Dyslalia (2), Studia, Logopedia


Warunki prawidłowego rozwoju mowy:

  1. Prawidłowo przebiegająca ciąża

(Do 27 dnia życia płodowego trwa rozwój cewy nerwowej, która jest

zaczątkiem układu nerwowego i decyduje o jego sprawności, a więc i o przyszłej

sprawności komunikacyjnej dziecka. Już w 12 tygodniu ciąży u płodu obserwujemy próby, nabierania i wypierania wód płodowych, oraz otwieranie i zamykanie ust - ruchy te w przyszłości będą niezbędne do wydychania i wdychania powietrza po urodzeniu. W czasie ciąży stopniowo kształtują się

odruchy: wysuwania warg, połykania i ssania(16 tydzień), zaczynają pracę

więzadła głosowe (17 tydzień), odruchy wargowe (20 tydzień). Okres między 33 a 40 tygodniem to czas dojrzewania powstałych wcześniej odruchów, które w przyszłości będą decydować o sprawności narządów mowy.

Zmysł słuchu, niezbędny do prawidłowego rozwoju mowy do końca 3 miesiąca życia płodowego. Płód zaczyna on reagować na bodźce akustyczne miedzy 4 a 5 miesiącem życia.

b) Prawidłowy poród, siłami natury;

c) Dobra ocena noworodka ( wysoka punktacja w skali Apgar, prawidłowe warunki

anatomiczne, słuch, odruchy z okolic mownych);

d) Karmienie piersią, brak parafunkcji;

e) Dojrzewanie poszczególnych odruchów i funkcji (oddychanie i połykanie);

f) Zachowanie kolejnych etapów rozwoju mowy;

g) Dobra opieka, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa;

h) Prawidłowe stymulowanie rozwoju mowy dziecka („kąpiel słowna”, prawidłowe

reakcje na mowę dziecka, prawidłowo mówiące otoczenie, właściwe postawy

wychowawcze).

Dyslalia

Definicja języka:

Mowa:

Stanisław Grabias, Mowa i jej zaburzenia, w: Logopedia, tom 28, 2000;

Mowa:

Jest to zespół czynności, jakie przy udziale języka wykonuje człowiek poznając rzeczywistość i przekazując jej interpretację innym uczestnikom życia społecznego.

Mowa w ujęciu Grabiasa:

Jest bytem złożonym z:

Aby człowiek mógł bez przeszkód uczestniczyć w komunikacji językowej musi mieć do dyspozycji pewnego rodzaju kompetencje i pewnego typu sprawności - stanowią one dwie strony tego samego zjawiska. Wzajemnie się warunkują tak, że kompetencje, które są wiedzą, nie mogą się pojawić w umyśle ludzkim bez określonych sprawności. Pewne sprawności zaś, przynajmniej te, które przyjmują postać realizacyjnych umiejętności, nie ujawniają się bez nabytej wcześniej kompetencji.

Kompetencje te to:

Warunkiem opanowania tak kompetencji komunikacyjnej, jak i kompetencji kulturowej jest wcześniejsze dysponowanie odpowiednim stopniem kompetencji językowej.

Sprawności decydujące o procesie nabywania kompetencji oraz o sposobach ich wykorzystania ujawniają się jako:

- sprawny słuch fizyczny;

- właściwie funkcjonujący słuch fonematyczny [jego dysfunkcje ujawniają się w wielu zaburzeniach mowy, np. w alalii i dyslalii];

- właściwie funkcjonujący słuch muzyczny[dysfunkcja prowadzi do zaburzeń prozodii mowy];

- mobilny mózg i wydolna pamięć;

- właściwie funkcjonujący obwodowy układ nerwowy i działające bez zakłóceń mięśniowe i kostne układy narządów mowy;

- sprawność systemowa - umiejętność budowania zdań gramatycznie poprawnych;

- sprawność komunikacyjna - umiejętność posługiwania się językiem w przeróżnych sytuacjach życia społecznego.

