1. Socjologia
Socjologia - jest to nauka o zbiorowościach ludzkich. Przedmiotem badań są:
1) zjawiska i procesy tworzenia się różnych form zbiorowego życia ludzi.
2) Struktury różnych form zbiorowości ludzkich.
3) zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach , wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie
4) siły skupiające i rozbijające tę zbiorowość
5) zmiany i przekształcenia zachodzące w tych zbiorowościach.
2. Rola, prestiż, pozycja.
Rola- zadanie, które człow. Pełni, na rzecz innej zbiorowości. (Rola nauczyciela, lekarza). Role są pochodną pozycji jaką człow. Prezentuje np. role matki są związane z jej pozycją.
Prestiż- w zależności od tego w jaki sposób spełniam swoją rolę buduje swój prestiż.
Pozycja- wyznacza rolę i role wyznaczają pozycję.
3. Cechy grupy społecznej.
1) pewna ilość osób (min. 3 osoby),
2) posiada stosunki uregulowane przez instytucje (normy zwyczajowe, obyczaje).
3) Wartości materialne (miejsce zamieszkania) i niematerialne (tradycje, symbole, nazwisko)
4) wyraźna zasada odrębności od innych grup:
a) wchodzące w interakcje jednostki, same określają się jako członkowie grupy.
b) jednostki pozostające w interakcjach określone są przez innych ludzi jako członkowie grupy. Interakcja - wzajemne oddziaływanie, obustronne wpływanie na siebie.
Podział grup społecznych :
1) ze względu na wielkość grupy: małe (liczba pozwala na bezpośredni kontakt między wszystkimi członkami grupy) i duże.
2) ze względu na otwartość grupy: zamknięte (ekskluzywne, elitarne) i otwarte
3) ze względu na ostrość lub mglistość członkostwa grupy: formalne ( rodzina, partia) i nieformalne (nie istnieją ostre granice przynależności).
4) ze względu na zaangażowanie jednostek do grupy do której należą: totalitarne (klasztor, sekta) i wycinkowe (obejmują i regulują tylko ograniczone dziedziny jaźni i ról swoich członków np. stowarzyszenie, rodzina)
4. Grupa odniesienia
- ważna , znacząca do której przynależność stanowi swoista wartość dla członków i także dla nie innych (nie członków)
- ma wpływ na ich postępowanie, wybory, decyzje, zachowania, system wartości. Jest otwarta, znacząco ma wpływ , ocenia zachowania swojego członka.
Funkcje grupy odniesienia:
- f. normatywna - czerpanie dla siebie wartości, normy postępowania, wzory zachowania, cele życiowe.
- f. porównawcza - grupa stanowi układ odniesienia w stosunku do niego. Jednostki : ocenia swoje postępowanie „porównuje się” aby określić „kim jestem” definiuje własną tożsamość, porównuje swoje położenie (upośledzenie lub uprzywilejowanie), osądza oczekiwania wobec siebie wyrażone przez innych i ich zgodność z ukł. odniesienia.
- f. audytoryjna - ocena zachowania jednostki przez grupę
5.Rodzaje społeczeństw ze względu na dziedziczenie stosunków
Rodzaje społeczeństw:
- ze względu na układ dziedziczenia stosunków - od zamkniętych do otwartych klas.
System kastowy
- zamknięty system stratyfikacyjny
- statusy przypisane (małżeństwo, zawód)
System klasowy:
-otwarty system stratyfikacyjny
- półotwarty można zmienić status dzięki własnym wysiłkom.
W społeczności otwartych klas: istnieją nierówności klasowe i relatywna równość szans. Funkcje wykształcenia:
- czynnik stratyfikacyjny,
- nadawanie stosunków społ., prestiżu - szacunku,
- dostęp do przywilejów wynikających z zajętej pozycji: dochodów, władzy, uznania, prestiżu, standardów życia, kształcenia dzieci, opieki zdrowotnej, wypoczynku.
6. Ogólna teoria stratyfikacji
Stratyfikacja - układ stosunków socjoekonomicznych.
Błąd socjologiczny - respondent ma cechy badacza. Należy przestrzegać zasad :
- nie wysyłać pedagoga nieakceptowanego,
- właściwe dobranie ankieterów,
- przewidywanie reakcji respondenta.
Błędy psychologiczne - badacz reaguje na cechy osoby z którą prowadzi wywiad,
-reagujemy na środowisko w które wchodzimy.
Realizacja zadań - motywacje do ich realizacji :
-zajęcie pozycji,
- wykonanie zadań.
Nagrody - korzyści i ich udział:
-związane z pozycją ,
- prowadzą do i powodują nierówności społeczne.
7. Status socjoekonomiczny
Status socjoekonomiczny - określa osoby, grupy które:
a) osiągnęły zbliżony: - poziom bogactw,- zakres władzy i przywilejów, -prestiż, -wykształcenie, -status zawodowy.
b) prowadzą podobny tryb życia,
c) maja podobne szanse życiowe na osiągnięcie: -wykształcenia, - zdrowia, - ogólnego standardu życia (domu, mieszkania) i innych wyznaczników statusu.
8.Co to jest status społeczny, wyznaczniki i rodzaje statusów.
Status - jest to cecha społecznego usytuowania jednostki, grupy. Rodzaje :
1) S. formalny- wyznaczony, określa zbiór: -praw i obowiązków, - przywilejów i powinności, - związanych z formalnie zdefiniowana pozycją społeczną i rolą - co ma realizować.
