Temat pracy: Twórcy i współtwórcy oraz inne osoby jako podmioty praw autorskich

WSTĘP

ROZDZIAŁ I

PRAWO AUTORSKIE W ŚWIETLE PRAWA

1. Pojęcie i cele prawa autorskiego

Dobra niematerialne są efektem,  wytworem, dziełem   umysłu twórcy. Twórca jest właścicielem dóbr niematerialnych. Dobra te objęte są ochroną  własności intelektualnej. Podlegają takiej samej ochronie prawnej,  jak każda inna forma własności materialnej. Jest to ochrona ustawowa.

Dobra niematerialne w Polsce  mogą być  chronione prawem autorskim (prawo nierejestrowane, niepoddane sformalizowanym procedurom i dodatkowym opłatom), są to utwory oraz mogą być  chronione prawem wyłącznym do przedmiotu (prawo rejestrowane w Urzędzie Patentowym, poprzedzone badaniami lub bez badań)  -  są to przedmioty własności przemysłowej (na z późniejszymi  zmianami). Może też zachodzić kumulacja prawa.

Dobra niematerialne, które  nie podlegają   już ochronie majątkowej, nadal mają swojego autora i można je  swobodnie używać. Oznacza, że są dostępne do powszechnego stosowania.

Własność intelektualna reguluje relacje pomiędzy autorem,  a jego wytworem. Definicja została ukształtowana historycznie.  Własność intelektualna są to prawa do:

• dzieł literackich, artystycznych, naukowych,

• interpretacji artystów interpretatorów oraz do wykonań artystów wykonawców, do fonogramów, do programów radiowych i telewizyjnych

• wynalazków

• odkryć naukowych

• wzorów przemysłowych, znaków towarowych i usługowych, nazw handlowych i oznaczeń handlowych,

• ochrony przed nieuczciwą konkurencją oraz wszystkie inne prawa dotyczące działalności intelektualnej w dziedzinie przemysłowej , naukowej, literackiej i artystycznej

Prawa autorskie to zbiór przepisów regulujących jedną z ważniejszych dziedzin prawa własności intelektualnej. Ochroną prawno autorską objęte są jedynie te wytwory intelektu człowieka, które spełniają przesłanki „utworu”. Prawo autorskie zapisane w ustawie o prawie autorskim z dnia 4 lutego 1994 roku, określa co i kto może skorzystać z ochrony praw autorskich. Definicję tego pojęcie zawiera art. 1 ust. 1 prawa autorskiego, który stanowi, że „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnych charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania (utwór)”. W praktyce oznacza to, że każdy z nas napisawszy dowolny utwór, może zastrzec sobie do niego prawa. Aby być twórcą w rozumieniu prawa autorskiego i ewentualnie czerpać z tego tytułu profity, nie trzeba mieć ukończonych szkół artystycznych, nie trzeba przywdziewać ekstrawaganckich strojów czy porzucać własnego stylu życia.

Przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

2. plastyczne,

3. fotograficzne,

4. lutnicze,

5. wzornictwa przemysłowego,

6. architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

7. muzyczne i słowno-muzyczne,

8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

9. audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Przedmiotem prawa autorskiego są także:

1. opracowania cudzych utworów (tłumaczenia, przeróbki),

2. zbiory, antologie, wybory, bazy danych, nawet jeśli zawierają nie chronione materiały, o
   ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter (art. 3).

Wyłącza się spod pojęcia "utwór":

1. akty normatywne lub ich urzędowe projekty,

2. urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

3. opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

Pod ochroną prawa autorskiego pozostaje także, w myśl art. 2 ustawy, "opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja (...)". Ponadto, w myśl art. 3, "zbiory, antologie, wybory, bazy danych są przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeśli zawierają nie chronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów". Osobny rozdział VII ustawy (art. 74-77) zawiera przepisy szczególne, dotyczące programów komputerowych.

Autorskie prawa osobiste to przede wszystkim prawo:

• do autorstwa utworu,

• do ochrony jego integralności,

• decydowania o pierwszym upublicznieniu utworu,

• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu,

• nienaruszalność treści i formy.

