prąd elektryczny jest to uporządkowany ruch ładunków elektrycznych. Ciała, w których występują swobodne ładunki - jony lub elektrony mogą swobodnie poruszać się pod wpływem pola nazywamy przewodnikami. Ciała, w których niema swobodnych ładunków nazywamy izolatorami, są to dielektryki, czyli ciała, które nie przewodzą prądu. Prąd najlepiej przewodzą: srebro, miedź, aluminium, cynk i żelazo. Do półprzewodników należą: german, krzem, selen. Do izolatorów należą: woda destylowana, oleje, guma, szkło, papier i suche drewno. Gazy należą do grupy izolatorów. Ciecze, które przewodzą prąd nazywamy elektrolitami i są to rozpuszczalne w wodzie kwasy, zasady i sole.

NAPIĘCIE PRĄDU

Uporządkowany ruch elektronów w przewodnikach od bieguna ujemnego do dodatniego możliwy jest dzięki sile elektromotorycznej, którą nazywa się napięciem. Napięcie jest to różnica potencjałów między miejscem, w którym istnieje nadmiar elektronów (katoda), a miejscem, w którym jest mniej elektronów (anoda). Po połączeniu tych miejsc przewodem ładunki ujemne przepływają w kierunku bieguna dodatniego do uzyskania równowagi. Napięcie oznacza się w watach (V).

SZYBKOŚĆ PRZEPŁYWU PRĄDU

Prąd płynie w przewodnikach elektrycznych z prędkością 300 tys. Km /s.

NATĘŻENIE PRĄDU

Miarą siły prądu, czyli ilości elektryczności przepływającej przez przekrój jakiegoś przewodnika w ciągu 1 sekundy jest natężenie prądu. Jednostką miary jest amper (A).

GĘSTOŚĆ PRĄDU

Jest to stosunek natężenia prądu do wielkości powierzchni, przez którą przepływa.

OPÓR ELEKTRYCZNY

Prąd podczas przepływu przez przewodniki napotyka na wiele oporów. Opór zależy od rodzaju przewodnika, jego długości i przekroju. Opór wzrasta wraz z długością przewodnika i zmniejszeniem się jego przekroju. Mniejszym oporem cechują się takie przewodniki jak: srebro, miedź i aluminium.

Zgodnie z prawem Ohma natężenie prądu jest wprost proporcjonalne do napięcia i odwrotnie proporcjonalne do oporu.

Skóra ludzka - głównie zrogowaciały naskórek - wykazuje pewien opór, oraz dodatkowo tzw. opór pojemnościowy.

KIERUNEK PRZEPŁYWU PRĄDU

Działanie biofizyczne prądu zależy m.in. od kierunku przepływu prądu. Za kierunek przepływu prądu przyjmuje się ruch od, + do - co jest niezgodne ze stanem faktycznym (prąd płynie od - do +).

RODZAJE PRĄDÓW STOSOWANYCH W ELEKTROLECZNICTWIE

Zasadniczo wyróżnia się dwa rodzaje prądu - stały i zmienny.

Prąd stały płynie w stałym kierunku i ma stałe, niezmienne natężenie.

Prąd zmienny nie płynie w sposób ciągły, lecz nośniki ładunku elektrycznego oscylują w stosunku do położenia spoczynkowego.

Czas powtarzania się każdego pełnego przemieszczenia albo cyklu nazywa się okresem. Każdy jeden okres składa się z dwóch połówek fali: wychylenia dodatniego i ujemnego.

Liczba okresów w 1 sekundzie stanowi o częstotliwości. Prąd zmienny ma naturę falową.

W elektrolecznictwie (fizjoterapii) prądy dzielimy ze względu na ich częstotliwość:

1) prądy małej częstotliwości tj. od 0 do 1000 Hz - do tej grupy zalicza się również prąd galwaniczny;

2) prądy średniej częstotliwości tj. od 1000 do 100 000 Hz - zaliczamy do nich prądy zmienne, prądy

interferencyjne (nakładające się), modulowane prądy średniej częstotliwości;

3) prądy wielkiej częstotliwości tj. od 13 do 5850 MHz - są to fale krótkie o długości fali 11,06 metra,

fale decymetrowe o długości fali 0,69 metra i mikrofale o długości fali 0,125 metra.