2) S. Przypisany- pozycja i cechy przyporządkowania: - jednostce niezależnie do jej wysiłków i osiągnięć, - przypisane ze względu na przynależność , pochodzenie.
3) S. Osiągnięty - uzyskany ze względu na: - osobiste zasługi, wysiłek, uzdolnienia, - osiąganie statusu (proces zdobywania lub przypisania do określonej pozycji)
Typy rozwarstwień: ekonomiczne, sposób życia, polityczne
11 dewiacja społeczna
Dewiacja- fakt społeczny, efektem zaprzestania kontroli społecznej. Zachowanie nie zgodne z norma wyznaczona przez obyczaje, zazwyczaj panujące w społeczeństwie, lub niezgodne z systemem wartości uznane przez społeczeństwo, zachowanie przekraczające granice tolerancji. Dotyczy zachowań społecznych . Nie jest społecznie akceptowana.
Aby doszło do dewiacji:
- naruszenie granic tolerancji,
- naruszenie normy i systemu wartości.
Obszary - specyficzna społeczna przestrzeń lokalna:
- ludzie o niskim dochodzie,
- przestępczość jako tradycja, nieodłączna część życia,
- postawy ludzi popełniających i akceptujących przestępczość,
- nieletni przestępcy doskonale przystosowani do wymagań i oczekiwań środowiska. Dewiacja pierwotna- odchylenie od przyjętej i obowiązującej normy.
Dewiacja wtórna- osoba lub grupa przyzwyczaja się do statusu dewiacji i akceptuje się do tej roli
Teorie dewiacji:
1) etiologiczne:
- dlaczego ludzie łamią normy społeczne,
- normy społeczne (strukturalne, kulturowe, teorie podkultur, kontrola społecza)
2) teoria reakcji społecznej:
- jak działa i kogo obejmuje reakcja społeczna:
- tworzenie i egzekwowanie norm społ.,
- procesy i mechanizmy piętnowania,
- wpływ etykietek na dalsze relacje osób i grup.
Badania dewiacji w Polsce są skoncentrowane na reakcji społ. jak społecz.
Ocena łamania norm.
12. Dewiacja wtórna
Osoba, grupa przyzwyczaja się do statusu dewiacji i akceptuje się do tej roli, efektem są: -wchodzenie w koligacje z prawem, - łamanie norm, -ostre zaburzenia świadomości Teoria naznaczenia społecznego, stygnatyzowania. Zachowania wynikające z etykiety. Sankcja społeczna- stygmat. Jest nadana przed zachowaniem odpowiadającym odchylenie od normy.
13. Manipulacja w mediach
Manipulowanie- celowe i skryte narzucanie (przekazywanie jednostce lub grupie fikcyjnego obrazu rzeczywistość)
Systemy manipulacji w mediach:
- fragmentaryzacja - przekazywanie części informacji,
- dezinformacja,
- informacja równoległa, szum informacyjny.
Środki manipulacji w mediach:
- mit, -stereotyp,
- kamuflaż (ukrywanie rzeczy istotnych),
- plotka (propaganda szeptana)
14. Teorie oddziaływania mediów na odbiorcę
Teorie klasyczne :
-każdy bodziec wywołuje reakcje,
- media działają na ludzi.
Teorie psychologiczne:
- automatyzm oddziaływania bodźca , wywołuje zamierzone reakcje,
- odbiorca unika informacji społecznych z wiedzą i oczekiwaniami.
Teorie socjologiczne:
- sposób reagowania i efekty (w sferze postaw , zachowań, ocen) uwarunkowane czynnikami społecznymi i demograficznymi,
- na interpretację treści mają wpływ grupy pierwotne ,
- szerszych grupach- przywódcy opinii.
Teorie użytkowania i korzyści i socjalizacyjnej funkcji mediów.
1) teoria użytkowania i korzyści: - część odbiorców wykorzystuje media w sposób celowy, -obok mediów ludzie wykorzystują też inne źródła zaspokojenia potrzeb.
2) teoria socjalizacyjnej funkcji mediów: - jak człow. reaguje na socjalizacyjna funkcję mediów. Zależy to od: -ile czasu korzysta, -motywy selekcji programu, -zaufanie do mediów. Ludzie wykorzystują media w takim zakresie w jakim go im potrzeba. Szukamy przydatnych nam treści. Jeżeli nie dostajemy infor. Od mediów szukamy ich gdzie indziej.
3) teoria socjalizacji f. mediów: -przygotowanie człow. do życia w społecz. Pozwalając przygotować się do kontaktów.
4) teoria pośredniego wpływu mediów:
a) teoria małych grup: - wybór treści uzależniamy od przynależności do grup,.
b) teoria dwustopniowego przepływu informacji: -informacje poprzez nieformalnych przywódców - osoby lepiej poinformowane, bardziej aktywne, -autorytety w konkretnej dziedzinie . Media mogą zwiększać szanse socjalizacyjne. Treści przekazywane przez media są przyswajane.
15.Teorie kulturowe
Rola mediów w kulturze. Kulturotwórcza rola mediów (udostępnianie kultury) - integracja społeczeństwa i powstanie „globalnej wsi” - „życie z drugiej ręki” -zastępcze przeżywanie rzeczywistości , stan bierności, narkotyzująca funkcja mediów. - niekorzystne oddziaływanie na dzieci i młodzież - materializm , brutalność, zachowanie antyspołeczne, manipulowanie normami i wartościami społecznymi.. Dzięki mediom możemy śledzić kulturę innych państw, poznajemy co dziej się na świecie eksponuje to co jest ważne dla poczucia wspólnoty.