Umysłowe sprawności realizacyjne jawią się jako sposoby korzystania z kompetencji językowej, komunikacyjnej i kulturowej, zbudowanych wcześniej w umyśle człowieka.

Podstawowe definicje:

W zależności od przyczyn zaburzenia rozwoju mowy mogą mieć różną postać

Pierwotne - specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka; są one najtrudniejsze do diagnozy. W tych przypadkach zaburzenia rozwoju języka są pierwszoplanowymi objawami zaburzeń procesu rozwojowego. Najczęściej towarzyszą im określone trudności i problemy dodatkowe (np. powstające jako wtórne zaburzenia emocjonalne i zachowania). Nie są one następstwem innych zaburzeń rozwojowych. Od wczesnych stadiów rozwojowych ulegają zaburzeniu normalne wzorce rozwoju mowy. Zaburzenia te nie są wprost związane z:

Są one także odmienne od normalnych odmian rozwoju - przypadki, kiedy dziecko zaczęło mówić późno, chociaż rozwija się zupełnie prawidłowo.

Podstawowy objaw to:

Najczęściej dzieci te osiągają normalny poziom umiejętności językowych, ale mogą pozostać niewielkie deficyty funkcji dotkniętych tymi zaburzeniami.

Wtórne - w stosunku do innych zaburzeń rozwojowych (głuchoty, upośledzenia umysłowego, defektów strukturalnych, itd.), ściśle związane z tymi zaburzeniami. Nieprawidłowy przebieg procesu nabywania sprawności komunikacyjnej jest bezpośrednim następstwem tych zaburzeń.

Są to zjawiska logopedyczne o określonej etiologii, powstają w wyniku:

Objawy zaburzeń rozwoju mowy mogą być różne:

W zależności od przyczyny i wieku dziecka mogą się one przejawiać w postaci:

Sformułowanie „ zaburzenie” sugeruje patologiczny charakter obserwowanego zjawiska, natomiast zakłócenie wskazuje, że zjawisko jest jedynie normalną odmianą rozwoju, wynikającą z indywidualnego tempa, rytmu i dynamiki rozwoju psychomotorycznego.

Pojęcie to dotyczy tylko aspektu fonetycznego mowy.

Zakłócenie prawidłowej wymowy (ortoepii); realizacja fonemów niezgodna z normą ortofoniczną przejawiająca się podstawianiem, opuszczaniem, zniekształcaniem, dodawaniem głosek w wyrazie. Nie są one tożsame z wadami wymowy. Są jedynie odstępstwem od normy na rzecz jakiegoś dialektu lub języka obcego (Surowaniec, 1993) - ortoepia - nauka poprawnego mówienia ustalająca zasady poprawności językowej. Ortofonia nauka poprawnej wymowy.

Jest to odstępstwo od przyjętej normy wymawianiowej, wynikające z niewiedzy, złych nawyków lub przyzwyczajeń. Jest ona najczęściej wynikiem naśladowania nieprawidłowych wzorców. Nie jest wynikiem patologii, wystarczy świadomość błędu, aby uzyskać prawidłową wymowę.

Różnica między wadą wymowy a błędem wymowy:

Przy wadzie zazwyczaj nie ma warunków do prawidłowej wymowy i istnieje świadomość zaburzenia. Przy błędzie istnieją wszelkie podstawy, by mówić prawidłowo, ale brak jest świadomości.

Klasyfikacja zaburzeń mowy - ICD - 10

Wśród licznych zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania dzieci (F00- F99) - wiele manifestuje się także nieprawidłowościami w rozwoju mowy. Należą do nich:

  1. Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka F80:

Przyczyny trudne do określenia bądź przypuszczalne.

Jest to pierwotne, specyficzne, wycinkowe zaburzenie zachowania językowego, które nie jest konsekwencją innych zaburzeń rozwojowych.

