Gospodarstwo rolne zmienia się

piątek, 12 lutego 2010 08:51

Opublikowano w Lubuskich Aktualnościach Rolniczych grudzień 2009 - styczeń 2010 Wieś się zmienia i staje wobec poważnych wyzwań w zakresie efektywności gospodarowania i poprawy jakości produktów rolnych. Nie jest w stanie temu sprostać tradycyjny sposób gospodarowania. Konieczna jest produkcja i gospodarowanie nowoczesne, wykorzystujące zdobycze postępu, nauki i techniki oraz właściwa organizacja w gospodarstwie rolnym. Nowoczesne wyobrażenie o gospodarstwie musi nosić znamiona i nawiązywać do zasad gospodarki rynkowej oraz troski o środowisko naturalne.   Coraz większego znaczenia nabiera uzyskiwany rachunek ekonomiczny. Ceny i koszty decydują o dochodach osiąganych przez rolników. Kończący się rok 2009 przynosi spadek cen produktów rolnych, przesuwając rolników w dół w porównaniu do uzyskiwanego dochodu rodzin pracowniczych. Na ceny swoich produktów rolnicy nie mają prawie żadnego wpływu. Nawet wysokie ceny sprzedaży produktów rolnych nie gwarantują wzrostu dochodów, bo natychmiast drożeją środki produkcji. Dużą rolę w tworzeniu budżetu domowego rodzin rolniczych odgrywają dopłaty bezpośrednie oraz inne formy wsparcia finansowego niezwiązane z produkcją. Polski rolnik jest mniej wydajny nie dlatego, że mniej pracuje, ale dlatego, że dysponuje gorszymi maszynami, ma zbyt małe gospodarstwo rolne, i co najważniejsze, zbyt mało pieniędzy, żeby zainwestować w zakup ziemi, maszyn i budynków inwentarskich. W ostatnim czasie w rolnictwie mamy do czynienia z postępującym zjawiskiem koncentracji ziemi poprzez wzrost liczby gospodarstw o powierzchni powyżej 20 ha, kosztem gospodarstw o średniej wielkości. Dzięki temu coraz więcej gospodarstw ma odpowiedni potencjał produkcyjny i jest konkurencyjnych rynkowo, ale równocześnie rośnie liczba rolników, dla których przychody z działalności rolniczej nie mogą być głównym źródłem utrzymania. Coraz większa liczba gospodarstw nie ma środków finansowych na modernizację i dostosowanie do wymaganych standardów, przez co nie mogą sprostać konkurencji silnych ekonomiczne gospodarstw i często tracą rynki zbytu. Gospodarka rynkowa wymusza presję na dobre i efektywne gospodarowanie. Rosnąca konkurencja to szansa dla aktywnych, a zamykające się możliwości dla słabych i mało operatywnych. Ponad jedna trzecia rolników, obok prowadzenia własnego gospodarstwa, podejmuje się pracy najemnej w celu uzupełnienia niewystarczających dochodów z działalności rolniczej. Ważnym źródłem utrzymania są renty, emerytury i zasiłki, stanowiące budżet gospodarstw rolnych. Daje to dość smutny obraz sytuacji ekonomicznej rolnictwa. Wzrasta jednocześnie aktywność mieszkańców wsi w poszukiwaniu pozarolniczych źródeł dochodów. Jednak wielu rolników dysponujących odpowiednim potencjałem produkcyjnym rozwija swoje gospodarstwa, poprawia ich konkurencyjność i dochodowość korzystając z pomocowych środków krajowych i unijnych. Punktem wyjścia do określenia nowego kształtu gospodarstwa jest analiza jego stanu obecnego zakończona wyznaczeniem jego słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń wynikających z otoczenia. Szukamy odpowiedzi na pytanie: Jak jest i dlaczego? Przekształcając gospodarstwo należy wykorzystać jego mocne strony i znaleźć sposoby na przezwyciężenie słabości. Słabe i mocne strony kojarzymy z samym gospodarstwem, jego zasobami produkcyjnymi (ziemia, praca, środki produkcji). Podobnie wykorzystać należy szanse leżące w otoczeniu i próbować zmniejszyć wpływ istniejących zagrożeń. Przykładem mocnych stron mogą być: dobre jakościowo gleby, dobry rozłóg gospodarstwa, nowoczesne budynki inwentarskie, wysokie