16. Bezdomność
Względnie trwała sytuacja człow. Nie posiadającego własnego mieszkania lub pozbawionego dachu nad głową. Bezdomność: - zróżnicowanie kulturowe - ma swoje korzenie w kulturze , wzorcach, obyczajach wyznaczających formy i sposób zamieszkania. - obejmuje cechy jakościowe i standard mieszkania. Sposoby analizy: - element sytuacji życiowej konkretnego człow. - zjawiska społeczne (przejaw patologii) , - problem społeczny, który wymaga rozwiązania i wymaga : (-rozwiązania makrosystemowych, - promowanie inicjatyw zmierzających do rozwiązania problemu mieszkaniowego. Skutkiem bezrobocia jest ubóstwo.
Bezdomność z wyboru, z konieczności.
17. Bezrobocie
jest to stan bezczynności zawodowej jednostek zdolnych do pracy i zgłaszający gotowość do jej podjęcia. Rodzaje przyczyn bezrobocia:
1) koniunkturalne - brak popytu na pracę , zależne od trędów na rynku w wyniku zmniejszenia rynku pracy. - w formie załamanie gospodarczego.
2) strukturalne - nieprzystosowanie popytu i podaży na określony typ wykształcenia i rodzaje zawodów, -brak wymaganych kwalifikacji , umiejętności by sprostać wymaganiom popytu na pracę, - związane z wysiłkiem
3) technologiczne -pracę zastępują maszyny.
4) sezonowe -zależne od pory roku,
5) frykcyjne - zmiana zakładu przez pracowników
6) recesyjne - znaczący udział zwolnionych grupowo, -mało ofert pracy
7) okres pozostawania bez pracy :- krótko okresowość (do 3 m-cy) - średnio okresowość (od 3 do 12 m-cy) -długo okresowość (powyżej 12 m-cy)
Społeczne skutki. Wskaźniki obiektywne: - zaburzenia zdrowia psychicznego, - poziom spożycia alkoholu i substancji psycho-aktywnych, -współczynnik samobójstw
18. Ubóstwo
Ubóstwo ma walor wizualny. Towarzyszy mu pewien specyficzny koloryt, nieład, niechlujstwo i znaczący deficyt sprzętów domowych. Ubóstwo posiada „zapach” - dość często podkreślany jest ten element jako specyficzna cecha środowiska, w którym żyje ich podopieczny.. Często przy opisach ubóstwa współ występują określenia patologii i alkoholizmu. Ubóstwo łączone jest też z opisami sytuacji , które pamiętnikarza oceniają w kategoriach moralnych. Ubóstwo, choroba, niepełnosprawność, a szczególnie choroba psych. w opiniach pamiętnikarzy wydaje się być silnie ze sobą sprzężone. Ubóstwo ma dodatkowe tło społeczne i jest cechą położenia społecznego jednostek, ponadto ma swój szerszy kontakt lokalny w przestrzeni miasta.
19. Kultura- pojęcie i podział
Ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka. System wyuczonych z pokolenia na pokolenie : wartości, norm, wzorów zachowań, wierzeń, idei , -wyróżniających się w materialnych i niematerialnych wytworach, -wspólnych dla danej zbiorowości na pewnym etapie jej rozwoju, - wytwarzanych w toku współżycia i współdziałania ludzi . Kategorie kultury: podstawowe działy kultury, różniące się charakterem składających się na nie elementów i odrębnie badane.
20. pojęcia kultura bytu, kultura społeczna....
Kult. Bytu- obejmuje działania i wytwory techniczne, związane z produkcją , dystrybucją i usługami, które służą zaspakajaniu naturalnych bytowych potrzeb człow. Kult. Społeczna- obejmuje stosunki, role, wzajemne relacje ludzi; kulturę społecznego współżycia ludzi między sobą i społecznych struktur normujących stosunki między grupami ludzi w procesach pracy, konsumpcji i zabawy. Kult. Symboliczna- kultura niematerialna albo duchowa; istnieje we wszystkich typach społeczeństw ludzkich, a więc odpowiada istotnym potrzebą ludzkim. Dziedziny kultury symbolicznej: -religia, nauka, sztuka, zabawa.
21. Eutanazja
„Dobra śmierć” działanie innej osoby która powoduje śmierć człow. (bierna i czynna) Ortotonazja - zaniechanie nadzwyczajnych środków utrzymywania przy życiu. Dystanazja: nie udzielenie dostępnych środków utrzymania życia (eutanazja bierna; błąd zaniechania) Kryteria eutanazji:1)cierpienie (prośba cierpiącego, 0cierpienie bez prośby- współczucie) 2) przydatność społ. I względy społ. czy ekonomiczne.(-chorzy psychicznie i niepełnosprawni umysłowo (upośledzenie umysłowo) -dzieci nienarodzone - ludzie starzy (choroba , samotność, koszty opieki).
22. Społeczne uwarunkowania choroby.
Zaburzenia zdrowia: -choroby psychosomatyczne (cukrzyca, gruźlica) -czynnik emocjonalny jest jednym z czynników wywołujących chorobę - muszą dołączyć się inne czynniki. - zaburzenia czynności wywołuje nadciśnienie tętnicze, tiki, zaburzenia chodu, , biegunka, duszności. - konsekwencje stanu emocjonalnego na zmysły: ślepota, głuchota, . uzależnienie - alkoholizm, palenie papierosów . Zaburzenia zdrowia psychicznego: schizofrenia, anoreksja, bulimia.