WPŁYW PRĄDU STAŁEGO NA ORGANIZM

Tkanki żywe traktujemy jako zespół przewodników jonowych, półprzewodników i izolatorów. Tkanki i płyny ustrojowe wykazują różnice w przewodnictwie elektrycznym, które zależą od uwodnienia oraz stężenia zawartych w nich elektrolitów.

Największe przewodnictwo wykazują:

1. płyn mózgowo - rdzeniowy,

2. osocze krwi,

3. krew,

4. mięśnie,

5. wątroba,

6. mózg,

7. tkanka łączna,

8. tkanka kostna.

W zabiegach elektroleczniczych istotne znaczenie ma opór skóry, a szczególnie warstwa rogowa naskórka. Opór głębszych warstw tkanek, ze względu na ich znaczne uwodnienie i obecność elektrolitów, jest zwykle nieznaczny. Prąd przepływa drogami o najmniejszym oporze, którymi są znajdujące się w skórze ujścia i przewody wyprowadzające gruczołów potowych. Natomiast w tkankach głębiej położonych prąd przepływa również drogami o najmniejszym oporze, tzn. wzdłuż naczyń krwionośnych, limfatycznych i nerwów.

Przepływowi prądu stałego przez tkanki towarzyszy wiele zjawisk, które podzielono na grupy:

• zjawiska elektrochemiczne,

• zjawiska elektrokinetyczne,

• zjawiska elektrotermiczne,

• reakcje nerwów i mięśni na prąd stały,

• odczyn ze strony naczyń krwionośnych.

ZJAWISKA ELEKTROCHEMICZNE

Związane są z elektrolizą, występującą w czasie przepływu prądu przez elektrolity tkankowe. W warunkach zabiegowych wtórne reakcje występujące w trakcie elektrolizy, zachodzą w podkładzie oddzielającym elektrodę od skóry. W wyniku wtórnych reakcji w trakcie elektrolizy chlorku sodu na katodzie (lub pod katodą) wydziela się gazowy wodór i powstaje wodorotlenek sodu.

Obecność jonów wodorotlenowych w pobliżu katody powoduje wystąpienie odczynu zasadowego w jej otoczeniu. Na anodzie powstaje kwas solny, który dysocjuje na jony wodoru i chloru. Jony wodorowe powodują wystąpienie odczynu kwaśnego.

ZJAWISKA ELEKTROKINETYCZNE

Polegają na przesunięciu względem siebie faz rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod wpływem pola elektrycznego. Do tych zjawisk zaliczamy: elektroforezę, elektroosmozę.

ELEKTROFOREZA - ruch naładowanych jednoimiennie cząsteczek fazy rozproszonej względem fazy rozpraszającej.

• Kataforeza - ruch dodatnio naładowanych cząsteczek ku katodzie.

• Anaforeza - ruch ujemnie naładowanych cząsteczek ku anodzie.

Prąd elektryczny może spowodować rozwój nowotworów. Może być ogniskiem warunkującym przezuty. Wykorzystujemy do zabiegów tylko sprawdzone urządzenia.

ELEKTROOSMOZA - ruch całego ośrodka, czyli fazy rozpraszającej w stosunku do fazy rozproszonej.

ZJAWISKA ELEKTROTERMICZNE

Istota tych zjawisk polega na wytworzeniu ciepła w tkankach pod wpływem prądu elektrycznego. Ciepło powstaje w wyniku tarcia między poruszającymi się w polu elektrycznym jonami a środowiskiem. Ilość wytworzonego ciepła jest niewielka i w praktyce nie wpływa w znaczący sposób na zachodzące procesy. Istotne znaczenie, jeżeli chodzi o wytworzenie i zwiększenie ciepła ma fakt rozszerzenia naczyń krwionośnych pod wpływem prądu.