Autorskie prawa majątkowe, to:

• wyłączne prawo twórcy do korzystania z utworu,

• prawo do rozporządzania utworem na wszystkich tzw. polach eksploatacji (wg art. 50
  ustawy takie "pola" to: utrwalenie, powielenie, wprowadzenie do obrotu, wprowadzenie do pamięci komputera, publiczne wykonanie lub odtworzenie, wystawienie, wyświetlenie, najem, dzierżawa, nadanie wizji lub fonii przez stacje naziemna, przez satelitę, retransmisja),

• prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Takie same prawa dotyczą autorstwa w Internecie.

1. Źródła prawa autorskiego

W krajach starożytnego Wschodu, a później w starożytnej Grecji wykształciły się wprawdzie normy prawne stanowiące podstawę do ochrony rzeczy, ale pojmowanych tylko jako przedmioty materialne. Szczególnie wysoki poziom rozwoju osiągnęło prawo starożytnego Rzymu, które miało w przyszłości wywrzeć znaczny wpływ na rozwój prawa prywatnego całej Europy. Jednak te regulacje prawne nie obejmowały praw niematerialnych. Sytuacja taka panowała przez cały okres Średniowiecza i Odrodzenia. Zasadniczą zmianę w tym zakresie przyniosło dopiero Oświecenie. Zaczął się wtedy upowszechniać pogląd, że twórca powinien być uważany za właściciela swego utworu, tak jak za właściciela uważany jest ten, który wykona rzecz materialną. Wychodząc z tych założeń, bezpośrednio po zwycięstwie Rewolucji Francuskiej wydano dwie ustawy, które zapoczątkowały w Europie rozwój ochrony prawnej wyników twórczości technicznej, literackiej i artystycznej. Była to ustawa o ochronie prawnej wynalazków z 1791 roku i o ochronie utworów literackich i artystycznych z 1793 roku.

Twórczość literacka, naukowa i artystyczna z natury swej ma charakter uniwersalistyczny, co wyraża się łatwością przekraczania barier zarówno językowych, politycznych jak i kulturowych. Z tego względu zabezpieczenie jej normami wyłącznie prawa wewnętrznego było niewystarczające. Najstarszym źródłem ochrony w stosunkach międzynarodowych była wzajemność. Dalszym etapem były licznie zawierane w połowie XIX wieku porozumienia dwustronne. Stwarzały one jednak stan prawny bardzo skomplikowany, niestabilny i w wysokim stopniu zróżnicowany. Usunięciu tej niedogodności służyć miały porozumienia wielostronne. W zamyśle ich twórców miały one stopniowo prowadzić do unifikacji i uniwersalizacji ochrony autorskiej. Pierwszym porozumieniem wielostronnym była konwencja berneńska. Idea jej opracowania wyszła od francuskich środowisk literackich, poparta zaś została przez organizacje wydawców. Wzięłas ona swoją nazwę od miejsca jej zawarcia chwalona została 9 września 1886 roku, weszła zaś w życie 5 grudnia 1887 roku. Przez Rzeczpospolitą Polską ratyfikowana ona została 23 maja 1934 roku.

Art. 2 konwencji precyzował pojęcie „dzieła literackie i artystyczne” i stwierdzał że: „[1]obejmują one wszelkie utwory literackie, naukowe i artystyczne, bez względu na sposób i formę ich wyrażenia, jako to: książki, broszury i inne pisma; odczyty, przemówienia, kazania i inne dzieła tego rodzaju; dzieła dramatyczne lub dramatyczno-muzyczne; dzieła choreograficzne i pantomimy, których układ sceniczny został ustalony na piśmie lub w inny sposób; utwory muzyczne ze słowami lub bez słów, utworki rysunkowe, malarskie, architektoniczne, rzeźby, utwory rytownicze i litograficzne; ilustracje i mapy geograficzne; plany, szkice i wyroby plastyczne, dotyczące geografii, topografii, architektury lub nauk.

[2]Bez uszczerbku dla praw autora dzieła oryginalnego, podlegają ochronie na równi z utworami oryginalnymi, tłumaczenia, przystosowania, utwory muzyczne oraz inne przeróbki dzieła literackiego lub artystycznego, jak również zbiory rozmaitych dzieł.”

Konwencja berneńska została uzupełniona w Paryżu dnia 4 maja 1896 r., zrewidowana w Berlinie dnia 13 listopada 1908 r., uzupełniona w Bernie dnia 20 marca 1914 r., zrewidowana w Rzymie dnia 2 czerwca 1928 r., w Brukseli dnia 26 czerwca 1948 r., w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. i w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r. oraz poprawiona dnia 2 października 1979 r. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała go w dniu 3 marca 1990 roku.