23. Funkcje socjologii wg. A. Pogórskiego.
1) Diagnostyczna - (diagnoza społeczna) - opis zjawisk i procesów społecznych, - określenie czasowo - przestrzenne zasięgu występowania, -próba ustalenia rządzących nim prawidłowościami.
2) Teoretyczna: - opracowywanie, konturowanie koncepcji i modeli teoretycznych ułatwiających porządkowanie , wyjaśnianie faktów , wzajemnych powiązań i zależności między nimi. - funkcjonalno - strukturalna - analizuje elementy które zachodzą w strukturze, - systemowa - analizuje granice między systemami.
3) Socjotechniczna: - świadome działanie mające na celu zmianę i modyfikację rzeczywistości społ. i zachowań ludzi i grup społ.
4) Funkcja apologetyczna - (pochwalna) - pomijanie części zgromadzonych i zaobserwowanych danych i celowy dobór danych dla apologii , pewnych sytuacji , grup społecznych, stronnictw politycznych. Koloryzuje rzeczywistość, realizuje indywidualne cele.
5) demaskatorska :- pomijanie części zgromadzonych, zaobserwowanych danych i celowy dobór danych dla demaskowania badanej rzeczywistości - pewnych sytuacji i faktów społecznych, grup społ., stronnictw polit, (nie przedstawiają faktów, ma charakter socjotechniczny).
24. Apologetyczna i opisowo-diagnostyczna funkcja socjologiczna
Funkcja apologetyczna - (pochwalna) - pomijanie części zgromadzonych i zaobserwowanych danych i celowy dobór danych dla apologii , pewnych sytuacji , grup społecznych, stronnictw politycznych. Koloryzuje rzeczywistość, realizuje indywidualne cele.
Funkcja diagnostyczna (diagnoza społeczna) - opis zjawisk i procesów społecznych, - określenie czasowo - przestrzenne zasięgu występowania, -próba ustalenia rządzących nim prawidłowościami.
F. diagnostyczno - opisowa : koncentruje się na opisie faktu społecznego. (teoretyczna -próbuje wyjaśnić zjawiska, Praktyczna - na ile badania mogą zmieniać poglądy, decyzje ludzi)
25. Metody badań w socjologii
- wywiad (jawny lub ukryty)
- obserwacja ( jawna formalna i nieformalna, ukryta)
- analiza dokumentów (urzędowe, osobiste)
- studium przypadków (opisanie osoby)
- monografia (opis instytucji).
26. „Głupactwo kontaktowe”
jako umiejętność komunikowania się w rodzinie.
1) zespół oschłego , milczącego męża (ogląda, czyta)
2) zespół teściowej (komunikowanie się teściowej, surowość) - dolegliwości u synowej i zaburzenia, torsje, biegunka.
3) zespół rozwodu i pozbawienia (dotyczy sytuacji około rozwodowej, okres po i przed rozwodem) = dominacja komunikatów negatywnych, niechęci, żalu, pretensji. Zanikają pozytywne komunikaty. Zaburzenia rozwoju dzieci, trudności w szkole.
27. Skutki stresu psychospołecznego.
- efekty subiektywne- lęk, agresja, apatia, depresja, zmęczenie, drażliwość, niska samoocena, - zdrowotne: - astma, choroba wieńcowa, biegunka, omdlenia, zawroty głowy, nerwice, bezsenność, ból w klatce piersiowej, cukrzyca, owrzodzenia, wysypka,
- efekty w sferze zachowań: wypadki, palenie papierosów, nadmierne picie alkoholu, utrata apetytu, zaburzenia mowy, zachowania impulsywne,
- efekt organizacyjne- złe stosunki w pracy, niska wydajność, brak satysfakcji z pracy..
28. Społeczne konsekwencje choroby.
Indywidualne: zaburzenia poczucia własnej wartości, społeczny odbiór relacji z innymi. Społeczne: dotyczą funkcjonowania rodziny, choroba zmienia jej funkcjonowanie , dominująca jest funkcja opiekuńczo, pielęgnacyjna, która rzutuje na zakres możliwości pozostałych funkcji, pogorszenie sytuacji materialnej rodziny.
Zmiany w interpretacji przyczyn choroby.
a) politologia chorób
b) emocjonalne czynniki ryzyka,
c) społeczne i kulturowe czynniki ryzyka: -role społ., - styl życia, -status społeczny, - stres psychospołeczny, -więzi, -rodzina.
A) teoria łańcucha- żeby ustąpiły choroby , musza być powiązany szereg innych czynników. Jeżeli łańcuch zostaje przerwany to choroba nie ustąpi. Skupia się na tym jakie są uwarunkowania chorób.
B) Stres / choroba - swoiste przeżywanie ról społ.
C) Konflikt ról - wybór między rolą matki , a pracownika . konflikt emocjonalny. Nagła utrata roli- bezrobocie, wypadek, utrata zdrowia, przejście na emeryturę. Styl życia- zespół zachowań , które wybiera człow. Dla realizacji swoich celów życiowych, dla spędzenia czasu wolnego. Stres psycho. - zespół czynników o charakterze społecznym przeznaczonym przez sferę emocjonalną.
