Kształtowanie się postawy u dzieci oraz wady postawy

1. Układ szkieletowy

Szkielet zbudowany jest głównie z kości i chrząstki. Kościec człowieka składa się z przeszło 200 kości.

Szkielet można podzielić na :

a) osiowy:

• czaszka

• kręgosłup

• klatka piersiowa

b) kończyn:

• kości obręczy barkowej

• kości obręczy miednicowej

• kości kończyn

Kręgosłup utworzony jest z 33 lub 34 kości zwanych kręgami. Jest osia główną całego ciała. W poszczególnych kręgach wyodrębnić można dwie zasadnicze części:

• przednia (trzon)

• tylną (łuk kręgu)

Połączenie łuku i kręgu tworzy otwór kręgowy. Z przylegających do siebie otworów kręgowych powstaje kanał kręgowy dla rdzenia kręgowego który w obrębie czaszki przechodzi w rdzeń przedłużony

Kręgosłup dzieli się na odcinki :

• szyjny składający się 7 ruchomych kręgów szyjnych

• piersiowy składający się z 12 ruchomych kręgów piersiowych

• lędźwiowy składający się z 5 ruchomych kręgów lędźwiowych

• krzyżowy składający się z 5 zrośniętych ze sobą kręgów w kość krzyżową ,która łączy się z kośćmi miednicznymi i zamyka od tyłu jamę miedniczną.

• guziczny (ogonowy) , 4-5 kręgów zrośniętych w pojedynczą kość ogonową . U człowieka ma postać szczątkową.

Klatka piersiowa składa się z :

• żeber (12 par) : 7 pierwszych par żeber bezpośrednio połączonych z mostkiem chrząstkami określa się żebrami prawdziwymi ; 5 par żeber dolnych to żebra rzekome a ostatnie dwie pary żeber rzekomych to żebra wolne (są krótsze i nie łączą się z pozostałymi żebrami)

• mostka zamykającego klatkę piersiową od przodu. Jest płaską , nieparzystą kością. Składa się z 3 odcinków : rękojeść , trzon oraz wyrostek mieczykowaty.

• części piersiowej kręgosłupa : 12 kręgów piersiowych.

Obręcz barkowa

Szkielet obręczy barkowej składa się z :

• łopatki która jest kością płaską w kształcie trójkąta

• obojczyk czyli kość długa wygięta w kształcie litery s. Składa się z trzonu i końca mostkowego i barkowego.

Obręcz miedniczna

Szkielet obręczy miednicznej stanowi kość miedniczna , która składa się z kości biodrowej kulszowej i łonowej (u dorosłego człowieka zrośnięte w całość).

Kości kończyn górnych za pośrednictwem łopatki i obojczyka łączą się z kością tułowia. Kościec kończyny górnej składa się z kości ramiennej, 2 kości przedramienia (łokciowa i promieniowa) , oraz kości ręki: 8 kości nadgarstka, 5 kości śródręcza, kości palców składających się z 14 paliczków

Kości kończyny dolnej to pojedyncza kość udowa , 2 kości podudzia (piszczelowa i strzałkowa), 7 kości stępu, 5 kości śródstopia i kości pięciu palców (14 paliczków)

Czaszka składa się z dwóch ściśle ze sobą połączonych części:

• mózgoczaszka czyli puszka kostna osłaniająca mózgowie. Puszkę kostną tworzy kość czołowa , potyliczna , 2 kości skroniowe , 2 kości ciemieniowe , kość klinowa i sitowa.

• trzewioczaszka składająca się z licznych kości twarzowych. W jej skład wchodzą parzyste kości szczęki górnej , jarzmowe , łzowe , nosowe , podniebienne i małżowiny nosowe dolne oraz nieparzyste: kość szczęki (jedyna ruchoma kość twarzy) i lemiesz.

Podstawowe funkcje układu szkieletowego:

• lokomocyjna czyli uczestniczy razem z aparatem więzadłowym i układem mięśniowym w czynnościach lokomocji.

• podporowa czyli stanowi rusztowanie dla wszystkich układów ciała.

• ochronna tzn. poszczególne części szkieletu tworzą przestrzenie stanowiące ochronę dla ważnych narządów : czaszka chroni mózg , miednica narządy rozrodcze , kręgosłup rdzeń kręgowy a klatka piersiowa chroni płuca i serce.

2. Kształtowanie się postawy ciała

Postawą nazywamy odruchowy sposób utrzymania równowagi ciała w pozycji stojącej.