Artykuł 2 aktu paryskiego w następujący sposób określa pojęcie „dzieła literackie i artystyczne”: „1. Określenie "dzieła literackie i artystyczne" obejmuje wszystkie dzieła literackie, naukowe i artystyczne, bez względu na sposób lub formę ich wyrażenia, takie jak książki, broszury i inne pisma; odczyty, przemówienia, kazania i inne dzieła tego rodzaju; dzieła dramatyczne lub dramatyczno-muzyczne; dzieła choreograficzne i pantomimy; dzieła muzyczne ze słowami lub bez słów; dzieła filmowe oraz zrównane z nimi dzieła wyrażane w podobny sposób jak film; dzieła rysunkowe, malarstwo, dzieła architektoniczne, rzeźby, dzieła rytownicze i litograficzne; dzieła fotograficzne oraz zrównane z nimi dzieła wyrażane w podobny sposób jak fotografia; dzieła sztuki użytkowej, ilustracje, mapy geograficzne, plany, szkice i dzieła plastyczne dotyczące geografii, topografii, architektury lub innych nauk.
2. Zastrzega się jednak, że ustawodawstwo państw należących do Związku może przewidywać, iż dzieła literackie i artystyczne bądź jedna lub kilka ich kategorii korzystają z ochrony tylko w wypadku, gdy zostały utrwalone w pewnej materialnej formie.
3. Bez uszczerbku dla praw autora dzieła oryginalnego, na równi z utworami oryginalnymi podlegają ochronie tłumaczenia, adaptacje, układy muzyczne i inne opracowania dzieła literackiego lub artystycznego.”

W Polsce pierwszym powojennym aktem prawnym regulującym ochronę praw autorskich była ustawa Prawo autorskie z dnia 10 lipca 1952 roku. Określała ona: przedmiot prawa autorskiego, podmiot prawa autorskiego, czas trwania autorskich praw majątkowych, przejście autorskich praw majątkowych, ochrona autorskich dóbr osobistych, ochrona majątkowych praw autorskich, przepisy karne.

W roku 1994 uchwalona została ustawa o prawie autorskim i prawie pośrednim, wielokrotnie od tego czasu nowelizowana i przystosowywana do zmieniających się realiów.

Inne akty prawne obowiązujące w Polsce, a powiązane z ochroną praw autorskich i własności intelektualnej to:

• Dyrektywa Rady 93/98/EWG  z dnia 29 października 1993 r. w sprawie harmonizacji czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych 70 lat (Dz. U. L 290, 24.11.1993, str. 9)

• Porozumienie w sprawie niektórych aspektów handlowych własności intelektualnej (tzw. porozumienie TRIPS - Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights 1994r.), Dz.U.  1996r. nr 32, poz.143 (załącznik 1c)

• Traktat o Prawie Autorskim przyjęty w ramach Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO 1967r.) (Dz.U.2005r. , nr 3,  poz. 12)

• Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późniejszymi zmianami.

• Ustawa o zwalczaniu  nieuczciwej konkurencji, Ustawa z dn. 16 kwietnia 1993r. Dz.U.nr 47/1993 poz.211)

• Ustawa  z dn. 23.04.1964r. - kodeks cywilny  art.23, 24, 43  Dz.U. 1964r., nr 16, poz.93  z późniejszymi  zmianami .

1. Prawo autorskie na świecie i w Unii Europejskiej

Podstawowymi aktami prawnymi w zakresie ochrony praw autorskich na arenie międzynarodowej są nadal: Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych oraz akt paryski o ochronie konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich.

Jednak szybki rozwój technologiczny, który nastąpił w ostatnich kilkunastu latach, a przede wszystkim coraz szersze i bardziej wszechstronne wykorzystywanie w świecie technologii cyfrowej spowodowały, że wśród przedstawicieli różnych dziedzin nauki głoszony jest pogląd o kształtowaniu się nowego typu cywilizacyjnego społeczeństwa. Często określa się go mianem „społeczeństwa informacyjnego”.