kwalifikacje rolnika, dobre wyposażenie w maszyny, niski poziom zadłużenia itp. Z kolei słabe strony to np. duży udział gleb lekkich, mozaikowatość gleb, małe pola, przestarzałe i trudne do adaptacji i modernizacji budynki inwentarskie, zużyty sprzęt mechaniczny. Mówiąc obrazowo: mocne strony są pomocą w dobrym gospodarowaniu, zaś słabe przeszkadzają i utrudniają. Z kolei szanse i zagrożenia kojarzymy przede wszystkim z otoczeniem gospodarstwa. Szansami mogą być np. sprzyjający układ sieci komunikacyjnej, bliskość rynków zbytu i zaopatrzenia, pozytywne trendy w polityce rolnej. Zagrożeń można upatrywać w niestabilnych cenach produktów rolnych, upadających zakładach przetwórstwa rolnego, nieograniczonym imporcie produktów rolnych, zmianach kursów walutowych, ograniczonym popycie na produkty rolne itp. W tworzeniu nowej wizji gospodarstwa poszukujemy odpowiedzi na pytanie: Jak być powinno? Odpowiedź na to pytanie jest znacznie trudniejsza niż na pytanie: Jak jest? Duże zróżnicowanie warunków gospodarowania powoduje, że nie da się tu wykorzystać jednego wzorca. Rozwiązania mogą być różne. Im głębsza wiedza fachowa, lepsze rozumienie rynku i doskonalsze narzędzia planowania, tym większa szansa na zaproponowanie dobrej organizacji i funkcjonowania gospodarstwa, a w efekcie lepsze i bogatsze życie rolnika i jego rodziny. Na jakie pytania koniecznie musimy odpowiedzieć reorganizując gospodarstwo?   W poszukiwaniu właściwego kształtu gospodarstwa rolnego (opracowanie perspektywicznego planu) musimy znaleźć odpowiedź na następujące pytania: 1.      Co produkować? - a więc jaki przyjąć kierunek produkcji? Wybierając kierunek produkcji trzeba ocenić możliwości zbytu tych produktów na rynku - dziś i w perspektywie. 2.      Ile produkować? - a więc jaki przyjąć poziom intensywności produkcji? Wiedząc o występowaniu prawa malejącej efektywności nakładów i prawa degresji kosztów stałych należy poszukać optymalnego w danych warunkach poziomu intensywności produkcji. 3.      Jak produkować? - a więc jaką metodą, przy pomocy jakiej technologii? 4.      Jakie należy poczynić niezbędne inwestycje i jak je sfinansować? Czy wszystkie niezbędne maszyny należy nabywać na własność, czy też niektóre z nich zakupić wspólnie z sąsiednimi gospodarstwami? Kupować za środki własne, czy też za preferencyjne kredyty? 5.      Gdzie zaopatrywać się w środki produkcji i komu sprzedawać produkty rolne? Kupować samemu w punkcie sprzedaży, czy wspólnie z innymi rolnikami u producenta? Sprzedawać produkty temu, kto chwilowo proponuje wyższą cenę, czy też temu, kto gwarantuje stały odbiór po umówionej cenie?   Cel gospodarowania Poszukując odpowiedzi na zadane pytania trzeba najpierw określić cel gospodarowania. Rolnik realizuje na ogół równocześnie kilka celów (wzrost dochodu, ograniczenie ryzyka, zapewnienie czasu wolnego, wykształcenie dzieci i stworzenie im szans kariery poza gospodarstwem). Podstawowym kryterium celu powinno być jednak dążenie do wzrostu dochodu rolniczego, a więc osiągnięcie jak największej różnicy między wartością otrzymanej produkcji a poniesionymi na jej uzyskanie kosztami, bowiem to ułatwia realizację innych celów. Należy mieć na uwadze wielkość ryzyka związanego z poszukiwaniem wzrostu dochodu gospodarstwa. Zwiększenie produkcji żywca wieprzowego w oparciu o pasze zakupione na kredyt może sprzyjać wzrostowi dochodu z gospodarstwa, ale też niesie ze sobą ryzyko gwałtownego jego pogorszenia w przypadku spadku koniunktury na żywiec wieprzowy, co obserwujemy w ostatnim czasie. Chęć szybkiego bogacenia się nie może przysłaniać tego faktu, tym bardziej, że rośnie świadomość ekologiczna konsumentów i coraz