29. Dynamika samobójstw - liczba samobójstw w roku analizowanym do roku poprzedzającego analizę.
30. Samobójstwa dzieci i młodzieży.
Dynamika samobójstw dzieci i młodzieży: -przyczyna tkwi też w szkole nie tylko w rodzinie, - źródła samobójstw mają przyczyny w systemie szkolnym, - występują w okresie semestralnym, koniec roku szkolnego, -występują w ostatnich i pierwszych dwóch klasach , -dokonuje się w szkole lub w pobliżu, - niepowodzenia szkolne. Samobójstwo jest to zachowanie autodestrukcyjne; działanie przeciw sobie, własnemu życiu. Dotyczy 2 grup działania: - kiedy istnieje pełna akceptacja swej śmierci, - podejmuje próbę by zwrócić swoja uwagę , wołanie o pomoc , szantaż dla środowiska. Procesy społeczne dotyczą osobowości grup społ. i innych zbiorowości przez co maja charakter ściśle społ. ; zapewniają identyczność i ciągłość zjawisk składających się na nie.
1) procesy interpersonalne- procesy psych. mające charakter społ.
2) p. interpersonalne -polegają na wzajemnym oddziaływaniu zmieniających się ocenach interpretacji zachowań.
3) p. zachodzące między jednostką , a grupą społ. -relacje : dążenie do dominacji, bunt, sprzeciw,
4) p. zachodzące między grupą społ.
5) p. zmieniające organizację i strukturę grupy- zachodzą na skutek pojawienia się nowych elementów, zmian w stosunkach już istniejących.
31. Rodzaje samobójstw wg. Durkheima
1) S. Egoistyczne- samobójca nie radzi sobie ze swoimi problemami , jest skoncentrowany na sobie, traci kontakt z otoczeniem, jest to jego indywidualna decyzja.
2) S. Altruistyczne -problem kulturowy (dla dobra innych). Poświęcenie życia w imię wartości uznanych za nadrzędne do tego życia (uznawani są za bohaterów)
3) S. Anomijne- ukazuje co dzieje się w społeczeństwie występuje w sytuacji charakteryzującej w społeczności.
4)S. Fatalistyczne-człow. Podejmujący działania samobójcze nie widzi możliwości wyjścia z sytuacji.
32. Samobójstwo anoimijne i altruistyczne
1) S. Anomijne- ukazuje co dzieje się w społeczeństwie występuje w sytuacji charakteryzującej w społeczności.
2) S. Altruistyczne -problem kulturowy (dla dobra innych). Poświęcenie życia w imię wartości uznanych za nadrzędne do tego życia (uznawani są za bohaterów)
33. Tożsamość i opozycja kulturowa
Kultura- to co jest wspólne w grupie, suma wszystkich sposobów w jakie grupy różnią się od innych grup. Stanowi podstawy tożsamości zbiorowej- uczucia i wartości obejmujące: - poczucie ciągłości między pokoleniami, -pamięć przeszłości, - wyobrażenie wspólnego przeznaczenia jest źródłem odmienności „społeczności ” czynnikiem rozróżniającym grupy. Wg. Niektórych autorytetów - zróżnicowanie kulturowe tworzy podstawy ładu opartego na pluralistycznej wzajemności - pluralistyczny porządek społeczny.. wg. innych jest „ideologicznym polem walki” i źródłem.
34.Antagonizmy międzygrupowe/ międzykulturowe
Najsilniejsze antagonizmy grupowe nie mają podstawy utylitarnej i racjonalnej , a wynikają z różnic kulturowych. Wrogość między grupami wynika często nie z różnic obiektywnych, ale z cech wyobrażonych (obcymi są ci , których zbiorowość doświadcza jako obcych) - rodzi się na gruncie znaczeń i uprzedzeń, a nie na gruncie współzawodnictwa w dążeniu do osiągnięcia celu. Wartości i działania innej grupy postrzegane są jako pozostające w konflikcie z wartościami i działaniami własnej grupy.
Opozycja agresywna- zainteresowanie wartościami i chęć użycia ich do własnych celów i wynika z oporu atakowanej grupy - może dojść do kompromisu i do ekspansji kosztem oponenta.
Opozycja defensywna- bezwzględna wrogość , dążenie do bezwzględnej destrukcji. Brak racjonalnych racji i motywów , brak zainteresowania wartościami i zmianami. Wyrządzanie krzywd- cel sam w sobie.
Wrogi antagonizm- działanie „bezinteresowne”, gotowość do wyrzeczenia się korzyści , ponoszenie ofiar, strat.
Antagonizm obronny- unikanie styczności , izolacja w przestrzeni: getta, otoczenie tajemnicą spraw zbiorowości- odosobnienie , potępienie cudzych wartości i usunięcie ich poza doświadczenie grupy „ich” wartości godne potępienia i zasługują na pogardę.
Antagonizm zaczepny- zachowanie innych, zdefiniowane jako wrogie, irracjonalne, przypisanie innych intencji szkodzenia- celem zwalczać aż do unicestwienia, zagłady. Fazy wrogiego antagonizmu: -unikanie komunikacji społ., -awersja emocjonalnej wrogości, -nie zawistne zwalczanie, - odwet-dotyczy przyszłości.
PRZECIWSTAWIENIA :
-nienawiść (altruizm, bezinteresowne, pozytywne zainteresowanie społ., zjednoczenie na gruncie wspólnie podzielanych wartości )
-unikanie ( komunikacja grup odmiennych kulturowo)
-awersja ( sympatia, wspólnota uczuć)
-wrogie zwalczanie (współdziałanie oparte na podobnych motywach)
-odwet (identyfikacja, powierzenie działań obejmujących ważne zadania.)
35. Procesy społeczne
Przyczyny - decyzje dotyczące ograniczenia przywilejów grupowych , rozdzielonych przez władzę . Celem: -zagwarantowanie własnej pozycji- przez ustąpienie korzyści przez mechanizmy polityczne, -hasło sprawiedliwość (przy uwzględnieniu specyfiki grupy), -kryteria sprawiedliwości: -przeszłe zasługi, społeczna niezbędność.