Nie budzi obecnie wątpliwości, że coraz powszechniejsze wykorzystywanie technologii cyfrowej powoduje sukcesywną zmianę sposobów i zakresu eksploatacji utworów i przedmiotów praw pokrewnych. Istnienie opisanego wyżej zjawiska powoduje nie tylko pozytywne konsekwencje w postaci zdecydowanego poszerzenia możliwości dostępu do dzieł literackich, plastycznych, muzycznych, audiowizualnych, naukowych itp., lecz niesie również ze sobą poważne niebezpieczeństwa w postaci naruszania na niespotykaną dotąd skalę praw autorskich i praw pokrewnych poprzez np. wykorzystywanie chronionych dóbr bez zgody uprawnionych podmiotów lub „manipulowanie” treścią utworów rozpowszechnianych w formie cyfrowej. Warto przy tym pamiętać, że powszechne, nielegalne wykorzystywanie utworów, dostępnych w sieciach komputerowych (w formie digitalnej), może zdecydowanie ograniczyć popyt na dzieła dostępne na tradycyjnych nośnikach. Może to więc w zdecydowany sposób ograniczyć dochody z tytułu korzystania z utworów zarówno samych twórców, jak i wydawców oraz producentów.

Wskazana wyżej nowa problematyka związana z postępem technicznym i jego związkiem ze sposobem i zakresem korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych sprawiły, że na forum międzynarodowym coraz częściej dały się w ostatnich latach słyszeć głosy o konieczności zmiany istniejących obecnie standardów wynikających z ustaw o prawie autorskim obowiązujących w różnych krajach. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj dokument opracowany przez Komisję Europejską znany powszechnie jako tzw. Zielona Księga, dotyczący prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. Komisja Europejska uznała w niej, że problem ochrony praw autorskich i praw pokrewnych ma podstawowe znaczenie dla rozwoju rynku wspólnotowego, zwłaszcza rozwoju twórczości intelektualnej. Powoduje to konieczność stworzenia odpowiednich warunków gwarantujących skuteczne wykonywanie praw własności intelektualnej oraz usprawnienia obrotu nimi. Podkreślono jednocześnie, że problemy związane z tzw. autostradą informacyjną mają charakter transgraniczny i dlatego wymagają rozwiązań globalnych.

Ustalenia zawarte w Zielonej Księdze oraz wyniki prac prowadzonych w ramach Komisji Europejskiej stały się podstawą dla opracowania projektu Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej koordynacji pewnych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. Ostatecznie Dyrektywa dotycząca koordynacji pewnych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym została przyjęta dnia 22 maja 2001 r.

Dyrektywa nawiązuje do regulacji wynikającej z dwóch traktatów Międzynarodowej Organizacji Własności Intelektualnej o prawie autorskim oraz o artystycznych wykonaniach i fonogramach przyjętych na konferencji dyplomatycznej w Genewie - 20 grudnia 1996 r.

Źródłem powstania wskazanych wyżej traktatów było przekonanie o konieczności dostosowania istniejących dotychczas regulacji międzynarodowych (dotyczących prawa autorskiego i praw pokrewnych) do obecnego poziomu rozwoju technologicznego. Chodziło przede wszystkim o wyraźne przyznanie ochrony podmiotom praw autorskich i praw pokrewnych w odniesieniu do wykorzystywania ich dóbr, w ramach różnego rodzaju usług multimedialnych, świadczonych zwłaszcza w sieciach komputerowych. Nie budzi bowiem większych wątpliwości, że zastosowanie techniki cyfrowej tworzy na niespotykaną dotychczas skalę możliwość niekontrolowanego dostępu do utworów i innych dóbr, wywołującą poważne zaniepokojenie podmiotów uprawnionych. Nowe traktaty WIPO mają więc w pewnym zakresie uzupełnić konwencję berneńską i konwencję rzymską.