REAKCJE NERWÓW I MIĘŚNI NA PRĄD STAŁY

Zgodnie z prawem Du Bois Reymonda przyczyną powstawania bodźca elektrycznego nie jest sam prąd, lecz dostatecznie szybka zmiana jego natężenia w czasie. Zatem prąd stały nie wywołuje skurczów mięśni. Przepływ prądu stałego przez tkankę mięśniowa i nerwową powoduje zmianę ich pobudliwości. Stan ten określa się jako elektrotonus. Stan zwiększonej pobudliwości pod katodą nazywamy katelektrotonusem, natomiast stan zmniejszonej pobudliwości pod anodą nazywamy anelektrotonusem.

! Katodą zawsze będziemy pobudzać, a anodą łagodzić.

ODCZYNY ZE STRONY NACZYŃ

Stały prąd elektryczny powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Odczyn ten charakteryzuje się zaczerwienieniem skóry, wyraźniej pod elektrodami, pod katodą jest bardziej wyraźne (intensywne) zaś pod anodą nieco słabsze. W przebiegu odczynu rozszerzenia naczyń krwionośnych pod wpływem stałego prądu elektrycznego można wyróżnić trzy okresy. W okresie pierwszym występuje rozszerzenie naczyń powierzchownych skóry, powodujące jej zaczerwienienie, w okresie drugim - rozszerzenie naczyń po upływie ok. 30 min. słabnie lub ustępuje, w trzecim zaś okresie występuje głębokie przekrwienie tkanek, utrzymujące się do kilku godzin.

NIEBEZPIECZEŃSTWA PRZY STOSOWANIU PRĄDÓW W LECZNICTWIE

1) Stosowane w elektrolecznictwie prądy elektryczne o zbyt dużej amplitudzie mogą powodować

oparzenia.

2) Prądy o różnej częstotliwości mogą wywoływać uszkodzenie tkanek przez zbyt długo utrzymujący się

lub nadmierny skurcz. Może również wystąpić uszkodzenie stawów i mięśni, oderwanie skrzepu

w naczyniach, rozprzestrzenienie infekcji lub zwiększenie krwawienia.

3) Prąd elektryczny działający w okolicach mięśnia sercowego może doprowadzić do migotania

i w konsekwencji do zatrzymania akcji serca.

4) Pobudzenie nerwów autonomicznych może również spowodować zmianę częstości skurczów serca.

5) Prąd stały lub komponenty prądu stałego w pewnych okolicznościach mogą spowodować oparzenia

chemiczne.

6) Prąd elektryczny może przyspieszyć rozwój nowotworów złośliwych i przerzutów.

7) W przypadku uszkodzenia izolacji przewodów lub zwarcia w aparacie może nastąpić porażenie

prądem elektrycznym.

GALWANIZACJA

Anoda - ma działanie rozluźniające, przeciwbólowe, łagodzące.

Katoda - stosowana w celu obniżenia progu pobudliwości, pobudzenia.

Przepływ prądu między elektrodami uzależniony jest od:

- rozmiarów elektrod,

- ich wzajemnego ułożenia,

- przewodnictwa różnych tkanek znajdujących się między elektrodami,

- odległości między elektrodami.

W przypadku bliskiego ułożenia elektrod na sąsiadujących ze sobą krawędziach może wystąpić duża gęstość prądu, powodująca zwiększony odczyn lub uszkodzenie tkanek.

Metodyka zabiegu

Przed wykonaniem zabiegu należy sprawdzić, czy chorego nie występuje zaburzenie czucia powierzchniowego.

Skórę w miejscy, które ma być poddane zabiegowi galwanizacji, należy bardzo dokładnie wymyć i odtłuścić eterem lub alkoholem oraz dokładnie osuszyć.

Chory musi zachować spokój w czasie zabiegu.