36.Struktura społeczna- dystans i antagonizmy...
Zależności wzajemne - relacje będące wynikiem podziału pracy np. między producentami a kupcami. Zależności jednostronne- jedna grupa zależna od drugiej ale nie odwrotnie np. uczeń-nauczyciel. Dystans- jak blisko bylibyśmy skłonni dopuścić przedstawione cele innej grupy. -w jakiej roli społ. moglibyśmy go zaakceptować. - miara dystansu to stopień więzi z przedstawicielem innej grupy na zasadach równorzędnych. Antagonizm - wyznaczany przez interesy grupy i przez to w jakim stopniu są one rozbierze czy sprzeczne.
37.Kultura składniki (normy, wartości, symbole)
Wartości: -stanowią o istocie i specyfice kultury, -decyduje co w danym społ. uważane jest za dobre , słuszne, pożądane, - za ich podst. Ludzie uznają co chce w życiu osiągnąć , do czego dojść a z czego zrezygnować, - część wartości stanowi „rdzeń kulturowy”, które decydują o specyfice i wyjątkowości społ. -wartości , które stanowią „centrum” kultury, to rodzina, dom, poczucie wspólnoty, honor, uczuciowość
Symbole- zawierają znaczenie dzięki umowie społ. - najważniejszym systemem symboli jest język, -słowo jest znakiem posiadającym odpowiednie znaczenie dla ludzi , -symbolami są też różne przedmioty, którym nadaje się znaczenie (flaga, godło), -
Normy - konkretne wskazówki i wzory określające postępowanie właściwe i niewłaściwe. , -ukazuje jak zachować się wobec innych, -są postrzegane w kategorii powinności i przymusu. - obowiązują reguły przenoszone przez jakoś , strukturę społ., na swoich członków dla ukierunkowania ich zachowań (zwyczaje, obyczaje, prawa)
38. Socjalizacja
- procesy internalizacji (nabywania bądź przyjmowania przez jedn. wartości oraz norm) a następnie uczenia się i tworzenie wzorców zachowania. Zachodzi w drodze wychowania aż do świadomych decyzji samowychowawczych. - brak wzajemnej komunikacji za pomocą języka i znaków uniemożliwia socjalizację. - jednostka przyswaja sobie wiedzę i umiejętności odgrywania ról społ.
1) pierwotne (w dzieciństwie) - rodzina, szkoła, grupa rówieśników ( uczy się dyscypliny, odpowiedzialności, wartościowania, oceniania, przyswaja sobie normy i sposoby postępowania.)
2) wtórne (człow. dorosły) świadome akty jednoczenia pod wpływem grup społ. czy wspólnoty.
39. Społeczność lokalna.
Lokalny system społ. Lub specyficzna forma życia społ. Obejmująca całość życia mieszkańców. Umożliwia rozwiązanie podst. Problemów. Wymiar przestrzenny: - czynniki kształtujące a nawet determinujące charakter środowiska społ., - wpływa na zachowanie osób, kształtowanie norm współżycia, osób i grupowe decyzje, - ma wpływ na charakter kontaktów. Wymiar społeczny: - skupia się na relacjach między ludźmi , którzy tworzą systemy społ. - realizacja dobra wspólnego,
40. Funkcje Socjologii
- f. poznawcza i teoretyczna- polega na przekazywaniu społeczeństwu wiedzy, pomaga zrozumieć role społ., wyjaśnia opisywane zjawiska.
- f. humanistyczna- wprowadza jednostki w system norm, wartości, rozwija osobowość, kształtuje postawy.
- f. wychowawcza- kształtowanie wzorów, modeli zachowań społ.
- f. diagnostyczne i prognostyczne- rozpoznaje określony stan rzeczy, usuwa niepożądane formy i struktury.
- f. społ.-pedag. i socjotechniczne- wyjaśnia sytuacje społ.- wych., wskazuje metody i techniki wych.
- f. apologetyczna i demaskatorska- może wskazywać cele pozytywne dla danej sytuacji społ.- polit. lub może je odrzucać jako niezgodne.
41. Dynamika i struktura środ. wych. -rodzina to grupa oparta w zasadzie na współżyciu płciowym. Szkoła to instytucja rozwijająca się w miarę postępu społ. we właściwej współpracy ze swym środowiskiem. Najstarszym kręgiem środowiska któremu ulega jednostka to krąg środowiska okolicznego. Dotyczy regionu w którym jednostka zamieszkuje, składniki [gęstość zaludnienia, sytuacje komunikacyjne, poziom ekonomiczny, warunki mieszkalne, zróżnicowanie zawodów mieszkańców, odległość od większych środowiska..] Bliższymi kręgami środ. jest środowisko lokalne i osobiste.
Środowisko wychowawcze - odrębne środ. społ. Rola: -kontrola społ. ,-regulacja wpływów środowiskowych pod kątem regulacji celów wych., -celowa organizacja wpływów środowiskowych, -celowe oddziaływanie wychowawcy na wychowanka w oparciu o środowisko globalne.
Def. Środ. wych.- obejmuje gr. i osoby z którymi dana jednostka ma prawo się stykać , gr. społ. kontroluje bodźce , które docierają do jednostki [kult. ,przyrod] 2 typy- o długim oddziaływaniu (rodzina szkoła), - o krótkim oddziaływaniu (przedszkole).