Z preambuły Dyrektywy wynika, że istniejąca obecnie regulacja prawna dotyczącą charakteru i poziomu ochrony działań, polegających na rozpowszechnianiu i udostępnianiu - za pośrednictwem sieci komputerowych - różnego rodzaju utworów i przedmiotów praw pokrewnych, cechuje się daleko posuniętą niepewnością. Odnosi się to w szczególności do systemów interaktywnych, charakteryzujących się tym, że odbiorcy mogą uzyskiwać dostęp do chronionych dóbr z miejsca i w czasie indywidualnie przez siebie wybranych. Stan niepewności prawnej w tym zakresie oceniany jest zdecydowanie negatywnie i dlatego w interesie Unii Europejskiej konieczne jest jej usunięcie. Podkreśla się, że można to skutecznie osiągnąć jedynie poprzez ujednolicenie regulacji na szczeblu Wspólnoty. Działania legislacyjne na szczeblu krajowym, które - w związku z rozwojem technologicznym - zostały już zapoczątkowane przez szereg państw członkowskich, mogą doprowadzić bowiem do powstania znaczących różnic w poziomie ochrony, a co za tym idzie w ograniczeniach swobodnego przepływu towarów i usług zawierających lub opartych na własności intelektualnej. Może to z kolei doprowadzić do ponownego podziału rynku wewnętrznego oraz nielogicznej i niespójnej regulacji w ramach Unii Europejskiej. Przewiduje się bowiem, że ten niekorzystny proces mógłby się nasilać w miarę dalszego rozwoju „społeczeństwa informacyjnego”, które cechuje się ponadgranicznym zakresem wykorzystywania własności intelektualnej.

Przepis art. 2 Dyrektywy zobowiązuje państwa członkowskie do przyznania prawa wyłącznego do reprodukcji (zwielokrotniania) na rzecz:

• autorów - w odniesieniu do ich utworów;

• artystów wykonawców - w odniesieniu do ich wykonań;

• producentów fonogramów - w odniesieniu do ich fonogramów;

• producentów pierwszych utrwaleń filmów - w odniesieniu do oryginału i kopii ich filmów;

• organizacji nadawczych - w odniesieniu do utrwaleń nadawanych przez nie programów, niezależnie od tego czy są one przekazywane drogą przewodową oraz drogą radiową (włączając w to przekaz kablowy i satelitarny).

Z powołanego przepisu jasno wynika, że prawo do reprodukcji obejmuje bezpośrednie i pośrednie, tymczasowe i trwałe zwielokrotnianie wszelkimi środkami i w jakiejkolwiek postaci, zarówno całości, jak i części wskazanych wyżej przedmiotów ochrony.

Mając na uwadze postanowienia traktatów WIPO, Komisja Europejska przygotowując omawianą Dyrektywę poszła jeszcze dalej proponując szerszy zakres „prawa do publicznego rozpowszechniania”. Zgodnie bowiem z art. 3 (1) Dyrektywy, państwa członkowskie zobowiązane są przyznać twórcom wyłączne prawo autoryzowania lub zakazywania publicznego udostępniania ich utworów, za pośrednictwem przewodowych lub bezprzewodowych środków przekazu, w tym udostępniania swych utworów w sposób umożliwiający odbiorcom uzyskanie do nich dostępu z miejsca i w czasie indywidualnie przez nich wybranych.

Postanowienie art. 3 (2) Dyrektywy wprowadza natomiast obowiązek przyznania wyłącznego prawa do decydowania o „publicznym udostępnieniu” drogą przewodową lub bezprzewodową, w sposób umożliwiający poszczególnym odbiorcom uzyskanie dostępu z miejsca i w czasie indywidualnie przez nich wybranych:

• artystom wykonawcom - w odniesieniu do ich wykonań;

• producentom fonogramów - w odniesieniu do ich fonogramów;

• producentom pierwszych utrwaleń filmów - w odniesieniu do oryginału i kopii ich filmów;

• organizacjom nadawczym - w odniesieniu do utrwaleń nadawanych przez nie programów, niezależnie od tego czy są one przekazywane drogą przewodową oraz drogą radiową (włączając w to przekaz kablowy i satelitarny).

Zgodnie z art. 4 omawianego dokumentu, państwa członkowskie będą zobowiązane do przyznania autorom (w odniesieniu do oryginałów lub kopii ich utworów) wyłącznego prawa wprowadzania do obrotu w jakiejkolwiek formie (zarówno w drodze sprzedaży, jak i w inny sposób). We wskazanym ujęciu „prawo dystrybucji” będzie umożliwiało autorowi kontrolowanie wprowadzania do obrotu jego dzieł utrwalonych np. na papierze, na taśmie filmowej lub magnetycznej, na CD. Nie będzie obejmowało natomiast różnego rodzaju usług polegających na udostępnianiu utworów w formie „on line”.