Kręgosłup u płodu i noworodka ma kształt pojedynczego łuku. Krzywizny kręgosłupa kształtują się stopniowo w rozwoju pozazarodkowym. Lordoza szyjna formuje się w pierwszym roku życia, gdy dziecko, począwszy od czwartego miesiąca, uczy się, leżąc na brzuchu, unosić głowę do góry, kurcząc przy tym mięśnie karku. Nieco później zaczyna kształtować się lordoza lędźwiowa, gdy niemowlę leży w tej samej pozycji, usiłuje podnosić za głową także klatkę piersiową przez skurcze mięśni grzbietu. Około 10 do 15 miesiąca życia lordoza lędźwiowa rozwija się dalej, podczas prób stawania i chodzenia. Pod wpływem ciężaru górnej części tułowia zarysowane wygięcie pogłębia się, a następnie utrwalają krzywizna szyjna i piersiowa około 6-7 roku życia, lędźwiowa w okresie pokwitania. Krzywizny te zwiększają wytrzymałość kręgosłupa, a elastyczne krążki międzykręgowe nadają mu sprężystości.

Podstawowym warunkiem higieny szkieletu jest dostarczenie organizmowi substancji niezbędnych do normalnego rozwoju kośćca. Są to sole wapnia, fosforu i magnezu oraz witaminy D zawartej w tłuszczach zwierzęcych i wytwarzająca się w skórze pod wpływem promieni ultrafioletowych. Zapewnienie tych czynników matce w okresie ciąży, a następnie dziecku uchroni je od krzywicy, której następstwem są deformacje kośćca. Krzywica występuje przeważnie między szóstym miesiącem a drugim rokiem życia. W okresie pokwitania może nastąpić nawrót lekkiej krzywicy z okresu dziecięcego, a czasem dopiero w tym wieku choroba się rozpoczyna.

Największe zmiany towarzyszące tej chorobie dotyczą układu szkieletowego i polegają na jego opóźnionym i nieregularnym kostnieniu. Następuje wyginanie się kości długich, zniekształcenia czaszki polegające na znacznym zgrubieniu kości płaskich, zwłaszcza czołowej i skroniowej, wskutek czego czaszka staje się nadmiernie duża o kształcie kwadratowym. Niedokształceniu ulegają także często zęby. Kręgosłup u dziecka chorego na krzywicę ulega silnemu wygięciu ku przodowi w odcinku piersiowo-lędźwiowym.

Ruch na powietrzu, racjonalne uprawianie sportów i gimnastyki wpływają na równomierny rozwój mięśni i więzadeł, których praca modeluje kości, oraz dają organizmowi ogólną odporność przeciw chorobom zakaźnym.

Ostateczne skostnienie szkieletu następuje między 20 a 25 rokiem życia. Stałe długotrwałe oddziaływanie tych samych czynników na nieskostniały szkielet dziecka sprzyja powstawaniu jego skrzywień i deformacji. W warunkach szkolnych czynników takich jest wiele: wielogodzinne siedzenie w ławce, często niedostosowanej do wzrostu i budowy dziecka, stałe siedzenie przy pracy szkolnej bokiem, gdy dziecko zajmuje miejsce w zewnętrznym prawym lub lewym rzędzie ławek, a także gdy siedzi w ławce zbyt wysokiej, noszenie tornistra na jednym ramieniu lub długotrwałe pochylanie się nad książką przy krótkowzroczności, złym oświetleniem miejsca pracy lub zbyt niskim pulpitem. Deformacje powstają także na wskutek garbienia się przy pracy dzieci wątłych o słabym układzie mięśniowym.Postawę dziecka kształtuje środowisko, w którym najistotniejszą rolę odgrywa dom

i szkoła. Oddziaływanie domu na organizm dziecka przypada głownie na okres

niemowlęcy i wczesne dzieciństwo.

3.Wady Postawy

Prawidłowa postawa charakteryzuje się następującymi cechami:

• prostym ustawieniem głowy,

• fizjologicznym wygięciem kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej oraz prostym

kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej,

• dobrze wysklepiona klatka piersiowa,

• dobrze podparta miednica na głowach kości udowej,

• prostymi kończynami dolnymi i prawidłowymi sklepieniami stopy.