42. Przedmiot socjologii wychowania - bada rzeczywistość spol.- wych. zarówno teoretycznie, empirycznie jak i socjotechniczne . Przedmiotem socj. wych. jest:
1) Zbiorowość społ., zjawiska i procesy wych.
2)Instytucje wychowawcze, regulujące przebieg procesów wych.
3)społeczno -kulturowy przebieg procesu wychowania i zachowania sprzyjający realizacji celów i zadań wych.
4) poziom efektywności i jakości funkcjonowania procesów społ.- wych. i kult.
43. Funkcjonowanie norm społ. w rodzinie miejskiej i wiejskiej- normy społ. w rodzinie wiejskiej są oparte na tradycji. Muszą być one ściśle respektowane, gdyż na wsi zachowanie jedn. Poddane jest ścisłej kontroli społ. Powszechnie są postawy nietolerancji dla zachowań odmiennych od uznanych. Wzorce te są jednolite dla całej społ. lokalnej. Jednorodność wzorców kult. i kontrola społ. powoduje że zachowany jest „ład” i „porządek” społ.
Normy społ. w rodzinie miejskiej obecnie nie są tak ściśle przestrzegane. Tradycja odgrywa tu rolę minimalną. Mieszkaniec miasta musi się ciągle przystosowywać do zmian, do norm sytuacji, wzorców kult. , wśród których trzeba dokonywać wyborów. Wzorce są zróżnicowane, słabnie kontrola społ. jednostka jest wolna od kontroli bezpośredniej, jedynie poddana kontroli pośredniej. Duża tolerancja.
44. Przemoc w szkole- amerykańscy psychologowie określili bezkrwawą przemoc mobbingiem. Słowo oznacza szykanowanie jednej osoby przez grupę.
45. Przemoc w rodzinie - ofiarami przemocy najczęściej padają kobiety i dzieci. Kultura w kręgu której funkcjonujemy wyznacza raczej mężczyźnie rolę agresora. Ofiary najczęściej ukrywają ślady pobicia. Trudne warunki ekonomiczne i często brak pracy, jak również zbyt mocne zaangażowanie pracą zawodową wywołuje poczucie braku bezpieczeństwa w rodzinie. Nasila się kwestia nadużywania alkoholu. Najczęściej przyczyną stają się zatargi na tle finansowym i problemów związanych z utrzymaniem rodziny. Kwestia maltretowanych
dzieci.
46. Problem przemocy w gr. rówieśniczej- „Przemoc” środek przymusu, polega na użyciu siły fizycznej przez jednostkę lub gr. często wbrew obowiązującemu prawu w celu zmuszenia osoby czy członków grupy do określonego działania, czy też uniemożliwiania podjęcia działania lub zaprzestania wykonywania czynności już rozpoczętej. Np. szkoła która odgrywa kluczową rolę ma kształtować model postępowania wśród młodzieży.
47. Kontakt Interpersonalny - to kontakt między ludźmi bezpośredni- twarzą w twarz.
48. Patologia Społ - zjawisko społ.- zachowanie jednostek i określonych grup sprzeczne z wartościami danej kultury,
49. Rodzina - to grupa oparta w zasadzie na współżyciu , dostatecznie ścisła i trwała. W socjologii istnieją 3 funkcje rodziny: 1) prokreacyjna, 2) wychowanie 3) gospodarcza; f. prokreacyjna nie może istnieć bez f. wychowawczej ponieważ bez wychowania nie jest możliwa realizacja celów f. prokreacyjnej. Udział rodziny w socjalizacji dziecka zachodzi we wszystkich fazach poczynając od wczesnej opieki, uczenia elementów ludzkiego zachowania się, poprzez okres szkolnego kształcenia aż do usamodzielnienia we własnej rodzinie i zawodzie. W rodzinie jako grupie obejmującej i organizującej najbardziej podstawowe dziedziny życia, dziecko uczy się najbardziej istotnych form współżycia i ról społ.
50. Grupa rówieśnicza jako środowisko socjalizacji - wpływ gr. rówieśniczej na uspołecznienie się jej członków dotyczy:
1) Rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społ. w grupie,
2) Rozszerzania doświadczeń na podłożu zaspokajania potrzeb i zainteresowań jednostki nie zrealizowanej w stosunkach z dorosłymi. Grupa skupia osoby o podobnych zainteresowaniach. Członek grupy kształtuje w sobie podstawy adekwatnego do realnych sytuacji w życiu tej grupy. Grupa rów. Wpływa na rozwój osobowości , dostarcza wzorów zachowań, zaspokaja potrzeby, dostarcza motywacji do działania celowego i wyznacza role.
51. Zmiany we współczesnym funkcjonowaniu rodziny - maleją więzi rodzinne, wzrost indywidualności członków i dezorganizacja rodzin małych, rozwody. Na funkcjonowanie rodziny ma wpływ jej struktura, która ulega przemianom. Zmianom uległy funkcje: seksualno- prokreacyjna, materialno- ekon., kontrolna, emocjonalno- ekspresywna.