Powszechnie obowiązującą zasadą, wynikającą zarówno z konwencji międzynarodowych, jak i wewnętrznego ustawodawstwa poszczególnych państw, jest istnienie ograniczeń praw wyłącznych przysługujących twórcom i podmiotom praw pokrewnych. Ograniczenia te grupuje się najczęściej w ramach tzw. „dozwolonego użytku osobistego” oraz „dozwolonego użytku publicznego”. Problematyka ta staje się szczególnie istotna w związku z coraz szerszym wykorzystywaniem technologii cyfrowej, umożliwiającej eksploatację chronionych dóbr w zdecydowanie szerszym zakresie. Jak podkreślono na wstępie, może to bowiem poważnie godzić w interesy nie tylko samych twórców i artystów wykonawców, ale również producentów, wydawców i inne uprawnione podmioty. Często na forum międzynarodowym podkreśla się więc konieczność zmiany istniejącego obecnie podejścia do kwestii „dozwolonego użytku”.

Zarówno z „preambuły” Dyrektywy, jak i jej art. 5 wynika, że wszystkie przypadki ograniczenia praw wyłącznych przyznanych autorom i innym podmiotom uprawnionym powinny być stosowane wyłącznie w szczególnych przypadkach, których interpretacja nie może być rozszerzająca. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w powołanym wyżej przepisie, korzystanie z chronionych dóbr w ramach „dozwolonego użytku” nie może godzić w słuszne interesy podmiotów uprawnionych oraz naruszać normalnej eksploatacji utworów i przedmiotów praw pokrewnych. W literaturze podkreśla się, że katalog ograniczeń praw wyłącznych, wynikający z art. 5 Dyrektywy ma charakter zamknięty, co ograniczałoby państwa członkowskie do wprowadzania w ich ustawodawstwach wewnętrznych jeszcze innych, dodatkowych ograniczeń. Treść powołanego artykułu wskazuje ponadto, że określone w nim wyłączenia mają charakter fakultatywny, a więc mogą być wprowadzane do prawa krajowego, jeśli któreś z państw uzna to za właściwe.

Możliwość wykorzystywania utworów i innych chronionych dóbr w ramach użytku osobistego przewiduje postanowienie art. 5 (2) (b) Dyrektywy. Zgodnie z tym przepisem państwa członkowskie mogą ustanowić ograniczenia wyłącznego prawa do reprodukcji (określonego w art. 2 Dyrektywy) - w odniesieniu do zwielokrotniania na dowolnych nośnikach wykonanych przez osoby fizyczne na ich użytek osobisty i dla celów, które bezpośrednio lub pośrednio nie wiążą się z działalnością komercyjną, pod warunkiem że podmioty uprawnione otrzymają uczciwe wynagrodzenie, uwzględniające zastosowanie lub niezastosowanie środków technologicznych, o których mowa w art. 6, względem danego utworu lub przedmiotu praw pokrewnych.

Z treści wskazanego wyżej postanowienia wynika, że uprawnionym przysługuje prawo do wynagrodzenia z tytułu korzystania z chronionych dóbr (w ramach dozwolonego użytku osobistego). Jest to odstępstwo od utrwalonych na świecie standardów, z których wynika, iż korzystanie w taki sposób z utworów i przedmiotów praw pokrewnych - poza pewnymi ściśle określonymi wyjątkami - nie wiąże się bezpośrednio z obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia na rzecz podmiotów uprawnionych

Dyrektywa w sposób zdecydowany rozszerzyła katalog wyjątków od praw wyłącznych przysługujących twórcom i innym podmiotom uprawnionym w stosunku do propozycji wynikającej z pierwotnej wersji projektu tego dokumentu.

Na uwagę zasługuje fakt, że zróżnicowano przypadki, w których możliwe jest stosowanie ograniczeń, w zależności od tego, czy dotyczą one prawa reprodukcji (zwielokrotniania) czy też prawa publicznego rozpowszechniania (udostępniania). Szerszy katalog wyjątków odnosi się do prawa reprodukcji. Wynikają one bezpośrednio z art. 5. Dyrektywy.

Przy konkretnych, dopuszczonych przez Dyrektywę przypadkach dozwolonego użytku publicznego, część z nich uprawnia do korzystania z chronionych dóbr bez obowiązku zapłaty wynagrodzenia na rzecz podmiotów uprawnionych, część natomiast przewiduje taki obowiązek.