Wszelkie ubytki naskórka należy przed nałożeniem podkładu osłonić małym płatkiem folii plastikowej, ponieważ miejsca te wykazują małą oporność dla prądu (dochodzi do kumulacji prądu i poparzenia).

Wszelkie zmiany natężenia prądu powinny być dokonywane płynnie i bardzo wolno.

Konieczne jest przestrzeganie bezwzględnej czystości podkładów używanych do galwanizacji, ponieważ znajdujące się ewentualnie w nich zanieczyszczenia chemiczne mogą spowodować uszkodzenia skóry. Podkłady muszą być większe od elektrod. Mogą być jednorazowe.

W czasie zabiegu należy pozostawać w stałym kontakcie z chorym, aby kontrolować jego samopoczucie, a w wypadku wystąpienia niepokojących objawów przerwać zabieg.

Czas zabiegu galwanizacji waha się, w zależności od wskazań, od 10-30 min, zwykle jednak wynosi 15-20 min.

Zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi dzień. Pełny cykl leczenia obejmuje 10-20 zabiegów.

WSKAZANIA:

- nerwobóle,

- przewlekłe zapalenia nerwów, splotów i korzeni nerwowych,

- bóle mięśniowe,

- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa i dyskopatii,

- porażenia wiotkie,

- zaburzenia krążenia obwodowego,

- utrudniony zrost po złamaniach kości.

PRZECIWWSKAZANIA:

- zaburzenia czucia,

- ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,

- wypryski,

- stany gorączkowe,

- porażenia spastyczne,

- krwotoki,

- wyniosłości kostne.

JONOFOREZA

Metodyka zabiegu podobna go galwanizacji.

Czas trwania jonoforezy zależy od rodzaju leku, stadium schorzenia i osobniczej wrażliwości na prąd elektryczny. Wynosi on 10-30 min, zwykle jonoforezę wykonuje się w czasie 15-20 min.

Pełny cykl leczenia obejmuje serię 10-20 zabiegów.

Wskazania -> Roztwory leków używane do jonoforezy:

• Histamina - rozszerzenie naczyń krwionośnych, odmrożenia, rwa kulszowa, przewlekłe stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych, owrzodzenia troficzne;

• Lidokaina - działanie znieczulające, neuralgie, zapalenie tkanek okołostawowych;

• Salicylany - przewlekłe stany zapalne, artrozy, urazy sportowe, przeciążenia stawów i ścięgien, koślawy paluch.

Obowiązują wszystkie przeciwwskazania do galwanizacji.

14.12.2007 r.

PRĄDY DIADYNAMICZNE (DD) - prądy Bernarda

Wykazują one silne działanie przeciwbólowe i przekrwienne, powodują powstawanie ruchu w tkankach. W stanach patologicznych tkanka traci swoje napięcie (dynamizm). Przez zastosowanie prądów diadynamicznych dostarczamy tkankom energii. W ten sposób likwidujemy stany patologiczne, czy też chorobowe.

Prądy diadynamiczne składają się z dwóch prądów składowych:

• prądu stałego

• prądu sinusoidalnie zmiennego.

Te dwa prądy nakładają się na siebie.

Wyróżniamy 6 prądów diadynamicznych:

1) DF - difaza - powstaje z nałożenia jednopołówkowego wyprostowanego prądu sinusoidalnego

o częstotliwości 50 Hz oraz drugiego takiego samego prądu przesuniętego w fazie o 180^o.

Prąd ten ma częstotliwość 100 Hz. Czas trwania impulsu wynosi ok. 10 ms.

2) MF - monofaza - prąd jednopołówkowo wyprostowany, sinusoidalnie zmienny

o częstotliwości 50 Hz.

3) CP - powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF. Każdy z tych prądów płynie przez

średnio ok. 1s.

4) LP - powstaje przez nałożenie na prąd MF analogicznego prądu modulowanego w amplitudzie

i przesuniętego o 180^o. Czas trwania całego okresu wraz z przerwą wynosi ok. 10 s.,

a czas przerwy - 6 s.