52. Podstawowe cechy gr. rówieśniczej
1. Mała gr. społ.
2. Duża elastyczność i homogeniczna struktura,
3. Członków łączą więzi społ. i określony system wartości,
4. Członkowie stykają się ze sobą i oddziaływają na siebie przez kontakt osobisty ,
5. Świadomość odrębności,
6. Uczestnictwo - dobrowolny charakter
7. Ma określone cele,
8. Funkcja kierownicza [przywództwo, przodownictwo, panowanie]
53. Podstawowe cechy modelowego ruchu młodzieży
1. Swoisty język subkultury [jest czynnikiem kształtującym odrębność]
2. Swoista tonacja uczuciowo- emocjonalna [która wyraża się w pewnych formach aktywności młodzieży]
3. Specyficzne formy zachowania [najłatwiej obserwowane]
4. Specyficzny system wartości [jest b. Zróżnicowany]
54. Podstawowe Funkcje ruchów młodzieżowych-
1. F. Integralna [zloty, koncerty, festiwale]
2. F. Artykulacyjna [muzyka, teksty]
3. F. Estetyczna [uczestnictwo i współtworzenie nowej sztuki]
4. F. Alternatywna [szkoła, rodzina nie są jedynym sposobem na życie]
5. Bunt symboliczny [„ostrość” tekstów, ubranie]
55. Aksjologia - godny, cenny. Nauka o wartościach, teoria wartości, Aksjologia ogólna zajmuje się badaniem ich hierarchii i następstw. Aksjologia szczegółowa jako dziedzina zainteresowania różnych dyscyplin- rozpatruje związane z nimi wartości: moralne, estetyczne, poznawcze.
56. Klasa jako grupa społeczne - na początku klasa szkolna jest tylko pewnym zbiorowiskiem obcych sobie ludzi których łączy najczęściej tylko organizacyjna przynależność do niej. Po jakimś czasie gdy członkowie się poznają można stwierdzić że stanowią formalna grupę społeczną. Uczniowie się poznają , nawiązują więzi i kontakty osobiste i rzeczowe, powstają stosunki koleżeńskie. Klasa szkolna zalicza się do grup pierwotnych czyli małych grup o przewadze więzi osobistych. Uczeń nie ma wpływu na przynależność do klasy, na program i dobór nauczycieli.
57. Klasa jako istotny element socjalizacji - wg. Sowińskiej- klasa jest w życiu dziecka grupa znaczącą , ponieważ: -uczestnicy w socjalizacji dziecka przez wiele lat, -uczestniczy w socjalizacji od wczesnych lat dziecka , gdyż jest ono najbardziej plastyczne i podatne na wpływ. -jest terenem zaspakajania podstawowych potrzeb np. kontaktu z rówieśnikami, -obejmuje wiele sfer życia dziecka. Klasa jest grupa znaczącą i dynamizującą procesy socjalizacyjne w szkole. Może w znacznym stopniu wzmacniać lub osłabiać procesy osobotwórcze.
58. Rozwój kultury masowej - przypada na koniec XVIII i początek XIX w . Jest to czas trwania rewolucji przemysłowej w Europie i Ameryce. Kultura masowa wybuchła w społ. najbardziej zorganizowanych i zurbanizowanych, przykładem jest Anglia gdzie 80% mieszkańców mieszka w mieście. Dzięki temu nastąpiło przełamanie bariery środowiskowej.
59. Szkoła jako instytucja - jest zjawiskiem hist., podstawową i typową dla cywilizacji europejskiej instytucji wych. wywodzącej się ze starożytnej kultury greckiej. Wychowanie ma charakter planowy, realizuje z góry wyznaczone zadania w programach wych. poszczególnych szkół.
60. Funkcjonowanie szkoły wiejskiej - nie realizuje programu dydaktycznego na równi ze szk. miejskimi , nie stwarza szans dalszego kształcenia młodzieży, niski poziom ogólnej kultury, większa kontrola nauczycieli
61. Formalna organizacja szkoły - w poziomie pracowników:- rada pedag., -zespół nauczycieli,- kierownictwo szkoły,- sekretariat, -pracownicy porządkowi. Komitet rodzicielski jako reprezentacja ogółu rodziców uczniów szkoły. W poziomie uczniowskim funkcjonują jeszcze: -samorząd uczniowski, -koła zainteresowań.
62. Nieformalna organizacja szkoły- nauczyciele tworzą nie formalne ugrupowania zrzeszające się według różnorodnych czynników np. poziomu wykształcenia, czy zainteresowań. W zależności od atmosfery panującej w szkole kształtują się zespoły i stosunki przyjacielskie, towarzyskie. W społeczności uczniowskiej tworzą się również podgrupy składające się z członków mających podobne zainteresowania, pochodzenie społ.- klasowe, tworzą się takie grupy jak: -diady, triady, kwadraty, pięciokąty, łańcuchy, gwiazdy. Prestiż jest wyznacznikiem postaw i stosunków między uczniami.
63. W społeczności małomiasteczkowej szkoła jest w sytuacji korzystnej ze względu na bezpośredni charakter więzi środowiskowych, z tym samym łatwość kontaktowania się z instytucjami, rodzinami i jednostkami w kontrolowaniu i organizowaniu życia młodzieży. Im większe miasto tym szersze ma każda ze szkół tak podstawowych jak i średnich, możliwość współpracy z pozostałymi szkołami i innymi instytucjami w rozwiązywaniu na miejscu problemów wych.- dydaktycznych na poziomie kształcenia podstawowego.
64. Współczesne rozumienie terminu nauczyciel - rzeczywiste postępowanie każdego nauczyciela jest rezultatem dwóch czynników; przypisaniu roli określających ogólne ramy zachowa nauczyciela oraz właściwości osobowościowych sprawiając że rola jest pełniona w lepszej lub gorszej sposób.....
65. Nauczyciel przewodnik - sugeruje uczniom metody samodzielnej kontynuacji studiów.
66. Nauczyciel w roli kontrolera - sugeruje prace i nadzoruje ich wykonanie.