Podział wad postawy :

a) Wady kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej:

• kifozy piersiowa

• lordozy lędźwiowa

• pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej

• plecy płaskie.

b)Boczne skrzywienia kręgosłupa (skolioza).

c)Wady klatki piersiowej:

• klatka piersiowa lejkowata

• klatka piersiowa kurza

d) Wady kończyn dolnych:

• kolano koślawe,

• kolano szpotawe,

• stopa płaska

• paluch koślawy(hallux) (charakteryzuje się odchyleniem tego palca ku stronie bocznej)

Lordoza jest to łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną. Występuje w odcinku szyjnym i lędźwiowiowym.W niektórych schorzeniach np. w porażeniach mięśni dochodzi do nadmiernego wygięcia kręgosłupa ku przodowi zwanego hiperlordozą.w jej leczeniu stosuje się gorsety usztywniające, czasem konieczne jest leczenie operacyjne.

Skutki :

• zaburzenia w miesiączkowaniu,

• chroniczne zaparcia,

• dyskopatia

Przeciwwskazania:

• stanie na rękach, głowie, mostki.

Wskazania:

• pływanie korekcyjne,

• gimnastyka korekcyjna,

• narciarstwo, łyżwiarstwo,

• jazda na rowerze,

• kontrola ortopedyczna,

• wzmocnienie dolnej części kręgosłupa i mięśni brzucha - ćwiczenia domowe.

Kifoza jest to łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową.w stanie patologicznym nazywana potocznie garbem. U człowieka fizjologicznie występuje w odcinku piersiowym i krzyżowym kręgosłupa.Kifoza patologiczna moze powstać w wyniku gruźlicy, krzywicy, zapaleń , nowotworów i innych czynników.Kifoza ta może powodować zmiany na dużym obszarze kręgów.Takie zmiany występują często w wieku 16-24 lat i prowadzą do tzw. kifozy młodzieńczej (choroba Scheuermanna) , czyli martwicą jałową nasad trzonów kręgowych. Powstaje przed okresem pokwitania. Choroba ta zaczyna się w wieku 10-14 lat. Dochodzi wtedy doupośledzenia ukrwienia pewnego obszaru tkanki kostnej. Tkanka ta staje się mało odporna na działanie czynników mechanicznych, rozpada się i ponownie odbudowuje , ale kości najczęściej ulegają zniekształceniu. U chłopców najczęściej występuje w wieku między 14 a 17 rokiem życia , a u dziewcząt między 12 a 14 rokiem. Praktycznie jest to choroba nieuleczalna. Charakterystycznym objawem jest ból w okolicach kręgosłupa , zmęczenie , pochylenie sie postawy do przodu. Chorzy na ta chorobę powinni leżec na twardym podłożu na plecach oraz dużo pływać w szczególności na plecach (należy unikać stylu zwanego żabką).

Kifoza (okrągłe plecy) :

Skutki:

• ograniczona ruchomość klatki piersiowej,

• zmniejszona wydolność organizmu.

Przeciwwskazania:

• stanie na rękach, głowie,

• przewroty, kołyski.

Wskazania:

• najkorzystniejsze pływanie na grzbiecie, najlepiej pod okiem specjalisty (pływanie

korekcyjne),

• leżenie na plecach - pozycja wypoczynkowa,

• gimnastyka korekcyjna pod okiem specjalisty, zestaw ćwiczeń domowych,

• stała kontrola ortopedy.

Skolioza to inaczej boczne skrzywienie kręgosłupa. Skoliozą określa się zniekształcenia wynoszace ponad 10 stopni w płaszczyznie czołowej. Objawami skoliozy są :

• wygięcie kręgosłupa na bok zwykle w części piersiowej i w prawo.

• Wystawienie barku do przodu i ku górze z jednej strony

• czasami przemieszczenie jednego z bioder ku górze i do przodu

• trudność w dopasowaniu odzieży

• u dziewcząt cofnięcie jednej piersi i sprawianie wrażenia ze jest mniejsza.

Skrzywienie boczne kręgosłupa, które jest wygięciem patologicznym może powstawać bez żadnej uprzedniej przyczyny lub w skutek nawykowej złej postawy. Na skoliozę najbardziej podatne są dzieci w wieku szkolnym. Nieodpowiednie ławki, stoły i krzesła, wady wzroku, nieprzystosowanie emocjonalne, nadmierna nerwowość upośledzają prawidłowy odruch postawy.