5) RS - jest to przerywany prąd MF. Czasy przepływu prądu i przerwy są sobie równe i każdy

z nich trwa 1 s.

6) MM - jest to prąd MF modulowany w amplitudzie.

WŁAŚCIWOŚCI PRĄDÓW DD:

- prąd DF - odczuwany jest jako wyraźne wibracje. Prąd ten szybko pokonuje opór skóry, ma szybkie

działanie znieczulające, stosuje się go w stanach bólowych, przeczulicy.

- prąd MF - jest odczuwalny bardziej niż DF, odczuwane są bardzo silne wibracje. Przy zwiększonej

mocy może doprowadzić do skurczów mięśni. Stosuje się go w nerwobólach, mięśniobólach

i najczęściej po podaniu prądu DF.

- prąd RS - wywołuje skurcze mięśniowe, stosuje się go w elektrostymulacji i elektrodiagnostyce.

- prąd CP - wykorzystuje się go w atoniach mięśniowych, stanach pourazowych, obrzękach,

zaburzeniach troficznych, stanach zesztywniających stawów, odmrożeniach. Prądu tego nie

stosujemy na okolice jamy brzusznej

- prąd LP - wykorzystywany w stanach bólowych, stanach z obniżonym napięciem mięśniowym, bólach

mięśniowych (lumbago), zwiotczeniach mięśniowych mięśni gładkich.

- prąd MM- ma działanie tonizujące, służy do stymulacji mięśni porażonych wiotko.

Czynnik dynamogeniczny - jest to właściwość polegająca na wzbudzaniu lub zwiększaniu

pobudliwości, a przez to przywracaniu tkankom fizjologicznego napięcia.

Prądy diadynamiczne zaliczamy do prądów impulsowych o ustalonej wartości impulsów. Z reguły są to prądy o częstotliwości 50 i 100 Hz.

Prądy diadynamiczne posiadają zdolność wywoływania w tkankach zjawisk elektrolitycznych oraz powodują ruch jonów.

Działanie DD polega na wywołaniu efektu przeciwbólowego oraz wywołaniu reakcji fizjologicznych w tkankach.

Prądy diadynamiczne wywierają wpływ na nerwy nawet przy małych dawkach.

Charakter bodźcowy zależy od:

- natężenia prądu,

- częstotliwości impulsów,

- czasu przepływu prądu,

- sposobu (techniki) zastosowania.

W układzie nerwowym bodźcem drażniącym są zjawiska jonowe charakterystyczne dla prądów impulsowych małych częstotliwości.

W zależności od natężenia rozróżniamy:

1) próg pobudliwości - określa minimalną dawkę, przy której istnieje czuciowy odbiór impulsów prądu;

2) prób bólu - dawka, przy której odczuwamy wrażenia bólowe;

3) próg skurczu mięśnia - dawka potrzebna do uzyskania minimalnego skurczu mięśniowego.

Prądy diadynamiczne charakteryzuje niestałość wartości wywołującej próg pobudzenia i próg bólu. Wartości te ulegają podwyższeniu lub obniżeniu. Mamy wówczas do czynienia odczynem przyzwyczajenia lub odczynem inhibicji.

Odczyn przyzwyczajenia - występuje w skutek przystosowania się układu nerwowego w stosunku do

cyklicznie powtarzających się tych samych impulsów.

Odczyn inhibicji - jest to reakcja wyzwolenia czynnika przeciwstawnego akcji dynamicznej. Może mieć

miejsce inhibicja pierwotna lub wtórna. Czynnik ten hamuje lub znosi dynamizm

tkanek.

Wpływ prądów diadynamicznych na układ krwionośny.

Przepływ prądów diadynamicznych powoduje powstawanie w tkankach substancji histaminopodobnych, które rozszerzają naczynia krwionośne (następuje przekrwienie).

Silniejsza reakcja występuje pod elektrodą ujemną.

Lepsze ukrwienie to lepsze przewodnictwo, w związku z czym maleje oporność skóry.