Od wczesnych stadiów rozwojowych zaburzeniu ulegają normalne wzorce mowy, co nie jest bezpośrednio związane z:

Podstawowym problemem są opóźnienia rozwoju mowy, zazwyczaj towarzyszą im dodatkowe problemy [trudności w nauce pisania i czytania, zaburzenia w relacjach interpersonalnych, zaburzenia emocjonalne i zaburzenia zachowania].

Dzieci te zazwyczaj osiągają prawidłowy poziom umiejętności językowych.

Zalicza się do nich:

II. Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych F82;

III. Mieszane zaburzenia rozwojowe F83 - stanowią kombinację kilku zaburzeń rozwojowych:

IV. Całościowe zaburzenia rozwojowe F84:

Obejmują:

V. Zaburzenia zachowania i emocji F90-F98 - rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym:

VI. Upośledzenia umysłowe F70 - F79.

Klasyfikacja DSM-IV

Zaburzenia psychiczne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym

  1. Zaburzenia komunikacji - nie są następstwem:

1. Zaburzenia fonologiczne - in. rozwojowe zaburzenia artykulacyjne - upośledzenie używania rozwojowo oczekiwanych dźwięków mowy odpowiednich do wieku i dialekty osobnika. Może odnosić się do wymowy dźwięków lub ich organizacji (np. zamiana, opuszczanie dźwięku). Zaburzenia te mają charakter specyficzny.

Mieści się tu: opuszczanie dźwięków, ich podstawianie i zniekształcanie.

Pochodzenie zaburzenia - nieznane lub domniemane. Często są określane jako funkcjonalne lub rozwojowe.

2. Zaburzenie ekspresji językowej - wyniki otrzymane ze standaryzowanych indywidualnych pomiarów rozwoju języka ekspresyjnego są zdecydowanie niższe od wyników standaryzowanych pomiarów zarówno niewerbalnych zdolności intelektualnych, jak i recepcji mowy.

Mogą się przejawiać:

3. Połączone recepcyjno-ekspresyjne zaburzenia mowy i języka - wyniki standaryzowanych indywidualnych pomiarów rozwoju mowy recepcyjnej i ekspresyjnej są zdecydowanie niższe niż wyniki rozwoju niewerbalnych zdolności.

Zaburzenia wtórne:

4. Niespecyficzne zaburzenia komunikacji - odmienne od wszystkich wymienionych (np. zaburzenia barwy, wysokości rezonansu mowy.

II. Zaburzenia sprawności ruchowej - rozwojowe zaburzenia sprawności ruchowej.

III. Połączone (postępujące) zaburzenia rozwojowe - m.in.zaburzenia autystyczne, zespół Retta, zaburzenia dezintegracyjne, zespół Aspergera.

IV. Inne zaburzenia niemowlęctwa, wieku dziecięcego i adolescencji - m.in. Mutyzm selektywny, zaburzenia ruchów stereotypowych.

DYSLALIA:

Dyslalia (grec. dys - zaburzenie; lalia - mowa) - termin bardzo ogólny stosowany przy określaniu różnych wad wymowy. Wywodzi się z foniatrii (od 1827r.).

W „Podręcznym słowniku logopedycznym” J.Surowańca (1993) dyslalia to:

Według Jastrzębowskiej : „dyslalia to zaburzenia realizacji fonemów o ściśle określonej etiologii (tj. pochodzenia obwodowego). Zaburzenia te mogą się przejawiać:

co powoduje, że w efekcie brzmienie odbiega od ogólnie przyjętej normy wymawianiowej.