trudniej będzie sprzedać produkty uzyskiwane wbrew dobrym praktykom rolniczym. Modernizacja gospodarstwa i racjonalizacja struktury produkcji oraz unowocześnienie procesów wytwórczych w rolnictwie daje szansę poprawy kondycji ekonomicznej i finansowej wielu rozwojowych gospodarstw rolnych. Gospodarstwo rozwojowe to nie tylko większe obszarowo, ale i to o mniejszym areale, pod warunkiem, że dostosuje kierunki produkcji do posiadanych zasobów i czynników produkcji (ziemi, pracy własnej i posiadanych środków produkcji). Być może warto zastanowić się jak zmienić swoje gospodarstwo. Właściciele gospodarstw rolnych, a zwłaszcza małych i średnich, mają możliwość poprawy dochodowości dzięki wykorzystaniu zasobów gospodarstwa w następujący sposób: Rozwijanie w gospodarstwie obok produkcji roślinnej również zwierzęcej (często wiąże się to z dodatkowymi inwestycjami i ryzykiem rynkowym); Uczestnictwo w programach rolnośrodowiskowych - szczególnie zalecane są pakiety: rolnictwo zrównoważone, rolnictwo ekologiczne, uprawa międzyplonów (bez konieczności ponoszenia kosztownych inwestycji). Zaletą tego rozwiązania jest znikome ryzyko rynkowe; Rozwijanie produkcji rolniczej mającej charakter miejscowy (w zakresie działów specjalnych produkcji roślinnej lub zwierzęcej, uprawa ziół, sadownictwo, warzywnictwo, kwiaciarstwo); Rozwijanie agroturystyki - usługi związane z wypoczynkiem i turystyką; Podjęcie różnych form pozarolniczej działalności gospodarczej.   Oferta działań w ramach PROW 2007-2013 stwarza możliwości, zarówno rolnikom, jak i pozostałym mieszkańcom obszarów wiejskich, uzyskania wsparcia finansowego dla podejmowanych działań w celu poprawy własnego bytu. Aby sięgnąć po oferowane fundusze, trzeba mieć pomysł na dodatkowe źródła dochodów z działalności rolniczej lub pozarolniczej. Ponadto należy rzetelnie sprawdzić jego realność od strony ekonomicznej i rynkowej. Dobra weryfikacja pomysłu pod kątem wdrożenia i wykonalności może ustrzec nas przed podejmowaniem nierealnych i nietrafionych przedsięwzięć. Co prawda wielu zdarzeń nie da się przewidzieć, jednak praktyka dowodzi, że dobrze skalkulowane i przygotowane przedsięwzięcie ma dużo większe szanse powodzenia niż nie do końca przemyślane i słabo przygotowane. Dobrze jest skorzystać z porady ekspertów, którzy dysponują wiedzą o metodach planowania oraz analizy finansowej i rynkowej. Sporządzenie nawet uproszczonego biznesplanu pozwoli uporządkować dane i lepiej ocenić szanse powodzenia pomysłu. Zdobędziemy w ten sposób wiedzę o przedsięwzięciu, której w inny sposób byśmy nie uzyskali. Wiedzę o tym, jak założyć i prowadzić własną firmę, możemy zdobyć na różnego rodzaju szkoleniach i kursach. Wychodząc naprzeciw potrzebom rolników LODR w Kalsku oferuje wiele szkoleń dotyczących funduszy przeznaczonych na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich, a także porady i konsultacje specjalistów. Warto w tych szkoleniach uczestniczyć, ponieważ w ten sposób możemy doskonalić własne umiejętności niezbędne do dobrego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Warto też zabiegać o wszelkiego rodzaju informacje, które mogą nas zainspirować do podejmowania nowych działań. Pieniądze same nie przyjdą, trzeba się o nie starać, przedstawiając przy tym dobrze przemyślany, sensowny plan działalności. Doradcy pomogą również w przygotowaniu biznesplanu, projektu i wniosków niezbędnych do uzyskania pomocy finansowej z funduszy pomocowych UE.   Zapraszamy do naszych biur w Kalsku i Lubniewicach, a także do Powiatowych Zespołów Doradztwa Rolniczego. Arkadiusz Dombek PZDR Gorzów Wlkp.

http://www.lodr.pl/odnowa-wsi/gospodarstwo-rolne-zmienia-sie

---