Rozszerzenie naczyń krwionośnych jest silniej wyrażone niż przy galwanizacji. Tego typu działanie prądów DD wykorzystuje się w leczeniu zaburzeń ukrwienia obwodowego.

Wpływ prądów DD na mięśnie szkieletowe.

Prądy o częstotliwości 50 Hz powodują wzmożenie napięcia mięśniowego, natomiast prądy o częstotliwości 100 Hz powodują obniżenie napięcia mięśniowego.

Stosowanie tych prądów na przemian w jednym ułożeniu (zabiegu) powoduje gimnastykę mięśniową. Efektem takiej gimnastyki jest silne przekrwienie i obniżenie napięcia mięśnia.

Prądy RS i MF powodują pobudzenie mięśni do skurczu.

Prądy MM i RS wykorzystujemy do stymulacji mięśni zarówno zdrowych jak i chorych.

Przy porażeniach wiotkich stymulacji nie wykonujemy, gdyż mięśnie takie nie reagują na prądy.

Metodyka zabiegu

Dobór odpowiednich prądów oraz metodyka i kolejność ich stosowania uzależnione są od rodzaju schorzenia oraz lokalizacji.

W celu:

- uzyskania działania przeciwbólowego - wykorzystuje się prądy DF, CP i LP,

- poprawienia aktywności naczynioruchowej - stosujemy prądy MF i CP,

- zmniejszenia napięcia mięśniowego - prądy CP i LP,

- elektrostymulacji (np. zaniki mięśniowe wynikające z długoterminowego gipsu) - prądy RS i MM,

- nerwobóle (np. nerwu kulszowego) - prąd LP (przeciwbólowo), a później CP (tonizująco).

Natężenie prądu stałego (3 mA) stanowi podstawę prądu DD, natomiast natężenie prądu diadynamicznego dawkujemy subiektywnie według odczuć pacjenta.

Natężenie prądu diadynamicznego zwiększamy do momentu wyraźnego odczuwania przez pacjenta.

Czas zabiegów diadynamicznych nie powinien przekraczać 2-8 minut.

Liczba zabiegów w serii wynosi 6-10 powtarzanych codziennie lub co 2 dzień.

Gdy wymaga tego sytuacja, po 1-tygodniowej przerwie można wznowić serię zabiegową.

Pełen cykl zabiegów może zawierać 2-3 serii zabiegowych.

PRZECIWWSKAZANIA: wszystkie wymienione przy galwanizacji i jonoforezie. Należy pamiętać, że prądów diadynamicznych nie używamy w okolicy serca i u osób z rozrusznikiem serca.

WSKAZANIA:

- zmiany zwyrodnieniowe z zespołami bólowymi,

- nerwobóle (np. nerwu twarzowego, rwa kulszowa, nerwów międzyżebrowych),

- bóle pleców, kręgosłupa,

- bóle splotu barkowego,

- choroby (stany) naczyniowe,

- zapalenia okołostawowe,

- migreny,

- samorodna sinica kończyn,

- porażenia nerwów obwodowych,

- odmroziny,

- stany po urazach stawów, mięśni i ścięgien,

- półpasiec.

11.01.2008 r.

PRĄDY INTERFERENCYJNE

W rehabilitacji i kosmetyce wykorzystuje się prądy o częstotliwości od 4 do 5 kHz (4000 - 5000 Hz). Prądy takie wywierają bardzo słabe działanie bodźcowe, szczególnie na czuciowe warstwy skóry (elementy czuciowe skóry).

Jeżeli przez ośrodek sprężysty przechodzi równocześnie kilka fal to każda cząsteczka tego układu uczestniczy w kilku nakładających się wzajemnie ruchach drgających.

Drgania cząsteczek mogą się osłabiać lub wzmacniać w zależności czy są wynikiem nakładania się fal o fazach zgodnych lub przeciwnych.

Zjawisko nakładania się fali nazywamy interferencją.