Podobna definicję podają H. Mierzejewska i D. Emiluta-Rozya (1997). Uważają one, że chociaż zakłócenia dźwięków mowy obserwuje się w różnych formach zaburzeń mowy, to terminu dyslalia powinno się używać jedynie w stosunku do tych zakłóceń, których przyczyny są zlokalizowane na obwodzie. Ich zdaniem istnieją trzy formy dyslalii, gdyż istnieją trzy przyczyny natury obwodowej wywołujące tylko zakłócenia dźwięków mowy:

  1. dyslalia anatomiczna ruchowa (zwana też dysglosją) - spowodowana wadami budowy aparatu artykulacyjnego;

  2. dyslalia funkcjonalna - spowodowana nieprawidłowymi nawykami ruchowymi z powodu nieprawidłowego przebiegu czynności fizjologicznych w obrębie obwodowego narządu mowy (żucia, połykania, oddychania);

  3. dyslalia anatomiczna słuchowa - spowodowana jest wadą budowy lub uszkodzeniem narządu słuchu, w efekcie niewielkim niedosłuchem lub większym - skompensowanym.

Formy realizacji dźwięków w dyslalii wg Kani:

Mogilalia (elizja) - brak realizacji fonemu w postaci osobnego segmentu (głoski). Zazwyczaj spotykana przy zniekształcaniu spółgłosek. Elizja może być:

a także:

Substytucja (paralalia) - realizacja fonemu mieści się w polu realizacji innego fonemu, tzn. dwa fonemy mają tę samą realizację. Przykładem mogą być: pararotacyzm (zastępowanie głoski „r” najczęściej „l” bądź „j”) czy parasygmatyzm (zastępowanie głosek szeregów).

Deformacja - realizacja fonemu wykracza poza właściwe pole realizacji tego fonemu, zarazem nie mieści się w polu realizacji innych. Są to głoski nietypowe dla danego systemu fonetycznego. Przykładem mogą być:

Sygmatyzmy (deformacje głosek trzech szeregów. Najczęściej spotykane: sygmatyzm międzyzębowy, boczny, przyzębowy), rotacyzmy (zaburzenia artykulacji głoski „r”, np. rotacyzm gardłowy, podniebienny, języczkowy), kappacyzm i gammacyzm (nieprawidłowa artykulacja głosek „k” i „g”), mowa bezdźwięczna, nosowanie, lambdacyzm (zaburzenia głoski „l”).

Nie możemy mówić o mogisygmatyzmie czy parasygmatyzmie (czy też seplenieniu rozwojowym) w okresie rozwoju mowy dziecka, kiedy wszelkie opuszczenia i zamiany głosek są prawidłowością rozwojową. O sygmatyzmie czy rotacyzmie jako rodzaju dyslalii możemy mówić po ukończeniu rozwoju mowy u danego dziecka.

Przyczyny dyslalii:

Uczeni, przyjmujący szeroką definicję dyslalii, traktują ją jako wynik różnorodnych przyczyn. Przyczynami mogą być:

Zgodnie z tą koncepcją terminem dyslalia określa się wszelkie zaburzenia wymowy zarówno natury egzogennej, jak i endogennej, tak wynikające z uszkodzeń organicznych, jak i nieprawidłowości funkcjonalnych.

Klasyfikacje dyslalii w literaturze polskiej:

klasyfikacja L. Kaczmarka (1966);

TERAPIA LOGOPEDYCZNA:

Inaczej logoterapia, postępowanie logopedyczne, jest pojęciem szerszym od pojęć: korekta logopedyczne i reedukacja mowy. Obejmuje swoim zasięgiem całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań, ukierunkowanych na usunięcie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się (od prostych wad wymowy do niemożności mówienia włącznie).

Oddziaływania te mają na celu:

Metody:

Metoda to systematycznie stosowany sposób pracy z pacjentem, zespół celowych, jasno określonych czynności, realizowanych za pomocą odpowiednio dobranych i uznanych środków, które doprowadzają do rozwiązania danego problemu.

Zgodnie z zasadą kompleksowego oddziaływania rzadko wykorzystuje się jedynie jedną metodę.

Podział metod ze względu na interdyscyplinarny charakter logopedii i techniki (metody szczegółowe; technika - sposób i biegłość wykonywania jakiejś pracy w określonej dziedzinie):