Niektóre skutki nie leczonej skoliozy:

• nieodwracalne zniekształcenie kręgosłupa, miednicy i klatki piersiowej

(zmniejszenie pojemności płuc),

• powstawanie garbu Ŝebrowego - często kompleks psychiczny,

• zaburzenie czynności narządów wewnętrznych (głównie płuc i serca),

• zaburzenie wzrostu,

• bóle korzonków,

• zmniejszenie sprawności fizycznej.

Przeciwwskazania w zależności od stopnia zaawansowania:

• często powtarzające się skoki,

• długotrwale biegi,

• mostki i przewroty,

• stanie na rękach i głowie,

• podnoszenie ciężarów,

• nie należy niemowląt zbyt wcześnie sadzać, ani stawiać na nogi.

Wskazania:

• niemowlęta układać do spania na brzuchu,

• ćwiczenia korekcyjne w przedszkolu i w szkole pod opieką specjalisty,

• kontrole u lekarza ortopedy,

• pływanie stylem klasycznym na brzuchu i na grzbiecie pod opieka specjalisty,

• jazda na rowerze - siodełko powinno być opuszczone jak najniżej i jak najwyżej

• podniesiona kierownica celem wyprostowanego ustawienia tułowia,

• łyżwiarstwo, narciarstwo,

• stała kontrola korekcji i utrzymywania prawidłowej postawy ciała w ciągu dnia,

• siedzenia w ławce, podczas posiłków itd.,

• wykonywać odpowiednie ćwiczenia domowe zalecane przez specjalistę, codziennie

• w obecności rodzica.

Plecy płaskie jest to wada w której charakterystyczną cechą jest spłaszczenie naturalnych krzywizn kręgosłupa. U dzieci w wieku przedszkolnym można uważać to za jeszcze normalne. Osoba z taką wadą ma spłaszczoną klatkę piersiową a także opuszczenie i wysunięcie w przód barków. Jest to wada coraz częściej spotykana. Podstawową przyczyną tej wady jest siedzący tryb życia. Skutkiem tego mogą być zmiany zwyrodnieniowe.

Klatka piersiowa lejkowata to zapadnięcie się mostka na odcinku o różnej długości. Wada ta występuje z częstotliwoścą 1:1000 urodzeń. Występuje ona 3-4 razy częściej u chłopców niż dziewczynek. Przyczyną najczęściej może być deformacja dziedziczna.

Klatka piersiowa kurza polega na grzebieniowym wypukleniu mostka. Może być nabyta i stanowić objaw krzywicy albo wrodzona. Występuje częściej u płci męskiej. Leczy się ją chirurgicznie lub zachowawczo.

Kolano szpotawe to wada kończyn dolnych polegajaca na ustawieniu podudzia względem uda pod kątem otwartym do środka i wygięciu na zewnątrz trzonów kości udowej , piszczelowej i strzałkowej. Przyczyną może być krzywica lub zbyt wczesne rozpoczęcie chodzenia.

Kolano koślawe czyli kolana w kształcie litery X. Występuje gdy po złączonych i wyprostowanych kolanach między kostkami przyśrodkowymi tworzy się odstęp powyżej 4-5 cm.

Skutki:

• płaskostopie

• niewydolność chodu.

Przeciwwskazania:

• długie przebywanie w pozycji stojącej,

• unikanie rozkroku,

• unikanie otyłości,

• siad klęczny.

Wskazania:

• odpowiednie ćwiczenia korekcyjne,

• pływanie korekcyjne.

Płaskostopie można nazwać chorobą naszego wieku. Przyczyną jego powstawania

jest obniżeniu łuków wysklepiających stopę.

W warunkach normalnych stopa opiera się o podłoże trzema punktami:

• piętą

• głową pierwszej i piątej kości śródstopia

Często przyczyną płaskostopia jest niewydolność mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie łuków stopy co prowadzi do szybkiego męczenia się, bolesności stopy i łydek. O wystąpieniu tej wady możemy mówić dopiero około 6-tego roku życia. Stopy dzieci młodszych mają grubąpodściółkę tłuszczową tworzącą tzw. płaskostopie fizjologiczne, które z wiekiem zanika. Nie znaczy to jednak, że w tym czasie nie musimy zwracać uwagi na stopy dzieci. Należy cały czas obserwować ich kształtowanie się oraz (rzecz bardzo ważna) zwrócić uwagę na ustawienie w stosunku do całej kości piętowej, decydującej o koślawości pięty.