Zjawisko to występuje w odniesieniu do fal świetlnych, dźwiękowych, wodnych i również do prądów elektrycznych. Prądy rozchodzą się w postaci fal sinusoidalnych. Częstość tych fal nazywamy okresami i jest to częstotliwość.

Jeżeli mamy 2 fale sinusoidalne o jednakowych długościach rozchodzących się w tym samym kierunku i o zgodnych fazach, to w wyniku interferencji następuje ich wzmocnienie. Jeżeli fale interferujące mają fazy przeciwne to drgania się osłabiają. Różnica tych dwóch fal daje falę wypadkową. Jeżeli fale mają jednakowe amplitudy i są do tego odwrócone w fazie - prąd wypadkowy równy jest 0. Kiedy nakładają się fale sinusoidalne o tym samym kierunku, o różnych częstotliwościach powstaje fala wypadkowa o skomplikowanym kształcie.

Prądy interferencyjne są to prądy średniej częstotliwości, modulowane w amplitudzie z małą częstotliwością.

Prądy interferencyjne powstają w tkankach w wyniku interferencji prądów przemiennych średniej częstotliwości. Najczęściej są to dwa prądy, których częstotliwości różnią się od siebie.

W lecznictwie wykorzystuje się prądy o częstotliwości 3900 i 4000 lub 4000 i 4100.

Prąd interferencyjny może być uważany za prąd małej częstotliwości, którego cechuje:

- mały stosunek do podstawowych częstotliwości oporu skóry (im większa częstotliwość prądu tym opór

skóry jest mniejszy),

- większe możliwości przenikania w głąb tkanek,

- słabsze oddziaływanie na receptory skóry.

Interferencję uzyskuje się przez zastosowanie dwóch niezależnych obwodów zabiegowych przy użyciu dwóch par elektrod. Elektrody umieszcza się skrzyżnie, zaś prądy interferencyjne powstają bezpośrednio przy elektrodach. Powstaje wówczas uczucie tzw. elektryzacji.

W wyniku interferencji w głębi tkanek powstaje bodziec elektryczny, którego częstotliwość mieści się w granicach małej częstotliwości (czyli do 100 Hz).

Elektrody zabiegowe w wypadku prądów interferencyjnych układa się w ten sposób, że w środku pomiędzy nimi znajduje się pole zabiegowe (miejsce bolesne lub miejsce objęte procesem chorobowym). Prądy interferencyjne muszą się krzyżować w miejscu, które ma być poddane zabiegowi.

Działanie biologiczne

Impulsy małej częstotliwości powstające w tkankach:

- wywierają działanie przeciwbólowe,

- pobudzają do skurczu mięśnie szkieletowe,

- wpływają na autonomiczny układ nerwowy m.in. zmniejszają napięcie nerwów współczulnych,

- powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i poprawę krążenia,

- poprawiają odżywienie tkanek.

Prąd interferencyjny o częstotliwości około 100 Hz działa przeciwbólowo i tłumi aktywność układu współczulnego, zaś prąd o częstotliwości 50 Hz intensywnie pobudza mięśnie szkieletowe do skurczu. Działanie prądy małej częstotliwości zależy od częstotliwości.

Przedziały prądów interferencyjnych

0 - 10 Hz - wywołują skurcze synchroniczne z impulsami;

25 - 50 Hz - są to częstotliwości optymalne do pobudzania mięśni szkieletowych przy czym

działają również korzystnie na krążenie obwodowe;

50 - 100 Hz - działają przeciwbólowo, powodują przekrwienie tkanek, sprzyjają resorpcji

i obniżają napięcie;

90 - 100 Hz - działają tłumiąco na układ współczulny, przeciwbólowo i powoduje przekrwienie

tkanek;

0 - 100 Hz - wykazuje działanie wszystkich poprzednich okresów.

Zalety prądów interferencyjnych

Podczas zabiegu przez skórę płynie prąd słabobodźcowy niepowodujący silnych wrażeń czuciowych. Prąd średniej częstotliwości łatwiej rozprzestrzenia się w tkankach, przez co nie wywołuje nieprzyjemnych wrażeń i dociera głębiej.