Analiza zakresu i charakteru poszczególnych wyłączeń może prowadzić do wniosku, że w pewnych sytuacjach mogą być one szerzej rozumiane niż wynika to z postanowień konwencji berneńskiej i traktatów WIPO z 1996 r., które dotyczą problematyki dozwolonego użytku. Dlatego też nawet przy założeniu, że określone w art. 5 Dyrektywy ograniczenia mają wyłącznie charakter fakultatywny i poszczególne państwa Unii Europejskiej mogą same zadecydować, które z nich znajdą się w ich wewnętrznym systemie normatywnym, wydaje się, że przyjęcie wskazanego katalogu w obecnej postaci doprowadzi do licznych trudności interpretacyjnych, co do zakresu dozwolonego użytku publicznego chronionych dóbr wynikającego z europejskiego prawa wspólnotowego. Rozwiązania wynikające z Dyrektywy wykraczają poza obowiązujące obecnie na świecie standardy ochrony praw autorskich i praw pokrewnych. Twórcy omawianego dokumentu uznali bowiem, że postęp techniczny, a w szczególności rozwój technologii cyfrowej uzasadnia takie działania.

ROZDZIAŁ II

PODMIOTY PRAWA AUTORSKIEGO (rozwinąć)

2.1.Twórcy i współtwórcy

2.2.Producenci i wydawcy

2.3.Instytucje i uczelnie

ROZDZIAŁ III

STOSOWANIE I EGZEKWOWANIE PRZESTRZEGANIA PRAW AUTORSKICH PRAW AUTORSKICH (skurczyć

3.1.Podmioty odpowiedzialne za kontrolę przestrzegania praw autorskich

3.2.Przedmioty kradzieży praw autorskich

3.2.1.Piractwo komputerowe, filmowe i muzyczne

3.2.2 Plagiat

3.3.Metody kontroli stosowania praw autorskich

3.4. Odpowiedzialność prawna za naruszanie praw autorskich

PODS
UMOWANIE

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4 lutego 1994r., ( Dz.U. z 1994 r. nr 24, poz. 83)

Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117)

Traktat o Prawie Autorskim przyjęty w ramach Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO 1967r.) (Dz.U.2005r. , nr 3,  poz. 12)

Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych (Dz.U. Nr 84 poz. 515 z 1935 r.)

Konwencja berneńska uzupełniona w Paryżu dnia 4 maja 1896 r., zrewidowana w Berlinie dnia 13 listopada 1908 r., uzupełniona w Bernie dnia 20 marca 1914 r., zrewidowana w Rzymie dnia 2 czerwca 1928 r., w Brukseli dnia 26 czerwca 1948 r., w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. i w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r. oraz poprawiona dnia 2 października 1979 r. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała go w dniu 3 marca 1990 roku. (załącznik do Dz.U. Nr 82 poz. 474 z 1990 r.)

Ustawa Prawo autorskie z dnia 10 lipca 1952 r. (Dz.U. Nr 34 poz. 234 z 1952 r.)

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 24 poz. 832 z 1994 r.)

L. W. Zacher: świadomość społeczeństwa informacyjnego. Niektóre ustalenia pojęciowe [w:] Społeczeństwo Informacyjne w perspektywie człowieka, techniki, gospodarki, Warszawa 1999, s. 3-6;

M. Bukowski, Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi [w:] Prawo autorskie a postęp techniczny, pod red. J. Barty i R. Markiewicza, Kraków 1999, s. 172

A. Matlak: Telewizja kablowa w świetle prawa autorskiego, Kraków 1998, s. 88-89.

J. A. Badowski: Nowe uregulowania międzynarodowe w dziedzinie prawa autorskiego i praw pokrewnych, PiP 1998, z. 3, s. 36-37.

Międzynarodowa konwencja o ochronie artystów wykonawców, producentów fonogramów oraz stacji radiowo-telewizyjnych sporządzona w Rzymie dnia 26.X.1961 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 125, poz. 800).

J. Barta, R. Markiewicz: Prawo autorskie, Warszawa 1998, s. 115.

J. Marcinkowska, A. Matlak: Treść prawa autorskiego [w:] Prawo autorskie a postęp techniczny, Prawo autorskie a postęp techniczny, pod red. J. Barty i R. Markiewicza, Kraków 1999, s. 128-131.

---