Wadę tę mogą bardzo łatwo rozpoznać nauczyciele i rodzice. Stopa jest bardzo

spłaszczona, bez wyraźnego łuku przyśrodkowego. Możemy wykonać odbitki stopy

i porównać ją z odpowiednimi wzorcami (np. odbitki stopy).

Czynniki które ją powodują :

• długotrwałe stanie przeciążające stopę,

• ciągłe chodzenie po twardym i równym podłożu (jezdnia, beton, twarda podłoga),

• całodzienne noszenie obcisłych butów krępujących wszelkie ruchy stopy,

• nadwaga, powodująca znaczne obciążenie stóp,

• wszelkie skoki, zeskoki na twardym podłożu (należy zwracać uwagę na tak zwaną

grę w gumę na betonie),

• chód w dużym rozkroku, z dużym obciążeniem, dźwiganiem ciężarów,

• długotrwały marsz w spięciu na palcach,

• marsz na zewnętrznych krawędziach stóp, przeciążający łuk przyśrodkowy stopy,

• długotrwała gra w piłkę nożną, ręczną, szczególnie na twardym boisku

Wskazania przy płaskostopii:

• kształtowanie nawyku prawidłowego stawiania stóp w chodzie, biegu oraz

poprawnego trzymania ich w staniu i siedzeniu,

• kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli, ze zmianą temperatury, pływanie, jazda

na rowerze, narciarstwo,

• noszenie zdrowego obuwia zapewniającego prawidłowy rozwój stopy, które to

powinno charakteryzować się:

• odpowiednią wielkością uwzględniającą tzw. naddatek funkcjonalny,

• mocną i elastyczną podeszwą,

• szerokim przodem (umożliwiającym ruchy palców),

• sztywnym napiętkiem, zapewniającym stabilizacje pięty,

• wygodnym, szerokim i niezbyt wysokim obcasem,

• nie uciskającym stopy wierzchem,

• dostosowaniem do pory roku, pogody, charakteru pracy

Dzieci,u których stwierdzono płaskostopie powinny uczestniczyć w gimnastyce korekcyjnej, oraz wykonywać odpowiednie ćwiczenia w domu. Czas ćwiczeń domowychpowinien wynosić 15-20 minut dziennie. Bardzo dobrym ćwiczeniem

profilaktycznym, zapobiegającym występowaniu tej wady jest zwykłe chodzenie

i bieganie boso po miękkim urozmaiconym terenie np. łące, lesie, polnej drodze,

w domu po miękkim dywanie, czy rozgrzanym wakacyjnym piasku.

Paluch koślawy

Jest wadą złożoną u kobiet. Najczęstszymi przyczynami są predyspozycje rodzinne.

Paluch koślawy kwalifikuje się do leczenia ortopedycznego. Ćwiczenia, które

możemy wykonywać sami, w początkowym stadium polegają na rozchyleniu palców,

próby odwodzenia palucha. Wskazane są również okłady cieplne i kąpiele

solankowe. Należy w przypadku koślawości palucha eliminować:

• ciasne skarpety

• wąskie obuwie

• obuwie na wysokim obcasie

• przeciążenie stóp

Wadliwą postawę wywołują często przyczyny natury psychicznej:

Przygnębienie, co tak często obserwujemy u dzieci wychowujących

się w niewłaściwej atmosferze domowej, a także przejściowe osłabienie po

przebytych chorobach. Należy tutaj jeszcze wymienić ujemne oddziaływanie ciężkiej

pracy fizycznej we wczesnym wieku życia jak dźwiganie ciężarów, np. wiader

z wodą, noszenie na rękach młodszego rodzeństwa. Bardzo niekorzystne jest

noszenie (obecnie modne) książek w teczkach a nie w tornistrach.

Przeciwdziałania wadom postawy ciała :

• sen dziecka w klasach I-IV powinien wynosić 10 do 11 godzin na dobę, dziecko

• powinno mieć własne łóżko, z twardym nieuginającym się materacem, małą

poduszeczkę, zalecane jest spanie na wznak.

• rozruch poranny około 15 minut ćwiczeń,

• dojście do szkoły wiąże się z niesieniem tornistra, który powinien być tak

zapakowany, aby jego zawartość nie mogła się przesuwać, aby było równomierne

rozmieszczenie książek w tornistrze,

• odżywianie; nadmierny ciężar ciała przy słabej muskulaturze stanowi poważny

czynnik pogłębiający wadę,

• jeść pokarmy bogate w białko

---