Prąd działający bodźcowo o zdwojonej amplitudzie powstaje dopiero w głębi w tkance w wyniku interferencji. Intensywność działania zależy od miejscowej gęstości prądu.

Ze względu na fakt, że prądy średniej częstotliwości są prądami sinusoidalnymi (przemiennymi) nie zachodzi niebezpieczeństwo uszkodzenia elektrolitycznego skóry, w związku z czym w tych zabiegach elektrody można układać bezpośrednio na skórę. Najczęściej są to gumowe elektrody jednakowej wielkości.

Wady prądów interferencyjnych

- trudność w określeniu dokładnego miejsca nałożenia się fal;

- maksymalna interferencja zachodzi na obszarze o kształcie czterolistnej koniczyny (nie na osi

przekątnych, lecz na wypadkowych. Takie nałożenie powstaje przy ułożeniu elektrod w kwadracie,

natomiast przy ułożeniu w prostokącie

powstają tzw. prądy sprzężenia bezpośrednio pod elektrodami; daje to dosyć nieprzyjemne uczucie;

- prądy interferencyjne nie dają się określić bezpośrednio w tkankach ze względu na różnorodną

modulację, nie można w związku z tym przewidzieć, w którym miejscu gęstość prądu będzie

największa;

- nie możemy tą metodą pobudzać pojedynczych mięśni.

METODYKA WYKONANIA ZABIEGU

1. Metoda statyczna.

2. Metoda dynamiczna - polega na zmianie ułożenia elektrod na skórze, w wyniku czego dochodzi do

wytworzenia dynamicznego pola interferencyjnego. Jest to metoda tzw. „rękawiczek”. Ta technika

jest wykorzystywana przede wszystkim do leczenia zwiększonego napięcia mięśniowego

i nawracających obrzęków.

Zalety dynamicznego pola interferencyjnego:

1. działamy również na tkanki nie objęte polem statycznym i zwiększamy pole zabiegowe,

2. umożliwia pobudzenie poszczególnych jednostek motorycznych (mięśniowych) niezależnie od progów pobudzenia,

3. nie doprowadzamy do efektu przyzwyczajenia (przystosowania).

Wielkość elektrod musi być dostosowana do okolicy poddawanej zabiegowi.

Przy dawkowaniu uwzględniamy osobniczą wrażliwość chorego, rozpoznanie, dynamikę procesu chorobowego oraz rozległość okolicy poddawanej zabiegowi.

Od rodzaju choroby oraz metodyki zabiegowej zależy również częstotliwość wykorzystywanych prądów oraz ich rodzaj.

Czas trwania zabiegu wynosi od 6 - 10 minut. Wyjątkowo 30 minut. Ten czas zależy od rodzaju okresu choroby.

Liczba zabiegów w serii wynosi zwykle 6 - 20, przeważnie wykonuje się zabiegi raz dziennie.

Między seriami powinna być przerwa około tygodnia.

Wskazania:

- dysfunkcja mięśni, np. zaniki z bezczynności,

- osłabienie mięśni,

- odruchowe zwiększenie napięcia mięśni,

- osłabienie unerwienia,

- osłabienie czucia kinestetycznego,

- pourazowe lub pooperacyjne zaburzenia czynności mięśni,

- reumatyzm tkanek,

- zaburzenia krążenia obwodowego.

Przeciwwskazania:

- bóle o niejasnej etiologii,

- ostre stany zapalne,

- stany zapalne tętnic i żył,

- skłonność do zakrzepów,

- żylaki,

- uszkodzenia skóry,

- zapalenia skóry,

- czyraki,

- bolesność mięśni,

- bolesność ścięgien,

- ostre zapalenia w obrębie brzucha,

- gruźlica,

- stwardnienie rozsiane,

- choroba Parkinsona,

- ciąża,

- nowotwory,

- krwawienia ginekologiczne.

2

---